Tíminn - 16.02.1929, Blaðsíða 2

86
TlMINN

Gummístígvél
hafa hlotið lof allra, sem'reynt
hafa. Rúmgóð,' þægileg og' fram-
úrskarandi endingargóð, en'samt
ekki dýrari' en'jlakarijtegundir.
Jafnan fyrirliggjandi í öllum
venjulegum stærðum og gerðum
fyrir karla, konur og börn
ennfremur
Gúmmískór
með hvítum/gráum og brúnum
botnum. Sterkur og’ odýr
slitskófatna ður
Vörur sendar gegn eftirkröfu.
Greið og ábyggileg viðskifti.
HYannbergsbræður
Skóverslun
Reykjavik Akureyri
þetta nefndist „Einvaldsklæmar í
Homafirði" og er höfundur þess
talinn vera Einar bóndi Eiríksson
á Hvalnesi í Lóni. Ritið var borið
með leynd um bæinn og laumað á
dyraþrep í húsum manna. Höf-
undurinn er alment álitinn vera
meðal minst gefnu maxma þeirra,
sem þó eru taldir með öllum
mjalla. Til marks um gáfnafarið
má geta þessa: í ritinu kveðst
hann oft hafa verið í Reykjavík
og hafa verið handgenginn jafn-
vel málsmetandi mönnum. Þann
1. des. síðastliðinn stóð hann í
mannþrönginni gegnt dymm AI-
þingishússins þegar forsætisráð-
herra flutti ræðu sína af svölun-
um. Veik þá Einar þessi sér að
manni nokkrum og spurði hann
hvaða hús þetta væri! — Mbl. 15.
þ. m. telur það vott um sann-
leiksgildi níðritsins, að samvinnu-
blöðin hafa ekki virt þennan
maxm svars. Til þess var jafnvel
enn minixi ástæða þegar það var
kunnugt, að þessi ólánssami mað-
ur var á vegum Bjöms Kristjáns-
sonar, hatursmanns samvinnufé-
laganna og að líkindum eggjaður
af honum til fólskuverksins.
Þurfti þá eigi í grafgötur að leita
um sannleiksgildið og samvisku-
semina. Enda mæla kunnugir
menn eysti'a, að eigi fæxri en
hundrað stórlygar séu saman
komnar í ritinu. Er það og
kunnugt, að Jón ívarsson er með-
al hinna íremstu kaupfélags-
stjóra í landinu og félag þeirra
Austur-Skaftfellinga í uppgangi.
— Þ'að eitt virðist skorta á að
Mbl. hefir eklii birt mynd þá af
Eixíari, sem er framan við níðrit
hans, eins og það birti mynd af
„þjóðhetjunni“ í Bolungavík. —
Hefði það þó getað sparað mörg-
um þá fyrirhöfn að lesa ritið.
Auk þess er sá „Hornafjarðar-
máni“ engu ómerkara fyrirbæri
en „Skatan í Þverá“ og „undra-
flugvéhn“!
Dómur
í málinu: Réttvísin gegn Jó-
hannesi Jóhannessyni fyi'verandi
bæjailógeta var kveðinn upp 14.
þ. m. af setudómaranum Bergi
Jónssyni sýslumaxmi. Er Jóhann-
es dæmdur skilorðsbundnum
dómi í 15 daga einfalt fangelsi.
Sakarefnið er: Vaxtataka af fé
dánar- og þrotabúa; sérstaklega
að hafa tekið fé, sem verið hafi
á vöxtum í sparisjóðsbókum og á
innlánsskíi’teínum og flytja það
yfir á eigin bankareikning.
Vaxtataka þessi mun, samkvæmt
rannsóknum, nema um 60 þús.
kr. á því tíu ára skeiði, sem hann
hefir gegnt embætti hér í Reyk-
javík, en rannsóknin nær aðeins
yfir þann hluta af embættistíð
hans. — Til marks um það hversu
skapstillingarlega Mbl. tekur úr-
skurði réttvísinnar um þetta mál,
birtist hér orðrétt frásögn blaðs-
ins:
„í gœr kvað Bergur Jónsson setu-
dómari upp dóm í máli því, er
„rjettvísin" (Jónas frá Hriflu) hefir
höfðað gegn Jóhannesi Jóhannessyni
fyrv. bæjarfógeta.
