Tíminn - 29.06.1929, Blaðsíða 3

TlMIHN
148
Vika.x* vantar
undirritaðan frá ágúatlokum, í 6 til 8 mánuði. Tilboð, ásamt kaupkröfu,
sendist mér fyrir 1. ágúst næstk.
Ární Árnason, hóraðs æknir
' Búlandsnesi
Grammófónarnir heimsfrægu
Nýustu gerðir.
Yiðurkendir
fyrir hljórafeg-
urð og smekk-
legt útlit.
Ferðafónninn
»Sonora«
er ómissandi
fólagi í sumar-
leyfinu.
Samband ísl. samvinnufélaga
Höfum tfil:
Amerísk garðyrkjuverkfæri af bestu gerð
s. s., garðhrífur, handherfi og hðggkvíslar
Samband fisl. samviunufél.
Reykjavík
Það fór svo í þetta sinn, að
fundarmönnum á aðalfundi Eim-
skipafélagsins tókst að hnekkja
gerræðistilraun Jóns Þorláksson-
ar, en eftir afgreiðslu málsins nú
má búast við að eftirleiðis verði
reynt að svifta ríkið rétti sínum
í þessu efni, ef sömu menn sitja
í stjóm félagsins. Meginhluti at-
kvæðamagnsins er í höndum
íhaldsmannanna í stjóm Eim-
skipafélagsins og þeirra nánustu
fylgifiska. Hluthafar út um land,
sem ekki hafa hirt um að mæta
á félagsfundum, eða gefa mönn-
um, sem þeir trúa til þess um-
boð fyrir sig, ættu að láta þetta
sorglega atvik minna sig á, að
fylgjast betur með gerðum fé-
lagsstjórnarinnar. Hér er „póli-
tík“ á ferðinni, hrein Ihalds-
pólitík, sem gengur út á það eitt
að hrifsa til sín völdin, þar sem
því verður við komið, hvaða bola-
tökum og lögleysum, sem beita
þarf til að koma óhappaverkun-
um í framkvæmd.
Ríkisstjórn og þing má ekflri,
sóma síns vegna, láta það við-
gangast, að fámenn klíka svifti
ríkið réttmætri íhlutun. um mál
Eimskipafélagsins á aðalfundum
þess. Ríkið hefir sannarlega ekki
áskilið sér of mikil afskifti af
stjórn og rekstri félagsins fyrir
þann stuðning, sem íélagið hefir
notið. Mundi það samiast, að það
yrði félaginu til heilla, ef ofur-
lítið yrði dregið úr einræðisbrölti
J. Þorl. í stjórn Eimskipafélags-
ins. Má í þessu sambandi benda
á, að það er alveg sjálísögð krafa,
að sá fjárstyrkur, sem ríkið veit-
ir félaginu umfram umsaminn
strandferðastyrk, sé lagður fram
sem hlutafé með fullum réttind-
um. Þessi styrikur hefir numið
85 þús. krónum árl. undanfarið og
sama upphæð er ætluð á yfir-
standandi fjárlögum. Kvöð sú,
sem á þennan hátt yrði lögð á
styrkinn til félagsins, skaðaði fé-
lagið á engan hátt, en gæti orðið
til þess, að hnekkja nokkuð ein-
veldi heildsalanna í Reykjavík
yfir félaginu.
Siglingamar eru fjöregg þjóð-
arinnar og Eimskipafélagið er
sig og sýna sig að einhverju leyti
í nýrri mynd í hverju nýsköpuðu
verki. Málfæri og stíll verður að
beygja sig og laga sig eftir efn-
inu. I tilraunum til að útiloka
persónuleikann í rithætti skáld-
anna liggur mjög mikil hætta
fyrir alt listræni og sjálfstæði,
en það greiðir aítur á móti göt-
una fyrir öllu því ófnnnlega,
óhugsaða, eftirlíkingum og hálf-
list; öll frásögn, málfæri, efnis-
ineðferð og jafnvel efnaval verður
hvað öðru líkt hjá öllum — verð-
ur það sem kallað er „skabelon“
— það er höfuðeinkenni á and-
legri deyfð og bókmentalegri og
listrænni niðurlægingu. En þang-
að virðast vissir „ritdómendur“
vilja að stefnt sé. Ýms einkenná
bókmenta vorra nú sýna líka, að
þeir hafa áhrif og verður eitt-
hvað ágengt, en hvort stefnan
sigrar eða ekki kemur að miklu
leyti undir rithöfundunum sjálf-
um, kemur undir því, hversu vel
þeir trúa sjálfum sér og hversu
miklum manni þeir hafa að má
til að halda fast við sjálfsvitund
sína og sjálfstæði og sérstæði
persónuleikans í stíl og málfæri.
