Tíminn - 01.02.1930, Blaðsíða 3

TlMINN
16
að slíkt misrétti skyldi nokkurn-
tíma hafa verið leitt í lög, og hitt
þó enn meiri, að það skuli hafa
staðið óhaggað nær 50 ár.
Rétt er að gera mun starfs-
tíma veiðiaðferða. Ætti hann að
vera á þá ieið, að stórvirkustu
veiðitækjunum væri ætlaður
‘ styttri tími, en þeim tækjum
lengstur, sem minnstan usla gera.
Mundi rétt að hafa 3 stig, yrði
þá aðalreglan sú, að alfriðað
væri 12 tíma á hverjum sólar-
hring og auk þess heilan sólar-
hring um hverja helgi.
J. Stangarveiði mætti ætla 12
tíma rétt á sólarhring.
II. Dráttarveiði 10 tima, senni-
lega frá kl. 2 eftir hádegi til
kl. 12 að kvöldi. Sú veiði er jafn-
an stunduð af þeim mönnum er
fyrst vinna nokkuð fullt dags-
verk, og leggja veiðiskaparerfið-
ið ofan á. Er og jafnan betri
veiðivon síðari hluta dags.
Lagnetjaveiði 10 tírna, frá kl. 9
að kvöldi til 7 að morgni, nóttin
er sá tími, sem lax og silungur
gengur helzt í net og er því lítil
gagnsvon að lögnum, megi þær
ekki standa náttlangt.
III. Kistum og öðrum föstum
vélum sé ætlaður 8 stunda veiði-
tími á sólarhring. Raunar mun
þetta minnsta friðun, sem rétt
sé að lögleiða, sökum laxfæðar
árinnar. Þyrfti að búa svo um
hnúta, að annað hvort væri veiði-
eigendum heimilt að alfriða
veiðiá og vötn, 1 ár í senn, ef
meirihluti þeirra æskti þess, til
aukinnar tímgunar, eða sýslu-
nefndum væri leyft að gera það
samkvæmt óskum héraðsbúa, er
hlut ættu að máli.
Þótt laxveiðitíminn yrði lengd-
ur síðarmeir, væri þó rétt að
iialda hlutföllum þeim, sem hér
er bent á, eða svipuðum, milli
veiðiaðferðanna.
I öðru lagi þarf að sjá miklu
betur fyrir því en nú er, að lax-
inn hafi greiðan gang- um laxa-
kistur og aðrar girðingar, þegar
skylt er að opið sé. Er mjög
hæpið, að telja veiðivél opna „svo
lax hafi frjálsa göngu“, þótt eitt
9 þuml. op sé á kistu, ef öllum
gríndum er að henni liggja, er
harðlokað, en sú er þó fram-
kvæmd laganna frá ’86. Úr kist-
unni eða grindum við hana verð-
ur að vera skylt að losa rimla,
svo að álnar bil sé í þær á 2—3
símaleiðangri sínum voru alþing-
iskosningar ekki íarnar fram, en
á tímabilinu meðan harni var að
íerðast um Austur-Skaftafells-
sýsiu vai' kosið, og úrslitin urðu
eins og J. K. greinir, sem kunn-
ugt er. — Fyrir kosningarnar
var J. K. að reyna að koma því
inn hjá almenningi í Vestur-
Skaítafellssýslu, á íramboðs-
fundunum og víðai’, að ég hefði
barizt móti símalagninu um V.-
Sk., og þessu er hann enn að
halda fram. llafi hann trúað
þessu sjálfur, þá var náttúrlegt
þó honum kæmi kosningaúrslitin
á óvart. Um stöðvarstjórastöðura
í Kirkjubæjarklaustri er það að
segja, að 1922 var sett landsíma-
stöð þar og þá um leið gjörður
10 ára samningur um starfrækslu
hennar - af þáverandi landsíma-
stjóra, og öðrum hlutaðeigendum.
Sá samningur er í gildi enn. Sig-
geir sonur minn varð þá strax
stöðvarstjóri og er það auð-
vitað emi. Á þessu sést að ekki
lá nærri að ég hafi getað sózt
eítir stöðvarstjórastöðu hjá G. J.