Kunnar eru ástæðurnar fyrir því,
að þessi ungi lögfræðingur var'sóttur
vestur á Patreksfjörð, og að dóms-
málaráðherrann treysti honum betur
í þessu máli, en hinum 70 lögfræð-
ingum, sem lijer eru búsettir.
Urslit málsins fyrir þessum rjetti
urðu þau, að dómurinn, sem saminn
var uppi í stjórnarráði,*) hljóðaði
upp á 15 daga einfalt fangelsi, og |
var dómurinn skilorðsbundinn.
Dómur þessi er að því leyti sann-
kallaður Stóri-dómur, að með honum
eru allir bæjarfógetar landsins og
sennilega flestir sýslumenn sjálf-
dæmdir til refsingar, og meðal þeirra
forseti Sameinaðs þings, Magnús
Torfason.
Bæjarfógeti hefir þegar krafist þess,
að dóminum verði tafarlaust skotið
til Hæstaréttar".
í fyrsta lagi er því dróttað hér
j óbeixit að Bergi sýslumanni, að
; hann hafi kveðið upp pólitískan
dóm. í öðru lagi er því dróttað að
öllum bæjarfógetum landsins og
flestum sýslumönnum, að' þeir
hafi haft slíka meðferð búafjár.
Sennilegt má telja, að blaðið
verði látið sæta ábyrgð fyrir slík
umnxæii. — I þriðja lagi er það
talin pólitísk ofsókn af hendi
dómsmálaráðherrans, að hann
í hefir látið fara fram rannsókn á
embættisfærslu bæjarfógetans í
Reykjavík, eins og bæjai’fógetans
á Akureyri og í Hafnarfirði. Og
jafnframt er það talin sök ráð-
herrans, að skoðunai’mennirnir
fundu umræddar misfellur á em-
bættisrekstrinum. Með afstöðu
sinni gagnvart Hnífsdalsmálinu,
þessu umrædda máli og fleiri
málum, vekur blaðið almenna
*) Bergur sýslumaður rnun hafa
fengið til afnota lrerbergi í Stjórnar-
ráðshúsinu, meðan irann vann að
réttarrannsókninni. En Mbl. mun ætl-
ast til að frásögn þess verði skilin á
annan veg. Ritstj.
undrun landsmanna með óskamm-
feilni sinni og siðleysi. Frammi
fyrir hinni almennu réttai’meðvit-
und, sem er raunar æðsti dómur
í hverju landi, verður aðstaða
blaðsins því svívirðilegri, sem það
lætur fleira um mælt í slíkum
málum.
„Hressingarhæli að Reykjum“.
Á síðastliðnum vetri gat Tím-
inn þess, að skynsamlegra hefði
verið að reisa hressingarhæli fyr-
ir berklaveikt fólk að Reykjum í
Ölíusi heldur en á beru og áveði*a
grjótholtinu við Kópavog. Að ‘
undanfömu hafa staðið yfir
samningar milli heilbrigðisstjórn-
arinnar og eiganda Reykja um
kaup á jörðinni tii handa ríkis-
sjóði, með fyrmefnd not fyrir
augum. Þegar svo er háttað mál-
um, setur kvermaútgáfa Mbl. upp
spekingssvip og „stingur upp á“
því, að heilbrigðisstjórnin „láti
rannsaka hvort ekki væri mögu-
legt að láta reisa hressingarskála
fyrir berklaveikt fólk að Reykj-
mn í Ölfusi“, alveg eins og eng-
inn hafi látið sér hugkvæmast
slíkt fyrr. Má það reyndar teljast
afsakanleg viðleitni hjá blaðinu,
að það hnuplar hug-myndum ann-
ara, þegar þess eigin hugmyndir
verða að athlægi um alt land.