— Sá listamaður, sem hefir sam-
anburðarþekkingu í grein sinni og
setur sér list sína sem marflunið,
er ávalt sjálfur besti gagnrýn-
andinn.
Þegar um erlendar bókmentir er
óskabarn hennar, sem hver sann-
ur íslendingur á að telja sér ljúft
og skylt að hlúa að og vernda á
allan hátt. En núverandi stjóm
félagsins er hvorki „fjöregg“ eða
„óskabarn", hún er bara þröng-
sýn og einráð afturhaldsklíka.
Fundarmaður.
---o---
Á víðavangi.
Landsmálafundir Framsóknar.
Dómsmálaráðherra mætti á
fundum þeim, er Framsóknar-
fiokkurinn boðaði til í Norður-
landi vestanverðu. Eru fundirnir
nú afstaðnir á svæði því er hann
fer um, og hefir Tíminn haft
fregnir af fundunum með símtöl-
um við ýmsa menn, sem staddir
hafa verið á þeim. — Á Borðeyri
var fundur 20. þ. m. iSýslumaður
H. Kr. Júlíusson var fundar-
stjóri. Fundurinn vel sóttur og
fór ágætlega fram. Þar voru
mættir auk J. J. dómsmálai'áð-
herra, Har. Guðm. fyrir jafnað-
armenn og Magn. Guðm. fyrir
Ihaldið. Aúk þessara aðkomu-
manna töluðu þeir síra Jón
Guðnason og Jósep bóndi á Mel-
um, báðir Framsóknarmenn. —
Nokkrar skærur urðu milli for-
mælenda hinna þriggja flokka.
Var fundurinn mjög einhuga
fylgjandi Framsóknarflokknum og
var gerður ágætur rómur að ræð-
um dómsmálaráðherrans. Magnús
Guðm. vai' fremur daufur í dálk-
inn og þegar dómsmálaráðherra
vítti harðlega blöð Ihaldsflokks-
ins fyrir framkomu þeirra við
dómara landsins, bæði í Hnífs-
dalsmálinu og bæjarfógetamálinu,
þá afsakaði M. G. sig með því,
að hann réði ekki víð blöðin og
væri algerlega mótfallinn aðförum
þeirra í þessum málum. Kvað
hann nauðsynlegt að dómarar
hefðu vinnufrið. Lítilmannleg er
nú þessi framkoma M. G. Hann
er skrifstofuþjónn hjá Lárusi Jó-
hannessyni, sem manna mest hef-
ir svívirt dómara landsins og
reynt að tortryggja gerðir þeirra
og fjárreiður. Hefði mátt ætla
að ræða, þyrftum vér Islendingar
auðvitað fyrst og fremst að gefa
gaum að þeim, sem næst oss
standa, sem að nokkru leyti má
segja um, að séu hold af voru
holdi og bein af ■ vorum' beinum,
en það eru bókmentir Norður-
landaþjóðanna.
Eg skal játa það — með blygð-
un —, að þekking mín á einstök-
um verkum í nýjustu bókment-
um, sérstaklega Norðmanna, er
engan veginn svo mikil, að eg
telji mig færan um að kveða upp
dóm frá eigin brjósti um það,
hversu framarlega þeir standa
þann dag í dag. En það er hægt
að byggja þar svo mikið á dóm-
greind annara, að óhætt má full-
yrða, að hjá þeim sé engin aftur-
för frá því sem var, er þeir lögðu
sinn drjúgasta skerf til heimsbók-
mentanna á 19. öldinni. Og það er
ætlun mín, að vér í bókmenta-
heimi þeirra mundum að mörgu
leyti vera sem í heimahögum,
svo mjög svipar oss til þeirra að
öllum einlkennum, — einkum hygg
eg að vér ættum að gefa meiri
gaum að landsmáls-bókmentunum
norsku, en vér gerum, þar er m.
a. málblærinn líkastur íslenskunni.
