Tíminn - 07.12.1929, Blaðsíða 1

Ojaíbfctl
99 afgrei&sluma6ur (Tímans rr
K a n n d e i g þ o r s 1 e i n s6Ó ttir,
Samban&síjúsinu, Heyfjaríf.
2^.fgtcií>9Ía
(Eimans er i Sambanöstjúsinu.
©pin baslega 9—\2 f. i).
Sinri <t9ö.
XIH. ár. sisjjjw^as^2ijsk!'..'. .g-1 ■l-iiuei-ai!H. -'i'anwrnm..m.ms Reykjavík, 7. desember 1929. 73. blað.
Dómsmá ilasfjórn landsins fyr og nú erfingjar. Ein af mikilsverðum ráðstöfunum núverandi dóms- málaráðherra er sú, að um leið og lokið er embættaskoðuninni, verður tekið saman yfirlit um dánar- og þrotabú og gefin út opinber skrá yfir þau, þar sem tilgreind verða nöfn aðila, aldur búanna, embættin, sem hafa þau um hað, að skiftaráðandi skuli auglýsa úrslit gjaldþrotaskifta. Sömuleiðis er lagt fyrir banka og opinberar lánsstofnanir að auglýsa eftirgjafir, er þær kunna að veita einstökum skuldunaut- um. Miða þessar ráðstafanir til þess að halda mönnum til heiðar- Nú er það ennfremur vitan- iegt, að meginið af því fé sem ekki fór til Stefáns og útbúið hafði yfir að ráða, var að lang- mestu leyti fengið í hendur nokkurum öðrum kaupmanns- fyrirtækjum, og að mikið af því fé er einnig tapað. Heilbrigður atvinnurekstur til sjós og sveita
Árásir íhaldsmanna. Síðan stjómarskiftin urðu ár- ið 1927 hafa Ihaldsmenn varið ina. Alstaðar voru vetlingatök, hvort sem um var að ræða af- brot, virðingarleysi fyrir lögum
óhemjulega miklu fé og sálar-
erfiði treggáfaðra manna, til þess
að hrakyrða og rógbera núver-
andi stjórn landsins fyrir hvað-
eina, sem hún hefir tekið sér
fyrir hendur. Sérstaklega hefir
árásunum verið stefnt á dóms-
málastjórn landsins. Telja blöð
fhaldsmanna við hana síst un-
andi allra þeirra margháttuðu
umskifta, sem orðið hafa með
vinnubrögðum núverandi stjóm-
ar.
Enda þótt illkvitni, hrópyrði og
alger brestur á rökum varpi tor-
trygnisblæ yfir þessar umræður
fhaldsblaðanna, þykir rétt að
láta íhaldsmenn ekki mælast við
eina um þessi mál. Dómsmálir
hafa að vísu verið rædd all-ítar-
lega hér í blaðinu þannig, að
gefið hefir verið ljóst og ítav-
legt yfirlit um öll hin stærstu
mál, bygt á málskjölum og dóms-
forsendum (Hnífsdalsmál, Bol-
ungavíkurmál, Bæj arf ógetamálið,
Shellmálið, Brennumálið á Stokks-
eyri, Tervanimálið o. s. frv.) Eigi
að síður þykir rétt að gefa heild
aryfirlit um atburði þá og um-
skifti, sem orðið hafa á sviði
dómgæslu, réttarfars og eftirlits
með embættisfærslu í landinu.
Væntir Tíminn þess, að marg-
háttuð rök þeirra mikilvægu at-
burða, sem gerst hafa, veiti
landsmönnum réttari fræðslu og
gleggri skilning á þessu efni
heldur en hrakyrðamoldviðri,
blekkingar og frekleg ósannindi
þeirra tíu eða tólf íhalds-
blaða, sem gefin eru út, að all-
miklu leyti fyrir eftirgefið láns-
fé bankanna, og síðan troðið upp
á hvern mann í landinu.
Embættasvefninn.
Ef spurt væri um sérkenni á
dómsmálastjórn fyrverandi Ihalds-
ráðherra, þá yrði svarið: E m-
bættasvefninn. Mjúk værð
embættisöryggisins breiddi sig
yfir landið, undir frámunalegri
deyfð, trassaskap og hirðuleysi
fyrverandi dómsmálastjórnar. Og
þótt einstakir, röggsamir og sam-
viskusamir embættismenn héldu
embættum sínum í fullri reglu og
virðingu, sofnuðu aðrir á dyngj-
um ófullgerðra mála. Og í svika-
logni embættasvefnsins gróf um
sig megn spilling í mörgum grein-
um. Embætti voru vanrækt, búa
skifti dróust til stórskaða og
skammar, sviksamleg gjaldþrot
urðu eitt af gróðabrögðum hinn-
ar marglofuðu frjálsu samkepni.