Ó. árið 1927. Þá kemur J. K. með
það að ég hafi með aðstoð Jón-
asar ráðherra „hamrað í gegn
tveim aukalínuspottum í sýsl-
unni“. Þetta er að sumu leyti
rétt; sem sé því, að undir eins og
Jónas ráðherra kom suður á
„eyðisandana í Kirkjubæjar-
hreppi“, sá hann að þangað yrði
símalína að komast, og studdi
hann kröftuglega að því að svo
yrði, en hitt er með öllu ósatt hjá
J, K. að landsímastjóri hafi lagt
stöðum eftir lengd þeirra. I,ax-
inn er að vísu áleitinn, en hann
er þó ragur og mannfælinn, ótt-
ast umferðina við kisturnar og
öll mannvirki. Sé straumurinn
mjög stríður, má búast við að
honum veitist örðugt að finna
smáop á grindunum, sem hann
getur því aðeins hitt. að hann
leiti fram með þeim í fossfallinu.
Á það bendir það að lax hefir
fundizt og verið tekinn í kláfum
þeim, er grindumar eru festar
við; troðið sér þar inn í grjótið,
sem þeir eru fyltir ineð.
I þriðja lagi mundi rétt að al-
friða nánasta umhverfi hveirar
fastrar veiðivélar cg lengja að
miklum mun bilið milli þeirra,
til varnar því, að þeim verði
bunkað niður hveni við aðra eða
að öðrum tækjum verði beitt í
sambandi við þær, svo sem háf,
stöng eða dráttuin og unnt verði
þanríig að spenna einskonar þver-
girðing yfir ána.
Hefði þá hver jarðeigandi um
að velja fasta vél eða frjálsa
notkun allra annara veiðitækja á
því svæði, er næst hefði legið
kistunni, en gæti ekki beitt öllu
í sama stað.
í fjórða lagi þarf að alfriða
laxinn í sjó og árósum svo langt.
í land sem fært þykir. Mun sú
þörf svo augljós, að um hana
þarf ekki að fjöiyrða.
Alls þessa þarf við til þess að
enduryngja laxárnar og tryggja
almenningi fullt gagn þessara
dýrmætu hlunninda, örfa til klaks
og hamla ágangi og ásælni þeirra
manna, er hafa sérstöðu til að
grípa óhaganlega djúpt í auðæfi
náttúrunnar, félögum sínum og
allri framtíð til tjóns og ófarn-
aðar.
VIII.
Með klaki, aukinni friðun og
endurbættri löggjöf að öðru leyti,
mætti margfalda lax-aflann í ám
landsins. Með greiðum samgöng-
um frá veiðistöðvunum til frysti-
húsa, er nú rísa upp víða um
land, mundi sá arður, er leiddi af
efling laxveiðinnar, nema því, að
ekkert orkaöi meiru um fjárhags-
lega viðreisn þeirra, er hér eiga
hlut að máli.
Má svo að orði kveða, að það
yrði fundið fé. Silungsveiðin
þyrfti ekki að rýrna, og er hún
þó, sem safi hjá selveiði, borin
saman við laxaflann.
á móti þessari línu; bæði hami
og atvinnumálai’áðherra tóku
þessu hið bezta, sáu þörfina strax
og þeim var bent á staðhætti.
Jón Kjartansson sér þar ekki enn
nema eyðisandana. Hinn aukaJínu-
spottami, sem J. K. á við, mun
vera línan að Hlíð í Skaftártungu.
Fyrir það, að sú lína var ákveðin,
hafa Skaftártungumenn nú feng-
ið miklu betra símasamband með
nokkru framlagi frá sér sjálfum
en ella. Fyrir þetta hygg ég að
Tungumenn séu mér frekar þakk-
látir en hitt.
Mér tókst líka að fá aðallínuna
lagða með veginum á austan-
verðum Mýrdalssandi, um Hólms-
árbnú og gegnum bygðina í Skaft-
ártungu, í stað þess, sem áður
var ákveðið, að símalínan yrði
lögð sunnan við bygðina (og þá
ekki með veginum) yfii- Kúða-
fljót, um eldhraunið þar, með
aukalínu að Ásuin og Flögu.
