Tíminn - 29.09.1928, Blaðsíða 2

170
TlMINN
ur fór, og nokkrir þáðu leiðbein-
ingar og fengu hjá henni fræ og
plöntur.
Brátt kom í ljós að uppskeru-
horfur voru álitlegar hér. Þá réð-
ist að hún kæmi hingað með
haustinu til að kenna okkur að
matbúa og borða kálmeti. í fjóra
daga hélt A. H. hér námskeið,
7—10. sept. Sautján konur voru
saman komnar (flestai- fulltíða).
Kenslukonan matbjó kálmetið
með aðstoð tveggja kvenna, að
hinum öllum ásjáandi. Til þess að
kenna sem fiestar aðferðir vóru
daglega 3—4 réttir sem nemend-
ur byrjuðu á að skiifa upp. Auk
þess fræddi hún samhliða um
meðíerð á ýmsum káltegundum.
Síðan var borðsett og snæddir
með glaðværð ljúffengustu réttir,
að allra dómi.
Gestii' voru í hvert simi svo að
venjulega voru 21—22 við mál-
tíðma. Ungírú A. H. er sýnilega
æfð í matreiðslu og upplögð til
að kenna; þá er henni iétt um að
iiaida uppi glaðværð, enda ijóm-
aoi hvert andiit aí gleði. Mér er
óhætt að fuliyrða að allar þessar
konur minnast þessara daga með
gieöi og heita á sig að muna þá
meö vordogunum þegar kiakinn
er hortinn úr kálgörðunum
þeirra.
Uppskeran þetta árið varð
þamug: Hvítkái náði fyista
þroska aö stærð, biómkál með af-
bngöum risavaxið, gulrætur,
rauðrófur og sykurertnr náðu
góöum þroska. Kartöíiuuppskera
mun verða með afbrigðum góð.
tíin kaitafia vóg kgr., og
margar eru að sjá nokkuð upp í
þé stærð, eru þær mjög mjöi-
mikiar og góðar. Annars er sem
kunnugt er kartöfiurækt óbrigðul
hér hverju sem viðrar, aðeins er
það kartöflusýki sem stundum
hefir skemt uppskeruna. Það skal
tekið fram að þessar stóru kar-
töflur eru Eyvindur í annan lið.
Eg hygg að mér sé óhætt að
fullyrða, að þessi góði árangur
af kálmetis-ræktuninni hafi orðið
til að vekja áhuga almennings
hér í þorpinu á garðræktarmál-
inu. Hefir þá ekki verið til lítils
baxist. Þökk til allra þeirra sem
að undanförnu hafa starfað með
þrautseigju fyrir málið. Vonandi
verður séð fyrir að almenningur
fái fi’amvegis leiðbeiningar og
fræðslu í þessu efni. Garðyrkju-
konan undanfarin vor, ungfrú
Ingigerður ögmundsdóttir, á
vissulega sinn þátt í að undirbúa
um V.-Skaftafells-
og Rangárvallasýslur.
Formáli.
Oddvitar í stjórnmálaflokkum
landsins gerðu nýlega áreið mikla
á pólitísk landamæri í Vestur-
Skaftafells- og Rangárvallasýsl-
um. Boðaði miðstjóni íhalds-
flokksins til fjögurra landsmála-
funda í nefndum sýslum. Voru
íundirnir háðir í Múlakoti á Síðu
15. sept., Vík í Mýrdal 18. sept.,
í samkomuhúsi á Sauðhúsvelli
undir Eyjafjöllum 20. sept. og á
Stórólfshvoli 21. sept.
Af hálfu íhaldsflokksins mættu
á fundum þessum alþingismenn-
irnir Jón Þorláksson og ólafur
Thors og Jón Kjartansson rit-
stjóri. Af hálfu Framsóknar-
flokksins Jónas Jónsson ráðherra
og alþingismennimir Ásgeir Ás-
geirsson og Bjami Ásgeirsson.
Hafði miðstjóm Ihaldsflokksins
boðið Framsóknarflokknum ein-
um að senda fulltrúa á fundina.
En Jafnaðarmennirnir og Sig.
Eggerz vildu ekki sitja hjá, er
kvatt væri til slíkra funda. Af
hálfu Jafnaðarmanna tóku þátt í
öllum fundunum alþingismenn-
imir Jón Baldvinsson og Har-
aldur Guðmundsson. Sig. Eggera
mætti fyrir sjálfan sig á þremur
jarðveginn, því allar nýjungar
þurfa tíma til að ná tökum á
fjöldanum.