Fjárdráttur í embættum varð eitfc
af hinum huldu meinsemdum
hins djúpa svefns (Einar Barð-
strendingayfirvald. Brunabóta-
sjóðþurðin, vaxtatakan í Reykja-
vík). Iírömun og niðurlæging í
stofnunum ríkisins var einkenni
stjórnarfarsins í stjórnartíð
þeirra J. M. og M. Guðm.
(Hegningarhúsið, Mentaskólinn,
Arnarhólstún o. fl.). Ef stjóm-
endur dómsmálanna í tíð íhalds-
manna nudduðu stýrur úr augum
sér og tóku að hlutast til um
einstök mál, urðu afskiftin í sam-
svörun við áhugann og röggsem-
og réttarfari eða misferli í
almennri hegðun siðaðra borg-
ara. Afbrotamál lágu ýmist í
þagnargildi (Brunabótasjóðþurð-
in, vaxtatakan, sjóðþurðin á Pat-
reksfirði) eða voru þögguð
(Hnífsdalsmál). Ef útlendngur
klappaði á öxlina á Magnúsi Guð-
mundssyni og veitti honum kaffi,
fékk hann óátalið að brjóta lög
landsins (Krossanesreið, innflutn-
ingur erlendra verkamanna). Ef
einhver drukkinn dóni hrækti
framan í lögregluþjón eða smán-
aði hann í orðum, varð lögreglu-
þjónninn sjálfur að reka réttar
síns í einkamáli. Slík var virð-
ingin fyrir réttarfari í hinu unga
ríki, umhyggjan fyrir sæmd
þess, rétti þess og heilbrigði.
Embættaskoðun.
Eitt af fyrstu verkum núver-
andi dómsmálaráðherra, eftir að
hann tók við embætti, var að
láta þegar hefja athugun á öll-
um embættum sýslumanna og
bæjarfógeta í landinu. Svo hafði
verið til ætlast, í orði kveðnu, að
slík embættisathugun skyldi fram
fara þriðja hvert ár hjá öllum
innheimtumönnum ríkissjóðs og
dómgæslumönnum. En vitanlega
hafði þetta eftirlit trassast herfi-
lega. Er þess sérstaklega getið
um þau embætti, þar sem alvar-
legt misferli hafði orðið, að þau
hefðu ekki verið skoðuð síðast-
liðin ellefu ár, undir dómsmála-
stjórn Sig. Eggerz, J. Magn. og
M. Guðm. — Yfirleitt verður að
telja það til mikillar sæmdar ís-
lenskri embættismannastétt,
hversu óvíða höfðu orðið veruleg
misferli á embættisrekstrinum
undir svefnmókinu í dómsmála-
stjórn landsins. Verður reyndar
að líta svo á, að allmikið af
þeirri sekt sem fallið hefir á ein-
staka embættismenn, hvíli að
nokkrum hluta á þeim mönnum,
sem bar að hafa yfirumsjón með
rekstri embættanna og snúa til
leiðréttingar misferli þeirra*).
Nú hefir, fyrír aðgerðir stjórn-
arinnar, orðið gagnger breyting
í þessu efni. Öll embætti hafa
verið skoðuð, röggsamlega tekið á
afbrotum, gengið ríkt eftir því,
að hreinsað yrði til um vanrækta
afgreiðslu mála (dómar og búa-
skifti). Hafa orðið mikil um-
skifti á vinnubrögðum sumra em-
bættismanna. Og má vænta, að
til frambúðar verði undir árlegu
eftirliti dómsmálastjórnarínnar.
Dánarbúin.
Vanræksla og dráttur á skift-
um dánar- og þrotabúa hefir
verið mjög hvimleiður og ófrægi-
legur sumstaðar á landinu. Sér-
staklega hafa dregist dánarbúa-
skifti. Skuldareigendur í þrota-
búum eru venjulega eftirgangs-
samari um að fá sitt, heldur en
*) Bergur Barðstrendingasýslumað-
ur hefir, i forsendum dóms síns í
bæjarfógetamálinu, talið þessa eftir-
litsvanrækslu fyrrverandi dómsmála-
stjórnar, vera eina af ástæðunum
fyrir vægum dómi.
til meðferðar o. s. frv. Gefst þá
hverjum manni í landinu færi á,
að fylgjast meö því, hversu rétt-
ar er gætt og röggsemi í þessu
efni, um leið og það verður holt
aðhald fyrir embættismennina
sjálfa.
Opinber bókfærsla.
Ein af afleiðingum vanrækslu-
synda fyrverandi stjórna hefir
verið mjög ósamræmd og víða
ófullkomin bókfærsla hjá em-
bættismönnum landsins. Hefir
það gert embættaskoðunina stór-
um torveldari en ella, auk þess
sem í slíkri tilhögun er fólgin
brestur á öryggi fyrir embættis-
mennina sjálfa og almenning.
