Tíminn - 05.10.1929, Blaðsíða 3

TlMINN
213
Skrifíð eftir plötuskrá nr. 12
yfir nýjar, íslenskar söngplötur og útlendar plötur (danspl. o. fl.).
Sendið nafn og heimilisfang og skráin verður send yður að kostnaðarlausú
Hljóðíaerahúsíð, Austurstræti í. Reykjavík
Sími 656 Elsta og stærsta hljóðfærayerslun landsins. Símnefni: Hljóðfærahús
staddur. En hví skyldi ráðherrann
eyða tíma sínum, til þess að
hlusta á alt mótsagnarug-1 og
gagnstríðandi röksemdaleiðslu um
þetta mál? Jafnt og aðrar ráð-
stafanir kenslumálaráðherrans
viðkomandi þessum skóla hefir
þessi hin síðasta þegar hlotið al-
menna viðurkenningu í landinu.
Verður að telja alment sjónarmið
um heill skólans og æskumanna
meira vert, en stéttarsjónarmið
sumra stúdenta, sem eru bersýni-
lega blindaðir af stéttarhagsmun-
um, stirnaðir í gömlum formum.
og flæktir í mótsögnum. — í
mótmælatillögunni telja stúdentar
ráðstöfun stjórnarinnar órétt-
mæta af því „að með henni hafi
verið brotnar reglur þær, er gilt
hafa og gilda eiga um embætta-
veitingar“. Er ekki í tillögunni
nánai' tiltekið, h v a ð a reglur það
séu, sem „gilt hafa og gilda eiga“.
Hafa margir ætlað, að samkvæmt
skilningi fhaldsmanna eigi em-
bættisaidur að ráða. Verður og
eigi fundin nein önnur algild og
ótvíræð regla og samkvæmt henni
hefði Þorl. H. Bjamasyni borið
embættið. En nú hafa íhaldsblöð-
in haldið Jóni Ófeigssyni einum
fram til embættisins. Þar með
hafa Ihaidsmenn gengið á móti
málstað embættisaldursins og við-
urkent þá eina reglu að veita
Jóni Ófeigssyni embætti. Yrði þá
torséð, hversu ráðið yrði fram úr
þeim vanda, að veita Jóni Ófeigs-
syni öll embætti.
„JLitli Lárus“ og „Moðhausinn“.
Tveir lögfræðingar við Mbl.,
Lárus Jóh. og Jón Kjartansson,
hafa nú um stund ritað hverja
skammagreinina af annarí um
ungan og einkarefnilegan lögfræð-
sjá dögunina. Aðeins fáir vöku-
menn, — leitendur sannleikans.
Hinir sofa uns dagur er um alt
loft.
A vorum dögum verður margt
merkilegra tíðinda. Hver uppgötv-
unin rekur aðra, sumar fræðileg-
ar, aðrar verklegar.
Margar þessar uppgötvanir
virðast munu breyta högum og
háttum manna og öllu þeirra
horfi við náttúrunni og félagsleg-
um málum.
Menn heyra og sjá yfir úthöf-
in — yfir heiminn allan.
Ménn stýra skipum og vögnum
með rafgeislum, án þess að koma
nokkurstaðar nærri.
Menn skapa vélar í mannsins
eigin mynd, og þær stjórna sér
sjálfar.
Og menn finna dulin öfl nátt-
úrunnar og leiða þau fram til
starfa.
Vísindaleg hyggja ryður sér
meira og meira til rúms í at-
vinnuvegum allra þjóða. Og þess
vegna er nú frekar en nokkru
sinni fyrr, þörf þess, að menn
kynni sér háttu vísindanna, —
iæri leitina að sannleikanum.
Þetta gildir alla, en einkum þá,
sem ætla sér hið mikla hlutverk
að verða leiðtogar þjóðanna í at-
höfn og andlegum fræðum.
Gætið þessa, kæru nemendur!
Hjer á landi er hinn nýi tími
skamt á veg kominn. Þjóðin er
fámenn, en landið stórt og nátt-
úra þess torsótt til sigra.
Við erum enn háð bellibrögðum
náttúrunnar í ýmsu starfi til
lands og sjáfar.
Við þekkjum ekki landið og er-
um ókunnug gæðum þess, og ekki
er langt frá, að við óttumst það.
En því meiri ástæða er til þess,
að við tökum upp vísindalega
ing, sem vinnur í stjórnarráðinu.