„Máttarstoðirnar“ R
í grein í Verði 15. des. s. 1., sem
nefnist „Skagfirðingar og stjómin".
eru þeir taldir verið hafa aðalmáttar-
stoðir Kaupfélags Skagfirðinga Jón á
Reynistað og Sigurður á Veðramóti.
þar er talið að auðvitað taki það
þessar aðalmáttarstoðir sárt að þurfa
að fara úr því félagi, sem þeir höfðu
bundið heilan hug við og stutt og
styrkt á allan hátt o, s. frv. þessu
mun þeim einum ætlað að trúa, serrt
ekki þekkja málavexti. þeir, sem
hafa haft tækifæri til þess að kynn-
ast • þessum „aðalmáttarstoðum"
munu ekki geta fallist á umsögn
Varðar í áminstri grein. Óhætt mun
að fullyrða það, að enginn maður,
sem sæti hefir átt á síðustu aðal-
fundum K. S. hefir verið eins skiln-
ingslaus á samvinnumál, sem Sig-
urður á Veðramóti og enginn eins
vantrúaður á gagnsemi samvinnu-
hreyfingarinnar í héraðinu og land-
inu i heild sinni, sem hann. Enginn
eins hræddur við samábyrgð, sem
hann, því óaflátanlega hefir hann
kveinað um samábyrgðarhættuna og
samábyrgðarokið, sem hann svo hef-
ir nefnt, á sérhverjum aðalfundi K.
S. frá því að Verslunarólagið hans
B. K. barst honum í hendur og þar
til nú að bann ásamt hinni „máttar-
stoðinni" settist á fúlegg sitt V. S. —
Á sérhverjum kaupfélagsfundi hefir
Fylgismenn málsins segja, að
fólksflutningar muni verða mjög
miklir eftir göngunum. Sjóveikt
fólk muni fremur kjósa jámbraut-
ina en skipin. Andstæðingamir
halda aftur á móti, að þeir verði
fleiri, sem þyki ófýsilegt að ferð-
ast neðansjávar og eiga hafið yf-
ir höfði sér.
Þá halda andstæðingarnir því
fram, að vöruflutningar eftir
göngunum muni verða altof dýrir
til þess að jámbrautir geti kept
við skipin. Frá Norður-Englandi
eru flutt kol sjóleiðis til London
og þó enginn skortur jámbrauta
þá leið. En flutningurinn með
skipum er ódýrari. Því telja and-
stæðingar málsins það beina fjar-
stæðu að ætla,sér að flytja vömr
frá Frakklandi eða jafnvel Suður-
Evrópu og Þýskalandi landleiðina.
Eigi er unt að segja fyrir enda-
lyktir þess máls ,að svo stöddu, en
víst er það, að göngin undir Erra-
arsund mundu verða eitt af mestu
og dýmstu mannvirkjum heims-
ins. X.
----o---
Á víðavangi.
Rannsókn á útgerðinni.
Þrátt fyrir gífurlegar og gleið-
letraðár umræður blaðanna í
verkfallsmálinu, er öllum mönn-
um ljóst, að þau deila í raun
réttri um „keisarans skegg“, þar
sem útgerðarmenn hafa hvöt ti!
að dyljast hins sanna um raun-
verulegan hag útgerðarinnar og
verkamenn verða að byggja að
miklu leyti á getgátum. Þess
vegna heyrast nú frá sumum út-
gerðarmöxmum, hvað þá öðrum,
raddir um að rannsaka beri hag
og reksturhætti . togaraútgerðar-
innar, svo fundin verði sannindi
þessara mála. Virðist einsætt, að
þingið eigi að láta til sín taka
um þetta mál, ef til slíkrar ráð-
stöfunar finst heimild í lögum.
Er og ærin ástæða fyrir ríkið,
sem ber að miklu ábyrgð á skuld-
bindingum bankanna og þar með
lánsfé þeirra til útgerðarinnai*,
að skygnast um í þessa átt.
„Hornafjarðarmáni“.
Fyrir nokkru síðan kom út hér
í bænum níðrit um Kaupfélag
Austur-Skaftfellinga, kaupfélags-
stjórann, Jón Ivarsson, og ýmsa
helstu forgöngumenn samvinnu-
mála Austur-Skaftfellinga. Níðrit
SuDdliioar i sveilm
Úr för vestan lands.