— Sama er í raun og veru að
segja um þær nýju bókmentir,
sem nú eru að skapast á Færeyj-
um, því að jafnvel þótt vér e. t.
v. gætum ekki lært mikið af Fær-
M. G. þá húsbóndahollustu að
þegja. — Á Hvammstangafundin-
um var mættur Valtýr með „fjól-
urnar“, auik áðurnefndra utanhér-
aðsmanna. Hann lýsti því yfir að
hann væri lýðveldismaður. Kom
íhaldsmönnum þetta nokkuð á
óvart, sem von var, þar sem allar
verstu innlimunarskjóður lands-
ins, eiga heima í þessum flokki.
Gekk sú saga á eftir, að Ihaldið
ætlaði að skipa þessum ummælum
í „fjólu“-safnið og láta Valtý
halda áfram að flatmaga fyrir
Dönum. Fundurinn var fjölsóttur,
og fjörugar umræður. Var Fram-
sóknarflokkurinp í algerðum meiri
hluta. Þann 22. var fundur á
Blönduósi. Var þar fjölment og
fjöldi ræðumanna. Ræðutími var
því allmjög takmai'kaður. Fram-
sóknarmenn voru að allra áliti
í talsverðum meirihluta, enda fór
fundurinn ágætlega fram. ólafur
Thors var þar kominn og lét
fremur lítið á sér bera. T. d. var
hann í öllum fötunum nú, en þeg-
ar hann mætti á fundi á Blöndu-
ósi í fyrra fór hann treyjulaus í
ræðustólinn. Hefir hann sennilega
verið búinn að fá pata af því að
strákslegt látbragð og' alvöruleysi
í umræðum um landsmál er ekki
frambærilegt á þjóðmálafundum
í sveitum landsins. — Ihaldsmeim
boðuðu til fundar í Borgarnesi og
höfðu haft viðbúnað miflrinn og
smalað á fundinn hverri mann-
eskju úr þorpinu, er þeir töldu
líklega til að fylgja Ihaldinu.
Bændur úr héraði voru fáir mætt-
ir. Þeir munu ekki hafa viljað
sýna Ihaldinu þá virðingu að
sækja fundi er það boðar til. Af
hálfu Framsóknarflokksins töluðu
auk alþm. Bjarna Ásgeirss.,Hann-
es Jónsson, Jónas Þorbergsson o.
fl. Það bar til nýlundu á fund-
inum að einn Framsóknarmaður
úr héraði fékk ekki að tala fyrir
stappi og ærslum Ihaldsmamm,
sem höguðu sér eins og ai'gasti
skríll. Bjarni alþm. ávítaði íhalds-
-menn harðlega og var auðséð að
þeir sárskömmuðust sín fyrir til-
tækið.
Ofsjónir „Morgunblaðsins“. .
Morgunblaðið" býsnast yfir því,
að dómsmálaráðherrann lét „Þór“
flytja sig upp í Borgames. En
ekki taldi það eftir, þegar Jón
Þorláksson lét „Óðinn“ sækja sig
þangað uppeftir haustið 1927. Var
Jón þá að deila á Sig. Eggerz og
hæða hann fyrir „bláu sjálfstæð-
isvökina", sem Sigurður sá á
eyingum á þessu sviði, þá er við-
leitni þeirra svo virðingarverð,
að oss ætti að vera skylt hér að
rétta þeim bróðurhönd, og það
gerðum vér á bestan hátt með
því að sýna þeim þá samúð að
kynna oss rit þeirra, vér gætum
grætt á því og þeim mundi verða
það uppörfun.
Af skiljanlegum ástæðum hefir
osg verið hægast um vik að kynn-
ast bókmentum Dana, en þó er
sú viðkynnng harla ófullkomin,
og það svo, að jafnvel nöfnin á
mörgum helstu (og einkum þeim
helstu) meðal skálda þeirra eru
hér svo að segja með öllu óþekt.
— En þó eru það Svíar, sem einna
mest hafa orðið útundan, þegar
litið er á, að þeir að mörgu leyti
verða að teljast sem höfuðþjóð
Norðurlanda, og á það, hversu
margþættar og merkilegar bók-
mentir þeirra eru.
