Tíminn - 26.02.1930, Page 1

I
©jaíbfcrf
afgMÍðsluma&ur Cimaní er
Hannoíig þor»l<ins6óttir,
Sambonösþíisinu. Stryfjoirif.
HRfgtei&afa
Cimans er i Samban6síjústifui.
(Dptn 6a$lega 9— (2 f. I).
Stntl ^6.
XIV. ár.
„Stóra bomban“
Opið bréf til Helga Tómassonar á Kleppi
Þér hafið, hr. Helgi Tómasson,
nú um nokkra stund, óbeðið og
tilefnislaust frá minni hálfu gert
yður, á mjög undarlegan og frum-
legan hátt, títt um mína hagi, og
það með þeim atburðum, að eg
hygg æskilegt, ekki sízt vegna
yðar sjálfs og framtíðar yðar,
sem manns og læknis, að gefa yð-
ur tækifæri til að skýra opinber-
lega fyrir öllum samborgurum
yðar hvatir þær, er komið hafa
ýður og nokkrum samherjum yð-
ar í læknastétt Rvíkur í þá fá-
heyrðu aðstöðu, sem nú mun
greint frá.
Fyrir skömmu lét iSigurður
Magnússon á Vífilsstöðum orð
falla um það, að bráðlega myndi
„stóra bomban“ falla á Alþingi.
Af öðrum orðum sem fallið hafa
frá nánustu samherjum yðar,
var augljóst að „stóra bomban“
átti að granda núverandi lands-
stjórn í pólitískum skilningi.
Aðrar broslegar fréttir komu úr
herbúðum „sprengiliða". Fif
„bornban" næði ekki tilgangi sín-
um átti íhaldið í þinginu að gera
verkfall, sækja ekki fundi, gera
Alþingi vanmegnugt til álykt-
ana. Hindra að fjárlög næðu fram
að ganga og freista á þann hátt
að leysa upp hið löglega stjórn-
arform, til hagsbóta fyrír þá sem
eru andstæðir stjórnarstefnu
Framsóknannanna.
Um áramótin kipti eg í lið
nokkru fjárhagslegu ólagi, sem
átt hafði sér stað hjá tveim
stéttarbræðrum yðar. Lét annar
þeirra reiði sína í ljós bréflega
til stjórnarinnar, en báðir hlýddu,
sem vonlegt var. Hjá yður var
ekkert fundið að, heldur þvert á
móti vitnað til vissra aðgerða, á
spítaladeild þeirri er þér veitið
forstöðu, sem stjórnin taldi til
fyrirmyndar.
Þótt undarlegt sé, tókuð þér
að yður, tilefnislaust, að gerast
málsvari hinna læknanna móti
landsstjórninni. Þér höfðuð
hreinan skjöld í því efni sem
þar var um að ræða, og málstað-
ur stéttarbræðra yðar var þannig,
að þeir álitu sér bezt hent að
ræða málið ekki opinberlega. En
áhugi yðar var svo mikill á máli
þessu, að hús yðar var gert að
nokkuð föstum sanrkomustað
„sprengimannanna“. Um einn af
þeim „collegum", sem sótti þess-
ar vakningarsamkomur í hús yð-
ar, er kunnugt, að þér höfðuð
áður við flest hugsanleg tækifæri
látið í ljósi óbifanlega fyrirlitn-
ingu á hæfileikum hans við það
starf, er hann lengi hefir gegnt
fyrir ríkið, og að hann endurgalt
yður umtalið í sömu mynt, og
ekki með „dánarbúavöxtum“.
Ut frá þessum samkomum fóru
að berast vissar niðurstöðui’, er
snerust aðallega um heilsufar
mitt. Fyrst dylgjur og hálf-
kveðnar vísur, síðan ákveðmr
dómar, um að eg væri geðbilaður,
geðveikur, og seinast að eg væri
sannanlega brjálaður. Líf og
gengi íslendinga væri að sjálf-
sögðu undir því komið að eg færi
úr stjóminni og það sem fyrst.
