Tíminn - 06.10.1928, Blaðsíða 3

TÍMINN
177
Frá 5. suðurför
norrænna kennara, 1928.
Eftir Sigurð Skúlason.
------- Nl.
Daginn eftir var farið til Pom-
peji. Sá bær gereyddist svo sem
kunnugt er af völdum Monte
Somma og huldist hraunleðju. En
nú hefir bærinn verið grafinn upp.
Skoðuðum við mestan hluta rúst
anna. Síðan var farið með jám
braut til Vesúvíuss, og loks með
sporvagni upp sjálft fjallið. Eld-
borg þessi er réttnefnd Vellan-
katla, með því að þar eru stöðug
eldsumbrot og jarðhiti mikill.
Leggur jafnan reyk upp úr gígn-
um hátt á loft upp. Mikil bygð er
upp að Vesúvíusi og jafnvel nokk-
uð upp í fjallshlíðar. Þó þykjast
menn þar allhætt staddir, ef Vesú-
víus færðist í verulegan jötun-
móð. Slíkt er næsta auðsætt. En
heimalningarnir á þessum stöðum
eru yfirleitt blindir fyrir hinni
hversdagslegu hættu, sem ferða-
manni vex í augum.
Næsta dag (2. ágúst) fórum við
með vélbáti til Capríeyjar. Þang-
að er nál. tveggja stunda sjóferð
frá Napóli. Við lentum við mynni
hins heimsfræga hellis, sem kall-
aður er blái hellirinn. Biðu þar
margir smábátar, og fórum við á
þeim inn í hellinn, tveii’ og tveir
saman auk ræðara. Svo er lágt
undir bergið í hellismunnanum, að
menn verða að leggjast niður í
bátana, er þeir skjótast inn í hell-
inn; er inni íyrir er rúmgott.
Höíöu menn gaman af þessu
íeróaiagi.
A Caprí dvöldumst við lengi
dags, og íóru þar ymsir í sjó.
Þotu uestum Miöjarðarhaíiö hin
pægiiegasta sundiaug.
Nú var komið á ieiðarenda.
Langaoi vist iáa mikið lengra suð-
ur á bóginn vegna hitans. Eg íyr-
ir mitt ieyti hefði gjarna kosið að
fara sjúieiðis til Sikileyjar og snúa
þar við.
Við komum aftur til Napóh kl.
nál. 7 um kveldið. Þaðan var svo
iarið undh miðnætti með nætur-
lest norður til Fiórenz, með háli'-
tíma viðstöðu í Rómi (þar var
skif t um lest). Til Flórenz komum
við náiægt hádegi þann 3. ágúst
og dvöldust þar tæpl. 3 daga. Á
þeim tima skoðuðum við bæinn
og ýms listaasöfn, m. a. Galleria
Uffizi og Palazzo Pitti, sem geyma
mörg fræg málverk eftir lista-
mennina Jttafael, Leónardo da
Vinci, Fihppino Lippi, Sandro
var óviss um, að það gæti farið
saman! Eftir kröfu J. J. kvað
hann þó upp úrskurð og var hann
á þá leið, að atkvæðagreiðslu
yrði frestað. Gaf hann því næst
J. Þorl. orðið.
Jón Þorláksson hóf mál sitt
með greinargerð fyrir því, hvað
Ihaldsflokkurinn vildi vera. Taldi
það viðeigandi, með því að þetta
væri í fyrsta sinn sem Ihalds-
fiokkurinn boðaði til slíkra funda
á þessum slóðum. Höfuðstefnu-
mál flokksins kvað hann vera það,
að vernda þjóðskipulagið, þ.e. rétt
einstaklinganna til að eiga og reka
atvinnufyrirtækin. önnur megin-
stefnumál flokksins kvað hann
verið hafa fyrst og fremst fjár-
hagsviðreisn ríkissjóðs, sem flokk-
urinn hefði í upphafi sett sér að
markmiði og í öðru lagi stuðning-
ur til handa atvinnuvegunum.