Þótti þetta í fyrstu kynlegt, því
að hr. Gissur Bergsteinsson hefir
engan þátt tekið í stjórnmála-
deilum. En þegar betur var að
gáð minnast menn þess, að Giss-
ur endurskoðaði hjá Jóh. Jóh.,
þegar upp komst um 60 þús. kr.
sem liann hafði dregið sér frá
ekkjum og munaðarleysingjum.
Er mælt að þeir Lárus og Jóh.
hafi þá við endurskoðenduma og
einkum Gissur, hegðað sér eins og
óðir menn og haft í hótunum
við hann, ef hann gæfi rétta
skýrslu. Sömuleiðis mun moðhaus-
inn hafa hugmynd um að Gissur
hefir, sem endurskoðandi, grafið
nokkuð djúpt í hneykslismáli í
Skaftafellssýslu, þar sem helst
lítur út fyrir að iandið eigi að
tapa framundir 20 þús. kr. sök-
um síngirni og spillingar nákom-
inna vina J. Kj. Ó. M.
---o---
FréttíF.
Jónas Jónsson ráðherra kom frá út-
löndum með Goðafossi á þriðjudaginn
var ásamt frú sinni og dætrum.
Kaupgjaldssamninaar. Samningar
þeir, er tókust loks siðastliðinn vetur
fyrir milligöngu Tryggva þórhailsson
ar íörsætisráðherra, milli Sjómanna-
lélags Reykjavíkur og Sjómannafé-
lags Hafnarfjarðar annarsvegar og
Félags íslenskra hotnvörpuskiiiaeig-
enda hinsvegai', voru þannig úr garði
gerðir, að yrði þeim eigi sagt upp af
öðrurn hvorum aðila fyrir 1. okt.
síðastl., þá skyldu þeir gilda til árs-
loka 1930. — Nú var samningunum
ekki sagt upp fyrir tilskilinn tíma
og er þar með trygður vinnufriður
um togarana alt nresta ár.
hugsun og aðferð í atviimulífi
voru. Og því furðulegra er það,
hve margir af mentamönnum vor-
um eru frábitnir öllum náttúru-
vísindum og skilningslausir á gildi
þeirra. Hve seint þeir skilja hinn
nýja tíma, og hve tregir þeir eru
að gerast fylgjendur hans.
Flestir þeir, sem fræðimensku
stunda hér á landi, fást við sagn-
fræði og ættfræði og, að því er
virðist, alloft á heldur óvísindaleg-
an hátt. Og gleðin virðist vera hér
meiri yfir einu fornbréfi, sem
finst, heldur en níutíu og níu upp-
götvunum hins nýja tíma.
Menn eru hér ófundvísir á hið
nýja. Margir horfa aftur, en fáir
fram. Menn ganga aftur á bak
móti framtíðinni og stara í nótt
hins liðna, og ef þeim verður að
líta um öxl móti morgni hins nýja
tíma, fá þeir glýju í augun, og
sjá fátt af samtíð og framtíð.
Þannig hefir farið mentamönn-
um víðar en hér og oftar en nú.
Ef til vill er það ekki gríska goð-
sögnin ein, sem veldur þvi, að
uglan er höfð að tákni mentunar-
innar, og ekki öm eða valur.
Við lifum á óróaöld, í ljósa-
skiftum gamallar og nýrrar menn-
ingar. Margt það, sem löngum
hefir verið talið bjargfast, rask-
ast nú, og jafnvel grundvöllur vís-
indanna sjálfra er hvergi nærri
öruggur. Menn æðrast yfir öllu
hinu nýja og eru kvíðnir fyrir
komandi stundum.
Satt er það, að ekki er ugg-
laust í heimi hér, hvorki í and-
legum efnum né verklegum.
En til hvers er að æðrast og
berja sér á brjóst? Eg veit að-
eins tvent, sem hér má að haldi
koma: annarsvegar einlæga leit
að sannleikanum og hinsvegar
karlmannlega ró.
Helgi Briem, settur skattstjóri, heí-
ir nú af fjármálaráðlierra verið skip-
aður, til þess að gegna embættinu
íramvegis. Eins og kunnugt er, hefir
Helgi getið sér hið ágætasta orð sem
röggsamur, óhlífisamur en réttlátur
skattstjóri. — I-lelgi Briem hefir ný-
lega kvongast og gengið að eiga
enska stúlku, Doris Parker að nafni.
Voru þau lijón meðal farþega á Goða-
l'ossi siðast. Framtíðarheimili þeii-ra
verður í Knaragötu 3.
Brúðhjón. Nýlega voru gefin saman
í hjónaband Klemenz Kristjánsson
forstöðumaður grasræktarinnar á
Sámsstöðum og Ragnheiður Nikulás-
ardóttir frá Kirkjulæk í Fljótshlið.
