Tíminn - 17.08.1929, Blaðsíða 1

<S3|aíbfeti
oft afgrei&slumafmr CCimans er
Hannoeig þ o r s I í i n s óó 11 ir,
Sombanösþústnu, &effjai>if.

2^fgrei5öía
Cimans er i Samþan&síjúsinu.
(Dpin baglega 9—\2 f. 4>
Sími $96.
XIII. ár.
Reykjavík, 17. ágúst 1929.
52. blað.
ðfsékairnar
gegn Jónasi rádh. Jónssyní
„Eitm'grein“ Morgunblaösins
I.
Ofsóknir Ihaldsblaðanna gegn
Jónasi ráðherra Jónssyni náðu
eftirtektarverðu marki í Morguri-
blaðinu sunnudaginn 21. júlí síð-
astl. Birtist þá í blaðinu eftirfar-
andi smágrein eftir Valtý Ttef-
ánsson:
„Eiturmeðulin. Eftir hina aumlegu
útreið, er llriflu-Jónas fékk á Hegra-
nesfundinum í fyrra mánuði, varð
h.jeraðsbúum tíðrætt um manninn.
Margir liöíðu ekki sjeð hann fyrri en
þá. Er hann kom upp í ræðustólinn
heyrðust undrunarraddir um mann-
þröngina á þessa leið: Nei, er hann
s v o n a ljótur! það skal tekið fram
af kunnugum, að hann var með
allra skársta móti þánn dag. Hið
íagra umhverfi á hinum forna þing-
stað gerði að ótútleiki mannsins var
meira áberandi en þar sem hann
kemur fram innan fjögfa veggja.
Er leið á daginn, hvarf hann alveg
frá því að hlýða á ræður manna og
tala. Vappaði hann þá eirðarlaus út
um móa. Var aúðfundið, að mann-
tetrið sá, hve illa hann átti þarna
heima. En alt látbragð hans var svo
óvenjulegt, svo sjúklegt, að Skagfirð-
ingar lærðu þann dag að skoða hann
í alveg nýju ljósi. Hann drekkur ekki
vín, að sögn. En hvernig er maður-
inn? Hví lætur hann svona? þannig
spurðu menn og stungu taman nefj-
um. Og tilgátur manna á meðal voru
þá þær, að hann notaði eiturmeðu!.
— Að liann væri með sjálfum sér,
datt engum í hug, sem sá hann og
heyrði".
Ástæðulítið má telja, að fjöl-
yrða um efni þessarar greinar út
af fyrir sig. Jónas ráðherra er nú
orðinn landsmönnum svo kunnur
bæði í sjón og reynd, að tæpiega
verður skotið marki fjær, en að
byggja pólitískar umræður á lík-
amsútliti hans og framkomu á
ma'nnfundum. Auk þess er slíkur
vopnaburður hin mesta andstygð
fyrir sjónum óspiltra manna og
vottar ótvíræðlega um algert rök-
þrot og vesæimensltu þeirra, er til
slíks verða að grípa*). Mun Tím-
inn ókvíðinn hlíta dómi þeirra
manna, er sóttu fundinn í Hegra-
nesi, um framkomu ráðherrans
aiia og þá jafnframt úrskurði
þeirra um slíka blaðamensku Val-
týs, sonar Stefáns frá Heiði!
Aðalefni og tilgangur greinar-
innar: brigslin um nautn eitur-
meðala, mun vera hámark þeirra
svívirðinga, sem hinir lítilmótlegu
og hugsjónasnauðu ofsækjendur
ráðherrans hafa talið sér fært að
bera fram á hendur honum.’ Hér
birtist það í fyrsta skifti á prenti.
Áður hefir aðeins einu sinni verið
ymprað á því í ræðu, svo kunnugt
sé. Var það á Víkurfundinum síð-
astliðið haust, að ólafur Thors
fór með dylgjur í þá átt. En er
Bjarni Asgeirsson vítti hann fyr-
ii tiltækið, fyrirvarð hann sig og
vildi ekki kannast við sekt sína.