Auk þessa sem hér er talið
voru í byrjun — allt þar til Gísli
varð landsímastjóri — aukasíma-
línur ákveðnar þannig: að önnur
yrði frá Ásum um Leiðvöll, og
þaðan að Herjólfsstað í Álfta-
veri. Hin skyldi lögð frá Kirkju-
bæjarklaustri, eða Breiðabólstað,
suður að Þykkvabæ í Landbroti.
Þegai' Gísli landsímastjóri kom
austur, ferðaðist hann með mér
um alla syðri byggð sýslunnar,
eftir að hann var búinn að fara
eftir þjóðveginum austur — sem
liggur eftir fjallsbyggðinni, þá
kom okkur saman um, að hag-
feldara væri að slá þessum 2 lín-
Það kostar áralanga vinnu,
eða þá því meira fé, að rækta
jörðina, og enn bæði fé og tíma
að afla sér bústofns, hvort sem
keyptur er eða alinn, tii að hag-
nýta það fóður, sem ræktað er,
þó má bíða þess ár eða meir, að
afurðir þess fjár komi eigendum
til tekna, eins og nú hagar víð-
ast til í búnaðinum.
Af klaki í Laxá stafar enginn
sá kostnaður, sem teljandi sé að
neinu: S é því höfuðskilyrði full-
nægt, að réttlát löggjöf tryggi
mikla gengd í ána og verndi liana
sæmilega, þá mun heldur ekki
líða á löngu áður laxinn vex svo
í ánni, að auðvellt verður að ná
svo miklum klakfiski, að bæði
yrði hægt að miðla öðrum vatns-
föllum, þeim, er engin von cr til
að lax fáist í með öðru méti, og
klekja sívaxandi stofni í ána
sjálfa, unz fullreynt er hvað hún
ber. Þegar svo er komið, að ár-
I lega er klakið út því, sem vissa
i er fyrir, að sé kappnóg í ána, cg
| því sem markaður er fyrir. ann-
j arsstaðar, þá má ófriða allan
; lax frá því klakveiðitíma er lok-
| ið til þess, er ganga hefst næsta
j ár, svo sem allra minnst. fari aft-
j ur til sjávar og, verði þar vörg-
; um að bráð, og engurn man.ii að
j gagni. Þeim, sem vita það, að
! laxifln elzt upp við takmarka-
í lausar nægtir árinnar meðan
| hann er smáseiði, hverfur
I þroskalítill til sjávar, en kemur
1 aftur að fáum árum liðnum, frá
enn takmarkalausari nægtum út-
j hafsins, allt að fertugfaldur að
I þyngd frá. því hann fór úr ánni
; og dýrmætastur allra fiska,
! s k i 1 s t það einnig, að vatns-
ræktin á ekki einungis jafnan
rétt við ræktun landsins, heldur
þeim mun fremri, sem hún er
j auðveldari, skjótvirkari og ódýr-
1 ari, jafnframt því, sem hún er
j nýtt landnám. Hún léttir því
j undir alla þá ræktun, sem er
torsóttari og seintækari.
IX.
Laxveiði þeirri, sem nú er
stunduð, má líkja við það, að
bóndi ætti hóp útigöngufjár, þess
er hefði orðið honum mjög ódýrt,
og hann þyrfti engu fóðri til að
kosta, því er honum væri nokk-
; urs nýtt, né öðrum landsnytjum
en þeim, sem honum væri alls-
endis arðlausar. Kostnaður væri
um í eina, þannig að ein aukalína
! yrði lögð frá Kirkjubæjai'klaustri
| suður með byggðinni í Landbroti
: og suður í Meðalland eftii' byggð-
1 inni þar, og þaðan í Álftaver.
i Þetta varð síðan að samkomulagi
í aukasýslufundinum, sem haldinn
var næsta dag eftir að við ferð-
uðumst þarna um. Öllum skyn-
bærum mönnum, sem til þekkja
; finnst þetta símasamband, sem
nú er, vera allt annað en það, sem
í boði vai' þar til Gísli landsíma-
stjóri kom til sögunnar. Mér vit-
anlega er engin aukalína í N.-
Skaftafellssýslu, sem í byrjun var
ákveðin óuppsett enn. Hörgslands-
hreppsmenn éiga greiðan aðgang
að bæta við aukalínum um hrepp-
inn, hvenær sem þeir leggja fram
fé á móti því, sem fæst frá hma
opinbera; — eins og öxaftár-
tungumenn og Kirkjubæjarhrepp-
ur hafa þegar gert.
