Tíminn - 02.02.1929, Blaðsíða 1

©jaíbfcri
afer€i&stuma&ur Cimans er
Sjj n n d c i g J^orstcinsöóttir,
Sambaniistjúsinu, íteyfjaril.
Xm. ár.
■ -------------- ■■ . ----------- ■ . 1
Reykjavík, 2. febrúar 1929.
iZ^fgcclbsía
tE i m a n s er i Sambart&sfjúðlnu.
©pin öaglega 9—12 f. 4*
Simi <©6.
7. blaS.

Eimskipafélaginu
bjargað
Meirihluti félagsstjórnarinnar
lætur undan síga.
I.
1 síðasta blaði Tímans var ítar-
lega greint frá málavöxtum í
Eimskipafélagsdeilunni. Skulu hér
rifjaðir upp helstu drættir: Eftir
nokkurra daga þref og samninga-
tilraunir var svo komið, að úr^
slitakröfur kyndara og háseta á
skipunum námu sem svaraði 21
þús. kr. hækkun á kaupgjalds-
fúlgunni. Stjórn Eimskipafélags-
ins hafði undir umræðum málsins,
látið í veðri vaka, að hún myndi
ef til vildi, ekki ófáanleg til þess
að ganga inn á einhverskonar
kaupgjaldsuppbót, sem svaraði í
allra hæsta lagi 10 þús. kr. Virt-
ust þá samningar, og þar með
siglingar Eimskipafél., stranda á
ágreiningi um 11 þús. kr.
Eimskipafélag Islands var
stofnað fyrir 15 árum síðan með
einhuga samtökum allra Islend-
inga. Um það hefir og eigi verið
neinn ágreiningur, að félagið sé
ein megin líftaug sjálfstæðis þjóð-
arinnar. Félagið er, nú sem stend-
ur, statt í mjög harðri samkepni.
Það hefir og á síðustu árum ver-
ið að vinna ný siglingasambönd.
Stöðvun skipanna um lengri eða
skemmri tíma hlaut því að or-
saka, ekki einungis stórkostlegan
beinan skaða, heldur og alveg ó-
metanlegt óbeint tjón, er við-
skiftasambönd þess tækju að
rofna. Var jafnvel rík ástæða til
að ætla, að langvarandi verkfall
myndi ríða félaginu að fullu.
Þegar hér var komið málinu
skarst atvinnumálaráðherrann í
leikinn. Eins og frá var skýrt í
síðasta blaði, hefir ríkissjóður
lagt fram til félagsins, auk hluta-
fjár, mikið á aðra miljón kr. frá
því er það var stofnað. Á síðast-
liðnu ári hefir ríkissjóður lagt
fram til félagsins 145 þús. kr. og
er gert ráð fyrir jafnháu framlagi
á yfirstandandi ári. — Atvinnu-
málaráðherrann skildi eigi ein-
ungis nauðsyn þjóðarinnar í þessu
máli, heldur má óhætt telja, að
hann hafi breytt í samræmi við
vilja hennar, er hann, upp á yænt-
anlegt samþykki næsta þings,
bauð fram viðbótarstyrk til Eim-
skipafélagsins að upphæð 11 þús.
kr., sem svaraði því er á milli bar
og Eimskipafélagið tjáði sig ó-
fúst og ómegnugt að greiða.
Sáttasemjari ríkisins bar síðan
fram miðlunartillögu bygða á
þessum grundvelli. Eftir allmikl-
ar umræður og athugun sýndist
meiri hluta félagsstjómarixmar
rétt að hafna tillögunni og þar
með málamiðlun og tilboði ríkis-
stjórnarinnar. Var nú ekki ann-
að sýnt, en að þeir menn, er hér
réðu úrslitum, væru alráðnir í
því, að taka hverju sem að hönd-
um bæri, jafnvel algerðu hruni
félagsins, heldur en að slaka til í
neinu!*)
Við þessi úrslit sló miklum ó-
hug á alla. Má óhætt telja, að
andúðaralda sú, sem reis gegn
þessum ráðum, hafi skotið meiri
*) Sbr. og ummæli sjálfrar félags-
stjómarinnar: „þá sé alt annað betra,
en að láta félagið smáveslast upp“.
hluta félagsstjómarinnar skelk í
bringu. Enda fóru svo leikar, að
eftir fjögurra daga bið sáu þeir,
er fyrir þessu réðu, sig um hönd
og gengu að miðlunartillögu sátta-
semjara nálega óbreyttri. Vaið
það að samkomulagi, að auk
framlagsins úr ríkissjóði, legði
Eimskipafélagið fram til kaup-
uppbótar sem svaraði 9000 kr.
