Tíminn - 15.02.1930, Blaðsíða 4

TlMINN
Nokkrar
athugasemdír
um hrossai'æktina.
Þann 12. okt. f. á. var grein
um hrossaræktina birt í Tíman-
um. Hún er undirskrifuð Th. A.
og mun ekki hægt að eigna hana
öðrum en hr. Theodóri Arn-
bjarnarsyni, hrossaræktarráðu-
naut Búnaðarfélags Islards.
í greininni er skýrt frá því,
að Bf. Isl. vilji vinna að þeirri
stefnubreytingu i hrossaræktinni,
að fækka þeim svo að hægt sé
að fóðra þau öll sæmilega og
jafnframt því, að vanda svo úr-
valið á undaneldishrossunum, að
andlegir og- líkamlegir gallar
þeirra verði að þoka fyrir vax-
andi göfgi og þreki, og öðrum
þeim kostum, sem pi'ýða góðan
hest.
Það er sýnilega mjög gott
markmið, sem Bf. ísl. hefir sett
sér, en við lestur greinarinnar
vöknuðu hjá mér þessar spum-
ingar: Hvaða stefna réð áður í
hrossaræktinni og af hverju var
hætt við hana? Hvernig eru
vinnubrögð þeirra manna, er
vinna að þessu nýja markmiði?
Að því er eg fæ skilið af grein-
inni og ýmsum skrifum í Búnað-
arritinu frá undanförnum árum
hefir stefna hrossaræktarmanna
áður verið sú, að auka stærð
hrossanna. Aðferðin til þess að
auka stærðina hefir, að því er
eg bezt fæ séð, verið að velja úr
stór og stæðileg hross til kyn-
bóta. En hr. Th. A. skýrir frá
því að hætt sé við þetta úrval
vegna þess, að sé stærð áunnin
með úrvali einu verði hrossin
grófbygð, óþolin og ekki holda-
söm. Nú er því svo farið, að inn-
an erfðavísindanna er úrval talin
seinleg og mjög óheppileg aðferð
til þess, að bæta kynstofn, hvort
heldur það eru hestar, kýr eða
sauðfé. Þessvegna er mjög svo
heppilegt að hætta við þessa að -
ferð. En að hætta við hana af
þeirri ástæðu, sem hr. Th. A. til-
færir, bendir bara á, hvað þetta
úrval hefir verið framkvæmt af
handahófi.
Það er sjálfsagt rétt hjá
gi-einarhöfundinum, að ekki beri
lengur að leggja aðaláherzluna á
stærðina, en hún verður samt að
aukazt eins og aðrir kostir. Auk-
in stærð mun að öllu jöfnu gefa
sterkari hross og ef til vill betri
útfluttningsskilyrði.
Þetta er hr. Th. A. Ijóst, en
ráðið sem hann vill nota, er bætt
meðferð. Ég býst við að með
orðinu meðferð sé fyrst og
fremst átt við fóðrun, (sbr. Bún-
aðarritið 38. ár, s. 130).
Ráðunauturinn telur það meira
að segja staðreynd, að bætt með-
ferð auki stærð hrossa-stofnsins.
Hann heldur því fram, að eigin-
leikar, sem foreldrarnir ávinni
sér, komi fram á afkvæminu!
Mér er ómögulegt að skilja það
öðruvísi.
Með þessari „staðreynd“ sinni,
brýtur ráðunauturinn í bága við
allar kenningar erfðavísindanna á
þeim sviðum. Allir mestu fröm-
uðir á sviði erfðavísindanna
(Chr. Wriedt í Noregi, ö. Winge
í Danmörku, R. Goldschmidt í
Þýzkalandi, T. H. Morgan og
lærisveinar hans í Bandaríkjun-
um o. m. fl.) hafa aldrei fundið
neitt, sem gæti bent í þá átt, að
áunnir eiginleikar erfist og telja
það ómögulegt. Síðustu 10—15
árin hefir erfðavísindunum farið
mjög fram og tilraunir verið
gerðar í hundruð þúsunda tali,
en aldrei hafa menn rekist á það
fyrirbrigði, sem hr. Th. A. kall-
ar „staðreynd".