Vonandi fjölgar þeim hér eftir
sem sjá að það er vel þess vert
að rækta hér í sýslu fleira og
meira en áður hefir verið gert.
Gæti svo farið, að vel borgaði
sig mikil kálmetis-ræktun, þegar
betri samgöngur eru fengnar.
Eyrarbakka 16. sept. 1928.
Ein af sautján.
----o-----
Á víðavangí.
Tekur í kaunin.
Ritstjórar Ihaldsblaðanna hafa
nú að undanförnu gert sér far
um, jafnvel meira en áður, að
svívirða Tr. Þ. forsætisráðhei’ra.
Orsökin mun vera sú, að þeir
hyggja hann vera höfund að grein
í Tímanum, þar sem litið var yfir
feril þriggja af þessum mönnum
á sviði þjóðmálanna. Vitanlega
varð greinin, eins og efni stóðu
til, berorð og gagnorð. Sú ágiskun
þeirra mun hafa vakið upp eldri
sársauka. Þá tekur í kaunin und-
an svipu Tr. Þ. Jaínvel ærist
„hinn bersyndugi“, sem var þó
ekki nefndur á nafn. Naut hann
almenxn'ar lítiisvirðingar, sem
hver annar skillítill umrexmingur;
enda lítt á bætandi raunir þess
manns, sem gengur betlandi fyrir
dyr kaupmanna á Akureyri. —
Vegna þess að forsætisráðherr-
ann, samkvæmt læknisráði, gefur
sig ekki í ferðalög og tekur, fyrir
þá sök ekki þátt í þeim pólitisku
skæi’um, sem Ihaldsmenn stofna
til, telja þeir hann gleymdan! Á-
stæða er til að ætla, að lélegt inn-
ræti þessara manna eigi minni
kampakæti að fagna af þessum
sökum, um það er dregur að lok-
um kjörtímabilsins. Er og ástæða
til, í þessu sambandi, að líta á að-
stöðu íhaldsritstjóranna, til þess
að gera hróp að Tr. Þ. Allir eru
þeir ritstjórarnir, ódugandi menn,
sti-andaðir við sérhvert nytsemd-
arstarf og hafa fyrir þá sök orðið
að leigja sig til pólitiskra hrak-
verka. Aldrei verður þess minst í
sögu landsins, að þeir hafi átt
frumkvæði að eða barist fyrir
neinu nytjamáli smáu eða stóru.
Hæfileikar þeirra eru eingöngu
neikvæðir og innrætið til þess
eins fallið, að hnekkja sérhverri
umbótaviðleitni í félagsmenningu
síðustu fundunum. Auk þessara
manna var ritstjóri Tímans við-
staddur á öllum fundunum, en
tók ekki þátt í umræðum.
Auk fyrnefndra ræðumanna
tóku nokkrir innanhéraðsmenn til
máls á sumum fundunum. Þó mun
sú þátttaka hafa orðið minni
vegna þess, hversu margir voru
aðkomnir ræðumenn. Lengstur
ræðutími var y% klst. Flestai’
ræður voru takmarkaðar við 15
og 10 mínútur. Voru slík tak-
mörk í þrengra lagi, en máttu
teljast nauðsynleg eftir ástæðum.
Mun það hafa orðið flestra álit,
að i-æðumenn væru of margir í
hlutfalli við fundartíma.
Komyrkjan í Fljótshlíð.
Auk þess sem í greinum þess-
um verður skýrt frá því helsta,
er fram fór á fundunum, átökum
manna og orðaskiftum og yfirlit
gefið um helstu mál, er komu til
umræðu, verður jafnframt skýrt
frá fleiru er fyrir augu bar og
eyru.
Klukkan 10 árdegis þann 12.
sept. lögðum við ferðafélagar af
stað í bifreið áleiðis að Teigi í
Fljótshlíð. Á þeirri leið heim-
sóttum við Klemenz Kristjánsson,
fræræktarfræðing á Sámsstöðum
í Fljótshlíð. Hefir Klemenz'~með
höndum stórmerkar kom- og
grasfræræktunartilraunir. Hann
er kunnáttumaður mikill í sinni
grein og gæddur fátíðum áhuga.