Nú hefir þeim mun meir hallað
málstað og aðstöðu Ihaldsins, að
gripið er til slíkra vopna í fumi
i !'.ða myndi ekki augnamð Val-
1ý Gteíánssonar geta orðið umtals-
vert, eí andstæðingar lians teldu sér
ekki ósamboðnar slíkar umræður i
pólitis'kri viðureign?
og fáræði rökþrota manna, jafn- ,
vel þótt einsætt megi telja, að
slík vopn muni snúast í höndum
þeirra manna, er ganga til víga ;
svo berskjaldaðir og illa til reika. ;
Nú er það kunnugt öllum ná- i
komnum samverkamönnum Jón- j
asar ráðherra og raunar andstæð- j
ingum hans eigi síður, að hann
hefir um mörg undanfarin ár af-
kastað meira verki, en alment er
talið fært, jafnvel mestu þrek-
mönnum. Kunnugir menn Jónasi
vita, að hann á dugnað sinn að
þakka: annarsvegar nálega ein-
stæðum áhuga, hugsjónaauðgi og
sálarþreki. Hinsvegar því, að hann
hefir verið alveg einstakur reglu-
maðuv um alla hluti, alt frá barn-
dómi.
Eiturbrigsl Morgunbl. verða því
fyrir sjónum kunnugra manna
furðulega heimskuleg tilgáta. En
frá sjónarmiði forsprakka Ihalds-
flokksins eru þau ekki jafnfurðu-
leg, eins og þau eru heimskuleg,
með því að í þeim herbúðum er
meiri skortur á vitsmunum en á
viðleitni og með því að foringj-
arnir eru ekki gæddir þeirri orku,
er hugsjónir veita ósíngjörnum,
dugandi mönnum.
II.
Meginskýring á þessu atferli
íhaldsins fæst þó aðeins við yfir-
lit um stjómmálaatburði síðustu
ára.
Það mun hafa verið í ársbyrjun
1918, að í þorpi einu norðanlands
gerðist atvik það er nú skal
gveina: Nokkrir af helstu atvinnu-
rekendum og fjárgróðamönnum
þorpsins sátu að spilum, eins og
títt er í skammdeginu, þegar fátt
gerist um atvinnubrögð og vetrar-
kyrðin færist yfir mannlífið. Bar
þá að ferðamann, sem hafði þau
tíðindi að segja, að í för með
austanpósti væri Jónas Jónsson
kennari frá Hriflu. — Spilamönn-
um brá svo við, að þeir spruttu
upp úr sætum sínum 0g intu
freklega eftir sannindum þelrra
tíðiuda! Var því líkast, sem her-
saga hefði borist þeim til eyrna!
Blaðið Tíminn var þá stofnaður
fyrir ári síðan. Spilamönnum
þessum og öðrum þeirra líkum
var, af stefnu blaðsins, ljóst, að
Jónas Jónsson var í fararbroddi
fyrir nýrri þjóðmálahreyfingu,
sem mundi hafa mjög mikið að
athuga við þáráðandi „forsjón"
fjávaflamanna kaupstaða og kaup-
túna í öllum þjóðmálum. Sam-
vinnusamtök bænda sem um þær
mundir voru sérstakur þyrnir í
augum kaupmanna, fengu þar ör-
uggan formælanda. Auk þess var
þar stofnað til alhliða þjóðmála-
samtaka, sem um viðreisn sveit-
anna var hliðstæð verslunarsam-
tökum bænda.
