Tíminn - 17.08.1929, Blaðsíða 3

TlMINN
181
\
og einn hinn gagnfróðasti um
sögu landsins og að hann flutti
ræðu á latínu í veislu þeirri, er
hann hélt kardinála. Mun þess
víða verða getið, að ísland eigi á
að skipa í æðsta sæti landsins
manni, er þannig getur vikist við
jafnmerkum og fátíðum atburði
sem heimsókn kardínála.
Óheilindi.
Magnús Magnússon „afdankað-
ur“ ritstjóri Varðar ritar í sitt
blað 31. des. 1924 um „Búnaðar-
lánadeildina“. Hafði honum þá
nýlega verið vikið úr vistinni sem
aðalritstjóra Ihaldsflokksins og
sem „stauparéttar“-dómara hjá
Jóh. Jóh. fyrv. bæjarfógeta. Var
honum því laus höndin í áttina til
fyrri húsbænda. í grein sinni vít-
ir hann íhaldsstjórnina fyrir
skort á röggsemi í málinu. Far-
ast honum orð meðal annaxs á
þessa leið:
„Sök stjórnarinnar liggur því
sennilega í því, að hún hefir ekki
fylgt málinu nægilega fast fram.
Kemur hér fram, sem í mörgu
öðru*), að stjórnin er ekki jafn-á-
kveðin og einörð sem skyldi, hvað
sem veldur.
Verður þess sennilega nokkuð langt
að bíða, að vér fáum röggsama og
athafnamikla stjórn, sem þorir að
fylgja málunum fast fram og sigra
eða falla á þeim.
En einskis þörfnumst vér meira en
þess, að fá þá menn í stjórnarsess-
inn, sem hafa þor og djörfung til að
framfylgja sannfæringu sinni dn
nokkurs tillits til annars en þess
hvað þeir álíta þjóð vorri fyrir bestu“.
Nú var þess eikki eins langt að
bíða og M. M. mun hafa ætlað,
að þjóðin fengi „röggsama og
athafnamikla stjórn, sem þorir
að fylgja málunum fast fram“ og
að hún fengi „þá menn í stjórn-
arsessinn, sem hefðu þor og
djörfung til að framfylgja sann-
færingu sinni“. En hvernig hefir
M. M. tekið þeim umskiftum ?
Hann hefir, vegna skorts á mann-
dómi, orðið að ganga fyrir dyr
þröngsýnustu og ófróðustu kaup-
sýslumanna Reykjavíkur, til þess
að sníkja sér lífsviðurværi fyrir
að rita látlaust, hóflaust og stað-
laust níð um þá „röggsömu“
*) Leturbreytingin mín. Ritstj.
stjóm, er hann þóttist æskja,
meðan hann var, vegna mann-
legra skapsmuna, óháður þeim
mönnum, sem hafa þrælkað gáfur
hans og fágæta ritfærni. — Get-
ur varla meiri óheilindi og ve-
sælmensku. — Nú þykist M. M.
vera til þess kjörinn að taka við,
þar sem Valtýr er þrotinn við
hinar eilífu „morguntafir“, að
standa yfir pólitískum moldum
Jónasar Jónssonar ráðherra. Er
hann nú tekinn að rita um för
þeirra Ihaldsritstjóranna á lands-
málafundi austanfjalls og telur
það nú „veglegt hlutverk", ef
hepnast mætti að hnekkja þeirri
„röggsömu sjórn“ er hann þótt-
ist æskja á þeim fáu augnablikum
lífs síns, sem hann var, í heiðar-
legri fátækt, sjálfs sín herra!
Rökvísi Haralds Guðm.
