Tíminn - 20.10.1928, Blaðsíða 2

184
TlMINN
S nemendur
geta enn koraist að í Laugavatnsskólann. Menn snúi sér til ekóla-
atjórans eða Böðvars Magnússonar, Laugavatni.
Á víðavangi.
Póstur og sími.
Atvinnumálaráðherra hefir 16.
þ. m. skipað fimm manna nefnú
til þess að leysa af höndum það
verkefni sem hér segir:
a ð athuga hversu póstgöngum
um landið verði hagað á sem
ódýrastan en þó fullnægjandi
hátt og sé útfrá því gengið, að
ríkið starfræki tvö strandferða-
skip,
a ð athuga hversu megi á sem
víðtækastan hátt sameina starf-
rækslu síma og pósts víðsvegar
um landið, og
a ð bera fram tillögur um
breyttar póstgöngur og samein-
ing síma- og póststöðva á grund-
velli þessarar athugunar.
I nefndinni eiga sæti einn full-
trúi fyrir hvern landsfjórðung:
Ólafur Kvaran póstafgreiðslu-
maður og stöðvarstjóri á Borð-
eyri fyrir Vestfirðingafjórðung,
Jón bóndi Sigurðsson á Ystafelli
fyrir Norðlendingafjórðung, Björn
bóndi Hallsson á Rangá fyrir
Austfirðingafjórðung, og Ingólfur
bóndi Þorsteinsson í Langholti
fyrir Sunnlendingafjórðung. Auk
þess er formaður nefndarinnar
Vigfús Einarsson skrifstofustjóri.
— Ætlast er til að nefndin taki
til starfa í lok nóvembermánaðar.
Erindi Guðm. Kambans
skálds í Nýja Bíó síðastliðinn
sunnudag var fjölsótt, svo að
hvert sæti var skipað, eftir því
sem framast var unt. Erindið
var vel flutt og prýðilega samið,
enda bygt á mikilli rannsókn, eins
og fyr var greint. Frú Torfhild-
ur heitin Hólm hefir með sagna-
moði sínu skapað almenningsálit
um ástir þeirra Ragnheiðar bisk-
upsdóttur og Daða. Munu þær
sagnir vera bygðar einkum á frá-
sögnum Jóns Halldórssonar í
Hítardal. En þær vai-pa miklum
skugga yfir ástir Daða og hafa
vakið mikla óvild í hans garð alt
fram á þennan dag. Verður af
því bert, hverju fá orkað sögu-
legar frásagnir og hversu mikils
er um vert, að rétt sé hermt. I
annan stað hefir vakað í vitund
manna grunur um það, að Ragn-
heiður hafi svarið rangan eið, er
henni var þröngvað til eiðgjafar
í Skálholti. Nú hefir Guðm.
Kamban með rannsókn sinni og
erindi varpað nýju ljósi yfir
þessa hannsögu, ástir og örlög
þeirra Ragnheiðar og Daða.
Birtir mjög og fagurlega yfir
þeirri sögu. Kamban endurtek-
ur erindi sitt á morgun á sama
stað og tíma.
„19. júní“.
Ritstjóri Tímans hefir meðtekið
eftirfarandi bréf:
„Herra ritstjóri!
Eftirfarandi leiðréttingu eruö þér
beðinn að taka upp í næsta tölublað
Tímans.
í Tímanum 13. okt. teljið þér upp
blöð, sem þér álítið að vensluð séu
íhaldsflokknum. Meðal þeirra blaða
teljið þér „19. júní“. þetta er mis-
skilningur. „19. júní“ er algerlega
hlutlaust blað um stjómmál og ekki
í venslum við neinn stjórnmálaflokk
landsins. pessu til sönnunar skal
bent á, að i þau 11 ár, sem blaðið
hefir komið út, hefir það aldrei látið
sig deilumál flokkanna neinu varða.
Ilvgg eg að yður reynist erfitt að
sanna, að „19. júní“ sé gefinn út fyrir
fé íhaldsflokksins, eða styrkt af hon-
um. En ef þér hafið í höndum gögn
til þess, væri æskilegt, að þér, sann-
leikans vegna, birtuð þær tölur í
blaði yðar hið allra fyrsta.
Með þökk fyrir birtinguna.
14. okt. 1928.
Inoa L. Lórusdóttir
ritstjóri „19. júní“.