Atvinnurekendur kaupstaðanna
og embættismenn landsins höfðu
um þær mundir forustuna í þjóð-
málum. Alment litu þeir svo á,
að iandið, með gögnum þess og
gæðum, og þar á meðal öllum al-
múga í sveitunum væri skapað
vegna þeirra! Ný þjóðmáiahreyf-
ing, sem stefndi að því, að vekja
og fylkja til samtaka hinum
mörgji dreifðu einstaklingum í
sveitum landsins og draga vald-
ið og fjármálaumráðin úr hönd-
um hinna fáu einstaklinga yfir
á hendur almúgans, var þeim ekki
kærkomin opinberun. Þessvegna
spruttu fyrtéðir spilamenn upp úr
sætum sínum fyrír hönd stéttar
sinnar við þau einföldu tíðindi, að
Jónas Jónsson lagði á sig vetrar-
ferðalag yfir fjöll og fimindi í
þágu þeirrar alhliða viðreisnar-
hreyfingar og þjóðbótamála, er
liann þá þegar hafði helgað krafta
sína.
Hér er greint frá þessu atviki,
af því að það var fyrirboði þess,
er verða vildi. Fjárgróðamenn
kaupstaðanna og þorri embættis-
manna landsins spruttu upp úr
sætum sínum við hin nýju tíðindi
og stofnuðu til umsvifamikilla
varnaisamtaka gegn hinni nýju
hreyfingu; vitanlega fyrst og
fremst gegn foringja hennar og
síðan gegn Tryggva ÞórhallssyUi
iúverandi forsætisráðherra, sem
lét af embætti, til þess að helga
krafta sína viðreisnarmálefni al-
múgans og sveitanna og hefir
síðan átt aðalsókn í landbúnaðar-
málum Framsóknarflokksins.
III.
Spilamennirnir í þorpinu norð-
anlands hafa eignast marga sam-
herja. Einn af merkustu blaða-
mönnum Noregs hafði orð á því
við ritstj. Tímans að fá eða engin
dæmi myndu vera til slíkra blaða-
ofsókna gegn þjóðmálaforingja,
sem þeirra, er nú væri haldið
uppi gegn Jónasi Jónssyni. Kvað
hann, að í augum aðkomandi
manna, sem fýsti að kynnast
stjórnmálalífi landsins, væri
þetta órækur vottur um afburða-
mensku Jónasar Jónssonar og að
hann væri forustumaður hreyf-
ingar, sem um þessar mundir væri
að orka stefnuhvörfum í landinu.
Samherjar spilamannanna hafa
stofnað til alveg dæmalausra of-
sökna gegn Jónasi Jónssyni. Um
síðastliðinn fullan tug ára hafa
6 til 12 blöð íhaldsmanna lagt
meginkapp á að ófrægja hann og
svívirða. Eigi virðist fjárþurð
liamla því, að Ihaldsmenn geti
stofnað nýtt blað með hverju
tungli, næstum því að seg;ja. Og
eigi hefir verið skortur á flugrit-
um og rógpésum, sem hafa verið
ætlaðir til hnekkis samvinnumál-
efnum bænda og landsmálasam-”
tökum þeirra. — Hvaðan kemur
mönnunum fé til þessháttar aust-
urs? spyrja menn. En hví skyldu
menn rekast í vafa um þau efni?
Greiðir ekki allur almenningur í
kaupstöðum og mikill þorri bænda,
einkum hér sunnanlands, kaup-
mönnum skatt af hverjum spón
og bita, hverri flík, og í stuttu
máli öllu því, er menn þarfnast
til lífsframfærslu ? Og hafa ekki
fjáraflamenn kaupstaðanna feng-
ið upp gefnar yfir tuttugu mil-
jónir af fé bankanna? Og hefir
ekki ómældum upphæðum af
þessu tapaða fé verið ausið í
flokkssjóð Ihaldsmanna og sívax-
andi blaðakost? Jú, vissulega.
Slíkar staðreyndir eru hverjum
manni kunnar.
IV.
