Tíminn - 16.02.1929, Qupperneq 4

34
TlMINN
gerðir stjórnarinar í varðskipamálinu. En
á foringjum þeirra Ihaldsmanna sannaðist
hið fomkveðna, að „oft verður lítið úr >ví
högginu, sem hátt er reitt“.
: ! 1 | ; f ; Jl
Landsbankalögin.
Á bls. 110—117 talar M. J. um breyting-
ar síðasta þings á Landsbankalögunum.
Lætur hann á sér skilja, að með þeim
hafi mikil óhæfa verið framin. Aðalbreyt-
ingarnar eru tvær. önnur er í því fólgin
að ríkið viðurkenni að bera ábyrgð á skuld-
bindingum bankans, þó með því skilyrði,
að lántökur hans erlendis séu samþyktar
af Alþingi. I áliti meira hluta fjárhags-
nefndar neðri deildar (A-deild Alþt. þsk.
698) er gerð grein fyrir þessari breytingu
með svofeldum orðum:
„Þar sem Landsbankinn er eign ríkisins,
þá er enginn vafi á því, að ríkið hefir einn-
ig siðferðislega ábyrgð á fjárhag hans.
Það eitt er því rétt, að kannast við það
opinbert og hreinlega í lögunum sjálfum.
Hitt, að segja, að ríkið eigi bankann, en
neita því jafnframt, að það beri ábyrgð á
honum, er bæði hugsunarlega og siðferði-
lega rangt“.
Meiri hluti fjárhagsnefndar efri deildar
segir svo í sínu áliti (þsk. 477):
„Þar til Landsbankalögin voru samþykt
í fyrra, mátti það heita sameiginlegt álit
flestra manna, að ríkissjóður, sem eigandi
bankans, bæri ábyrgð á öllum skuldbind-
ingum hans. Hefir verið geigur í mörgum
vegna takmörkunar á ábyrgð ríkissjóðs,
sem gerð var í fyrra, og er sú takmörkun
aðalástæðan til þess, að nú, tæpu ári eftir
að Landsbankalögin komu í gildi, eru flutt-
ar breytingar á þeim, og mun sú breyting
er frumv. í þessu gerir ráð fyrir, eiga ó-
skift fylgi alls almennings í landinu“.
Eru hér í fáum dráttum dregnar fram
aðalástæðumar fyrir því, að meirihluti
þingsins taldi ríkisábyrgð á bankanum
nauðsynlega og óhjákvæmilega. Um hættu
þá, sem höf. talar um af ofmiklu að-
streymi sparifjár, er það að segja, að
bankanum er innan handar að gera sérstak-
ar ráðstafanir til að draga úr því að-
streymi, ef nauðsyn þætti til bera. Erlendu
lánin verður ríkið venjulega að ábyrgjast,
hvort eð er. Er þess skemst að minnast, er
þingið heimilaði stjóminni árið 1927 að
ganga í ábyrgð fyrir ótakmarkaðri láns-
upphæð í Ameríku, handa bankanum. Fékst
sú heimild fyrir atbeina Ihaldsmanna.
Hin aðalbreytingin er um það, að bank-
anum skuli stjómað af 15 manna þingkjör-
inni nefnd, sem kosin er til 6 ára í senn.
Er sú nefnd ólaunuð. Nefndin kýs 4 menn
í bankaráð, en stjómin skipar hinn fimta.
Þetta fyrirkomulag hefir gefist vel erlendis
og tók milliþinganefnd sú í bankamálum,
er starfaði 1925, það upp í framvarp sitt.
M. J. átti sæti í þeirri nefnd, og gegnir
því furðu, er hann nú telur þessá breytingu
hina varhugaverðustu og „ef til vill hættu-
legasta tilræðið við bankann“ (bls. 113).
Þetta sama „tilræði" veitti hann sjálfur
bankanum árið 1925!
Framkoma íhaldsmanna í Landsbanka-
málinu var öll hin ófrægilegasta. Einkum
er það í minnum haft, hve mjög íhalds-
menn í neðri deild misbeittu málfrelsi sínu
við síðustu umræður málsins þar. Var ekki
annað sýnna en, að flokkurinn ætlaði sér
að hindra störf þingsins með málþófi. Um-
ræðupartur Alþingistíðindanna ber það
með sér, að hér er rétt frá hermt.
