Tíminn - 30.11.1929, Page 1

©faíbfer!
o$ afgKÍftsLumaður (TLmans er
Hjinnpeig J? or s 11 i n sftótlir,
SambanösLjúsirtu, Hrffjapit.
SfgteibðCa
Cimans er < Sambanftsþúsinu.
0ptn ftaglega 9—\2 f. 4>
Sinri <196.
XIII. ár.
Reykjavík, 30. nóv. 1929.
71. blað.
amgöngumál Austfirðinga
Afstaða Ihaldsmanna
I.
Atvinnu- og samgöngumála-
ráðherra, Tryggvi Þórhallsson,
hefir í bréfi því til stjómar
Eimskipafélags Islands, sem birt-
ist í síðasta blaði Tímans, látið
þess getið, að það sé „mjög í
ráði, að keypt verði nýtt strand-
ferðaskip, ef um það fengjust
góð kaup“.
Þessi ákvörðun stjórnarinnar
mun vekja mikla gleði í þeim
héruðum landsins, sem á undan-
förnum árum hafa búið við þjak-
andi örðugleika, vegna skorts á
nægilegum strandferðum. — Þó
munu engir gleðjast til jafns við
Austfirðinga. Vegna samgangna-
aðstöðu, og af öðrum ástæðum,
hefir ihlutur þeirra mjög borist
fyrir borð á undanförnum árum.
Veldur því að miklu lega höfuð-
staðarins á vestanverðu landinu.
Þangað liggja leiðir flestra skipa,
er frá útlöndum koma. Og þaðan
er skemst strandferð vestur um
land og til útlanda. Af þessum á-
stæðum beinist nær öll skipaum-
ferð vestur um land, en Aust-
firðir verða stórkostlega afskiftir
í sjósamgöngum. Auk þess mun
það vera nokkuð alment álit
austanlands, að Eimskipafélag
íslands hafi í siglingaráðstöfun-
um sínum litið minna á þarfir
Austfjarða en annara landshluta.
Jón Þorláksson, sem hefir frá
öndverðu ráðið mjög miklu í
stjóm Eimskipafélagsins, hefir
á landsmálafundum austanlands,
veriö óspar á loforð og fyrir-
heit um réttarbætur til handa
Austfirðingum í þessu efni. En
efndirnar hafa orðið öllu minni,
eins og raun vottar.
Verkefni þessarar greinar á
ekki að vera það, að sakast um
orðinn hlut, heldur hitt fremur,
að líta á ástæður Austurlands í
samgöngumálum, og leita hinna
réttu úrræða, til þess að veita
Austurlandi samskonar aðstöðu
til sambands við aðra landshluta
og við útlönd, eins og öðrum
héruðum landsins.
II.
Þörf hins blómlega og. víðlenda
Fljótsdalshéraðs á akvegarsam-
bandi við góða höfn, hefir nú
þegar verið leyst á mjög viðun-
andi hátt. Mun fáum mönnum
austanlands blandast hugur um,
að framtíðarsamband héraðsins
við meginhöfn verður um Fagra-
dal til Reyðai’fjarðar. Kröfur I-
haldskaupmanna á Seyðisfirði og
áhangenda þeirra um akveg yfir
Fjarðarheiði er misskilin tilraun,
að reisa við hnignaðan hag kaup-
staðarins og sjálfra þeirra með
nýjum verslunarviðskiftum við
sveitabændur. En eins glögglega
hefir verið sýnt fram á, í grein-
um Guðbrands Magnússonar hér
í blaðinu, verður að leita ann-
arra og haldbetri viðreisnarráða
til handa Seyðisfirði, heldur en
verslunarhagnaðar í skiftum við
sveitirnar austanlands. Verður
og slík fjarstæða því augljósari,
þegar á það er litið, að Fjarðar-
heiði er illkleifur fjallvegur, þar
sem snjóþyngsli myndu hindra
bifreiðasamgöngur mestan hluta
ársins.
I vegamálum Austfjarða ligg-
ur það næst fyrir, að greina ak-
vegakerfið um hinar víðlendu og
blómlegu sveitir og gera akfæra
vegi frá þorpunum um bygðina
fyrir fj arðarbotnum.
III.
Annað meginverkefni, sem fyr-
ir liggur í samgöngumálum Aust-
urlands, er að tengja þau héruð
öðrum landshlutum með akfæru
vegarsambandi yfir sumannán-
uðina.