Ofsóknir síngjamra Ihalds-
manna og hugsjónasnauðra smá-
menna gegn Jónasi Jónssyni og
pánustu samverkamönnum hans
er ekki einstætt fyrirbæri í sög-
unni. Þjóðmálaskörungar allra ,
landa þeir, sem onkað hafa stefnu-
hvörfum og stórfeldum umbótum
hver í sínu landi, hafa á öllum
tímum sætt ofsóknum af hendi
þeirra manna, er setið hafa við
fríðindi ríkjandi skipulags og
þeim andlegu smámennum, sem
jafnan' ganga fúsir á mála hjá
fésýslumönnum og taka að sér að
vinna einskonar nagdýrshlutverk
gegn hVerskonar umbótamálum
þjóðanna. -Jónas Jónsson átti þvi
vísa hatramlega andstöðu kaup-
manna, einkum hinna þröngsýnni,
sem líta á verslunina eins og
stéttarsérréttindi og á verslunar-
arðinn eins og einskonar stéttar-
arf, sem hvorki ríkið né sam-
vinnufélög megi draga í sjóði al-
menningi til handa, heldur eigi
öll arðsemi af versluninni að renna
í þeirra pyngjur. Slíkum mönnum
eru þeir einir viðskiftamenn að
skapi, ,,sem standa eins og skap-
ar ikýr, meðan þær eru mjólkað-
ar“, eins og Jón Sigurðsson komst
að orði, þegar hann var að brýna
landa sína til verslunarsamtaka.
— Þá máttu og forystumenn
Framsóknar eigi síður vænta and-
stöðu frá hálfu þeirra manná,
sem sátu að veltufé bankanna og
beittu því einvörðungu til vaxtar
atvinnuvegum sínum við sjóinn.
Kröfur þeirra Tryggva Þórhalls-
ssonar og Jónasar Jónssonar fyrir
hönd íslensks landbúnaðar hafa
ekki látið vel í eyrum fésýslu-
manna Reykjavíkur. Alt skraf
íhaldsmanna um áhuga sinn fyrir
viðreisn sveitanna er bygt á fals-
hætti, vegna þess að saga nær
allra landbúnaðarmála síðustu ára
vottar, að frummælendur þeirra
hafa sætt hinum römmustu of-
sóknum, en málin sjálf úrtölum
og tortrygni, uns þungi málanna
var orðinn svo ríkur í hugum
fólksins, að mótstaðan gegn þeim
var beinlínis hættuleg kjörfylgi
Ihaldsþingmanna í sveitum. Þátt-
taka sumra íhaldsmanna í æski-
legum ú r s 1 i t u m málanna hef-
ir jafnan verið reist á þessum
ástæðum. — Eða hvort mun
ekki verða lengi minst ofsókna
þeirra er, Jónas Jónsson hlaut
fyi’ir hugmynd sína um Land-
námssjóðinn og Tryggvi Þórhalls-
son fyrir baráttu sína í áburðar-
málinu 0. fl. málum? Ljósust og
órækust sönnun þessara mála er
sú staðreynd, að eftir stjómar-
skiftin síðustu, kemur fyrst veru-
legur skriður á viðreisnarmál
sveitanna svo að á tveimur síð-
ustu þingum hafa gengið fram
eigi færri en 10 af mik-
ilsverðustu málum íslensks land-
búnaðarl
Af öllum þessum ástæðum var
það hvoi'ki einstætt né furðulegt,
að slíkir menn sem Jón Þorláks-
son stórkaupmaður og ólafur
Thors stórútgerðarstjóri og aðrir
þeirra líkar, hafa efnt til mikilla
stjórnmálaofsókna á hendur Jón-
asi Jónssyni og samverkamönnum
hans, að ómældum upphaiðum af
verslunararðinum, sem almúginn
greiðir í vasa kaupmanna og af
gjafafé bankanna hefir verið aus-
ið í flokkssjóð íhaldsins og í si-
vaxandi blaðakost. Og eigi hefir
skort menn með nagdýrseðlið,
eins og þá Valtý, Árna, Magnús,
Jóhannes Stefánsson 0. fl. til þess
að halda uppi naggi flokksins,
niðurrifspólitík og mannskemdum.