Hinu fyrra verkefni kvað hann nú
lokið. Játaði þó að allir flokkal,
hefðu lagst á eitt árið 1924 um
að auka tekjur ríkissjóðs. Nú væri
röðin komin að landbúnaðinum og
þá væri höfuðatriðið að bæta sam-
göngumar. Taldi að í samgöngu-
málum væri sá stefnumunur milh
íhaldsfl. og Framsóknar, að hinir
fymefndu vildu aðallega bæta
samgöngur á landi, en hinir síðar-
nefndu á sjó. Fór enginn þess dul-
inn, að ræðumaður taldi engar
samgöngubætur nauðsynlegri en
Potticelli, Titzian o. fl. Einnig
skoðuðum við dómkirkjuna í Flór-
enz (þar hlýddum við messu) og
klaustrið þar sem Girolano Savon-
arola bjó. Að lokum fórum við til
Fiesóle, skammt fyrir utan bæinn
og skoðuðum þar alkunna klaust-
urkirkju (Chiesa di S. Francesco).
Nutum við þar um stund hins
undurfagra útsýnis yfir gervalla
Flórenzborg og umhverfi hennar.
Seint um kveldið (þ. 5. ágúst)
kvöddum við bæinn og héldum
síðan viðstöðulaust áfram með
næturlest til Feneyja. Þar dvöld-
umst við einn dag, og fannst öll-
um mikið til um þessa einkenni-
legu borg. Einkum þótti mönnum
umhvei’fi Markúsar-kirkjunnar
(Piazza San Marco) frábærlega
fagurt.
Um kveldið fórum við langa
leið eftir sýkjum bæjarins á smá-
bátum (gondólum) í glaða tungls-
ljósi og stjörnuskini, og mun
flestum sú ferð minnisstæð. t
Feneyjum er fátt um götur, en í
þeirra stað allbreið sýki milli
húsanna. Verða menn víðast hvar
að stíga á skipsfjöl út úr bæjar-
dyrum, ef þeir vilja komast ferða
sinna um borgina.
I Feneyjum var hinum sameig-
inlega leiðangri lokið þetta kveld
(6. ágúst). Voru í því tilefni
haldnar ræður og sungið, en far-
arstjórum voru færðar gjafir að
skilnaði, og Norðmaður einn flutti
þeim snoturt kvæði, sem síðan
vai- sungið af öllum þingheimi.
Peir Lundbergieðgar og nokk-
urir aðrir möu eftir í Feneyjum,
en iangfiestir fóru þaðan snemma
morguns dagiim eftir (þann 7.
agust). Voru Svíarnir, og raunar
Norðmenn líka, svo óðfúsir heim,
að þeir héldu áfram í einni lotu til
Máimeyjar með næturviðstöðum i
Múnchen og Berlín. Fannst okk-
ur Islendingunum það svo ófýsi-
legt ferðalag, að við skiidumst við
samferðafólkið í Munchen og héld-
um þar kyrru fyrir um stund.
Vildum við umí'ram allt ferðast
heimleiöis einir saman eftir að
hafa Iiingað til verið í svo fjöl-
mennurn leiðangri. Þurftum við
og af vissum ástæðum að koma
við í Leipzig. En ferð okkar varð
nokkuð dýrari en Svíanna, því að
þeir voru margir saman og fengu
því 25 % afslátt á farmiðunum alla
ieið frá Feneyjum til Málmeyjar.
Við Haraldur Leósson urðum
síðan samferða frá Leipzig til
Kielar og þaðan til Fredericíu á
Jótlandi. Fór Haraldur þaðan
beint til Kaupmannahafnar þann
13. ágúst og síðan heimleiðis með
brúargerð í Skaftafellssýslu!