Alyktun Tímans sú, að „19.
júní“ væri „venslaður“ Ihalds-
flokknum, var bygð sérstaklega á
afstöðu blaðsins til deilu þeirra
frú Ragnhildar Pétursdóttur í Há-
teigi og Ingibjargar H. Bjamason
alþm. síðastl. sumai’. Eins og
margir munu minnast, deildi frú
Ragnhildur á 1. H. B. meðal ann-
ars fyrir það, að hún hefði brugð-
ist hlutverki sínu, „sem fulltrúi
kvenna á þingi og gerst harðsnú-
inn flokksmaður. Voru þessar
ásakanir bygðar á ríkum ástæð-
um, sem Tíminn hefir margsinnis
bent á í umræðum um afstöðu I.
H. B. alþm. til fræðslu kvenna og
fleiri mála. — „19. júní“ tók upp
hiklausa vörn fyrir I. H. B. og
veik um leið mjög óvinsamlega að
Tímanum út af því, að blaðið gat
um deiluna og félst vitanlega á
þá skoðun frú Ragnhildar, að
þessi tilraun kvenna um sérstöðu
í landsmálum hefði gefist illa.
Tíminn leit svo á, að sá, er telur
sér fært að verja þingmensku I.
H. B., stæði ekki fjarri Ihalds-
flokknum. Hinsvegar er blaðinu
ljúft að taka leiðréttingu þessa
og hefir gott eitt um það að segja,
að ungfrú Inga L. Lárusdóttir
tekur slíka afstöðu, sem hún gerir
í framanbirtu bréfi. — Tíminn
hefir hvergi sagt, að öll þau blöð,
er hann taldi, að vensluð myndu •
vera íhaldsflokknum, hafi þegið
fjárstyrk frá flokknum og þarfn-
ast það því ekki sérstakrar leið-
réttingar, að því er snertir „19.
júní“, og síst nú, að fenginni yfir-
lýsingu ritstjórans.
Framhalds-fyrirspum.
1 síðasta blaði birti Tíminn
fyrirspum til Sigurbjargar Þor-
láksdóttur. Var hún risin af til-
lögu þeirra kvenna, svohljóðandi:
„Landinu skal öllu skift í tví-
menningskjördæmi og skal ann-
ar þingmaðurinn ávalt vera kona“.
Tíminn óskaði skýringar Sigur-
bjargar á því með hverjum hætti
það yrði trygt, að annar þing-
maðurinn í hverju tvímennings-
kjördæmi yrði ávalt kona, öðrum
en þeim, að ríkið yrði klofið í
tvent og aðeins konur kysu kon-
ur og karlmenn karlmenn, eða öf-
ugt. Vegna þessarar fyrirspum-
ar velur blað Sigurbjargar rit-
stjóra Tímans mörg hæðiyrði.
Kallar það hann meðal annars
„reginglóp"! En fyrirspurninni
svarar blaðið á þessa leið:
„Vér skiljum ekki að það þurii
neiim rikisklofning þó Framsókn léti
t. d. í tvímenningskjördæmi Fram-
sóknar-karlmann og Framsóknar-
konu vera i kjöri, alveg eins og hún
getur haft 2 Framsóknarkarlmenn í
kjöri. Og vér getum ekki séð annað
en hver Framsóknarmaður kjördæm-
isins gæti merkt krossinn framan við
nafn kvenþingfulltrúaefnisins, sem
karlfulltrúans. Vér sjáum eklci hvaða
ríkisklofningur gæti af þessu hlotisí.
Vér getum ekki séð að neinn ldofn-
ingur geti yfirleitt af þessu hlotist,
nema ef vera kynni að heilabú vesa-
lings Tímaritstjórans sé svo veiklaö
og úr sér gengið, að það þyldi ekld
að melta slíkt fyrirbrigði, og klofn-
aði í tvent af áreynslunni“.
Tökum nú fyrst þetta afmark-
aða dæmi um kosningu, þar sem
Framsókn ætti ráð á báðum þing-
sætum. Til þess að það væri trygt,
að annar þingmaðurinn yrði ávalt.
kona, þyrfti vitanlega að lögbjóða,
að flokkurinn hefði ávalt konu í
kjöri í hverju tvímenningskjör-
dæmi, og ennfremur, að hver kjós-
andi merki „krossinn framan við
nafn kvenþingfulltrúans“! Má nú
Tíminn leyfa sér að spyrja?: Virð-
ist Sigurbjörgu Þorláksdóttur
þetta vera frambærileg tillaga?