í þinglokin kom að því að velja Lands-
bankanefnd og nýtt bankaráð. Létu íhalds-
menn all dólgslega um þær mundir og þótt-
ust eigi mundu viðurkenna lögin. Þó tóku
þeir þátt í kosningunum. M. J., sem átt
hafði sæti í bankaráðinu frá 1927, varð
fyrir þeirri sorg að ná ekki endurkosningu
í hið nýja bankaráð. En M. J. var ekki á
því að láta hafa af sér atvinnuna og fór í
mál við ríkið. Krafðist hann þess að fá
greidd full bankaráðslaun eftir sem áður.
En þó að merkilegt megi virðast, fór hann
ekki fram á að vera settur inn í starfið
aftur. Lítur út fyrir, að honum hafi legið
annað meira á hjarta í þessu máli en
söknuðurinn yfir því að fá ekki að vinna
fyrir landið. Jafnframt lét M. J. „Vörð“
flytja yfirlýsingu um það, að miðstjóm
íhaldsflokksins hefði skorað á sig að fara
í þetta mál við ríkiðf Ekki er nú lítil föð-
urlandsástin í herbúðunum þeim!
Skifting .Gullbringu- og Kjósarsýslu.
Þá kem ég að máli, sem M. J. í riti sínu
gerir að einu aðal árásarefninu á Fram-
sóknarflokkinn, en það er skifting Gull-
bringu- og Kjósarsýslu í 2 kjördæmi.
Krafan um sérstakan þingmann fyrir
Hafnarfjörð er ekki ný bóla á AlþingL Hún
hefir komið þar fram hvað eftir annað í
frumvarpsformi en lotið í lægra haldi fyrir
atkvæðamagni Ihaldsflokksins, þangað til
nú. Hafnarfjörður er nú þriðji stærsti
kaupstaður landsins og 3 kaupstaðir, sem
fámennari eni en hann, eiga fulltrúa út af
fyrir sig á Alþingi.
Fyrir Alþingi lágu tilmæli frá meira
hluta kjósenda í Hafnarfirði um sérstakan
þingmann. Bæjarstjóm kaupstaðarins
hafði samþykt áskorun sama efnis. Það
sýndist alveg sjálfsagt mál, að þingið yrði
við þeim kröfum.
En til þessarar breytingar lágu líka aðr-
ar ástæður, sem beinlínis knúðu Fram-
sóknarflokkinn til að greiða atkvæði með
henni. í Gullbringu og Kjósársýslu, að
Hafnarfirði og smærri kauptúnum með-
töldum vom samkvæmt manntalinu 1927
alls 7530 íbúar*). Þar af voru 3158 í Hafn-
arfirði. Ennfremur er í sýslunni fjöldi sjó-
þorpa og kauptúna, stærri og smæm. Fjöl-
mennust þeirra er Keflavík með 674 íbúa.
í tveim stærstu kauptúnunum, Hafnarfirði
og Keflavík var þannig meira en helmingur
allra íbúa kjördæmisins: Gullbringu- og
Kjósarsýslu, eins og það var fyrir breyt-
inguna. Þegar tillit er einnig tekið til
hinna sjóþorpanna, er auðsætt, að bænd-
ur voru í mjög glöggum minnahluta í kjör-
dæminu. Og þegar þess er gætt, að í tví-
menningskjördæmum eru báðir þingmenn-
imir svo að segja æfinlega kosnir úr sama
flokki, var fullkomlega loku skotið fyrir
það, að bændur gætu nokkumtíma af eig-
in ramleik ráðið kosningu á þingmanni
fyrir Gullbringu- og Kjósarsýslu.
Þannig var þá aðstaða bændanna í Gull-
bringu- og Kjósarsýslu. Á meðan þeim
var gert að skyldu að kjósa í félagi við
Hafnfirðinga, hlaut sá mannmargi kaup-
staður, ásamt hinum mörgu sjóþorpum
öðrum, óhjákvæmilega að ráða báðum
þingsætunum. Afleiðingin varð auðvitað
sú, að flokkarnir í kaupstöðunum skiftu
hinum máttlausu sveitaatkvæðum á milli
sín. Nú fá Hafnfirðingar sinn fulltrúa, en
hætta að greiða atkvæði um fulltrúa sýsl-
unnar. Þorpin eru ennþá voldug, þrátt fyr-
ir það. En breytingin hefir það þó í för
með sér, að bændumir í sýslunni gætu nú
með öflugum samtökum ráðið vali eins
þingmanns, í staðinn fyrir það, að áður
voru þeir með öllu áhrifalausir.