Um Skaftáróslínuna — „suður
á eyðisandana í Kirkjubæjar-
j hreppi“ — ætla ég að gefnu til-
efni frá J. K. að fara nokkrum
orðuni.
Milli Skeiðársands og Mýrdals-
sands, er aðeins einn verzlunar-
staður — kaupfélagsverzlun —
sem sé við Skaftárós. Eins og
kunnugt er þeim, sem til þekkja
á þessum slóðum, var b/rjað á
að skipa þarna upp vörum sum-
arið 1918 og tveim árum seinna
byggt þar gott verzlunarhús. Lm
sama leyti var einnig byrjað að
setja vörur í land við Hvalsýki,
sem ei' nokkru austar — til
hægðarauka fyrir búendur í
ekki annar en gæzla þess um
fengitíð og burð, lítilsháttar um-
sjón fyrir vargi og hættum, og
svo smölun og slátrun. Mundi
þetta þykja arðbær eign, og þeim
manni farast óviturlega, sem léti
þenna fjárstofn sinn varðveizlu-
lausan, hverju sem fram færi
alla tíma árs, en elti hann og
dræpi niður, hvenær sem hann
kæmist höndum undir, nótt sem
nýtan dag, fimm til sex daga
vikunnar, þá þrjá mánuði ársins,
sem bezt yrði komizt í færi. Léti
það eitt lifa, sem eigi fyndist í
margítvekuðum göngum og eftir-
leitum ?
Þannig hefir þó verið farið að
gagnvart laxinum öldum saman.
Laxinn er einskonar útigöngu-
fénaður, tryggúr við uppeldis-
stöðvar sínar og staðbundinn.
Ilann er í vai'gakjöftum frá upp-
hafi vega sinna, í ánni fyrir sil-
unginum meðan hann er smá-
seyði, auk allra annara hætta,
í sjónum fyrir ótal klóm og
kjöftum, og í ánni öðru sinni fyr-
ir skæðasta óvini sínum, mann-
inum, sem tekur þannig á móti
honum, þegar hann færir sig
sjálfan til beinalagsins fullan og
feitan, að hann strádrepur hann
í árósunum áður en hann nær
takmarki sínu : tímgun og við-
haldi uppi í ánni. Ekki er kyn
þótt farið sé að fækka eftir þess-
ar aðfarir áratugum saman,
fækka s v o á margri jörð, að
hætt sé með öllu samanrekstri og
slátrun, annaðhvort af því að allt
sé búið alstaðar í þeim leitum eða
hinu, aö sá er bezta hefir aðstöð-
una í sameiginlegu landi, hefir
látið greipar sópa svo gersamlega
og til þeirrar fullnustu, að öðrum
sé ekkert eftir skilið.
Forfeðrum okkar var nokkur
voi’kunn, þess var ekki að vænta,
að fyrirhyggja þeirra næði til
viltra dýra, fugla og fiska, fyrst
þeim auðnaðist ekki að sjá eigin
búfé farborða, þegar eitthvað
bjátaði á.
Okkur er vorkunnarlaust að
skilja sannindi þess máls, að
jafnhliða trygging og ræktun
þess, ber að vemda og efla allt
það líf, sem verða má til fegurð-
ar eða gagns, og því meir og
betur, sem það er arðsamara og
ágætara.
X.
Að lokum skulu fram tekin, til
IJörgslandshreppi — einkum aust-
urhluta hreppsins, og hefir þessu
jafnan verið haldið við, með
mjög mikilli aukningu. Við Hval-
sýki er þó ekkert hús komið enn,
svo vörurnar verður að flytja
heim þaðan svo fljótt, sem verða
iná eftir að búið er að ná þeim
í land. Þetta hefir alltaf verið
mjög' miklum erfiðleikum bundið
við hinar hafnlausu strendui', og
ómögulegt nema þegar veður og
sjór er sem bezt á sumrin. Þess-
ir umræddu lendingarstaðir eru
bæði lang-t frá bygðinni og bygð-
in þar í grend mjög dreyfð.. Oft
liggur nærri að fært sé að af-
greiða þar skipin, og verða menn
þá að taka sig upp að heiman
og bíða á lendingarstöðunum oft
svo dægrunr og sólarhringum
skiftir; venjulega koma skipin
fyrst að Skaftárós, og fara ekki
til Hvalsýkis fyrri en búið er að
afgreiða við Skaftárós, en það
hefir hingað til bakað mönnum
iúr Hörgslandshreppi enn meiri
tímaeyðslu, að fara að heiman
sem fyrst eftir að skipið hefir
komið að Skaftárós og bíða við
Hvalsýki, oft algjörlega til ein-
kis — því oft misheppnast að af-
greiða um lengri og skemmri
tíma, þó flutningsskipið liggi
fyrir utan lendingarstaðinn.