Þó er nú þetta aðeins byrjunin á
því hugsanaforæði, sem konurnar
eru hér komnar út í, því vitan-
lega verður að gera ráð fyrir því,
að Ihaldsflokkurinn eða einhver
annar flokkur gæti átt ráð á öðru
þingsætinu í tvímenningskjör-
dæmi. Og hvemig yrði þá trygt
að annar þingmaðurinn yrði ávalt
kona? 'Tíminn tekur ekki fúkyrði
til greina, en óskar þess, að þess-
ari framhalds-fyrirspurn verði
svarað með skýrum rökum. Mun
hann með ánægju birta fleiri sýn-
ishorn af „stjórnvisku" Sigur-
bjargar Þorláksdóttur & Co.
----o----
Fréítir.
íslenska gliman. þegar íslands
glíman fór fram hér á Iþróttavellin-
um síðastl. sumar var sendiherra
Breta i Khöfn og liðsforingjar af her
skipinu Adventure, sem var þá statt
hér, boðið að liorfa á glímuna. Var
Jóhannes Jósefsson íþróttakappi feng-
inn til þess að skýra glímuna fyrir
gestunum. Leysti hann það snildar-
lega af hendi. Glíman fór prýðilega
fram og þótti sendiherranum, Sir
Thomas Hohier, mikið til hennar
koma. Nú hefir hann í viðurkenning-
arskyni sent íþróttasambandi íslands
fagran minjagrip. Er það silfurstytta
af bretskum sjóliðsmanni á svörtum
Móðir!
Gakktu úr skugga um að þú
fáir þér Pepsodent á tenne
ur barns þíns og tannhold.
R þér ant um að barn þitt fái fallegri
tennur nú og betri vörn við tannkvillum
síðar á æfinni? Reyndu þá Pepsodent.
Gáðu að, hvað helztu tannlæknar hvetja
mæður til að nota.
Þú finnur húð á tönnum barns þíns. >á
vofir hættan tíðast yfir. Sömu þrálátu húð,
ina og þú verður vör við, ef þú rennir
tungunni um tennurnar í þér sjálfri. Við
hana áttu að berjast. Húðin er versti óvinur
heiibrigðra tanna. Hún loðir við tennurnar,
smýgur í sprungur og festist. Gömlum að-
ferðum tókst ekki að vinna á henni.
Nú hefur Pepsodent tvö ný efni að
geyma, sem eyða henni. Helztu tannlæknar
fallast á þetta. Það lieldur tönnunum hvít-
ari. Það er vísindaráð nútímans til betri
varðveizlu tannanna. Reyndu það. Sendu
miðann og þú færð ókeypis sýnishorn til
10 daga.
2410A
A. H. RIISE, Bredgade 25E
Kaupmannahöfn K.
Sendið Pepsodent-sýnishorn til 10 daga tll
Nafn.......................................
Heimili....................................
tréstalla. En á hliðum stallans ertt
ágrafnir silfurskildir, er greina frá
tilefni gjafariimar og tilgangi. En
gripurinn á að ganga sem verðlaun
fyrir íslenska glímu.
Hnífsdalsmálið var þingfest fyrir
rétti á ísafirði 1. okt. síðastl. og saka-
mál höfðað gegn Hálfdani Hálfdánar
syni, Eggerti Halldórssyni og Hannesi
Halldórssyni. Verjendur í málunum
eru, eftir óskum hinna ákærðu, skip-
aðir þessir: Lárus Jóhannesson hæsta-
réttarmálaflutningsoiaður fyrir Hálf-
dán, en Páli Jónsson fyrir þá Eggert
og Hannes. — Öll frumskjöl i málun
um hafa, eftir skipun dómsmálaráðu
neytisins, verið afhent bæjarfógetan
um á ísafirði til varðveislu. Hafa sali-
sækjendur og verjendur málanna að-
gang að skjölunum þar.
Bamaskólinn í Rvík. Reykjavíkur-
bær er um þessar niundir aó látu
reisa íiýtt barnaskóíahús austarlega
á Skólavörðuholtinu. Sigurður húsa-
meistari Guðmundsson hefir gert
teikningu að húsinu. pað er 1500 fer
metrar að flatarmáli. í húsinu eru
meðal annars 20 kenslustofur, smíða-
saiur, hannyrðasalur, teiluiisalur,
söngsalur, myndasalur til kvikmynda
um V.-Skaftafells-
og Rangárvallasýslur.
I síðasta kafla var vanhermt,
þar sem greint var frá bjargráð-
um Skaftfellinga, er Kötlugosið
bai* i * 1 að höndum. Var þess látið
ógetið að tunnur og salt var jafn-
íramt flutt í Skafárós. Var eigi
annars kostur en að láta brimið
annast uppskipunina, á báðum
stöðum! Nýttist með þeim hætti
sláturfé það, er eigi varð komið
vestur yfir Mýrdalssand vegna
hlaupsins. Þetta verður leiðrétt í
sérprentun.