Banaráð. Jón Guðmundsson, for-
stjóri Bifreiðafélags Reykjavíkur, réði
sér bana síðastliðna fimtudagsnótt
með þeim hætti að hann ók bifreið
sinni á fullri ferð af hryggju frarn i
sjóinn. Hafði hann áður skrifað vin-
um sínum og kunningjum kveðjubréf.
IJm oi'sakir er það tilgreint, að ný-
lega bránn bifreiðaskúr B. S. R. hjá
Tungu, hér innan við bæinn. Var
mælt að starfsmaður félagsins einn
hefði í ölæði dylgjað um það, að
hann hefði verið fenginn til að
kveikja í skúrnum og iiefir síðan
gengið sterkur orðrómur í bænum
um, að bruninn haíi verið með ráði
ger. Umræddur maður hefir veriö
hneptur í varðhald, en vill elcki kann-
ast. við að hann hafi farið með um-
ræddar dylgjur. Hefir lögreglustjór-
inn leyft blöðunum að hafa það eft-
ir sér, að í rannsókn málsins hefði
alls ekkert komið fram, sem bendi á,
að bruhinn hefði orðið með vitund
eða vilja Jóns Guðmundssonar. Hins-
vegar mun Jón hafa gefið það ótví-
rætt í skyn í kveðjubréfi, að hann
treystist ekki til að lifa, eftir að á
mannorð sitt félli skuggi, sem hann
myndi aldrei geta losnað við. Kunn-
ugir menn Jóni telja, að sálarleg
veiklun liafi verið frumorsök þessa
tiltækis hans.
Iiinn nýi tími er bjartsýnn, því
að hann veit vald sitt. Hann veit
að alt böl á sér einhverja bót, og
hver gáta ráðningu.
Það þarf oft ótrúlega þraut-
seigju og karlmensku, til þess að
finna bót á bölinu og ráðningu
á gátunum, en það tekst, ef nóg
er leitað.
Menn ræða oft um skyldur sín-
ar við feðurna, en miklu sjaldn-
ar um skyldurnar við niðjana. Og
þó er ónýtt að vinna fyrir þá
framliðnu, en hagur niðjanna og
heill hvílir á verkum vorum og
allri afstöðu til þess, sem er
þroskavænt og gróandi.
Hinn gamli tími segir: „Dóm-
stóll yðar er sagan“. En nýi tím-
inn segir: „Þér eruð dómarar sög-
unnar og þér munið dæmdir verða
af framtíðinni.
Hversvegna skyldum við ekki
horfa fram, þegar starf okkar
hlýtur að heyra framtíðinni til,
bera þar ávöxt og fá þar sinn
dóm.
Mentun og uppeldi æskumanna
er hið inikilsverðasta framtíðar-
starf kynslóðanna. því að á því
veltur að miklu hagur hinnar
upprennandi æsku og heill fram-
tíðarínnar.
Varla getur leikið á tveim tung-
um, að þetta merkilega starf hafi
verið miklu miður rækt, oft og
á mörgum stöðum, en vera ber,
bæði í heimahúsum og skólum.
Menn ala æskuna upp meira eftir
vana og reglum heldur en af skiln-
ingi á högum æskumanna og þörf
framtíðarinnar. —
Flestir dæma æskumanninn
eftir prófseinkunnum, enda þótt
allir megi vita, að þær eru engan
veginn einhlítur mælikvarði á gáf-
ur manna, því að þær segja að-
J| FHILIPS
|6ELL1B
Til skamms tíma hafa gellarnir (hátalarnir) staðið viðtækjun-
um að baki. Hefur því á síðari árum verið varið miklum tilraun-
um til að endurbæta þá og eru menn nú horfnir frá gömlu horn-
unum og í þeirra stað eru notaðir hinir svonefndu keilar (eones).
PHILIPS RADIO búa eingöngu til gella af þeirri gerð og
fást þeir í 10 mismunandi gerðum, við allra hæfi.
Bestur árangur fæst með því að nota saman PHILIPS tæki,
PHILIPS MINIWATT og PHILIPS gella.
Allar upplýsingar viðvíkjandi PHILIPS RADIO látnar í té
og ókeypis verðskrá send hverjum sem óskar eftir.
Umboðsmaður fyrir FHILIFS BADIO A.S.
Snorri F. B. Arnar
Reykjavík
Hljódíæri
Kaupið ekki hljóðfæri án þess að kynna yður Lindholm har-
monium og Gotrian-Steinweg piano, sem taka öðrum fram. —
Orgelin kosta 300 kr. og þar yfir. Ódýr píanó fyrirliggjandi, sem
kosta 1000 kr. og þar yfir, og Grammófónai- frá kr. 35,00.