Hinsvegar lagði meiri hluti fé-
lagsstjómarinnar áherslu á það,
að ríkissjóðsframlagið væri fé-
laginu óviðkomandi að öðra en
því, að félagið tæki að sér að t:t-
borga kaupuppbótina eftir þar til
fengnum tillögum.
Þessi varnagli meiri hluta fé-
lagsstjómarinnar er vitanlega
sleginn í þágu togaraútgerðar-
manna. I orði kveðnu er svo látið
heita, að félagið gangi ekki inn á
kaupgjaldshækkun, sem nemur
þessum 11 þúsund kr. En í aug-
um alls þorra manna, er hér að-
eins um að ræða formsatriði og
ekki veigamikið. Ríkisstjórnin
hefir, í raun réttri, lagt fram við-
bótarfjárveitingu til tryggingar
því, að Eimskipafélag Islands
geti haldið áfram að starfa af
fullum mætti. Skiftir eigi miklu,
fyrir sjónum almennings, eftir
hvaða reglum slíku fé er varið til
styrktar félaginu eða til trygg-
ingar óhindraðri starfsemi þess.
Án alls efa mun allur þorri
landsmanna, af öllum flokkum,
kunna atvinnumálaráðherranum
miklar þakkir fyrir það, að hon-
um hefir, með íhlutun um þetta
mál, tekist að bægja frá um
stundarsakir einhverri hinni al-
varlegustu þjóðarógæfu sem
hugsast gæti: Stórkostlegri löm-,
un eða jafnvel algerðu þroti Eim-
skipafélags íslands. Að vísu er
hér um bráðabirgðarúrræði að
ræða og sannkallað neyðarúrræði,
sem ekki getur orðið að fordæmi.
En með því er svigrúm gefið
þingi og þjóð, til þess að taka
þetta velferðarmál allrar þjóðar-
innar til rækilegrar meðferðar og
úrlausnar.
II.
í
Út af aðfinslum Tímans í garð
meirihluta félagsstjórnariimar
birti Mbl. 27. þ. m. svohljóðandi
feitletraða fyrirsögn: ,,„Tíminn“
ræðst á Eimskipafélagið“. Þessi
fyrirsögn er mjög táknandi um
afstöðu félagsstjómarinnar gagn-
vart félaginu og öllum almenn-
ingi. 1 meðvitund þeirra Claes-
sens, Garðars, Hallgríms og Jóns
Þorl. eru þeir sjálfir Eimskipafé-
lagið! Með einhuga samtökum og
í skjóh samtaka- og andvaraleys-
is hluthafa um alt land,.hafa þeir
skorðað sig fasta í félagsstjórn-
inni frá ári til árs og trygt sér
þar algert einræði. En nú er það
mjög fjarri marki skotið, að telja
aðfinslur í garð þessara stjórn-
enda félagsins árás á félagið
sjálft. Hefir þessum mönnum
orðið margt og mikið á, sem
ranglátt væri að telja félaginu
sjálfu til vanvirðu. Sumir þessara
manna eru uppvísir að því, að
hafa reynt að svíkjast að baki Is-
lendinga í Vesturheimi og kaupa
upp hluti þeirra. Var sú flugu-
menska til svívirðingar þeim, er
fyrir stóðu. Islendingar vestan
hafs lögðu fram stórfé til stofn-
unar Eimskipafélaginu af ein-
skærri ættjarðarást og fómfýsi.
Voru þeir og annars fremur mak-
legir, en að við þá væri setið á
svikráðum. — Þeir Garðar, Hall-
Sundhöllin í Reytjayík
Hér birtist teikning sú, sem Guðjón Samúelsson húsameistari ríkisins hefir gert af væntan-
legri sundhöll í Reykjavík. Sundhöllin á að standa í iSkólavörðuholtinu norðanverðu, þar sem
mætast Barónsstígur og Bergþórugata. Hún verður um 50 metrar að lengd og 22 m. á breidd,
en með álmunni, sem sjólaugin verður í, er breiddin 39 metrar. Laugamar verða þrjár eins og
sést á myndinni, sjór í einni en volgt vatn í tveim. Volgu laugarnar eru til samans 33 m. á lengd
og er hægt að gera úr þeim eina laug, ef á þarf að halda. Er önnur þeirra, sú minni, ætluð til
sundkenslu, en hin er handa þeim, sem syndir eru. Kenslulaugin verður 1—li/2 m. djúp en sund-
laugin alt að 3y2 m. Sjólaugin er ætluð bæði syndu og ósyndu fólki og því misdjúp, 1,30—3,10
m. I húsinu verða 48 fataklefar handa fullorðnu fólki og 15 handa bömum. Sólböð verða sunn-
an á þaki hússins. — Heita vatnið verður tekið úr laugunum innan við bæinn og notað til að hita
upp nokkur opinber stórhýsi, áður en það rennur í sundhöllina. Verður jarðhitinn þannig notaður
til hins ítrasta. — Jónas Jónsson núv. dómsmálaráðherra flutti tyrst frv. um sundhöllina á Al-
þirigi árið 1923. Átti hugmyndin þá erfitt uppdráttar. En nú hugsar æskulýður höfuðstaðarins og
sá fjöldi námsfólks, sem hingað sækir skóla á vetram til hennar með fögnuði. Þegar sundhöllin
er komin upp, eigum við Islendingar einhvem ágætasta baðstað í heimi og höfum stigið stórt spor
til að efla hina hollu sundíþrótt og líkamlega hreysti í landinu.