I.
Sund er ein hin fegursta og
nytsamasta íþrótt. Nytsemin er
ekki einungis innifalin í sjálfs-
björgunarkunnáttunni, sem allir
þekkja hversu gagnleg getur ver-
ið þegar á hana rejoiir, heldur
einnig í því, að sundiðkun er
holl. Hollustan er margþætt. Hún
er innifalin í hreyfingunum, í
baðinu sjálfu og ekki síst í því,
ef jafnframt eru tekin loft- eða
sólböð, sem út af fyrir sig eru
talin heilsulind.
Af öllum þessum ástæðum ber
að iðka og styrkja sund fremur
aðrar íþróttir. Sund hefir um of
verið vanrækt hér á landi. Má
þar um kenna áhugaleysi almenn-
ings og of litlum fjárstyrk til
þess að byggja góðar sundlaugar.
Til skamms tíma hafa aðrir sxmd-
staðir ekki verið til en jarðholur
með fyrirhleðslu úr torfi á einn
veg og botni eins og náttúran
hefir gefið hann. Mörg þessi
sundstæði eru til orðin fyrir
framtakssemi einstakra manna,
en þegar þeirra hefir ekki notið
lengur, eða skarð komið í garð-
hleðsluna, er oft úti um sundnám
um fleiri ára skeið. Einkum hefir
þetta viljað brenna við um köldu
staðina, en þar sem jarðhita hef-
ir notið, hefir sund þróast jafn-
ara, þrátt fyrir léiegan útbúnað
á sundkenslustöðum.
Vér Islendingar erum svo lán-
samir að eiga heitai' uppsprettur
vítt og dreift urn landið, nema
fáar í Austfirðingafjórðungi og
enga í Skaftafellssýslum sem
kunnugt er um. Séu uppsprettur
þessai’ skynsamlega notfærðar í
þágu sundsins, má mikils vænta.
Munurinn á að læra sund í volgu
móts við i köldu vatni, er svo
mikill, að gei’a má ráð fyrir, að
eins mikið lærist á degi í volgu
vatni og á viku í köldu.
Fyrsta sporið sem stigið hefir
verið til verulegra framfara fyrir
sundíþróttina er með byggingu
sundlaugarinnar í Reykjavík árið
1907. Stærð hennar er 18,8X18,8
m. (30X30 ál.), en vegghæð 1,10
m. í grynnri enda og 2,30 m. í
dýpri enda. Veggimir eru hlaðnir
úr grásteini límdum í sement og
fylt upp að þeim alt í kring, en
botninn steinsteyptur. Síðan hef-
ir verið auðvelt að skifta um vatn
vikulega og hreinsa þróna. Skjól-
garður er á alla vegu í kringum
laugina úr bárujámi og innan
veggja hans eru 20 afklæðnings-
klefar fyrir 40 manns. Síðar hefir
verið bætt við tveimur sólbaðs-
skýlum, þ. e. umgirtum palli af
háum veggjum, til þess að taka
megi loft- og sólarböð, eftir sund-
ið, án þess að næði um menn.
Þykir að þeim hinn mesti kostur
og notast þau líka til afklæðn-
ingar.