Það hefir verið reynt að hala-
klippa mýs í marga ættliðu, en
altaf hafa ungamir fæðst með
hala. Enn þann dag í dag fæðast
kínverskar meyjar með óvanskap-
aða fætur, þótt fætur þeirra hafi

verið eyðilagðir öld eftir öld
vegna tízkunnar. Eða eiga feitir
menn ávalt feita sonu? Svona
mætti lengi telja. Og er nokkur
ástæða til að ætla, að íslenzki
hrossastofninnn stækki við aukna
fóðrun ?
En þar eð hr. Th. A. telur
þetta „staðreynd", ætti hann að
reyna að færa sönnur á mál sitt.
Heppnist honum það, yrði hann
talinn flestum fremri í erfðavís-
indum. Mistakist það, verður
hann að nota aðra aðferð en
góða meðferð og fóðrun til þess,
að auka stærð og kosti íslenzku
hestanna.
Það sem. að líkindum villir hr.
Th. A. sýn, er að sultur og seyra
í æsku getur minkað vöxt ein-
staklingsins, en slíkt kemur ekki
fram á afkvæmum þessara ein-.
. staklinga, njóti þau venjulegra
i skilyrða, og er ekki arfgengt,
(sbr. margar tilraunir með kan-
ínur, marsvín o. fl. úr dýrarík-
inu og ennfremur tilraunir Frakk-
ans; Bonnie með fífla).
En hvernig eru svo vinnubrögð
og reglur þær, sem hrossaræktin
vinnur með? Því miður er lítið
skrifað um það efni síðustu 10
árin. Áður en hr. Th. A. tók við
þessu ráðunautsstarfi hafði Sig.
heit. Sigurðsson það með hönd-
um. Birti hann skýrslur um
hrossasýningar á hverju ári í
Búnaðarritinu. Hafa þær sjálf-
sagt orðið til þess, að auka áhuga
manna á þessu nauðsynjamáli og
er leitt að hr. Th. A. skuli ekki
hafa haldið því áfram. Skýrslur
hans til Búnaðarfélagsins eni lít-
ið annað en upptalning daga
þeirra, sem hann var í þjónustu
félagsins það og það árið. Þar að
auki hefir hann íitað nokkrar
smágreinar, sem eru lofsverðar
að því leyti, hvað hann brýnir
fyrir mönnum bætta meðferð á
hestum, en um kynbætur er lítið
talað. Reyndar segir hr. Th. A.
frá því víðar en á einum stað, að
hann sé að safna ættartölum
góðm hesta. Virðist það vera ætl-
un hans að vinna eitthvað úr
þessum ættum, en fróðlegt væri
að heyra á hvaða hátt. Ráðu-
nauturinn leggur svo mikið kapp
á þessar ættarskýrslur, að hann
semur jafnvel spjaldskrá yfir
þær.
Á 19. öld og fyrstu ár 20. ald-
arinnar voru siíkar ættartölur á-
litnar ágæt aðferð til kynbóta, en
nú eru menn alstaðar hættir að
leggja nokkurt kapp á þær. Á-
stæðan til þess er sú, að við
ættbókafærslur eru dýrin aðallega
dæmd eftir svipfari (fenotypus)
en mönnum sézt oftast yfir eðlis-
farið (genotypus). En það er
eðlisfarið en ekki svipfarið, sem
ákveður afkvæmin. Og þótt menn
hafi ættartölur í 10. lið, er ó-
mögulegt að segja hvort einstakl-
ingarnir hafi samstæða eða ó-
samstæða erfðavísa (homorygot
eða heterozygot). Lítið er hægt
að segja um ríkjandi eiginleika
og ekkert um þá víkjandi, sem
eru engu þýðingarminni. Þekki
menn ekki þessa upptöldu eigin-
leika hjá foreldrunum, er ómögu-
legt að geta sér til um afkvæmið
og þá verða kynbætur bara fálm
út í löftið.