.---------í—-------------
grímur og Jón Þorl. hafa gengið
mjög fram hjá Eimskipafélaginu
um vöruflutninga og urðu þeir
Hallgr. og Jón uppvísir að því síð-
astliðið vor, að halda uppi beinni
samkepni við félagið um vöru-
flutninga frá Hamborg. — Þá
hvílir og á herðum þessara
manna þung sök í sambandi við
byggingu Eimskipafélagshússins.
Yfirlæti það og óframsýni, sem
stjómaði þeirri ráðstöfun, batt
starfsfé félagsins og lamaði láns-
traust þess til stórra muna. Mun
það hafa kipt mjög úr vexti þess
þegar í bamdómi. — Enn má
benda á það, að þessir menn virt-
ust þess albúnir að láta kylfu
ráða kasti um örlög félagsins í
nýlegri deilu, til þess að geta
staðið við hlið pólitískra sam-
herja í atvinnudeilu á togurunum.
— Verður að þessu sinni látið
nægja að benda lauslega á allar
þessar ávirðingar meiri hluta fé-
lagsstjómarinnar. En rök þessara
mála liggja fyrir ljós og tiltæki-
leg, þegar framtíðarskipun í
siglingamálum Islendinga verður
tekin til rækilegri og viturlegri
meðferðar, heldur en enn hefir
gert verið.
Utan úr heimi.
Um ítölsku pólförina.
Tíminn hefir áður skýrt laus-
lega frá ferð ítalska lóftskipsins
„Italía“ til norðurheimskautsins
síðastl. sumar og slysum þeim,
sem af henni hlutust.
Nýlega er komin út bók, sem
gefur nokkuð glögga hugmynd
um þessa raunalegu atburði. Meg-
inhluti bókarinnar er ritaður af
tveim sænskum mönnum: Lind-
berg flugmanni, sem fyrstum
tókst að lenda á ísnum og bjarg-
aði Nobile, og blaðamanni er
Stubbendorf heitir. Stubbendorf
ferðaðist norður til Spitsbergen,
meðan á björgunartilraununum
. stóð og veit því vel, hversu þeim
var hagað.
I för með Nobile var háskóla-
kennari nokkur frá Tékko-
Slovakíu. Hann var einn þeirra,
sem af komu$t. Átti Stubbendorf
tal við hann, og fjekk hjá hon-
um all nákvæma skýrslu um ferð-
ina og með hverjum hætti loft-
skipið hefði farist. Er sú frásögn
eitt hið merkasta í bókinni.
Af frásögninni sést, að ferðin
norður yfir Evrópu til Spitsbergen
hefir ekki gengið skrykkjalaust.
Loftskipið þoldi illa storma og
bilaði hvað eftir annað. Á leiðinni
frá Stokkhólmi norður eftir
hrepti það náttmyrkur og hrakt-
ist þá út yfir Helsingjabotn og
alla leið austur yfir Finnland.
Það virðist koma berlega fram,
að Nobile hafi hraðað för sinni
frá Spitsbergen alt of mikið. Loft-
skipið hafði orðið fyrir ýmsum
skráveifum á leiðinni þangað.
Þurfti það því mikilla aðgerða,
en þeim var hraðað áf í mesta
flaustri. Ástæðan til þess, að
Nobile vildi hafa svo hraðan á,
var sú, að hann hafði ásett sér,
líklega samkvæmt skipun ítölsku
stjórnarinnar, að komast á heim-
skautið sama mánaðardag sem
Italir gengu inn í heimsstyrjöld-
ina. Er sá dagur mjög hátíðlegur
með Fascistum.
Ferðin norður til heimskauts-
ins gekk slysalítið. Þegar þangað
kom var staðnæmst og varpað
niður ítalska fánanum. Gramó-
fónn var látinn kyrja þjóðsöng
Fascista. Láta margir sér fátt um
finnast þá athöfn. I ráði hafði
V