Skifting kjördæmisins var óhjákvæmi-
legt skilyrði þess, að bændumir þar gætu
ráðið kosningu eins þingmanns. Því hefði
það verið óhyggilegt og alveg óverjandi af
Framsóknarflokknum að leggjast í móti
henni.
Afstaða íhaldsmanna, þegar þeir greiddu
atkvæði móti skiftingunni, er skiljanleg.
Þeir óttuðust að glata þingsæti því, er
Hafnfirðingum var fengið, í hendur Jafn-
aðarmönnum. Talið er, að Jafnaðarmenn
eigi meirahluta atkvæða í Hafnarfirði.
En árásir M. J. á hendur Framsóknar-
flokknum í þessu máli eru óafsakanlegar.
„Þingsæti úr sveitakjördæmi var afhent
kaupstað", segir hann (bls. 71).
Þessi ummæli hljóta að vera rituð gegn
betri vitund.
M. J. veit, að Gullbringu- og Kjósarsýsla
var alls ekki sveitakjördæmi meðan hún
gekk að sama kjörborði og kaupstaður
með rúml. 3000 íbúum.
Þvert á móti hafa Framsóknarmenn með
því að greiða atkvæði með skiftingunni,
gert tilraun til að skapa nýtt sveitakjör-
dæmi. Árangurinn er vitanlega kominn
undir skilningi og samstaríi bændanna
sjálfra.
Framsóknarmenn hafa komið fram í
þessu máli eins og vera bar. Þeir urðu við
sanngjömum kröfum Hafnfirðinga. Um
leið gáfu þeir bændum í Gullbringu- og
Kjósarsýslu tækifæri til að ráða kosningu
eins þingmanns, þar sem þeir réðu áður
engu. Ummæli M. J. um „skuldargreiðslu“
til Jafnaðarmanna o. þvíl. eru því, vægast
sagt, þvættingur.
Þingstörfin 1928.
Eg hefi tekið svar þetta saman í
þeim tilgangi að sýna fram á, að rit M.
J.: Frá Alþingi 1928, er mjög hlutdrægt
og óáreiðanlegt sögurit. Jafpframt hefi eg
freistað að leiðrétta nokkrar helstu mis-
sagnimar. Hinsvegar ætlast eg alls ekki
til, að rit mitt sé skoðað sem nein heildar-
skýrsla um störf þingsins 1928. Framsókn-
arflokkurinn þarf ekki á sérstökum þing-
tíðindum að halda til að réttlæta sig í aug-
um kjósenda. Hann lætur sér nægja að
*) Af þeim munu vera um 3000 kjósendur.
vísa til hinna sönnu þingtíðinda, sem gefin
era út af skrifstofu Alþingis.
Útgáfu Alþingistíðindanna 1928 mun nú
vera í þann veginn lokið. Eg vil leyfa mér
að minna á eitt atriði í sambandi við þenn-
an árgang þingtíðindanna:
Margir menn, sem eg hefi átt tal við,
hafa látið orð falla um það, að B-deild
þingtíðindanna væri óvenjulega fyrirferð-
armikil — en C-deildin væri að sama skapi
óvenjulega fyrirferðarlítil.
í B-deild þingtíðindanna eru umræður
um afgreidd mál, þ. e. frumvörp, sem hafa
orðið að lögum. í C-deildinni era umræður
um feld lagafrumvörp og óútrædd.
Það er eftirtektarvert, hve stærðarmun-
ur þessara deilda er mikill í Alþingistíðind-
unum nú.
Um vel unnið starf ber hann vitni. —
Þessi mikli munur. Hann sýnir, að þingið
1928 hefir gætt þeirrar skyldu fyrst og
fremst, sem hverju þingi hvilir á herðum
— að láta eitthvað sjást eftir sig. Hann
sýnir, að þingið hefir unnið hyggilega, að
það hefir óvenju litlum tíma eytt til að ræða
þau mál, sem ekki áttu framgangs von.
Þingið 19£8 hefir látið eftir sig óvenju
mikið af þjóðnýtu starfi, óvenju lítið af ó-
nýtu starfi. Þó sat það talsvert skemmri
tíma en næstu þingin á undan.
Játning M. J.
Það er jafnan hætt við, að þeim, sem
illan málstað verja, fatist vopnaburður.
Aldrei ferst M. J. eins ófimlega vopna-
burðurinn og í lok rits síns, þegar hann
ætlar að bera af Ihaldsflokknum sökina á
því að hafa lengt þingtímann að óþörfu.
M. J. ber af þeim sökina með því að gera
samanburð á fjölda frumvarpa, er flokk-
amir fluttu í þinginu.