Haraldur Guðmundsson rit-
stjóri Alþýðublaðsins komst ný-
lega að þeirri furðulegu niður-
stöðu í blaði sínu, að kenslumála-
ráðherrann hefði sett sikólastjóra
bamaskólans á Akureyri frá em-
bætti, til þess eins að milda skap
íhaldsins, út af starfsmannaskift-
um í stjórnarráðinu! Var tæplega
unt að bera fram ótrúlegri rök
fyrir sjónum þeirra manna, sem
hafa einhver bein eða óbein kynni
af Jónasi Jónssyni ráðherra, verk-
brögðum hans og skapferð. —
Mun ófundvísi Haraldar á gildar
ástæður fyrir þessari ráðstöfun
kenslumálaráðherrans verða dálít-
ið torskilin fyrir sjónum manna,
þegar á það er litið að hann vildi
láta með lögum banna allar lík-
amlegar refsingar bæði í heima-
húsum og í skólum. Áttu viður-
lögin ekki að vera smærri en þau,
að svifta feður og mæður barna
foreldraréttinum yfir börnum sín-
um, ef þau teldu nauðsyn til bera,
að beita líkamlegri hirtingu. Nú
þykir honum algerlega bresta á
saikir hjá skólastjóranum á Akur-
eyri, enda þótt skólastjórinn hafi
sjálfur lýst framgöngu sinni i
eftirminnilegri grein í Morgunbl.
síðastliðið vor! Telur hann skóla-
stjórann rangindum beittan, af
því að breytni hans hafi ekki
varðað við hegningarlög! Rökvísi
Haralds Guðmundssonar er þá á
þessa leið: Banna skal með lögum
minstu líkamlegar refsingar og
leggja við fullkominn réttinda-
missi foreldra, ef út af er brugð-
ið. Hinsvegar skulu ekki sæta á-
mæli áflog bamaskólastjóra við
nemendur þeirra, ef ekki hljótast
af likamsmeiðsli, sem varða við
hegningarlögin. Tæplega mun unt
að komast í broslegri röíksemda-
ógöngur út af ekki stærra máli.
Morgunblaðið þakkar.
Mbl. flutti nýlega dálítið þakk-
arávarp til nokkurra ungra
stúlkna í Borgarnesi, sem á lands-
málafundinum þar 24. júní síð-
astl. töldu ætt sinni, innræti og
uppvexti samboðið, að hegða sér
eins og götudrengir. Vel má Mbl.
þakka slíkt þessvegna, að hvar
sem þessháttar skrílsláta verður
vart, eru að vaxa upp kjósendur
íhaldsins. — Mælt er að stúlkum-
ar, sem hér um ræðir, hafi verið
nemendur Ingibjargar H. Bjarna-
son alþm. Um það lætur Tíminn
ósagt, þangað til honum berast
nöfn þeirra. — Vert er að geta
þess í sambandi við þetta mál, að
hvarvetna áttu þeir Hannes Jóns-
son dýralæknir og ritstjóri Tím-
ans góðum fundagestum að fagna
í sínum leiðangri. Þó bar nokkuð
út af í Reykholtsdal. Þar hafa all-
margir kjósendur íhaldsins á sér
Borgarnessnið um að ganga til
dyra eða reika um fundarsal und-
ir ræðum andstæðinga. — Þar
sem fólk leyfir sér að spilla þann
veg áheym og fundarfriði, er ein-
sætt að setja menn, til þess að
skrifa upp nöfn slíkra manna og
birta opinberlega. Væri þeim
sjálfum með því greiði ger, ef
þeir gætu lært að skammast sín,
og þá hinum, er með þeim eiga
fundarsókn, og gætu þá fremur
en ella hlustað í friði á mál
manna. — í Reykholtsdal höfðu
menn að vísu nokkra sérsaika á-
sæðu til þess að ókyrrast og
ganga til dyra. Þar tók til máls
Jón á Haukagili og var það, eftir
atvikum, afsakanlegt, að fáir
töldu ástæðu vera, til þess að
sitja í fundarsal meðan á ræðu
hans stóð. Mbl. er hreykið yfir
þeim liðsmanni. Hitt mun mála
sannast, að íhaldsmálstaðnum
hafi verið lítil liðsemd í ræðu
Jóns að því sinni.
MZIVÍWATT
er heildarorð yíir PHILIPS radio-lampa, en eins og kunnugt er, er
straumnotkun þeixra mjög lítil (minimum).