Lýsti hann jafnvel nokkurri furðu
sinni yfir því, að ekkert hefði ver-
ið gert í því efni síðan haxm var
verkfræðingur. Þótti mönnum það
vera svipað því, að „iðrast eftir
dauðann“, þar sem kosningaósig-
urinn hefði sýnilega vakið hann
til þessara athugana. Takmarkið
kvað hann vera það, að gera land-
búnaðinn samkepnisfæran við
sjávarútveginn. Taldi síðan þau
hagsbótamál, er hann kvað Ihalds-
flokkinn hafa komið til leiðai-
vegna landbúnaðarins og nefndi þá
Ræktunarsjóðinn og Jarðræktar-
lögin. Svo hefðu á síðasta þingi
veiið afgreidd lög um Byggingar-
og landnámssjóð. Dvaldi lengi við
það að reyna að svifta J. J. öll-
um heiðri af þeirri lagasetning
en stórfrægja framgöngu Ihalds-
manna í því máli. Kvað hann vera
stefnumun milli Ihaldsfl. og Fram-
sóknar að því er snerti ætlunar-
verk laganna. Vildu íhaldsmenn
fyrst leggja áherslu á að byggja
upp eldri býli þar sem Framsókn
vildi leggja áherslu á nýbýlin. —
Loks lagði hann út af 9. grein
laganna. Kvað þar tilraun gerða
að svifta bændur fomum eignar-
rétti yfir jörðum sínum og yrði
ekki fyrir það bygt á annan hátt
en þann, að fella núverandi stjóra
frá völdum og fá þau í hendur
íhaldsflokknum. Mátti af því ráða,
skipi þann 15. s. m. En eg fór til
kunningja minna skammt frá
Silkiborg og dvaldist þar að
nokkuru leyti til mánaðarmóta
(ágúst—september). Ferðaðist eg
raunar á þeim tíma víðs vegar um
Jótland og skoðaði ýmsa danska
skóla. Hlotnaðist mér þá einnig sú
ánægja að heimsækja Skagen (þ.
e. smábæ einn nyrzt á Jótlands-
skaga), sem ýmsir danskir lista-
menn og sjógarpar hafa í seinni
tíð gert frægan. Þar er nú einhver
vinsælasti baðstaður í Danmörku
og bæði fagurt og einkennilegt
landslag.
Eg skal leyfa mér að enda þenn-
an ferða-annál með því, að minn-
ast á kostnaðarhliðina.
Um ferðakostnað frá Reykja-
vík til Kaupmannahafnar geta
menn spurt hjá H.f. Eimskipafé-
lagi Islands heima. Ferð frá Kaup-
mannahöfn um Málmey til Sass-
nitz ásamt næturdvöl í Málmey
þarf varla að fara fram úr 20
sænskum krónum. Síðan kostar
förin frá Sassnitz til Konstanz og
dvöiin í Konstanz 300 sænskar
krónur. Er þar með talin nætur-
gistingin í Berlín, námskeiðs-
kostnaður í Konstanz, farareyrir
tii þeirra staða, er við heimsótt-
um í grend við bæinn, og áður
munu taldir, aðgangseyrir að
skemmtunum o. s. frv. — Þó skai
þess getið, að þeir, sem eigi fóru
tii italíu íengu að þessu sinni end-
urgreiúú i Konstanz 30 þysk
mörk.
itaiiulörin (,þ. e. förin irá Kon-
stanz tn Uapri og þaðan noröur tii
r eneyja) kostaöi ails 250 sænsk-
ar kronur íyrir lrvern mann. Var
su uppnæð greidd fyrir fæði, járn-
brautarferðir, sporvagnaferðir,
sjóferðir, aðgang að iistasöfnum
o. s. írv. Heimferðina irá Feneyj-
um urðu menn að borga aukreitis.
Hún mun að þessu sinni hafa
kostað frá Feneyjum tii Málmeyj-
ar nál. 70 sænskar krónur hvern
þann, er ferðaðist beina leið í
hópi Svíanna, sem áður er getið.