Raflýsing Skaftfellinga.
Fyr var nokkuð drepið á raf-
lýsing Skaftfellinga. Sú stórfelda
hýbýlabót og búnaðarframför, sem
raforkunni fylgir, mun vera
lengst á veg komin í Skaftafells-
sýslum, enda fyrst hagnýtt þar í
sveitum hér á landi. I Vestur-
Skaftafellssýslu eru nú rafstöðvar
bygðar á eftirtöldum bæjum:
I Fljótshverfi:
1. Blómstui*völlum 5 hestöfl.
2. Kálfafelli 21 hö.
Þar er tvíbýli og liggur
Kálfafellskot undir aðra hálf-
lenduna. Er gert ráð fyrir
að þar endurrísi bygð og fái
það býli um V3 orkunnar.
3. Hvoli 7 hö.
4. Teygingarlæk á Brunasandi
6 hö.
Á Síðu:
5. Breiðabólstað 6 hö.
6. Geirlandi og Neðri-Mörk
hö. — Síðamefnt býli hefir
Vs orkunnar.
7. Kirkjubæjarkl. 12 hö.
í Landbroti:
8. Hólmi 12 hö.
9. F'agurhlíð 5 hö.
10. Þykkvabæ 2Vi hö.
11. Seglbúðum 16 hö.
í Skaftártungu:
12. Svínadal 5 hö.
13. Hlíð 15 hö.
I Mýrdal:
14. llöfðabrekku 7 hö.
15. Fagradal 7 hö.
16. Vík 12 hö.
Eru þá risnar upp í V.-Skafta-
fellssýslu alls 16 rafstöðvar með
samtals 147hestafli. Um raf-
stöðvar í A.-Skaftafellss. skortir
blaðið fullar upplýsingar. En
Helgi Arason á Fagurhólsmýri í
öræfum mun koma einna fyrstur
manna við þessar merkilegu um-
bætur Skaftfellinga. Hefir hann
sjálfur smíðað túrbínur og sett
upp margar stöðvar. I V.-Skafta-
fellss. eru á þessu sviði mestir at-
hafnamenn Bjami Runólfsson á
Hólmi, eins og fyr var greint,
Sigfús H. Vigfússon á Geirlandi
og Guðm. Einarsson í Vík, allir
merkilegir menn og snillingar.
Tveir hinir fyrst nefndu, einkum
Bjarni hafa smíðað flestar turbín-
ur héraðinu. Hjá þeim vinna og
ýmsir menn, er af þeim nema, og
síðar munu standa sjálfir fyrir
samskonar framkvæmdum víðar
um land. Þannig mun sú alda, ris-
in af hugkvæmni, áræði og hag-
leik þessara manna,berast víða og
varpa birtu inn í sveitarheimilin
íslensku. Hið merkasta við þess-
ar heimaframkvæmdir Skaftfell-
inga er ódýrleiki stöðvanna. Mun-
) ar þar um i/3—verðs til mótg
við stöðvar hinna lærðu verkfræð-
inga. Myndu íslenskar sveitir
seint verða raflýstar, ef sæta
skyldi forsjá þeirra. Hafa Skaft-
íellingum reynst drjúgust til
hamingju heimafengin ráð í þessu
efni eins og í verslun og sam-
göngum.
Heimleiðis.
Við ferðafélagar sátum um
kyn í Kirkjubæjarklaustri þann
16. sept., daginn eftir Múlakots-
fundinn. Um daginn vai’ stormur
og dimmviðri, sem bannaði útsýn,
en vatnsveður eigi mikið. Við Jón
Baldvinsson vorum sólgnari í æf-
intýri en svo, að við létum veður
hamla. Fengum við hesta, fylgdar-
mann og veiðistengur hjá Lárusi
bónda og riðum suður í Landbrot,
að svonefndum Grænlæk, sem
kemur undan eldhrauninu. Var
Júlíus fylgdannaður okkar. Við
veiddum 18 silunga. J. B. er van-
ur stangarmaður, enda þótti hon-
um lækurinn mjór, stöngin stutt
og silungurinn smávaxinn. Þess-
háttar drýgindi geta þeir einir
veitt sér, sem hafa séð margt og
reynt um stangarveiði. Eigi að
síður vorum við Jón harðánægðir
með ferðina og töldum okkur eigi
jafnsnjalla þá af félögum okkar,
er heima sátu við makindi og tó-
baksreyk.
