Tíminn - 19.01.1929, Page 1

©Jaíbferi
o§ afgrei&siuma&ur (Clmans er
Hjannpei^ p o r s 1 < t n s&óttir,
Sönban&sijisinu, Heyfjapít.
^fgtEÍÖsía
C i ih a n s er i Samban&sijúðlnu.
(Ðpin öaglega 9—12 f. i).
^imi 490.
XI11. ár.
Reykjavík, 19. janúar 1929.
Reglugerðin
um Byggingar- og landnámssjóð.
Reglugerð atvinnumálaráðu-
neytisins um Byggingar- og land-
námssjóð kom út 24. des. s. 1.
Fara hér á eftir nokkur helstu
ákvæði hennar. Að öðru leyti vís- j
ast til laga um Byggingar- og
landnámssjóð, sem prentuð voru
hér í blaðinu 7. apríl. f. á.:
6. gr.
Lán samkvæmt 4. og 5. gr.*)
má nema: 1) alt að verði að-
fengins byggingarefnis, þar til
telst þó eigi sandur, mol, steinn,
torf, mór eða mosi, þótt afla verði
utan landeignar. Sjóðurinn hefir
heimild til að útvega alt bygg-
ingarefni samkv. 18. gr. Hjá >eim
er eigi notfæra sér aðstoð sjóðs-
ins í þessum efnum, reiknast
byggingarefnið með sama verði og
sjóðurinn útvegar það fyrir. 2)
Ennfremur tveim þriðju hlutum
af kaupi steinsmiða og trésmiða,
er nauðsynlega þurfa að húsa-
gerðinni að vinna, að mati stjórn-
ar Bjóðsins í samráði við húsa-.
meistara.
lli gr.
Stjórn Byggingar- og land-
námssjóðs skal heita verðlaun-
um fyrir hinar bestu teikningar
og lýsingar, er gerðar verða af
íbúðarhúsum og peningshúsum á
sveitabýlum. Stjóm sjóðsins skip-
ar dómnefnd til að dæma um
teikningar þær og lýsingar er
koma frá þeim er keppa um verð-
launin.
12. gr.
Stjórn sjóðsins ræður húsa-
meistara og aðstoðarmenn eftir
þörfum, er hafa á hendi allar leið-
beiningar um undirbúning og
gerð bygginga þeirra er sjóður-
inn veítir lán til, svo og eftirlit
með því að byggingamar séu
framkvæmdar eftir settum regl-
um. Stjóm sjóðsins gefur húsa-
meistara og aðstoðarmönnum er-
indisbréf, þar sem nánar er tekið
fram um störf þeirra og skyldur,
svo og launakjör. Lántakendum
er skylt að hlíta fyrirmælum
þeirra um alt er að byggingunni
lýtur. Laun húsameistara og að-
stoðarmaxma greiðir sjóðurinn, en
gjalda skal lánþegi sjóðnum 1%
af lánsupphæðinni, þá er síðasta
útborgun fer fram.
17. gr.
.... Fyrst um sinn má sjóð-
urinn lána ár hvert alt að 1 mil-
jón króna. Haga skal lánveiting-
um þannig, að lánin komi sem
jafnast niður á hina ýmsu lands-
hluta.
18. gr.
Umsóknir um lán úr sjóðnum til
bygginga, skulu vera komnar til
stjómar sjóðsins í síðasta lagi fyr-
ir áramót hver**). Stjómin tek-
ur þá ákvörðun um hverjar lán-
beiðnir skulu teknar til greina, og
tilkynnir hlutaðeigendum það.
Húsameistari sjóðsins samþykkir
fyrirkomulag- bygginganna, eða
*) þ. e. til nýbýla og til að endur'
reisa íbúðarhús á sveitabæjum.
’ ’) þvl ákvæði mun eigi verða
íramlylgt á þessu ári.
gerir téikningar og áætlanir um
fyrirkomulag þeirra. Hann reikn-
ar og út hve mikið efni þurfi til
hverrar einstakrar byggingar og
allra samtals og leitar tilboða um
kaup á efni og flutningum til
næsta hafnarstaðar, þar sem
byggja á, fyrir þá sem óska að
sjóðurinn annist efniskaupin. Til-
boð*þau sem fást, skal leggja
fyrir stjóm sjóðsins, er ákveður
hverju sæta skuli. Húsameistari,
með aðstoðarmanni sínum, hefir
eftirlit með öllum byggingum, er
lán er veitt til, og útvegar smiði
til starfa, ef þess er óskað.
19. gr.