þjóðarinnar. — Tr. Þ. hefir um
langt skeið stjómað áhrfiamestr
blaði landsins. Með greinum sínum
um „Fjáraukalögin miklu“ orkaði
hann stefnuhvörfum í íslenskri
fjármálapólitík. Hann hefir og átt
ýmist frumkvæði eða höfuðsókn í
nálega öllum mikilvægustu málum
landbúnaðarins, sem uppi hafa ver-
ið síðasta áratuginn. Afleiðing
þessara og fleiri verka Tr. Þ. vai
sú, að honum voru fengin æðstu
völd, þar sem honum gefst kostur
á að vinna, sem ráðherra, að
áhugamálum sínum. — Verk Tr.
Þ. þau, er hann hefir þegar int af
höndum og á eftir að vinna, munu
halda nat'ni hans á lofti, þar sem
nöfn og minning fyrnefndra
Ihaldsritstjóra mun hverfa í
gleymsku almennrar óvirðingar,
jafnskjótt og þeir hætta að minna
á sig með hneykslanlegri blaða-
mensku sinni.
Enn um B. Kr. og samábyrgðina.
Síðasta tilraun Tímans að fræða
B. Kr. um eðli og verkanir samá-
byrgðarskipulagsins hefir reynst
jafn-árangurslaus og allar fyrri
tilraunir. Þó er nú ljósara en áð-
ur í hverju er fólgið hið megna
skilningsleysi hans. I fyrsta lagi
er honum ókleift að skilja tví-
þátta verkefni samábyrgðarinnar.
Hann skilur ekki að deildaskipun-
in, samábyrgð innan deilda, lýtur
eingöngu að því að tryggja skil
félagsmannamia gagnvart félag-
inu sjálí'u, en að félagsmennimir
ailir og deildirnar standa í sam-
eiginlegri ábyrgð gagnvaxi; lánar-
drottum sínum út á við. Þannig
verða félögin smækkuð mynd af
Sambandinu, þar sem hver deild
ábyrgist sín skil og þar sem allar
deildir standa saman um sameig-
inlegar skuldbindingar út á við.
Þetta getur B. Kr. með engu
móti skilið. En hvað er við því
að gera annað en að láta mann-
inn deyja í þeirii vanþekkingu,
er hann hefir vaðið í öll þau ár,
sem hann hefir talið sig sérstak-
lega til þess kjörinn að skrifa um
samvinnumál ? — I öðru lagi hefir
B. Kr. tekið af tvímæli um það,
að í heila hans stendur fráleit-
asta meinloka, sem enn hefir
þekst um samábyrgðina. Hann á-
lítur, að samábyi’gðarskuldbind-
ingin nái til allra viðskifta þeirra
félaga, sem á annað borð eru í
Sambandinu. Tökum dæmi: Kaup-
félag norður í landi kaupir vörur
hjá einu eða öðru verslunarhúsi
í Reykjavík, án milligöngu Sam-
Skal hér í fáum orðum gefið yfir-
lit um helstu atriðin í tilraunum
hans.
Tilraunirnar hófust sumarið
1923 og hafa hepnast í 6 sumur
samfleytt. Af korntegundum eru
ræktaðar bygg, hafrar og vetrar-
rúgur alls á 7 dagsláttum. Auk
þess margskonar grasfræ af inn-
lendum og erlendum stofnum á
2 dagsláttum. Byggræktin hefir
hepnast vel öll sumurin. Hafrar
af norsku afbrigði hafa sprottið
sérlega vel. Meðaltalsuppskei’a áf
höfrum hefir orðið 28 tunnur af
hektara en af byggi 20 tunnur af
hektara. Það svarar til 37 og 28
bushels af ekru og myndi talin
afbragðs uppskera í komlandinu
Manitoba. Mest hefir uppskeran
orðið 35 tunnur af ha. og svarar
það til 46 bushels af ekru og
mun slík uppskera nú orðin fátíð
og jafnvel dæmalaus á rányrkt-
um skógarbotnum hveitilandsins
mikla. Þess ber vitanlega að gæta
að tilraunir þessar fara fram í
úrvals jarðvegi og vel yrktum.