Að morgni næsta dags, var
ferðin hafin vestur í Vík í Mýrdal.
Var þá bjartviðri. Kvöddum við
allshugar þakklátir allt fólk í
Klaustri, þar sem við höfðum not-
ið frábærrar gestrisni. — Síðan
fórum við á ferju yfir Skaftá.
Þar beið bifreið Bjama frá Hólmi.
Flutti hann okkur vestur að Ása-
kvíslum. Þar hafði Lárus hesta til
taks. I Ásum og Hlíð slógust með
i förina Sveinn bóndi Sveinsson,
bróðir Gísla sýslumanns í Vík og
böm hans tvö, en í Flögu prest-
urinn í Skaftártungu, Bjöm O.
Björnsson. Var og enn fleira fólk
með í förinni, sem blaðið man
ekki að nefna. — I Illíð áðum við
snöggvast og drukkum kaffi hjá
Valgerði húsfreyju. Héldum við
síðan viðstöðulítið að Hafursey.
Þar var áð, etið nesti og hitað
kaffi. Segir ekki af ferðum okk-
ar, það er markvert geti talist
nema það, að fræðslumálastjórinn
sundreið í Kerlingardalsá. Fór
hópurinn nokkuð dreift er komið
var yfir Múlakvísl og hirtu þá
ekki allir um leiðsögu. En Ásgeir
mun iiafa orðið gripinn sagnfræði-
legum áhuga, er hann sá heim-
kynni Höfðabrekku-Jóku og fyrir
þá sök gætt sín miður en skyldi.
— I Vík fengum við gistingu hjá
sama fólki og á austurleið og átt-
um sömu alúðarviðtökum að
fagna.
Fundui- í Vík.
Að aflíðandi hádegi næsta dag
var fundur settur í skólahúsinu í
Vík. Var þá veður hið besta og
sótti þangað mjög margt manna.
Af aðkomumönnum hafði bæst í
hópinn Sigurður Eggerz banka-
stjóri. Úm fundarsköp varð sú
niðurstaða hjá Jóni Þorlákssyni,
að stjórnarandstæðingar skyldu
hafa jafnan ræðutíma „stjórnar-
flokkunum“. Taldist þá Sig. Egg-
erz með Ihaldsmönnum. Fundar-
stjóri var Einai- Finnbogason
hreppstjóri á Þórustöðum í Mýr-
dal, bróðir Magnúsar bónda í
Reynisdal.
Utdráttur úr ræðum manna á
þessum fundi og þeim, er síðar
voiu haldnir, yrði að mestu end-
urtekning á frásögn um Múlakots-
fundinn. Aðalræður manna urðu
vitanlega allsstaðar svipaðar.
Verður því aðeins drepið á nokk-
ur atvik þau er markverð geta
talist.
I Vík var talið, að áhöld myndu
vera um liðskostinn. En um slíkt
verður vitanlega aldrei sagt með
neinni vissu. Fylgdu fundarmenn
ræðuhöldum með athygli og stóð
fundurinn til kl. 3 um nóttina.
Sigurður Eggerz kemur nokk-
uð við þessa sögu. Hann mun
hafa ætlað að veita íhaldsmönn-
um vígsgengi á öllum fundunum,
en verið teptur við Þverá, vegna
foráttu í ánni. Þetta vitnaðist
með þeim liætti, að Ólafur Thors
fékk frá honum skeyti á latínu,
svohljóðandi: „Ultra posse nemo
obligatur“, en það þýðir á ís-
lensku: „Enginn er skuldbundinn
umfram getu“. Mun þetta hafa
verið afsökun á því, að hann
komst ekki á Múlakotsfundinn.
Nú munu menn spyrja: „Hvers-
vegna varð hljóðbært um þetta
skeyti Sigurðar?“ Krefst það að
vísu aukaskýringar. I umræðum
um skólamál á fundunum tók Ólaf-
ur Thors dæmi af sjálfum sér
til stuðnings máli sínu. Kvað
hann sig og Magnús Guðmunds-
son eitt sinn hafa borið saman
bækuv sínar um námsferil og ein-
kunnir. Ilefði þá komið í ljós, að
er þeir innrituðust í skóla, hefði
M. Guðm. verið neðstur í sínum
bekk en hann sjáifur efstur. En
að loknu námi hefði verið um
skift hagi þeirra. Þá hefði M.
Guðm. verið orðinn efstur en
hann sjálfur neðstur! Áheyrend-