PHILIPS MINIWATT eru mest notaðir allra*radio-lampa hór á
landi og annarstaðar. Þeir sem reynt hafa vita ástæðuna.
Útvarpshlustendur sem ekki þegar nota PHILIPS MINIWATT
hafa ef til vill ekki feugið fult afkast frá tækjum sínum og ættu því
tafarlaust að skrifa mér og fá upplýsingar viðvíkjandi PHILIPS MINIJ
WATT ásamt ókeypis verðskrá og hvernig með þeim fæst fult afkast
frá hvaða útvarpstækjum sem er.
Útvarpshlustendur, endurbætið tæki yðar með því að setja
í þau PHILIPS MINIWATT.
Umboðsmaður fyrir FHILIPS BADIO A.S.
Snorri P. B. Arnar
Reykjavík
»6óða frú Slgriðnr, hyernig ferð þú að bún til svona
góðar köknr?«
»Eg skal kenna þér galdnrinn, Olöf mín. Notaðu að
elns Gerpúlver, Eggjapúlver og alla dropa frá Efnagrerð
Reykjavíkur, þá verða köknrnar svona fyrirtaks góðar.
Það fœst lijá öllum kanpmönnnm, og eg bið altaf nm Ger-
púlver frú Efnagerðinni eða Lilln Gerpúlver.
Hafísrek allmikið hefir verið á
Húnaflóa nú í sumar og hefir farið
vaxandi. pegar „Nova“ fór síðast
vestur um, laskaðist hún nokkuð við
árekstur á hafísjaka. Hafa skip og
flugvélar orðið að breyta ferðum sín-
um vegna farartálma af völdum
hafíss.
Árbæjarmálið. Ut af kampakæti
Mbi. yfir meiðyrðamáli Jóns Ólafs-
sonar gegn Tímanum út af ummæl-
um um meðferð fyrrverandi dóms-
málastjórnar á þessu margumrædda
sauðaþjófnaðarmáli verður í næsta
ltlaði greint frá einstaklega röggsam-
legri og heiðarlegri framkomu Magn-
úsar Guðmundssonar í því máli.
Slysfarir. 13. þ. m. rakst vélbátur
á hafis á Húnaflóa og sökk, eftir að
hann hafði með naumindum komist
tii Siglufjarðar. — Ennfremur brann
vélbáturinn Mardöll að veiðum á
Húnaflóa. Skipverjum var bjargað af
norska eftirlitsskipinu „Michael Sars“.
þjófnaður. Aðfaranótt 11. ágúst
var brotist inn í búð F.riðbjarnar
Níelssonar kaupmanns á Siglufirði og
stolið 2925 krónum í peningum. Inn-
brotþjófurinn er ófundinn.
----»----
Bjðrgunarbáturínn
„Þorsteinn“
Síðastl. sunnudag var vígð hin
nýja björgunarstöð Slysavamafé-
lags Islands í Sandgerði.
Hafði Slysavamafélagið boðið
þegar kennarar tækju við því í
fyrstu, svo þeim gæfist kostur á
að vinna að framkvæmdum, bæði
jarðrækt, búpeningsrækt og öðr-
um góðum búnaðarháttum. Sann-
arlega ætti góður smábýlabúskap-
ur, samfara hentugum, haglega
gerðuin byggingum, að verða
nemendum og bændum í nágrenni
skólans hin mesta fyrirmynd. Af
góðum smábýlabúskap geta allir
lært, enda er hann við flestra
hæfi. Með þessum hætti losnuðu
kennaraíbúðir, sem nota mætti
handa nemendum, og taka þá
miklu fleiri en nú er rúm fyrir.
Tæplega verður þó smábýlum
þessum komið á fót, nema með
því að reka búið fyrir opinberan
reikning, enda mælir margt með
því, að réttast væri að gera það.
Ríkið á skólajörðina, og bú á
henni, svo stórt, að ekki er ástæða
til að hafa það stærra að svo
stöddu. Það styrkir nemendur til
verknáms og tekur jarðabætur
þær, er þeir gera, upp í eftirgjald
af búi og jörð. Þar að auki hefir
það stundum orðið að greiða leigu-
liðum sínum all-háar uppbætur, er
þeir hafa látið búið af hendi.