Laugar þessar hafa orðið sund-
íþróttinni til hins mesta gagns
um land alt. Þar hafa lært og æft
sund flestir okkar bestu sund-
menn og hugmyndin um það, að
suhdlaugar eigi að vera steyptar
einnig í sveitum, er sennilega
þaðan komin. Ungmennafélög víðs
vegar á landinu hafa haft í
hyggju að steypa sundlaugar, en
lítið orðið um framkvæmdir sök-
um fjárskorts og dýrtíðar. Það
er fyrst nú, eftir að ríkið hefir
heitið svo ríflegum styrk, sem
svarar hálfum kostnaði, að skrið-
ur hefir komist á máhð. Að vísu
hafa verið steyptar nokkrar vel-
gerðar laugar áður, sem notið
hafa styrks. Má nefna Reykja-
laug á Reykjabraut, gerð '1925,
stærð 10X20 m., dýpt 1,10—2,20
m. Reykjaneslaugina við Isafjörð
gerð 1926. Stærð 12X18 m., dýpt
nálægt 1,20—2,60 m. og laug á
Steinstöðum í Skagafirði, gerð
1927, að hkri stærð og Reykja-
laugin. Ennfremur er steypt laug
að Seljavöllum undir Eyjafjöll-
um, gerð 1925—26 og laug í
Hveravík í Strandasókn, gerð um
líkt leyti, stærð 9X15 m. Allar
þessai’ laugar eru opnar og án
skjólgarðs, og sumar án skýlis,
en allar njóta þær jarðhita.
Merkust er sundlaugin við
Laugaskóla. Hún er fyrsta yfir-
bygða laugin hér á landi, gerð
1925. Það er engu líkara en að
nýtt fjör hafi færst í sundíþrótt-
ina með þeirri laug. Þaðan út-
skrifast árlega, ef svo mætti
segja, tugir manna, karlar og
konur, á ýmsum aldri. Og það
besta er það, að hér er ekki spilt
dýrmætum tíma né neinu til kost-
að vegna sundsins, heldur er hér
iðkuð nytsöm íþrótt til hressing-
ar og hvíldar í frístundunum við
bóklegt nám.
í þessa átt eiga allar sundlaug-
ar að gerast á heitum stöðvum.
Það er ekki nóg þó til séu opnar
laugar sem aðeins eru til þess
fallnar að kenna í sund um vor-
tímann, heldur þarf fólk að eiga
aðgang að upphituðum sundskýl-
um allan ársins hring, einkum þó
þann tíma ársins, sem minstar
eru annir. Hingað til hefir það
gengið svo, að þeir fáu unglingar,
sem lært hafa sund, hafa fæstir
haft tækifæri til þess að halda í-
þróttinni við, hvað þá meira. Og
þetta er vegna þess, að sundstaði
vantar, þann tíma ársins, / sem
menn mega sjá af tíma frá dag-
legu striti til sundæfinga. Eg lít
svo á, að yfirbygðar laugar eigi
ekki að vera mjög stórar. Ekki
stærri en svo, að auðvelt sé að
kenna í þeim sund. Þó koma hér
til greina hitaskilyrðin og eink-
um þó fólksfjöldi á því svæði sem
lauginni er ætlað að ná til. Al-
mennasta stæi’ðin á sundþró
hygg eg að verði 7X15 m. en
dýptin aðeins 1,00—1,50 m. Ung-
lingarnir eru ragari í djúpum
laugum og auk þess eru þær
hættulegar. Svo hefir það reynst
í Reykjavík. Við hhðina á yfir-
bygðri laug, ætti að koma opin
laug stærri og dýpri fyrir sund-
garpa, þegar ástæður leyfa.
Að yfirbyggja sundlaug getur
fjárhagslega séð borgað sig. Hag-
urinn liggur í því, að kensla get-
ur farið fram á lengri og ódýrari
tíma. Með því móti geta marg-
falt fleiri lært í sömu lauginni og
námið verður ódýrara, með því að
ekki þarf að eyða til þess eins
dýi*mætum tíma og einskorðuðum.
og á sér stað í opnum laugum.
Komið hefir það líka fyrir, að
sundkensla hefir fallið niður í
opnum laugum, vegna kaldrar
vortíðart en annan tíma ársins
hefir ekki verið kent, að undan-
skildu í Reykjavík. Einn hhm
mesti kostur yfirbygðu sund-
lauganna er enn ótalinn og það
er baðhúsið. Hugsum okkur því-
líka framför, að baðhús væri
komið í allar sveitir landsins, með
heitu og köldu steypibaði og
volgri sundlaug í upphituðum sal,
en hitinn ókeypis.
(
II.
Hvernig eiga yfirbygðar sund-
laugar að vera?
Sjálfsagt verður fyrirkomulag
þeirra dálítið breytilegt, eftir því