Gunnlaugur Einarsson læknir
hefir nýlega vakið máls á því,
að akfæran veg bæri að leggja
um hina fornu alfaraleið frá
Reykjahlíð til Grímsstaða á Hóls-
fjöllum og þaðan um Möðrudals-
öræfi niður í Jökuldal. Færir
hann það til sem meginrök, að á
þessari leið sé mjög auðgerður
vegur, að brúarstæði sé gott á
Jökulsá á Fjöllum, skamt frá
ferjustaðnum, og að þessi forna
meginleið milli landsfjórðunga
mundi verða gríðarlega fjölfarin
að fengnum þessum umbótum.
Hér skal enginn dómur lagður
á þessar tillögur Gunnl. Einars-
sonar. En líkur benda til, að úr-
lausn þessa máls muni verða að
nokkru með öðrum hætti en
hann leggur til.
Þegar vegamálastjóra landsins
tekst að koma brúimi á Skjálf-
andafljót, verða þar með tengd
saman akvegakerfi beggjamegin
fljótsins. Næsta sumar verður ak-
fært frá Akureyri til Húsavíkur
og Mývatnssveitar.
Norður-Þingeyingar hafa í vega-
málum, sem í öðru, sýnt hinn
mesta dugnað og atorku. Hefir
þeim tekist að gera ótrúlega
mikið af akfærum vegum innan
héraðs síns. Ber þjóðinni ský-
laus skylda til þeirra ráðstafana,
er hagkvæmastar þykja, til þess
að tengja vegakerfi Norður-
Þingeyinga við höfuðvegi lands-
ins. Mun það verða gert með
þeim hætti, að ryðja veg um
Reykjaheiði til Kelduhverfis og
mun mega vona, að Siú fram-
kvæmd dragist ekki lengi úr
þessu.
En er akvegarsamband fengist
um Reykjaheiði og að Jökulsár-
brú í Öxarfirði, mundi liggja
næst fyrir, að ryðja veg austan-
megin Jökulsár, upp á HólsfjöII,
um Möðrudal og Möðrudalsöræfi
til Austurlands. Yrðu þá tengd
saman öll blómlegustu héruð
austanlands og norðanlands.
IV.
Þrjú eru meginverkefni, er fyr-
ir liggja í samgöngumálum Aust-
firðinga. I fyrstalagi að auka og
framlengja vegakerfið innan hér-
aðs. I öðrulagi að tengja Austur-
land við aðra landshluta með ak-
færum sumarvegi um öræfi. I
þriðjalagi, að bæta og auka t;l
muna strandferðir á Austfjörð-
um, jafnframt því, sem bætt
yrði úr brýnni nauðsyn annara
landshluta um auknar strand-
ferðir.
íhaldsblöðin hafa tekið ný-
legri ráðstöfun ríkisstjórnarinn-
ar í siglingamálunum með venju-
legum fjandskap. MhL hefir, í
sambandi við það mál, látið svo
ummælt 23. þ. m.:
„Loks hefir heyrst, að stjórnin sé
nú staðráðin í að láta smíða nýtt
strandferðaskip. Ef þetta er rétt
hermt, hefir stjómin þá enn á ný
sýnt sveitum landsins fullkomirm
fjandskap. Afleiðing slikrar ráðstöf-
unar yrði vitanlega su, að stöðva
vrði, um óákveðinn tíma, allar fram-
kvæmdir, er miða að hættum sain-
göngum á landi. En það eru þessar ,
samgöngur, sem framtíð sveitanna
livílir á. þær eru lífæð sveitanna". !
Nú er það í fyrstalagi léleg og
ósvífnisleg blekking, að afleiðing-
kaupa á strandferðaskipi yrði sú,
„að stöðva yrði um óákveðinn
tíma allar framkvæmdir, er miða
að bættum samgöngum á landi.
Er slík staðhæfing heimskulegn,
en við hefði mátt búast jafnvel
frá hendi þeirra treggáfuðu
manna, sem pára Mbl. — All-
miklar líkur eru til þess, að unt
sé að gera hagkvæm kaup á skipi
fyrir mun lægri upphæð, en ger:;
hefir verið ráð fyrir, að nýbygt
skip myndi kosta. Auk þess
myndi strandferðaskip verða
keypt fyrir lánsfé, sem endur-
greitt yrði á mörgum árum. Loks
eru allmiklar líkur til þess, að
reksturshalli Esju myndi minka,
er af henni yrði létt nokkru af
vöruflutningasnatti á smáhöfnum
og hún gæti sint hraðferðum og
fólksflutningum með betri á-
rangri en hingað til.