Samtals mundi því ferð þessi, frá
Kaupmaimahöfn og þar til komið
er þangað aftur, varia fara fram
úr 650 sænskum krónum, og geta
menn á hvaða tíma, sem er, reikn-
að út, hve miklu það nemur í ís-
ienzku fé. — Hér er vitanlega
miðað við lágmarksverð. Fari
menn útúrkróka á heimleið, auk-
ast útgjöldin furðu fljótt. Nokk-
urt skotsilfur verða mexm og að
iiafa með sér á suðurförinni. En
vitanlega í’æður hver og einn
mestu um, hve miklu hann eyðir
aukreitis, eða hvort hann kaupir
að hér væri á uppsiglingu aðal-
sóknannál Ihaldsfl. við næstu
kosningar!
Jónas Jónsson tók næstur til
máls. Gaf hann fyrst yfirlit um
fjármálin. Sýndi fram á að öll ár-
in síðan 1916, að undanteknum
tveimur, hefðu skuldir hlaðist á
ríkissjóð. Iiefði þó sérstaklega
kveðið að þessari skuldasöfnun
undir fjái’málastjórn Magnúsar
Guðmundssonai*. Fyrsti andróður
gegn þessum tekjuhallabúskap
hefði vei’ið hafinn af núverandi
foi’sætisráðherra með greinunum
um „Fjái’aukalögin miklu“. Síðan
hefði fyrv. fjái'málaráðherra, Jón
Þoii., um og eftii’ kosningamar
1923, gefið yfirlit um skuldasöfn-
unina og fjái’málaóstjói’nina. Allir
flokkar hefðu þvínæst tekið hönd-
uin saman á þingi 1924 um að
skapa aukna tekjustofna til handa
ríkissjóði. Hefðu íhaldsmenn átt
síst fremur frumkvæði að þeim en
Framsóknarmenn. Síðan hefðu
komið veltiár og féð hefði bók-
staflega mokast inn í ríkissjóð-
inn. Enda hefðu þá gi’eiðst skuldir
til verulegra drátta. Því næst
sýndi hann fram á, að er þannig
horfði vænlega um afkomu ríkis-
sjóðs og gjaldþegnanna, gerðust
tvenskonar óhöpp í fjánnálastjóm
Jóns Þoi’lákssonar, sem hefðu
dregið mjög úr og jafnvel snúið
upp í ófamað væntanlegum ávinn-
myndir eða muni til minja um
ferðina.
Suðrufarir Lundbergs eru að
verða mei'kur þáttur í minningu
norrænna kennara. En frá þeirri
stétt berast áhrifin til æskumanna
víðs vegai'. Hofuðkostur ferðanna
er auðvitað sá, hve mikið menn
sjá og fræðast fyrir tiltölulega
lítið gjald. Vitanlega hafa menn
mjög mismikið gagn af ferðum
þessum, og fer það m. a. eftir
andlegum þroska hvers einstak-
lings og því, hve haxm er fróður
fyrir. Þá er og enn ótalið, hve
mjög ferðir þessar stuðla að gagn-
kvæmri kynningu og vinsældum
þeirra þjóða, sem hér eiga hlut að
máli, og verður það að teljast
nokkurs vii’ði.
Þess skal að lokum getið, að þar
sem suðurför þessi er miðuð við
sumarfrí non-ænna kexmara, mega
þátttakendur yfirleitt vænta nokk-
uð rnikils hita, einkum á Italíu.
j Að þessu sinni var þar heldur með j
heitara móti. Heitast var í Napólí j
og Florenz eða rúml. 40° á Celsíus j
í skugga. Enginn okkar fékk þó i
vott af hitasótt nema Norðmaður j
einn, sem var veikur fyrir, og
hann hresstist undir eins, er við
komum til Feneyja.
Fullfrískur Norðurlandabúi ætti
því óhikað að geta ráðist til suð-
urfarar hitans vegna, einkvun ef
hann fyigir nákvæmlega varúðai’-
ráðstöfunum fararstjóra. En mikil
heilsubót og hressing fixmst mér
það hljóti að vera okkur Islend-
ingum að fá einu sinni á ævinni
ærlegt suðrænt sólbað, þótt ekki
sé nema rúman mánaðartíma.
Kaupmannahöfn, 3, sept. 1928.