Mikið úrval af grammófónplötum, þar á meðal allar íslenskar
plötur.
Mjög hagkvæmir greiðsluskilmálar á hljóðfærum.
Hljóðfæraverslun
Helga Hallgrtmssonar
Sími 311. Bankastræti.
(áður versl. L. G. Lúðvígssonar).
Fyrírliggjandi:
•8 ha. Kelvin-Ricardo,
Ankerspil (hljóðlaust),
Línuspil (hljóðlaust) og
Mótorkerti allskonar
vélfræðingur
Simi 1340
eins til um námshæfileika, en lítið I
eða ekkert um dómgreind eða
skapandi gáfu. Og þó eru það
þessar gáfur, sem að haldi koma
í lífinu.
iSkólarnir gera þetta sama víð-
ast hvar á landi hér. Þeir þraut-
reyna námsgáfu nemendanna, en
dómgreind (analytiska gáfu),
skapandi gáfu (syntetiska gáfu)
og alla skaphöfn þeirra láta þeir
sig litlu skifta. Þetta er ekki rétt-
látt og ekki heldur heillavænlegt.
I skólamálum eru ýmsar nýjar
stefnur að þróast. Þar, eins og
annarsstaðar, er hinn nýi tími að
ryðja sér braut. —
Flestar þjóðir álfu vorrar eru
að umskapa skólakerfi sín, —
breyta um stefnu i skólamálum.
Stefnubreytingin gengur alstaðar
í þá átt, að auka náttúruvísindin,
efla sjálfstæðan þroska nemend-
anna og veita þeim miklu meiri
líkamsmenningu en áður hefir
veríð. —
Breytingar þessar munum við
ræða síðar. Hjer er ekki tóm til
þess.
Nýr tími er að renna, og hann
sækir hvarvetna fram: í athafna-
lífi, félagslífi og uppeldismálum.
Og ný lífsskoðun er að skapast í
skjóli hans. Upp af blóði og tár-
um liðanna ára hefir gróið ný
löngun mannanna eftir friði og
farsæld, eftir samræmi og sann-
leika. Eg tel mig til fylgjenda
hins nýja tíma og ihinnar nýju
lífsskoðunar. Og erindi mitt að
þessum skóla er það, að veita
nýjum straumum inn í hann, eftir
minni litlu getu. Andstæðingum
mínum til hugarhægðar skal það
tekið fram, að með nýjum stefn-
um á eg ekki við stjórnmála-
stefnur. Iðuköst þeirra læt eg mig
litlu skifta, og álit mitt á þeim
er stöðu minni alls óviðkomandi.
Með nýjum stefnum á eg við
vísindalega hyggju — leitina að
sannleikanum.
Hvernig starf mitt reynist og
vonir mínar rætast fær enginn vit-
að fyrir. Menn mega ræðá um
það mál og rita, eins og þeim lík-
ar best. En orð hafa þar engan
sannanamátt, heldur verkin ein.
Síðar, þegar lífi mínu er lokið,
mun framtíðin kveða upp sinn
dóm yfir mér, því að hæsti sjónar-
hóllinn yfir manniegt líf — er
grafarbakkinn.
Saga liðinna alda er sagan af
baráttu mannanna við náttúruna
— og sjálfa sig. Og saga vorra
daga er það einnig. — Hvarvetna
eru gátur til að ráða, sjúkdómar
til að lækna — böl til að bæta.
Og hvarvetna blasir við yfir-
gangur og dramb.kúgun og hatur.
Mikið starf bíður ungra huga
og handa. —
Nemendur! Búið ykkur undir
hið mikla starf, sem bíður ykkar
í framtíðinni. Munið, að þið eruð
nemendur í dag, en á morgun er-
uð þið stjórnendur og eigið vald
á örlögum þjóðarinnar. Veriö vit-
andi um gildi ykkar og eignist
takmark í lífi ykkar, því að ann-
ars fer ykkur eins og því skipi,
sem rekst kjölfestulaust fyrir
stormi og straumi. Og hve mörg-
um er þannig farið.
En örugt stefnumið og vitund-
in um eigin gildi réttir margan
manninn við, þó að skeiki frá
réttu skeiði um stund. —
Svo kveð eg ykkur til starfs
og drengilegrar athafnar. Gangið
fram og hlúið þið að hverju líf-
grasi, sem grær við götu ykkar.
— En um fram alt leitið sann-
leikans.