Sú kenning Ihaldsmanna, að
sveitum landsins sé sýndur „full-
ur fjandskapur" með framan-
greindum ráðstöfunum stjórnar-
innar, mun virðast allnýstárleg
og kynleg fyrir sjónum þeirra
manna, sem liðið hafa þungar
búsifjar, vegna skorts á nægi-
legum strandferðum og kæli-
flutningum á búsafurðum til
kaupstaða landsins og til útlanda.
Hvað munu Borgfirðingar segja
um slík íhaldsrök. Menning þess
héraðs og íramfarir munu að
verulegu leyti vera því að þakka,
að héraðið hefir búið við örar
samgöngur á sjó til Reykjavíkur,
þar sem er nægilegur markaður
fyrir búsafurðir þeirra. Og hvað
myndu Homfirðingar segja?
Engir menn á landinu hafa búið
við slík ókjör um samgöngur,
enda verður ekki vandræði þeirra
leyst með öðrum hætti en aukn-
um sjósamgöngum. Og mundu hin
blómlegu héruð austanlands, við
Breiðafjörð og víðar telja, að
efnt væri til banatilræðis við
sig með auknum strandferðum ?
Vissulega hefir reynsla þeirra
manna, er byggja héruð þessi,
skapað aðrar skoðanir um fjand-
skap í garð sveitanna, heldur en
hinir óvitru ritstjórar Ihaldsins
birta í dálkum blaða sinna.
V.
Sífeld en rakalaus lygi Ihalds-
manna um, að Framsóknarflokk-
urinn leggi minni áherslu á vegar-
gerð og ruðning akleiða um hér-
uð og óbygðir landsins heldur en
sjálfir þeir, er rekin ofan í þá
sjálfa með þeim staðreyndum, að
síðan núverandi stjórn tók við
völdum hafa opnast leiðir um
stór svæði af landinu og aldrei
hefir verið unnið kappsamlegar
að gerð vega og brúa en á þessu
ári. Hinsvegar telja Framsóknar-
menn engan ávinning í því, að
loka augunum fyrir þeirri stað-
reynd, að vegir milli héraða
hljóta alloft að lokast vegna
snjóþyngsla, löngu fyr en mestu
umferð lýkur, eins og reyndist nú
á síðastliðnu hausti. Og sömu-
leiðis myndu vorharðindi, er þau
bæru að höndum, banna með öllu
bifreiðasamgöngur yfir fjallvegi
langt fram á sumar. Af þessu
leiðir, að samgöngumál landsins
verða ekki leyst á fullnægjandi
hátt, nema áhersla sé lögð á sam-
göngubæturnar b æ ð i á sjó og
landi.
Fjandskapur Ihaldsmanna gegn
auknum strandferðum til úr-
lausnar á samgönguvandræðum
Austfirðinga, er alveg furðuleg-
ur. Austanlands eru sum af
blómlegustu héruðum landsins,
bygð einhverju því mannvænleg-
asta fólki á landi hér. Þörf hér-
aðsins á öru og hagkvæmu sam-
bandi við markaði landsins og út-
lönd, verður engan vegin leyst,
nema með auknum strandferðum
og kæliflutningi með ströndum
fram. Loforð og svik flokksfor-
mannsins, Jóns Þorlákssonar, er
það eina, sem flokkurinn hefir
átt og látið í té Austfirðingum
til handa. Nú telur Mbl. að sveit-
unum austanlands sé sýndur
„fullur fjandskapur“ með þeirri
ráðstöfun, er miðar til þess, að
bæta úr hneykslanlegri vanrækslu
um að sinna réttum þörfum hér-
aðanna austanlands.
Vissulega munu Austfirðingar
og aðrir heilskygnir landsbúar
líta öðrum augum á það mál.
----0---
Utan úr heimi.
Clemenceau látinn.
Þann 24. þ. m. andaðist Ge-
orges Benjamin Clemenceau fyr-
verandi stjórnarformaður Frakk-
lands, 88 ára gamall. Faðir hans,
sem var læknir, var uppi á ríkis-
stjórnarárum ' Napoleons 3. Hann
var mjög’ róttækur í stjómmála-
skoðunum. Var hann tekinn fast-
ur af þeim ástæðum og átti að
senda hann í útlegð, þótt það fær-
ist fyrir. Er mælt að atvik þetta
hafi haft megináhrif á lífsstefnu
og skoðanir Clemenceaus, sem
varð ákafur lýðveldissinni.
Gerðist Cl. síðar áhrifamikill,
enda ber hann hærra í stjórnmála-
lífi Frakka en aðra samtíðarmenn
hans. Og þótt segja megi, að
eigi liggi eftir hann jafnstórkost-
leg afrek eins og járnkanslarann
þýska, Bismarck, svipar þeim
mest saman af öllum stjórnmála-
mönnum síðastliðinnar aldar, um
ferlegan og stórbrotinn svip,
harðfengi og hlífðarlausa ágengni
fyrir hönd lands síns og þjóðar.