Þetta liefir átt sér stað vegna
verðbreytinga og ef til vill af
fleiri ástæðum. En það lakasta við
þennan leiguliðabúskap er þó enn
ótalið. Þess er vart að vænta, að
einstaklingar þeir, sem eiga að
stjórna verknámi og njóta líka
vinnunnar um stundarsakir, gæti
þess altaf, að nemendur hafi svo
víðtæk not af náminu, sem hægt
er og mætti verða. Bústjórarnir
hljóta altaf að líta nokkuð á sinn
hag, svo sem von er. Jörðin líður
líka við þetta. Jarðabætur verða
tæpast svo skipulegar sem skyldi,
þegar leiguliðar vinna þar að
nokkru leyti í sjálfs síns þágu,
um óákveðinn tíma. Þó kemur
þetta enn harðar niður á búpen-
ingsræktinni. Hér á Hólum er að
vísu all-góður fénaður, en þó ekki
nærri eins vel ræktaður og mætti
vera, þar sem fyrirmyndarbú hef-
ir átt að starfa svo lengi. Auð-
velt er að sanna að þetta er leigu-
liðabúskapnum að kenna. Marga
fleiri armarka mætti telja á hon-
um, þó ekki verði það gert að
sinni.
Ekki munum vér fjölyrða um
áhrif þau og kosti, sem skipu-
lagsbreyting sú, er hér hefir verið
minst á, ætti að hafa í för með
sér. En gott væri að heyra álit
annara um það mál. Þó má benda
á einstök atriði, sem skýra það
sem fyriy oss vakir. Mjög virðist
æskilegt að hafa búnaðar- og lýð-
skólafræðslu á sama stað. Það
sparar húsrúm, kennaralið og
ýmsa fleiri kostnaðarliði, borið
saman við að hafa námið í tveim-
ur skólum á fjarlægum stöðum.
Þetta er því beint hagnaðaratriði.
Þó er það mest um vert, að með
þessum hætti getur lýðskólafólk
notið kenslu búfróðra maxma, og
kynst fyrirmyndarbúskap sam-
tímis bóknámi. Þess var fyr getið,
að marga búfræðinga þykir skorta
sæmilega lýðmentun, og víst er
um það, að flestir kennarar
bændaskólanna og margir nemend-
ur þeirra, finna sárt til þess, að
svo er. Lýðskólanám það, sem gert
er ráð fyrir, ætti að bæta nokk-
uð úr þessu. Geta má þess, að
nágrannaþjóðir vorar, þær er
kynst hafa búnaðar- og lýðskóla-
fræðslu lengur en vér, keppa nú
að því, að sameina þessar stofn-
anir sem mest. Þær vinna að því
að reisa skólana á sama stað, eða
nálægum stöðum, skipa þeim und-
ir sömu stjóm, nota sama kenn-
aralið og sama húsrúm í þágu
tveggja eða fleiri skóla, eftir því
sem hægt er. Þó eru skólar ná-
grannaþjóðanna oftast miklu fjöl-
mennari en hér, svo sem kunnugt
er. Það ætti meðal annars að gera
samstarfið þægilegra og sjálfsagð-
ara hér hjá oss.