Þess vegna mæla allir nútíma-
kynbótafrömuðir á móti löngum
ættrækt á íslenzku (Indavl
sem mun hafa verið mesti kyn-
bótafrömuður á Norðurlöndum og
jafnvel þótt víðar sé leitað. Enn-
fremur leggur hann á móti kyn-
bótum með úrvali, því aðferð sú
mun ekki svara kostnaði, þar eð
önnur bæði ódýrari og betri er
til, Sú aðferð hefir verið nefnd
ættrækt á íslenzku (Ir.davl,
slektskapsavl). Er hún fólgin í
því, að láta náskyld dýr tímgast.
Þannig er hægt að gera sér grein
fyrir erfðavísindunum og sam-
stæða þá eftir því, sem þörf
krefur. Þar að auki er þetta sú
fljótlegasta kynbótaaðferð, sem
þekkist. Chr. Wriedt segir meðal
annars um hana*): „Sú eina leið,
sem með vissu miðar áfram, er að
reyna þrönga ættrækt (sterk
slektskapsavl) meðal þeirra ein-
staklinga, sem hafa þá eiginleika
er menn æskja.
Við ættrækt er þó það að at-
huga, að hún er tvíeggjað sverð,
sé hún framkvæmd af þeim
mönnum, sem hafa ekki full-
komna þekkingu á málinu. En til
sönnunar því, að hún sé nothæf,
má geta þess, að öll meiriháttar
akhesta og reiðhestakyn eru til
orðin á þennan hátt.
Hr. Th. A. virðist ekki kann-
ast við þessa aðferð; að mmnsta
kosti hefi ég hvergi rekist á
hana í skrifum hans. Hann virð-
ist yfirleitt ekki fylgjast með á
sviði erfðavísindanna. Dæmi þess
er hægt að sjá mjög víða í
greinastúfum hans, en ég læt mér
nægja að tilfæra eitt einasta.
f 23. árgang Freys skrifar hr.
Diomedes Davíðsson grein um
fjöruskjögur í lömbum. Fyrst og
fremst er greinin svo fráleit, að
merkilegt má heitá, að útgefend-
ur blaðsins léðu henni rúm og
þvínæst er hún send hr. Th. A.
til umsagnar. Nú var það áður
fullvíst, að fjöruskjögrið orsak-
aðist af fæðu mæðranna um með-
göngutímanum, ef til vill skorti á
einhverju af bætiefnum (sbr.
grein Dan. Daníelsonar í 19 ár-
gangi Freys). En hr. Th. A. vill
meðal annars ráða bót á þessum
lasleika með því, að nota „hrúta
af ættum, sem ekki hafi gengið
við sjó“. Undarlegar hljóta hug-
myndir ráðunautsins að vera um
æxlunina, ef hann heldur að
sæði hrútsins, sem er ekki 100.
hluti úr millimeter að lengd,
innihaldi þau lyf er læknað geti
skjögur.
Sé þekking ráðanautsins á öðr-
um sviðum erfðavísindaima lík
þessu, og skrif hans benda frek-
ar í þá átt, er varla hægt að bú-
ast við skjótum framförum í kyn-
bótastarfseminni.
Það, sem Búnaðarfélagi íslands
ber að gera í þessu máli, er að
stofna nokkur kynbótabú, —
helzt í sambandi við búnaðarskól-
ana, — þar sem ættrækt væri
rekin af sérmenntuðum mönnum.
Á þann hátt mætti fá góð kyn
á styztum tíma. Þær hrossakyn-
bætur, sem nú eru, gefa enga
vissu fyrir því, að árangurinn
vei'ði nokkurntíma sæmilegur,
hvað þá góður.
Hákon Bjarnaeon.
----o----
ORÐSENDING TIL BÆNDA
frá Trésmiðjunni Fjölnir.