Yfirburðir þessa stónnerka
manns verða nokkuð markaðir af
því, að er styrjöldin svarf mest
að Frökkum og þjóðin vænti sér
helst ósigurs, leitaði hún til hans
í neyð sinni. Var Clemenceau
hátt á áttræðisaldri, er hann tók
við stjórnarforustu á stríðsárun-
um. Valdi hann sér sterkt ráðu-
neyti, kom því til leiðar, að Foch
marskálk var fengin yfirherstjórn
í liði bandamanna. Mun sú ráð-
stöfun hafa átt drjúgan þátt í
því, að þeir fengu sigur.
Á friðarstefnunni í Versölum
réði Clemenceau mestu um úrslit
málanna. Þótti hann og ávalt,
meðan áhrifa hans gætti, all-
grímmlyndur í garð sigraðra ó-
vina sinna og áhrif hans á stjóm-
mál álfunnar ekki sem friðvæn-
legust.
St úd e n ta garðurinn.
Á morgun, 1. desember, verð-
ur þess minst um alt land, að
ellefu ár eru liðin síðan Island
varð sjálfstætt ríki. Hér í höfuð-
stað landsins gangast stúdentar
fyrir hátíðahöldum, svo sem nú
er venja orðin. Fer vel á því, að
ungir mentamenn landsins hafi
forgöngu um þetta. Sú var tíðin,
að meginþorri íslenskra menta-
manna sat í Kaupmannahöfn og
stundaði þar nám við háskólann.
Nú er þessu breytt og er það
vel farið. Nú fara mentamenn
vorir víða um lönd í námserind-
um. En eitt er óbreytt, og má
ekki breytast. Hafnarstúdentar
voru jafnan áhugamenn um
sjálfstæðismál vor og þjóðþrifa-
mál. Stundum höfðu þeir forystu.
Islenskir stúdentar eiga að halda
áfram að vísa veginn, eigi síður
nú en áður. Stofnun Háskóla Is-
lands 1911 var sjálfstæðismál
eitt hið mesta. Það var fyrsta
sporið til þess að losa menta-
menn vora og menningu úr
tjóðri danskra áhrifa. Fram að
þeim tíma má kalla að Danir
hefði einokun á allri æðri ment-
un Islendinga; nú dvelur meiri
hluti íslenskra stúdenta, er nám
stunda erlendis, í öðrum löndum
en Danmörku. Sú menningarbót
á eftir að bera mikla ávexti og
góða í íslensku mentalífi. Fá-
breytni í þessum efnum er háska-
leg og höfum við goldið þess sár-
lega.
En um leið og stúdentar minn-
ast atburðanna 1918, um leið og
þjóðin minnist þeirra verður þess
minst, að íslenskir stúdentar
mistu þá mjög mikilsverð rétt-
indi við Hafnarháskóla, þeir
mistu Garð. Þeir urðu húsviltir.
Þjóðin hefir enn ekki haft efni á
að reisa Háskólabyggingu. En
henni hefir skilist nauðsyn þess,
að námsmenn við þessa æðstu
mentastofnun landsins ætti eigi
að hafa það bótalaust að missa
forréttindi sín vegna sambands-
sáttmálans. Þann baga verður að
bæta. Á því verða að vera ein-
hver ráð. Stúdentagarðsmálið
hefir verið um hríð kappsmál
þeim, sem nokkuð þekkja til
þeirra óhemju-örðugleika, sem á
því eru fyrir fátæka námsmenn
að dvelja hér við nám, halda hér
við félagslífi, stúdentalífi, og eiga
raunar hvergi athvarf nema í
stofukytrum sínum, misjafnlega
vistlegum, hver í sínu horni. Nú
er svo komið stúdentagarðsmál-
inu, að þess má vænta, að bygg-
ingin verði hafin í vor. Svo vel
hafa bæði einstakir menn, héröð
og Alþingi tekið þessu velgerð-
armáli stúdentanna. En þó vant-
af enn mikið fé. Á morgun verð-
ur öllum almenningi hvarvetna
um land gefinn kostur á að
styrkja stúdentagarðinn með því
að kaupa miða í hinu nýja happ-
drætti stúdenta. Háskólinn og
stúdentagarðurinn eru dýrustu
tákn íslensks sjálfstæðis. Munið
1. desember. Leggið stein í Stúd-
entagarðinn!
Þorkell Jóhannesson.
----0----
..
y