Éf byggja á mörg býli í einu
héraði, þar sem greitt er um sam-
göngur, er stjóm sjóðins heimilt
að fela húsameistara sínum að
sjá um framkvæmd þessara bygg-
inga, þó þannig að hann ræður
trésmiði hæfilega marga til að
vinna að byggingunum, en hlut-
aðeigendur sjá um alla efnisflutn-
inga og aðra aukavinnu. Heimilt
er að láta gera sterk steypubót,
er nota megi við margar bygg-
ingar og að útvega vinnuvélar er
flýtt geti framkvæmd verksins.
Þyki hagkvæmara má bjóða
þesskonar flokkabyggingar út
fyrir ákvæðisverð. Stjóm sjóðs-
ins, í samráði við hlutaðeigendur.
tekur ákvörðun um hverjum til-
boðum skuli taka.
20. gr.
Lánbeiðni til Byggingar- og
landnámssjóðs skulu fylgja þau
skilríki, er hér segir:
A. Lánbeiðni til endurbygging-
ar samkv. 2. gr. 1. a.:
1. 1. Vottorð frá trúnaðarmönn-
um sjóðsins um að lánbeiðandi sé
íslenskur ríkisborgari og full-
veðja, að hann sé duglegur og
ráðdeildarsamur maður og fyrir
uppeldis og þroska sakir vel fall-
inn til landbúskapar.
2. Vottorð sömu manna um að
hann eigi svo mikil efni, sem
nauðsynleg verða að teljast til
búreksturs á jörðinni, en geti eígi
af eigin ramleik reist þar bygg-
ingar, sem nauðsynlegar eru fyr-
ir ábúð á henni.
3. Vottorð sömu manna um að
eigi sé fyrirsjáanleg hætta á, að
jörðin eyðist af ágangi vatna,
sandfoki, sjávarflóðum eða öðru
þess háttar.
4. Meðmæli með umsókninni frá
hlutaðeigandi sveitarstjóm eða
hreppstjóra, ef sveitarstjóm á í
hlut, og sé þar fram tekið að
jörðin sé svo vel í sveit sett, að
ráðlegt sé að byggjá hana upp.
5. Vottorð hreppstjóra um að
húsakynni á jörðinni séu óhæf til
íbúðar vegna hrömunar, eða vott-
orð héraðslæknis um, að fólki sé
búið heilsutjón vegna lélegra hí-
býla.
6. Fullkomnir uppdrættir, lýs-
ing og kostnaðaráætlun um hina
fyrirhuguðu byggingu, gerð af
þar til hæfum manni. Vilji lán-
beiðandi nota óbreytta einhverja
af fyrirmyndum þeim, er væntan-
lega verða útgefnar af sjóðnum,
nægir þó að vísa til þeirra.
7. Nákvæm lýsing á landslagi,
þar sem byggja á, svo og á grund-
vellinum, lögun hans og gæðum
og hversu djúpt sé á fastan
gmndvöll að fullrannsökuðu máli.
. Einnig skal lýsa vatnsbóli,
steypuefni (sandi, möj» grjóti) og
hversu langt sé að flytja það á
byggingarstaðinn. Geta skal og
um aðstöðu til rafmagnsveitu,
mótak og skógarhögg, ef til er og
annað, sem áhrif gæti haft á
húsakynnin.
8. Yfirlýsing frá lánbeiðanda
um það, hvort hann óskar eftir
að sjóðurinn sjái um efniskaup
fyrir hann og ef þess er óskað
þá jafnframt á hverja höfn skuli
senda vörumar.
II. Ef ætlast er til að lánið
verði trygt með fasteignaveði,
skulu ennfremur fylgja eftirfar-
andi skilríki:
1. Eignar- og veðbókarvottorð
fyrir eign þeirri, sem veðsetja á
frá hlutaðeigandi valdsmannj.
2. Virðingargerð á eigninni frá
trúnaðai-mönnum sjóðsins.
3. Umboð frá lánbeiðanda til
sjóðsstjómarinnar, til að annast
vátryggingu á húsinu, nema því
aðeins að húsið sé í skylduvá-
tryggingu, e;n þá skal fylgja skil-
ríki fyrir því.
III. Ef ætlast er til, að láníð
verði trygt með ábyrgð sveitar-,
sýslu- eða bæjarfélags, skulu
fylgja þessi skilríki:
1. Staðfest útskrift úr hlutað-
eigandi fundarbók, er sýni, að
ábyrgðin hafi verið löglega sam-
þykt.
2. Ábyrgðaryfirlýsing.
3. Vottorð yfirvalds um, hverj-
ir skipi hreppsnefnd þá, sýslu-
nefnd eða bæjarstjóm, er ábyrgð-
ina tekst á hendur.