Bændur, sem síðastliðið sumar
hafa notað hrífur frá okkur,
stimplaðar „Trésmiðjan Fjölnir“
bæði á hausinn og skaftið, eru
vinsamlegast beðnir að láta okk-
ur vita hvemig þessar hrífur
hafa reynst og erum við einnig
injög þakklátir fyrir, ef okkur er
bent á eitthvað, sem hægt er að
brevta til batnaðar.
Getið þess um leið, hvar þið
keyptuð hrífurnar og hvort þær
voru með tindum úr aluminíum.
Við höfum orðið þess þráfald-
lega varir, að bændur víða í sveit-
um landsins hafa staðið uppi í
vandræðum þegar kominn er
sláttur, vegna þess, að þeim hef-
ir reynst með öllu ómögulegt að
fá heyvinnutæki, sem vinnandi er
með og þarafleiðandi hefir hey-
fengur þeirra orðið mun minni
en hann hefði getað orðið ef þeir
hefðu unnið með sæmilegum
verkfærum. Þessvegna biðjum við
þá bændur, sem ekki hafa hingað
til getað fengið hrífur frá okkur
í þeirri verzlun, sem þeir að jafn-
aði skifta við, að snúa sér beint
til ökkar. Utanáskrift á jióstbréf
er Trésmiðjan Fjölnir, Reýkja-
vík. Símanúmer 2336. (Augl.).
*) Chr. Wriedt: Arvelœren og den
ökonomiske husdyravl. Oslo 1922, s.
114.
Skemtisamkomð
verður haldin laugardaginn 22. febrúar kl. 7 e. m.
á. Laagarratmi
Til skemtunar verður:
1. Sjónleikur (Frænka Karls). 2. Ymsar iþróttir.
3. Bög‘glauppboö„ 4. Dans
Kaupmenn og Kaupfélög
þurfa að panta okkar ágætu AMBOÐ sem fyrst, til að hægt
sé að afgreiða pantanirnar nægilega snemma.
Kirkjustræti 10, Reykjavík, Pósthólf 906.
Sími 2336. Símnefni Fjöl.
orðm
Kjóastaðir í Biskupstimgum fæ3fc til ábúðar í næstkomandi far-
dögum. Kaup geta einnig komið til greina. Frekari upplýsingar
hjá Steinunni Egilsdóttur, Spóastöðum og Jónasi Magnússyni í
Stardal. Sími á báðum stöðum.
P.WJacobson&SðR
Timburverslun.
Simnefni: Granfum. G«url Laadwedk
Stofnað 1834. KSbeaduim.
Aígmðom frá KftapnaennehttfB bæði atórar og litkur pantanlr og
heila skipsfarma frá Svfþjóð. Sis og umboðsaalar nnn—t paataate.
EEK OG EFNI I ÞILFAR TIL SKIPA. :: :: j:
hefir hlotið einróma

lof allra ne y t e n d a
Fæst í öllum verslun-
um og veitingahúsum
AUGLÝSING.
Siðastliðinn mánuð voru mér
sendir peningar fyrir lamb, sem
var selt með mínu marki, sem
er: biti aftan hægra, sýlt og
fjöður aftan vinstra. Þar sem ég á
ekki lambið, getur réttur eig-
andi vitjað verðsins, til mín, að
frádregnum kostnaði og samið
við mig um markið.
Jörva í Dalasýslu 13. jan. 1930.
Marta M. Árnadóttir.
Ritstjóri: Gíali GuðmundMon,
Hólatorgi 2. Sími 1245.
Prentsmiðjan Acta.
Reykjarík Sími 249
Niðursuðuvömr vorar:
Kjöt......11 kg. og */2 kg. dósurn
Ktftfa . ... - 1--1/2 -* -
Bayjarabjógn 1 - - 'þ -
Fitkabollur - 1 - - >/j —
Lax.......- 1 --''*/* -
hijóta alaienniugslof
Ef þér Uafið ekki reyut vörar
þessar, þá gjöriö þaö uú. Notlb
innlendar vörur freinureu eilendar,
meö þvi stuðliö þér aö þvi, að
íslendiagar rerðl íjálfum sér aógir.
Pantanlr afgreiddar fljótt og
vel hvert á iand sem er.