Útkoman er þessi: Af 123 frumvörpum,
sem fram komu í þinginu, fluttu íhalds-
menn aðeins 12.
Seinheppilegur er þessi samanburður
fyrir íhaldsmennina. Hann sýnir, að þeir
komu ekki á þing til þess að bera fram
nýmælL Þeir komu ekki til að eiga þar upp-
tök góðra mála*).
Þeirra erindi var alt aimað.
íhaldsmennimir komu á þing til þess að
tefja framgang góðra mála.
Játning M. J. er óbein en ótvíræð.
Sagnaritun háskólakennarans.
Athugasemdum mínum við flugrit hr.
Magnúsar Jónssonar er nú lokið. En örfá-
um orðum vil eg bæta við þær að síðustu.
Eg hefi enga ástæðu til þess að veitast
að hr. Magnúsi Jónssyni, persónulega.
En það er alkunna, að M. J. gegnir á-
byrgðarmiklu starfi við virðulegustu
fræðslustofnun þessa lands. Hann er pró-
fessor í guðfræði við háskólaim.
Eg þykist hafa sýnt fram á, að þessi
sami maður hafi skrifað og látið senda út
meðal íslenskrar alþýðu eitthvert hið allra
ómerkilegasta og hlutdrægasta rit, sem
prentað hefir verið í þessu landi.
Eg spyr: Er það heppilegt, að maður
sem sjálfur játar, að hann „skjóti undan“
sögulegum staðreyndum, sé til þess skip-
aður að kenna prestaefnum vorum að
þjóna sannleikanum ?
Mér er kunnugt um það, að færri stunda
nú guðfræðinám, tiltölulega, en nokkra
aðra grein, sem háskólinn hér veitir
fræðslu í. Slíkt er ekki að undra, ef guð-
fræðideildin lætur sér það lynda til lengd-
ar, að kennarar hennar lúti að annari eins
sagnaritun og hr. Magnús Jónsson hefir
gert í bók sinni: „Frá Alþingi 1928“.
Gísli Guðmundsson.
Leiðrétting.
Línurnar, sem standa neðan undir „nótunni"
í 4. dálki 3. síðu, eiga að flytjast upp fyrir neðstu
greinaskil í dálkinum. petta eru lesendur góð-
fúslega beðnir að athuga.
-----O----
— Kuldinn á meginlandi Evrópu fer fremur
vaxandi en minkandi. 3. þ. m. var 20 stiga frost
í Berlín. Suður í Bæheimsfjöllum komst frost-
ið upp í 30 stig og í Tékko-Slovakíu sunnan
fjallanna, voru blind stórhríðar. þrjár hraðlestir
frá Vestur-Evrópu teptust suður á Balkanskaga
vegna snjóskafla. Á Svartahafi og við Grikk-
landsstrendur hafa oi’ðið miklir skipstapar
vegna óveðranna og farist margt manna. Jafn-
vel suður á Ítalíu sátu járnbrautarlestirnar
fastar í snjó.
*) í þessu sambandi vil eg geta þess, að frv.
Halldórs Steinssonar um strandvamaskip, sem
M. J. talar um á bls. 164, var ílutt óbeinlínis
fyrir atbeina stjómarinnar og naut stuðnings
Framsóknannanna.
Frá útlðndum.
— Jarðskjálftar, allverulegir hafa orðið í Mið-
Asíu nýlega.
— Stofnað er nú ensk-franskt félag, sem mun
ætla að taka í sínar hendur að annast gröft jarð-
gangnanna undir Ermarsund, ef úr þeim verður.
Er í ráði að grafa þrenn göng, tvenn jámbraut-
argöng, 20 fet að þvermáli hvor um sig og auk
þess ein framræslugöng, nokkru mjórri. Er áætl-
að, að járnbrautargöngin verði grafin á 4 árum
en hin á 3 árum. Gert er ráð fyrir að lagt verði
fram enskt og franskt fé til helminga. Hreinan
arð árlega af göngunum áætlar félagið 10°/o
stofnkostnaðar. Mun því þykja gróðavænlegt að
leggja fé í fyrirtækið.
— Uppreisnin á Spáni heldur enn áfram, og út-
lit á að andstaðan gegn stjóminni sé mjög al-
menn. Skæðust hefir hún orðið í borginni Val-
encia, sem er hafnarbær á Austur-Spáni með V*
miljón íbúa. Er sagt að foringi setuliðsins þar
hafi sjálfur snúist í lið með uppreisnarmönnum.