4. Samþykki hlutaðeigandi æðra
stjórnarvalds fyrir ábyrgðinni.
5. Skýrsla um efnahag þess
sýslu-, sveitar- eða bæjarfélags,
,er hlut á að máli.
IV. Ef um er að ræða lán gegn
afgjaldskvöð á býli, sem er eign
hins opinbera:
1. Eignarvottorð frá hlutað-
eigandi yfirvaldi.
2. Afrit af byggingarbréfl fyr-
ir býlinu.
B. Til nýbýla samkv. 2. gr. 1.
b. sömu skjöl og að ofan greinir,
'eftir því sem við á, og ennfremur:
1. Vottorð frá trúnaðarmönn-
um sjóðsins um, að lánbeiðandi
eigi ekki annarsstaðar jörð eða
býli, sem fjölskylda geti haft lífs-
framfæri af.
2. Yfirlýsing frá lánbeiðanda,
að viðlögðum drengskap, um að
hann standi eigi í skuld fyrir
húsagerð á öðru býlL
8. Afrit af afsalsbréfi eða
erfðafestubréfi fyrir býlinu og
sé þar nákvæmlega tilgreind
stærð þess.
4. Yfirlýsing frá trúnaðarmönn-
um sjóðsins um, að býlið geti að
þeirra áliti veitt fjölskyldu sæmi-
leg skilyrði fyrir framfærslu,
þegar helmingur af landi þess er
kominn í góða rækt. ^
25. gi'.
Reglugerð þessi gengur I gildi
1. janúar 1929.
Heimilt er þó að lána til húsa
þeirra, er reist hafa verið á árinu
1928, enda fullnægi hlutaðeigend-
ur skilyrðum þeim, er reglugerð
þessi setur.
Að öllu forfallalausu tekur
sjóðurinn til starfa á vori kom-
anda.
-----o-----
Utan nr heimi.
Fascistar í Suður-TyroL
Eins og kunnugt er kom Suður-
Tyrol í hlut Itala við friðarsamr.-
ingana 1919. Þjóðin sjálf fékk
þar engu um ráðið. Bænarskrár
hennar voru virtar að vettugi. Af
rúmum 260 þús. íbúum eru 225
þús. Þjóðverjar í Suður-Tyról.
Hreinir Italir eiu um 20 þús. og
er fjöldi þeirra eftirlits- og em-
bættismenn, er flust hafa inn í
landið eftir innlimunina. Þjóð-
verjar una stjóm ítala hið versta,
enda undrast það enginn, erkynn-
ist ástandinu. Það er hryllilegt,
að nokkurt 20. aldar þjóðfélag
skuli komast upp með að beita
þegna sína, þótt annars þjóðemis
sé, slíkum órétti og hafður er í
frammi í Suður-Tyról. Fascistar
eiga þar höfuðsökina. I Suður-
Tyról efldust þeir og brutust
fyrst til valda. Þjóðverjar þar
hafa síðan verið bitbein þeirra.
Margvísleg hryðjuverk hafa átt
sér stað. Þau verða ekki hér rak-
in, en reynt að bregða upp dá-
lítilli mynd af ástandinu, en því
verður ekki lýst til neinnar hlít-
ar í stuttri blaðagrein.
Kúgunin er bæði fjárhagsleg og
andleg, á öllum sviðum. Fótum
hefir verið kipt undan velmegun
atvinnuveganna, fyrirtæki hafa
hrunið 1 rústir og landsmönnum
þar að auki verið íþyngt með
margskonar sköttum. Iðulega
hafa menn verið ræntir eignum
sínum. Fátækt og örbygð er mikil.
En öll samtök eru þeim bönnuð
og héraðsstjóm né landsstjóm
eiga þeir ekki framar neina hlut-
töku í. Fascistar verða í öllu ein-
ráðir.
Takmark Fascista eða Musso-
línis er að þurka út þjóðemi og
tungu Tyról-búa, gera þá að Itöl-
um. Til þess hefir verið beitt
öllum hugsanlegum ráðum harð-
ýðgi og ósvífni. öll þýsk nöfn, á
veitingahúsum, borgum, lands-
hlutum og jafnvel mönnum, hafa
verið færð til ítalsks máls. Landið
sjálft heitir ekki framar Tyról,
heldur Alto Adige, Borgin Bozen
heitir nú Bolzano. Mörg dæmi eru
til þess, að bréf hafa ekki kom
ist til skila, ef utanáskriftin hefir
verið Bozen í stað Bolzano, þótt
rjett væri að öðru leyti. öllum
menjagripum, er mintu á þýskt
þjóðemi, hefir verið rænt. Ibú-
arnir þora ekki að geyma hjá sér
vasabók með nöfnum kunningj a
sinna og landa hinum megin við
landamærin. Embættismenn era
; allir ítalskir nema prestamir.