Veldur slíkt og auknum erfiðleik-
um um vinnubrögð við færslu
embættannna. Ein af merkum
ráðstöfunum núverandi dóms-
málaráðherra, er að láta sam-
ræma og löggilda ákveðið bók-
færsluform. Hefst sú skipun með
nýjum embættisbókum um alt
land um næstu áramót. Eftir að
suk vinnubrögð eru upp tekin
verður færsla embættanna sum-
staðar anðveldari en áður, glögg-
ari til yfirlits fyrir embættis-
mennina sjálfa og embættis-
athugun stórum auðveldari og
fljótlegri, heldur en hún reyndist
eftir margra ára trassaskap fyr-
verandi stjórnar.
Núverandi fjármálaráðherra,
Einar Árnason, hefir nú tekið
sér fyrir hendur að láta fara
fram svipaðar umbætur á bók-
færslu í stjórnarráðinu, til vinnu-
sparnaðar og glöggvunar um
yfirlit. Hafa eigi vinnubrögðin
þar tekið nýtískuumbótum í
færslu bólchalds, sem þó hefði
mátt vænta, undir daglegu eftir-
liti hins féglögga stórkaupmanns
og reglumanns Jóns Þorláksson-
ar. En embættasvefninn seig
þeim góða manni á augu, eigi
síður en öðrum.
Lög um gjaldþrotaskifti.
Á það var drepið hér að fram-
an, að brytt hefði á sviksam-
samlegum gjaldþrotum. Er það
kunnugt, enda sannað opinber-
lega, að óheiðarleg undanbrögð
hafa átt sér stað er bú hafa ver-
ið framseld til skiftameðferðar.
Liggur í augum uppi hver háski
er af slíku búinn í almennum við-
skiftum. Hver varkár borgari
geymir fjármuni sína undir lás
og loku eða í varðveislu banka
og annara peningabúða. Er með
þeim hætti unt að bejta almenn-
um varúðai’ráðstöfunum gegn
þjófum og gripdeildarmönnum.
Slíkum ráðstöfunum verður ekki
komið við gagnvart skuldunaut-
um, sem misnota sér tiltrú ann-
ara og skjóta fé undan áður þeir
selja bú sín fram. Hefir slíkt
verið látið með öllu eftirlitslaust
uns núverandi stjóm tók við
völdum. Á síðasta þingi voru sett
lög um gjaldþrotaskifti, er miða
til þess, að vemda almenning
fyrir slíkum undanbrögðum og
sviksemi í viðskiftum.
1 nefndum lögum er mælt fyrir
legra viðskifta og undanbragða-
lausra og til þess að verada al-
menning fyrir prettum fjársvik-
ara.
í næstu köflum verður enn
gefið yfirlit um fleiri umbótamál
1 og síðan gerðúr nokkur saman-
burður á vinnubrögðum fyrver-
andi og núverandi dómsmála-
stjórnar. (Framh.).
Á rústunum
Undanfarið hefir hér í blaðinu
verið reynt að skýra hversu
komið er fjárhagslega fyrir Seyð-
isfirði. Aðalorsökin er blind ein-
staklingshyggja þeirra manna,
sem sterkasta aðstöðuna hafa
haft um ráðstöfun fjármagns í
bygðarlaginu og fullkomið skiln-
ingsleysi á öllum skipulagsmálum
sem varða almanna hag. Og
merkastir þeirra sem við söguna
koma eru Jóh. Jóhannesson fyr-
verandi bæjarfógeti og þingmað-
ur Seyðfirðinga, og bræður tveir,
Eyjólfur Jónsson bankastjóri og
Stefán Th. Jónsson kaupmaður.
Jóh. Jóhannesson er sá mað-
urinn sein einna þyngsta ber á-
byrgðina. Hann hefir eflt þá
bræður, Stefán og Eyjólf til
þeirrar aðstöðu sem einkanlega
á sök á þeim slysum sem orðin
eru. Stefán varð kaupmaður,
bæjarfulltrúi, settur sýslumaður
og bæjarfógeti öðru hvoru, kon-
súll, afgreiðslumaður Sameinaða-
félagsins, trúnaðarmaður dönsku
varðskipanna, leigutaki aðstöð-
unnar við hafnarbryggjuna fyrir
lítið gjald, og loks sá maður á
Seyðisfirði sem best var treyst
til þess að ávaxta mikið fjár-
magn.
Eyjólfur var hinsvegar gerður
að bankastjóra, settur til þess
að ráðstafa fjármagni í atvinnu-
vegi bygðarlagsins.