Eigi að síður sýna þær, að kom-
yrkja getur hepnast hér á landi
í flestum eða öllum sumrum —
Klemenz stundar þama kynbæt-
ur koms og grasfræs við úrval,
þannig að velja bráðþroskuðustu
og kjamamestu plöntumar til af-
eldis og hefir mikla von um að
fá þannig stytt vaxtartíma koms-
ins um eina til tvær vikur. Sáð
er fyrir og eftir mánaðamótin
bandsins. Nú álítur B. Kr. að ef
kaupfélagið stendur ekki í skilum
þá eigi verslunarhúsið aðgang að
Sambandinu, þó það hafi engan
þátt átt í að stofna til skuldar-
innar! Ef þetta væri rétt, er
einsætt að framlengja mætti regl-
una, svo að hún næði einnig til
þeirra einstaklinga, sem eru í
samvinnufélögum og gegn um
þau í Sambandinu. Ætti þá Sam-
bandið, samkvæmt því, að bera
ábyrgð á öllum viðskiftum allra
samvinnumanna um alt land,
hvar og hvernig sem til þeirra
væi’i stofnað! Slík endemisvit-
leysa gæti ekki þróast 1 heila
neins manns með öllum mjalla og
verður að virða B. Kr. þetta til
ellibilunar. Er síst að furða að
honum standi stuggur af samá-
byrgðinni, er hann gengur með
svo fáránlegar hugmyndir um
eðli hennar. — Eins og vænta
mátti hefir B. Kr. brostið áræði
og getu til þess að verja lymsku
sína og óheilindi í umræðum um
„verslunarólag“ þjóðarinnar.
Ilann hefir orðið að taka með
þögn hverri húðstroku af annari
fyrir þær sakir. Samvinnufélögin
• og skipulag þeiri-a stendur óhagg-
að eftir allar árásir hans og af-
flutning mála. Hið eina sem i>-
vild hans og óráðvendni í um-
ræðum hefir úr býtum borið, er
almenn andúð samvinnumanna
og vai’úð þeirra gegn falskenn-
endum slíkum sem honum.
„Sér grefur gx’öf------
Foringj ar íhaldsflokksins láta
aftur og aftur prenta upp úr
grein Jóns heitins Thoroddsens í
Alþbl. 1923 ummæli um Fram-
sóknai’flokkinn og Jónas Jónsson
ráðherra o g telja þau til stuðn-
ings málstað sínum. Af fjálgleik
þeirra yfir þeirri krás má ráða,
að þeir telji J. Th. hafa verið
mann óskeikulan og dóma hans
óyggjandi. Hér á eftir fara um-
mæli úr nefndri grein, þar sem
talað er um „auðvaldssinna“,
stofnendur og máttarstoðir I-
haldsflokksins. Ættu þau að vera
íhaldsmönnum eigi síður eftir-
minnileg en fyrnefnd ummæli um
Framsókn. Ummælin eru á þessa
leið:
„Samkvœmt stefnu sinni geta þeir
(auðvaldssinnar) ekki náð i nema
lélegasta hluta bænda. Sá, sem veitir
því verki forstöðu, verður þess vegna
að fullnægja öllum aðalgöllum þeirra
(bændanna). Hann verður að hafa
verið hefðarstytta til þess að full-
nægja lítilmenskunni, verður aö
vera þröngsýnn og afturhaldssamur,
apríl—maí — nema vetrarrúg er
sáð í ágúst — en uppskera fer
fram frá 20. ágúst til 15. sept. —
Grasfræræktartilraunirnar eru
mjög margbrotnar. Meðal annars
gerir Klemenz samanburðartil-
raunir á stofnum af íslenskum
uppruna, sem ræktaðir hafa verið
í gróðrarstöðvum í Danmörku og
vinnur úr miklu efni, sem hann
safnaði sumurin 1924 og 1925.
„Ólgandi Þverá“.
„Þar sem að áður akrar huldu
völl, ólgandi Þverá veltur yfir
sanda“. Eftir að við höfðum
skoðað kornekrur Klemenzar,
dáðst að árangrinum og áhuga
mannsins, héldum við að Teigi,
stigum á bak hestum og lögðum
í Þverá. Þeir okkar, sem könn-
uðum þarna ókunna stigu, hafa
efalaust orðið dýpra snortnir en
áður af áhrifamætti hins ódauð-
lega kvæðis, Gunnarshólma. Á
bakkanum vestan megin „ólgandi
Þverár“ svignuðu þunguð öx á
bleikum akri. Fénaður breiddi sig
um græna haga. Og af Gunnars-
hólma var ógleymanleg sýn um
Hlíðina. Og þeim, sem eigi hafa
áður kynst spellverkum jökul-
vatnanna sunnlensku blöskrar hið
víða landbrot Markarfljóts og
Þverár, sem byltast brekkna á
milli í einhverju hinu fegursta
sveitarhverfi á Islandi og rjúfa
síðan afar breiðar landskákir
beggja megin og í gegnum Land-
verður bæði í senn að vera smásálar-
légur og bruðlunarsamur, að spara
eyririnn en kasta krónunni. Einn
maður öðrum fremur uppfyllir öl!