Flestum prestum sínum hafa
Tyról-búar fengið að halda og
fara því guðsþjónustur víðast
fram á móðurmálinu. Þeir hafa
einnig leyfi til að gefa út tvö dag-
blöð á þýsku, en ritstjómin er
undir eftirliti fascista, og blöðin
geta alls ekki talist málgagn Tyr-
ólbúa. Hörmulegastar eru aðfar-
iraar við ungu kynslóðina. Kensla
fer öll fram á ítölsku, er bömin
ekki skilja né læra til nokkurrar
hlítar. Eru þau einna helst látin
læra utan að ítalska hersöngva,
er þau ekki skilja. Kennaramir
eru ekki valdir af betri endanum.
Heima geta bömin enga tilsögn
fengið í móðurmálinu. Bækuraar
hafa verið gripaar af mæðrunum.
J4. blað.
'Tahi^iattMMBateaa.,1 aiianc~r.É..,»wi
þegar þær hafa stolist til að
kenna bömum sínum að lesa.
Þannig mætti halda áfram frá-
sögninni.
Kristinn E. Andrésson.
Á víðavangi.
Sunnan með sjó.
Á laumufundunum suður með
sjó, hélt ól. Thors því mjög að
kjósendum, að hann og togáramir
hefðu skapað sjálfstæði þjóðar-
innar. En í Garði reis einn fundar-
manna upp, og andmælti hroka
ólafs. Skýrði hann meðal aimars
frá því, hverskonar sjálfstæði
togarar ólafs hefðu skapað Garð-
búum, með því að sópa fiskinum
af miðunum. Lést þá ólafur ekki
vilja vera þingmaður lengur, ef
kjósendur væra margir þannig í
sinn garð. Fanst þá jafnvel
Ihaldsmönnum sumum, yfirlæti
og ósvífni hans Iangt úr hófi, og
höfðu við orð, að best myndi
fyrir hann að segjá af sér strax,
ef hann ætlaði að télja þeim trú
um að togaramir hefðu fært þeim
gull í greipar. XX.
B. Líndal og sfldareinkasalan.
Tæplega gat það talist vottur
um reynsluþekkingu hjá útgerðar-
mönnum, er þeir lögðu þann
vanda fyrir Bjöm Líndal að vinna
með öðram mönnum og eiga sæti
í stjómamefnd Síldareinkasöl-
unnar. Afleiðingar þeirrar van-
hyggju era og þegar komnar ber-
lega í Ijós. Bjöm Líndal hefir nú
gerst ofsækjandi þess ^yrirtækis,
er honum er falið að stjóma sem
farsællegast. Hafa þær greinir
gerst með þeim hætti, er hér
segir: Bjöm Líndal ferafðist af-
rits af skjölum nokkrum hjá
framkvæmdastjórum einkasölunn-
ar, viðkomandi sölu síldarinnar.
Framkvæmdastjóramir veittu
Líndal fúslega aðgang að skjölun-
um, en neituðu um afritið. tJr-
skurður st j ómamefndarmann-
anna, annara en Líndals, gekk
honum. á móti. Þá ærðist hann
að vanda og raiik í pontuna, til
þess að leita jafnvægis ofreynd-
um skapsmunum. En tHraunin
mun ekki hafa gefist honum að
óskum. Var almælt að Bjöm hefði
verið óvenjulega þróttlítill á því
þingi en mótstaðað hörð og niður-
staða viðskiftanna snúist mjög til
hagnaðar og nauðsynlegrar
fræðslu um einkasöluna. — Nú
boðar Mbl. komu Bjöms Líndals
hingað til Reykjavíkur og að
hann ætli að flytja opinberlega
fyrirlestur um Síldareinkasöluna.
Mun hann vilja leita færis um
áframhaldandi ofsóknir, þar sem
ekki era fyrir hendi fullar vamir
eða nauðsynlegur fróðleikur um
fjrrirtækið. Vottar slíkt reyndar
nógsamlega um málstaðinn. —
Hversu sem til kann að takast um
vamir fyrir hönd einkasölunnar
hugsar ristjóri Tímans gott tH að
heilsa upp á gamlan kunningja,
þar sem Líndal er. Enginn maður
þekkir betur á honum hnútumar,
né er, vegna reynslu og æfingar,
betur fær um, að veita honum við-
eigandi sjúkrameðferð.
Manndrápshyggjan og Mbl.
I sambandi við skraf ól. Thors
á Akranesfundinum um mann-
drápshyggju tflgreindra manna