Rivera hefir stofnað sérstakan dómstól, sem tek-
ur fyrir mál uppreisnarmanna og hefir í þeim
æðsta dómsvald. Embættismönnum, sem berir
vei’ði að óvild til stjórnarinnar, er hótað brott-
rekstri. Ættjarðarvinafélagið spánska, sem er
með svipuðu sniði og Fascistafélagsskapurinn
ítalski, hefir verið viðurkent sem opinber stofnun
og heitir Rivera á það til fylgis. Má ætla, að
harðstjórnin á Spáni standi nú völtum fótum.
— Á jóladag vildi það slys til í verksmiðju
vestur í Canada, að pallur brotnaði undir tveimur
mönnuum, svo að þeir féllu niður í stórkerala
með sjóðandi strámauki í. Annar þessara manna
var íslenskur, Marino Magnússon að nafni. Tók
soðmaukið þeim meir en í 'mitti. Komst Marino
við illan leik upp úr keraldinu, en þar eð aðrir
voru eigi nærstaddir, liðu um 10 mínútur þar
tii neyðaróp hans heyrðust. Var þá hinum
manninum bjargað upp úr kerinu. Báðir menn-
imir skaðbrendust og biðu bana af.
—.......
Úr Berulirði eystra
Heyfengur var síðastliðið sumar mikið minni
en í fyrra, einkum af útheyi, en bót í máli að
nýtingin var ágæt, og það, að sumir áttufyming-
ar, svo þeir þurfa minna að kvíða vetrinum. Eu
heyfyrningar þurfa allir að eiga.
Sumaraflinn var rír og svo er um alla Aust-
firði, enda óstillingar miklar, einkum í smá-
straumana. en það gegnir verst.
Iðnsýning var haldin 19. júní í sumar í Beru-
firði, sem er myndarheimili við fjarðarbotninn.
þar voru 260 munir sýndir, þ. á m. spunavél ný,
eftir hagleiksmanninn Guðmund hreppstjóra í
Berufirði. En mest bar þama á kvenhannyrðum
og var þar fagurt inn að líta, og sýndi það, að
enn eru konur iðjusamar margar og að þær
geta margt og mikið fagurt gert. þar voru
saman komnir 109 menn, og hefir. svo aldrei
verið fyr, síðan þetta land var bygt.
Á sýningunni mælti frá Sigrún Blöndal í
Mjóanesi á Völlum og 2 blómarósir Héraðsins
með henni. Frúin mætti þar sem aðaldómari
á sýningunni, og flutti hún langan fyrirlestur,
og kom víða við, og fann mjög að þvi hvað lít-
ið væri nú unnið af vaðmálum héima o. fl. i
samanburði við það sem áður var. Átaldi hún
mjög og hversu menn sæktust eftir útlendum
hégóma og tildri, og hvað menn eltu um of
tískuna. það væri ekki alt menning, sem nú
væri kölluð menning, heldur hrein og bein —
já skaðleg ómenning. Ungu stúlkumar eltu út-
lendu tískuna og tildrið með því að klippa af
sér faliega hárið, sem Drottinn hefði gefið þeim,
gengu í stuttpilsum, að maður nú ekki talaði
um fótabúnaðinn eins og hann væri nú orðínn.
þótti frúnni mælast mjög vel.
þá höfum við nú mist frá okkur Ólaf lækni
Thorlacius og frú hans, og verður þeirra alment
mikið saknað úr þessu héraði. Læknirinn hefir
stundað embætti sitt samviskusamlega, og eftir
bestu get\i, vilja og mætti, og aldrei á honum
staðið þegar til hans hefir verið leitað, svo
betra getur ekki verið.
þau hjónin hafa altaf verið ágætir samborg-
arar, boðin og búin ætíð til styrktar og hjálp-
ar alls hins góða og mestu sóma- og velgerðar-
hjón., skemtin og alúðleg og mikið er það sem
Ó. Th. hefir gert til bóta á jörðinni, Búlands-
nesi, jarðabóta, girðinga og húsabóta.
þeim hjónum, ásamt fjölskyldu þeirra, hefir
ná verið haldið kveðjusamsæti, fyrst í Breiðdal,
svo á Djúpavogi og voru þar 150 manns, þá í
Papey hjá Gísla bónda þar og síðast á Beru-
nesi.
Héðan fylgir þeim heill samúðarhugur allra
héraðsbúa. 6. S.
Ritstj.Jónas porbergsson. Laugv. 44. Sími 2219.
Prentsmiðjan Acta.