----o----
Fréttir.
Leiðréttiug. í „Pólitískri ferðasögu"
í síðasta blaði Timans var Ólafur
læknir i Vik kallaður J ó n s s o n, en
átti að vera Gíslason.
Atviuuumálaráðuneytið. þorleifur
Jónsson póstmeistari i Reykjavík hef-
ir sagt upp stöðu sinni írá næstu ára-
mótum. Sömuleiðis hefir Jón Magnús-
son yfirfiskimatsmaður í Reykjavík
sagt upp stöðu sinni frá 1. apríl
næstk. að telja. Báðar stöðurnar eru
auglýstar lausar.
Strandarkirkja. Tíminn hefir veitt
móttöku 10 kr. áheíti til Strandar-
kirkju frá „stúlku á Rey0arfirði“. —
Blaðið vill hér með endurtaka tilmæli
um það, að slík áheit séu ekki send
blaðinu heldur beint til biskups
landsins, Jóns Helgasonar, Rvík.
Magnús Kristjánsson íjármálaráð-
herra kom til bæjai’ins með Brúar-
fossi siðast, eftir nokkura dvöl á
Akureyri. Ráðherrann hefir nú fengiö
ingi af fyrnefndum fjármálaráð-
stöfunum 1924 og góðærinu. Væri
þar í fyrsta lagi um að ræða
gengishækkunina, sem J. Þorl.
hefði beitt sér fyrir með þeim af-
leiðingum, að áhvílandi skuldir
framleiðenda, myndaðar á iág-
gengisái'unum, hefðu hækkað um
a/8 hluta. Hefði þetta komið niður
bæði á ríkissjóði og almenningi í
landinu. Þannig hefði Hagstofan
reiknað út að skuldir landsins all-
ar hefðu verið:
I árslok 1923 66V2 niilj. pappírskr.
- — 1926 53V4 — —
- — 1923 35.777 þús. gullkr.
- — 1926 43.505 — —
Þannig hefðu skuldir allra
landsmanna vaxið um 7 miljónir
728 þús. kr. á þessum þremur ár-
um, en skuldir ríkissjóðs taldai’ í
gullkr. hefðu á sama tíma vaxið
um IV2 milj. kr. þrátt fyrir hinar
miklu aíborganir árið 1925. — Þó
væri áfall ríkissjóðs smávægilegt
borið saman við ófamað framleið-
enda. Hefði kveðið svo ramt að
honum, að framkvæmdastjón
Kveldúlfs, ólafur Thors, sem væri
annars mjög fast fylgjandi Jóni
Þorlákssyni, hefði orðið að gerast
andstæðingur hans í gengismál-
inu. Enda væri nú svo háttað að
flest fyrirtæki landsmanna til
sjávar og sveita styndu undir
skuldaþunga gengishækkunarinn-
ar. — Hitt annað óhapp J. Þorl.
Tapast
hafa frá Skildinganesi nálægt 20.
ágúst dökkjarpur hestur, mark:
heilrifað vinstra, biti fr., og
brúnn hestur mjög stór (56 þml.)
mark óvíst. Báðir mjög styggir.
Sá, er kynni að verða var þessara
hest a, er beðinn að gera aðvart
Rich. Torfasyni, bókara Lands-
bankans.
heilsubót eítir það mikla og alvarlega
áíall, sem hann lilaut í sumar og fyr
hefir verið um getið.
Alþingishátíðin. Um þessar mundir
eru gerðar ráðstafanir, til þess að
rýma til á þingvöllum og undirbúa
staðinn til hátíðahaldsins 1930. Vell-
irnir eru nú að kalla má alsléttaðir
og verður þar með áframhaldandi
ræktun mjög stórt og grasgefið tún.