Nú eftir að síminn er kominn
meðfram allri bygðinni, sem hlut
á að máli og aukalínan „suður
á eyðisandana — Skaftárós —“,
þá þai'f eigi nema 1 til 2 menn
við Skaftárós, sem vit hafa á
sjó, til þess að ávalt sé hægt að
Samviiman
er tímarit
íslenskra sainvinuuuianna
Styðjið göfugustu hugsjóniim
í þjóðfólagsmólum nútímans.
Kaupið SamvÍDiuina
„LífíryggiDgarfél. Audvaka“
Islandsdeildin
Lfttrjgífing-nr! ^
Baruatrjg'g'iiig'ar!
lijónatryifgingar!
i.íwkjartor^i I Sími IfiðO
Jörðin Heggsíaðir
í Andakíllshreppi
í Boi’garfjarðarsýslu fæst til
kaups og ábúðar frá næstu fai--
dögum.
Semja ber við eiganda jarðar-
innar, Maríu - Sæmundsdóttir,
Hvítárvöllum, sem gefur allai'
upplýsingai’ jörðinni viðvíkjandi.
frekari áherzlu og glöggvunar,
þau aðalatriði, sem í erindi þessu
hefir verið leitast við að sýna
fram á að mesta þýðingu hefði
fyrir allan þorra veiðieigenda í
Laxá í Þingeyjarsýslu, að sett
væri í hina væntanlegu löggjöf
um friðun á laxi.
1. Algert bann og afnám laxa-
kista og annara fastra veiðivéla.
2. Stórum aukin friðun frá því
sem nú er, og til vara: nái 1.
tölul. ekki fram að ganga, þá sé
stórum styttur veiðitími þeirra
tækja.
Fjalli, 4. jan. 1930.
——o-------
vita hvenær hæfilegt er að fara
að heiman tii að afgreiða skipin,
og nú geta þeir sem heima eru,
ávalt fi'étt hvernig afgreiðsla
skipsins gengur á hverjum tíma.
Þetta mikilsverða hagræði seni
síminn við Skaftárós veitir, kem-
ur búendum Hörgslandshrepps
að enn meira gagni, en búendum
í Kirkjubæjai'- og Leiðvalla-
hreppum, vegna þess að aðstaða
hjá þeim var enn verri til af-
greiðslu skipa vegna meiri fjar-
lægðar frá lendingarstöðunum.
Eg fullyrði hiklaust, að sá
maður er ekki til í Hörgslands-
hreppi, sem ekki viðurkennir
þetta sem eg hefi hér bent á.
Iiinu hlýtur menn þar að furða
á, að Jón Kjartansson, sem þyk-
ist vera kunnugur öllu þar aust-
urfrá, skyldi láta það sjást, að
hann gerði lítið úr símalínunni að
Skaftárós, fyrir búendur í Hörgs-
landshreppi.
Eg þykist nú með línum þess-
um hafa sannað, að Jóni Kjart-
anssyni hefði verið eins gott aö
birta yfirlýsingu landssímastjór-
ans í blaði sínu, án þess að vefja
utan um hana þeim ósanninda-
og blekkingavef, sem hann gerði.
En hér að framan hefi eg með
óhrekjandi rökum sýnt almenn-
ingi fram á, hve J. Kj. getur ver-
ið ófyrirleitinn, þegar hann skrif-
ar um pólitíska andstæðinga. Læt
eg svo staðar numið.
P. t. Reykjavík 25. jan. 1930.
Lárus Helgason.
----o__--