Er það alkunnugt að þessir
þrír menn hafa síðasta hálfa
mannsaldurinn verið forsjón
Seyðfirðinga og haft þar sterk-
ust áhrif. Jóh. Jóhannesson hefir
skapað veldi þeirra Stefáns og
Eyjólfs, en síðan stuðst við það
til þess að halda sér í þing-
mannssessi Seýðisfjarðar.
Alt fram yfir síðustu stjórn-
arskifti fóru sögur af sérstökum
skörungsskap og varfæmi Eyj-
ólfs bankastjóra á Seyðisfirði. En
eftir að Tr. Þórhallsson fekk sæti
í bankaráði Islandsbanka fer að
sljákka í þeim sem hæst höfðu
haft um hróður Eyjólfs. Og þeg-
ar að er gáð, standa sakir þann-
ig, að Eyjólfur hefir lánað bróð-
ur sínum einum meir en helming
! af öllu því f jármagni sem banka-
| útbú það er hann veitti forstöðu
! hafði yfir að ráða, eða samtals
nokkuð á þriðju miljón króna.
En Stefáni hafði hinsvegar ekki
tekist betur en það að ávaxta
féð, að talið er að ekki minna en
tvær krónur af hverjum þremur
af þessu mikla fé, sé gjörsam-
lega tapað.
varð að olnbogabarni, átti lang-
oftast ekki annars kost, en að
krjúpa að fótum kaupmannanna
um stofn- og rekstursfé, enda
ber hann lítil þroskamerki í
bygðarlaginu.
Árni Jónsson ritstjóri Varðar
mun einna kunnugastur allra
Ihaldsmanna á iSeyðisfirði þeirra,
er ekki eiga beina sök á því *
hvernig þar er komið málum,
enda hefir hann í 52. tbl. Varðar
þ. á., verið settur til þess að bera
hönd fyrir höfuð íhaldsflokknum
með langri grein um öll þessi
mál.
Og hvert er svo efni þessarar
greinar.
Allmikið af henni er tilraun til
mannlýsingar á einum Seyðfirð-
ing, sem um mörg ár hefir átt
annarsstaðar heima. Rangir eið-
ar sem hann sver, en þó að því
er virðist á ábyrgð stallbróður
síns, ritstjóra Hænis á Seyðis-
firði, um það, að St. Th. Jónsson
hafi ekki staðið straum af blaða-
útgáfu Ihaldsins á Seyðisfirði á
undanförnum árum, upphrópun
um það að rangt sé að kenna
íhalds-stjórninni um hvemig
komið sé, og loks nokkur hugg-
unai’orð um það, að ef fjárhags-
tjóni íslandsbanka á St. Th. J.
sé jafnaö niður á þau 25 ár sem
útbúið hefir starfað, þá nemi
þetta ekki árlega nema 4% af
verði allra fasteigna í kaupstaðn-
um!
Útgáfukostnaður íhaldsins á
þeim 10—12 blöðum sem flokkur-
inn heldur úti, hlýtur að nema
stórfé umfram það sem blöðin
gefa af sér fyrir auglýsingar og
blaögjöld. Ólíklegt þykir að hall-
inn geti verið undir 100 þúsund-
um króna á ári. Blöðin eru að
mjög miklu leyti send ókeypis og
jafnvel þrásend þeim sem hvorki
vilja heyra þau né sjá. Vita það
allir að blaðakostur þessi hefir
að langmestu verið borinn uppi
af þeim mönnum, sem nutu
þeirra hlunninda að fá ríflega af
sparifé almennings gegnum láns-
stofnanir til þess að geta spilað
með það í hlutaveltu verslunar,
síldar- og fiskútgerðar, og þá
kannske ekki hvað síst einmitt
þeim mönnum sumum, sem komn-
ir voru í þá aðstöðu, að þurfa á
ríflegum uppgjöfum að halda —
á sínum tíma. Má hver sem vill
taka þá trúanlega íhaldsritstjór-
ana, Árna og Sigurð Arngríms-
son, að þessu sé ekki svona var-
ið, t. d. um útgáfu Hænis á
Seyðisfirði.
íhaldsflokknum í heild sinni,
en ekki Ihaldsstjóminni sérstak-
lega, hefir verið um það kent,
hvernig komið er á Seyðisfirði,
þótt hún eigi þar fullkomna sak-
araðild sökum afskiftaleysis síns.
Eru þeir ekki ósviknir Ihalds-
menn Jóh. Jóhannesson, Stefán
og Eyjólfur? Ellegar Jón í Firði
og aðrir fremstu bardagamenn í
liði því sem öflugast hefir barist
fyrir kosningu Jóh. Jóh. á þing.
Og er ekki alt þetta athæfi bein
afleiðing einstaklingshyggjunnar,