Næsta vetur verða fluttar burt af
völlunum byggingar þær, sem þar
hafa verið reistar, en þær eru veit-
ingahúsið Valhöll og Konungshúsið
svonefnda. Jafnframt verður fluttur
burtu sumarbústaður, er reistur hefir
verið á fegursta stað í hliðinni aust-
an Almannagjár. Húsin verða flutt
suður á bóginn, milli Öxarárósa og
austurrima Almannagjár. Verður þar
og hvergi annarsstaðar leyft að
byggja sumarbústaði framvegis. í
austurhlíð gjárinnar hefir verið afgirt
svæði. þar plantaði Guðmundur Da-
víðsson skógvörður furuskóg fyrir um
20 árum siðan. Er þar bæði skógfura
og íjallafura. Hæstu skógfurutrén eru
um 8 feta há og virðist skógurinn
allur á góðri þroskaleið. Klettabung-
urnar á hinu afgirta svæði eru nú al-
þaktar mosa. Gefur það góða hug-
mynd um, hversu umhorfs verði á
þingvöllum, er þeir liafa verið alger-
lega friðaðir um langan aldur. Mos-
inn klæðir fyi-st klettana og leggur
y.fir þá moldarlag. Síðan mun fura,
björk, reynir og gulvíðir vaxa um
alt hið friðaða svæði nema iðjagræn
túnin. þá munu þingvellir verða í
iremstu í'öð þjóðgarða um heiin all-
an og til sóma þeim, er af framsýni
og þjóðrækni beitast fyrir friðun
þeirra.
Mjólkurbú Flóamanna er nú verið
að reisa um þessar mundir. Hefir
þaö verið sett niður á mýrkendu
svæði austan Ölfusárbrúar. Vatn
verður ófáanlegt nema úr brunni og
verður búið rekið með eimkrafti. Ei
gert ráð fyrir að húsið komist undir
þak 1 liaust.
Hafnarvirki í Borgarnesi. Dýpkun
arskipið „Uffe“ fór nýlega til Borg-
arness og voru gerðar þar nýjar at-
huganir um liafnarbætur. Af niður-
stoðum þeirra rannsókna þykir mega
vænta að unt verði að gera hafnar
bætur í Borgarnesi með ódýrari
liætti en áður hefir verið ætlað.
Fjártaka á Akureyri er nú mein
en verið hefir undanfarið vegna hinn
ar nýju sláturhússbyggingar og
frystihúss Kaupfélags Eyfirðinga. Er
nú slátrað þar um 1000—1200 fjár
daglega.
-----O-----
kvað ræðumaður hafa verið tal-
hlýðni hans við stuðningsmenn-
ina fyrir kosningar 1927 um að
létta tollum af kolum, salti o. fl.
innflutningsvörum, þeim einkum
viðkomandi. Afleiðingin hefði orð-
ið sú, að J. Þorl., sem hefði talið
sig hafa það höfuðmarkmið að
reisa við fjárhag ríkissjóðs hefði
skilið við 200 þús. kr. tekjuhalla
árið 1926 og um 800 þús. kr.
tekjuhalla árið 1927 eða um 1
miljón bæði árin. Þannig hefði
Jón Þorl. með misviturlegum ráð*
stöfunum gert að engu öll sín yfir-
lýstu fjármálastjórnaráform.
Þvínæst gaf ræðumaður yfirlit
um lántökur handa bönkunum og
sýndi fram á, hvemig lánin væru
að miklu leyti sokkin í tekjuhalla
atvinnuveganna og hvemig ábyrgð
á skuldunum hefði jafnframt ver-
ið að miklu leyti komið á ríkis-
sjóðinn.Töp bankanna og skulda-
uppgjafir kvað hann myndu nema
um 20 milj. kr. síðan 1920. öhóf-
semi og áhættuspilun atvinnurek-
enda við sjóinn, ásamt gengis-
hækkuninni, hefði átt mikinn þátt
í að orsaka þessi miklu fjártöp.
— Þá benti ræðumaður á Veð-
deildina, sem hefði orðið ein af
ráðstöfunum löggjafarvaldsins til
þess að styðja atvinnureksturinn
við sjóinn. Meginhlutinn eða xun
■ 95% af 7 milj. kr. hefðu gengið
til þess að byggja upp hús í kaup-