Vera má, að ýmsum þyki óþarfi
að þeir, sem ætla að verða bú-
fræðingar, stundi fjögra missira
nám. Það sé of langt og því of
dýrt. En margs er að minnast í
sambandi við það mál. Gagnvart
kostnaðinum er gott að hafa það
til samanburðar, að þriggja vetra
námsdvöl á Hólum verður hér um
bil jafn-dýr og eins vetrar náms-
vist í Reykjavík. Þá er að athuga
námsþörfina. Um síðustu aldamót
voru fjórir búnaðarskólar á landi
hér og námsdvölin í hverjum
þeirra tvö ái-. Nú eru skólamir
aðeing tveir og námstímixm tveir
vetur. Ef miða mætti við þessi
hlutföll, hefir bændafræðslan ekki
vaxið nú um skeið, heldur mink-
að stórkostlega. En hvað sem
þessu líður, þá virðist svo sem
fáum ætti að blandast hugur um
það, hvort bændum sé þörf á
þessu námi. Störfin, sem þeir
þurfa að inna af hendi fyrir sjálfa
sig, sveitarfélögin og þjóðfélag,
eru orðin svo mikilsverð og marg-
þætt, að þau krefjast þess, að
þeir sé vel mentaðir, bæði and-
lega og verklega. Ekki verður því
neitað, að margir búfræðingar
hafa tæpast ráð á því að reisa bú,
straks og þeir hafa lokið námi. En
slíkum mönnum eru ýmsir vegir
færir. Búnaðarfélag íslands og
xnargskonar búnaðarfélög þurfa
að láta vinna margt, sem er við
hæfi þeiira manna. Bæjarfélög og
einstaklingar í kaupstöðum reisa
búgarða í grend við kaupstaði.
Þar er þörf bústjóra eða verk-
stjóra. Auðvitað ætti að velja þá
úr flokki búfræðinga. Það er ann-
ars ástæðulaust að telja upp verk-
efni þeirra, sem vilja vinna að
landbúnaði, því að flestir vita, að
þau eru allsstaðar ótæmandi að
kalla má.
Aldrei má gleyma því, að skól-
inn þarf að hafa náin kynni af
bændum og æskulýð í nágrenni
sínu. Æskilegt væri að húsmæðra-
námsskeið yrði haldið hér að vor-
inu, einn til tvo mánuði, samtímis
jarðyrkjunámi pilta. Garðyrkju-
nám geta bæði konur og karlai*
stundað.
Nemendur og kennarar ættu að
verja tveimur eða þremur dögum
í byrjun hvers skólaárs, til þess
að heimsækja bestu heimili í ná-
grenni skólans. Gæfist þá færi á
að athuga framkvæmdir og
starfshætti þeirra heimila. Slíkar
námsferðir fór skólinn um mörg
ár, og.þótti mörgum þær mikils-
virði, þó ekki hafi þær verið
farnar nú um skeið.
Bændafundi ætti að halda í
skólanum. Bjóða árlega nokkrum
bændum heim til Hóla, og skifta
boðunum milli sveita þeirra, er
sótt geta, fjarlægðar vegna. Þar
myndu verða flutt erindi og um-
ræðufundir haldnir um búnaðar-
mál. Bændur gætu skoðað búpen-
ing staðarins og hlýtt á kenslu í
nokkrar stundir. Með þessum
hætti hlytu þeir að kynnast skól-
anum betur en ella myndi, og vel
gæti svo farið, að fundir þessir
yrðu þeim til leiðbeiningar að ein-
hverju leyti.
Ungmennasamband Skagfirð-
inga ætti að halda aðalfundi sína
hér á Hólum, gera hið fomfræga
menningarsetur að miðstöð sinni.
Fátt er sjálfsagðara en að ung-
mennafélög og sveitaskólar starfi
saman, svo sem best má verða,
enda gerist það nú víða.
Rílcisstjóm, bændur og æsku-
lýður í nágrenni skólans, þarf
framar öðrum að gera sér grein
fyrir því, hvers virði að skólinn
þarf og á að vera íslenskri
bændamenning. Nú leggja flest
héruð landsins hið mesta kapp á
að i*eisa sér alþýðuskóla og efla
þá á allan hátt. Hólar hafa verið
mesta mentasetur og höfuðból
Skagfirðinga og alls Norðurlands
í meir en átta aldir. Þaðan hefir
streymt aflgjafi íslenskrar menn-
ingar um alt Norðurland og
raunar miklu víðar. Þannig má
það enn verða um langan aldur,
ef Skagfirðingar og valdhafar
þjóðarinnar vilja að svo verði.
Nýja bryggju er verið að smíða
vestan við hafnarbakkann lxér í bœ
og er gert ráð fyrir að verkinu verði
lokið í liaust