V.
Tervani-málið var um langt
skeið eitt af höfuðofsóknarmálum
íhaldsblaðanna á hendur Jónasl
Jónssyni ráðherra. Uppausturinn
í því máli, æsingarnar og blekk-
ingamoldviðrið vakti reyndar
furðu þeirra manna innan Ihalds-
flokksins, er skyn báru á málið og
þá eigi síst lögfræðinga. Svar
dómsmálai'áðherrans í eldhús-
dagsumræðunum, gegn árásum út
af því máli, vai' svo gagngert
meginsterkt og tæmandi að
íiialdsblöðin öll og málsprauta
flokksins í þinginu, ólafur Thors,
lögðu niður rófuna og fyrirurðu
sig. Einhver ákjósanlegasta sönn-
un fyrir fánýti þeirra árása og
skammarlegri ofsóknarástríðu
íhaldsmanna er sú staðreynd, að
eítir meira en árs umræður eru
málsvarar flokksins svo á bak aft-
ur brotnir, fánýti málsefnis
þeirra og raka svo augljóst, að
enginn af forsprökkum flokksins
þorir að draga málið inn í um-
ræður á landsmálafundunum síð-
astliðið vor. Getur vart gersam-
legri og skammariegri ósigur fyr-
i) flokkinn og máltúður hans.
En saga Tervanimálsins er saga
a'lra annara ofsáknarmála Ihalds-
manna á hendur Jónasi ráðherra
Jóhssyni. Flokkurinn hefir notað
mikið af blaðapappír og prent-
svertu. En óheilindi, aulalegur rit-
háttur og önnur vinnubrögð
þeirra manna, sem hafa stýrt
blöðunum, hafa jafnan leitt til
ósigurs og hneisu fyrir flokkinn.
Enda hlýtur svo jafnan að takast
til, þar sem treggáfaðir klaufar
verja vondan málstað. — Yrði
langt og tafsamlegt að rekja alla
þá smánarsögu Ihaldsins. Enda
gerist þess lítil þörf. Þó skulu
hér nefnd nokkur mál auk Ter-
vani-máisins, eins og:
1. Byggingar- og landnáms-
sjóður.
2. Laugaskólinn.
3. Staðarfellsskólinn.
4. Laugarvatnsskólinn.
5. Akureyrarskólinn.
6. Mentaskólinn í Reykjavík.
7. Embættaskoðunin.
8. Aukin tollgæsla.
9. Vinnuhælið á Eyrarbakka.
10. Skrifstofuhús ríkisins.
11. Prentsmiðjukaupin.
12. Jarðakaup í ölfusi og mörg
fleiri mál.
Að undanskildum þremur síð-
ustu málunum mega öll þessi
íramantalin mál teljast uppgjafa-
mál Ihaldsins. Mun og skamt
þess að bíða, að blöð flokksins
láti undan síga fyrir almennri
dómgreind um hin síðustu mál
með því að augljóst verður hverj-
um meðalgreindum manni, að með
þeim ráðstöfunum er stofnað til
búhnykks fyrir ríkið. — Allra síð-
asta mál Mbl. er Reykholtsskól-
inn. Hefir það reyndar með grein
húsameistara ríkisins orðið að
kyngja gífuryrðum sínum um það
mál.
Þannig hafa allar ofsóknir I-
haldsflokksins á hendur þeim
mönnum, sem fyrir hafa beist í
alhliða þjóðmálabaráttu Fram-
sóknar, orðið sér til verðugrar og
langvarandi minkunar. Megin-
orsökin er höfuðmunur á málstað
flokkanna og í öðru lagi vitanlega
sú orsök, að til vamar slæmum
málstað veljast ávalt hugsjóna-
lausir sérgæðingar, treggáfaðir
menn og lítilsigldir í alla staði.
llefir íhaldsflokkurinn íslenski