Að sönnu hefir ýmislegt verið
þýtt úr sænskum (og sænsk-
finskum) bókmentum á íslensku,
þar á meðal auðvitað eftir Selmu
Lagerlöf, og kvæði eftir nokkur
helstu ljóðskáld Svía. Kvæðin,
sem eg hefi lesið, gefa þó oft
aðeins hálfa hugmynd um skáld-
ið, svo misjafnar eru þýðingam-
ar, — og komið getur það fyrir,
að vér finnum ljóðsnillingana
sænsku, er verið hafa meðal
þeirra bestu hér í álfu, sem
stjórnmálahimninum! — Líklega
hefir J. Þ. ekki gninað það þá,
að hann mundi verða fyrir því
slysi að detta í vökina með alla
Ihaldstrossuna í eftirdragi og
verða með S. E. aðalefnið í Ihalds-
grútnum svokallaða. — Gamli bíll-
inn, sem Jón Ólafsson bílstjóri
hefir haft við umferðaeftirlit á
annað ár, er orðinn að nýjum og
glæsilegum bíl í dálkum „Mgbl.“
— Ekki er undarlegt þó dóms-
málaráðherrann verði ægilegur í
augum Ihaldsins, þegar bílamir
taka þessum stakkaskiftum, ef
ráðherrann ekur með þeim. Þegar
þriðja flokks rímsmiði, þegar bú-
ið er að snara þeim á íslensku.
Þó má yfirleitt segja mn þessar
þýðingar, að betur hafi verið far-
ið en heima setið. (Eg geri þýð-
ingar Matthíasai’ Jochumssonar
ekki að umtalsefni hér, því að
jafnvel þótt hann sé ekki alls-
staðar nákvæmur sem þýðari, þá
er snildarbragur á flestu hjá hon-
um). Það sem þýtt hefir verið
eftir Selmu Lagerlöf hefi eg ekki
lesið, svo eg get ekki dæmt um,
hvort það hafi verið vinningur
eða hversu mikill; en að öllu
óreyndu geri eg ráð fyrir, að þær
séu svo vel af hendi leystar, að
þær geti orðið sem nýjar lindur
til fegurðar og framaauka í bók-
mentum vorum. Þó get eg ekki
annað en látið nokkra undrun í
ljósi yfir hinu íslenska heiti á
„Nils Holgerssons underbara resa
genom Svei'ige“ — það lýsir,
finst mér, fremur upfindingasemi
en smekkvísi þýðandans, (Jafn-
vel þótt vér höfum séð ennþá
undarlegri og óskiljanlegri titla á
þýddum bókum, t. d. „ívar Hlú-
járn“. En um meðferð nafna væri
hægt að rita langt mál, svo að
eg held að eg sleppi því).
Ef kynna ætti sænska höfunda
— og Norðurlandahöfunda yfir-
leitt — fyrir Islendingum, þyrfti
að rita um helstu bækur, sem út
koma á Norðurlöndum, á líkan
Magn. Guðm. var dómsmálaráð-
herra fór hann um landið á
„skjaldböikunni“, og þótti hvort
öðru hæfa, reiðmaður og reið-
skjóti, a. m. k. var ekkert skrif-
að um það í blöðin, að „Skjald-
bakan“ væri fáséður merkisgrip-
ur. En svo virðist sem Ihalds-
blöðin telji sjálfsagt, að dóms-
málaráðheiTann fari í skrautlegri
bifreið um landið. Má af því sjá
að þau telja ferðalag hans á þing-
málafundi ólíkt göfugra en skjald-
bökureiðar Ihaldsforkólfanna.
N.
----o-----
hátt og þar hefir verið ritað um ís-
lenskar bókmentir á síðustu ár-
um, lýsa bókunum og helstu ein-
kennum höfundanna, en það skal
jafnframt játað, að erfiðleikamir
hér eru margfaldir, sérstaklega
þó það, að efnið hér yrði svo
margfalt yfirgripsmeira, en les-
endurnir svo mörgum sinnum
færri. Viss bókmentaleg tímarit
á Norðurlöndum hafa útbreiðslu
í öllum ríkjunum, ein og sama
grein, á hverju málanna sem er,
getur því náð til allra eða flestra
þeirra, sem áhuga hafa fyrir mál-
efninu, og íslenskar bókmentir eru
árlega eflcki yfirgripsmeiri en það,
að hægt er að gefa nokkumveginn
viðunandi yfirlit í einni grein eða
stuttri ritgerð.
Sömu skil yrði auðvitað ömögu-
legt að gera Norðurlandabókment-
unum sem heild hér á landi. Það
yrði aðeins hægt að lyfta tjald-
skörunum hér og þar og sýna
hluta af bókmentasviðinu í smá-
leiftrum. — I næstu grein mun
verða reynt að sýna eina mynd
eða svo — og í ófullkomleika —
úr hinu nýjasta í bókmentaheimi
Svía.
Friðrik Ásmundsson Brekkan.
--------------«.---