þessi skilyrði. það er Magnús Guð-
mundsson fyrverand i íjámxálaráð-
herra".
Magnúsi Guðmundssyni og I-
halds-bændum er hér skoi’in
nægiiega digur sneið, til þess að
eftir henni sé munað, þegar for-
ingjarnir láta vitna í höfundinn
eins og stjórnmála-postula.
l'venn húsakaup.
llann má eiga það, hann Magn-
ús Guðmundsson, að hann var
góður við hjú sín. Einn af sauð-
spökustu þjónum hans, Björn sím-
stjóri á lsaíirði, var símstjóri á
tíoröeyri i fyrri stjórnartíð Magn-
usar. Kom Bjöx*n sjer þar upp
húshrófi, krýii, einlyftu, með risi,
og var giskaö a aí kunnugum á
siaoxium aö heíði kostað c. 8 þús.
Kronur. Pegar Björn íoríramaðist
og xor tn isaijaröar keypti Magn-
us Kolann af honum, handa sím-
arium, og gaf fyrir nálega ferfalt
nærn uppliæö, en áður er nefnd;
hann Keypti kofann á 35 — þrjá-
txu og iimm — þúsund krónur.
nr KuiUast með símann þai* í
prengsmm siöan. — Og nú víkur
sogunm, meö Birni, til isaíjarðai*.
Eru þar nu nyaístaðin húskaup,
iianda posti, og síma væntaniega
HKa, sem um margt minna á húsa-
Kaup m. G. á Borðeyri. Um líkt
ieyti og ivi. G. framdi Bjarnar-
greiöann í nýrri merkingu reistu
tíameinuðu verslanirnar geysilega
stort og vandað hús á Isafirði á
besta stað í bænum. Er fullyrt að
husiö hafi kostað um 240 — tvö
hunaruð og fjörutíu — þúsund
krónur. En Sameinuðu verslan-
irnar hafa upp á síðkastið þrifist
álika vel .og Ihaldið og hafa nú
undanfarið verið að selja reitur
sínar. Pósthúsið á Isafirði var
aigjörlega húsnæðislaust og var
nú leitað á að póststjómin keypti
hið stóra og ágæta hús, sem einn-
ig getur tekið við símanum og
látið í té íbúð fyrir báða for-
stöðumennina. En núverandi at-
vinnumálaráðherra vildi ekki hafa
Magnúsarlagið á kaupunum. Það
var ekki nærri því komandi að
hann vildi kaupa húsið magnúsar-
lega, þ. e. ferfalt hærra en talið
var að það hefði kostað. Hann
vai' svo hlálegur að tiltaka ákveð-
ið verð og slaka ekki til á því. Og
svo tókust kaupin á þeim grund-
velli við nálega sjöfalt lægra
verði en húsið mun hafa kostað.
eyjar. Eitt af mestu framtíðar-
stórvirkjum í landbúnaðarfram-
kvæmdum og landnámi verður
að fella vötn þessi í fjötra og
græða þau stóru sár, sem þau
hafa valdið.
Mikið orð fer af því, hversu
illfær séu hin sunnlensku jökul-
vötn. Er því ekki laust við að
ókunnugir menn vötnunum og
lítt vanir ferðalögum búi yfir
nokkrum geig, er þeir leggja
fyrst í vötnin. Traustir hestar og
öruggur fylgdarmaður er þá sum-
um meii'a virði en af er látið. Átt-
um við hvorutveggja að fagna,
þar sem var Kristján bóndi á
Seljalandi og hestar hans. Gekk
ferðin greitt og klaklaust yfir
vötnin. Austan megin Markar-
fljóts komum við að bænum
Hamragörðum. Þar er fossinn
Gljúfrabúi. Þessi örnefni og fleira
þykir benda á, að Jónas Hallgríms-
son hafi þarna ort eða hlotið
uppistöðuna í „Dalvísur". —
Gljúfi’abúi er einkennilegasta fyr-
irbærið á þessari leið. Afarstórir
móbergsstabbar hafa rofnað og
sigið frá fjallshlíðinni. Innan við
þá fellur Gljúfrabúi úr feiknar-
hæð ofan í gjána, en fossúðinn
gýs úr gjánni og fram úr rauf-
um bergsins. — Bjarni Ásgeirs-
son og Har. Guðmundsson urðu
gripnir hetjumóði og óðu þegar
inn um bergraufina alt að rótum
fossins. Komu þeir aftur stígvéla-
fullir en borginmannlegir og þótt-