Eftirmaður var tilnefndur, sem
„bombu“-fólkið taldi sig geta un-
að við. Dylgjur þessar og sögur
dreifðust út frá fáeinum mönn-
um, sem unnu í nánustu sam-
bandi við yður. Og svo sem von-
legt var, eftir málavöxtum, báru
þeir yður fyrir. „Sérfræðingur-
inn“ á Kleppi fullyrti að dóms-
málaráðherrann væri brjálaður
og ófær tii að gegna starfi sínu.
Dómur slíks manns hlaut að vera
réttur, sögðu íhaldssamherjamir,
sem fluttu vísindi yðar út um
bæinn og landið.
Öllum mátti vera ljóst af mála-
tilbúningi þessum, að hér var
fremur um pólitík að ræða en
vísindi, pólitík, eins og þá, sem
Mbl.menn búa til í „Stonni“ og
„Framtíðinni".
Tvö pólitísk mál voru hér til
meðferðar, sem munu hafa valdið
samstarfi þeirra fáu lækna og
þeirra mörgu íhaldsmanna, sem
stóðu að „bombu“gerðinni á
Kleppi. Annað var deilan um
veiting læknishéraðanna. Hitt var
mismunandi skoðunarháttur um
hvort ríkið ætti að taka á sínar
herðar alla skuldasúpu Islands-
banka. Annað var sérhagsmuna-
mál nokkurra lækna, hitt var
lífsbarátta nokkurra af ógætn-
ustu fjáreyðslumönnum í land-
inu.
Samkvæmt gildandi lögum og
venjum ber landsstjórninni rétt-
ur og skylda til að veita héraðs-
læknaembættin í landinu, Um
það gilda ýmsar venjur. Elzta
og versta reglan er að láta elzta
umsækjanda jafnan fá embættið.
Félagai' yðar hallast mest að
þessari óvenju. Gagnstætt þessu
lítur núverandi stjóm svo á, að
ef yfirgnæfandi meirihluti borg-
ara í einhverju héraði mæli með
einum ákveðnum umsækjanda, þá
sé það nægilega þung röksemd
til þess að stjórnin bevgi sig fyr-
ir því, og veiti þeim umsækjanda
sem héraðsbúar biðja um Sú
skoðun er byggð á því, að hei-
aðsbúar eigi mest á hættunni
með lækni sinn. Þeir borga hon-
um launin, með sköttum og sér-
greiðslum. Læknirinn er í hér-
aðinu vegna fólksins sem býr
þar, en alls ekki fyrst og fremst
til að hafa þar atvinnu sjálfum
sér til handa. Því meiri trú sem
héi'aðsbúar hafa á lækni sínum,
því betur gengur honum að vinna
starf sitt vel. En sé lækni þrýst
upp á hérað rnoti vilja fo'ksins,
fara hæfileikai', jafnvel góðra
lækna, forgörðum. Sambúð lækn-
is og' héraðsbúa verður þá svip-
lík og líf í landi sem er hersett
af óvinaþjóð.
Mér var vel kunnugt hve skað-
legt var að kúga héruðin. Þess-
vegna hefi eg fram að þessu og
mun jafnan framvegis, ef eg hefi
með veitingu héraðslæknisem-
bætta að gera, fara sem allra
mest eftir óskum þeirra sem eiga
að búa við lækninn, en taka ekk-
ert tillit til slettirekuskapar
manna, sem ekkert kemur málið
við.
Seyðfirðingar, Snæfellingar og
Dalamenn hafa fengið að hafa
þessa þátttöku um læknismál sín.
Öll fengu þessi héruð unga og
duglega lækna og fólkið í héröð-
unum er mjög ánægt yfir valinu.
I öllum þessum héruðum og víð-
Reykjavík, 26. febrúar 1930.
asthvar í byggðum landsins lítur
almenningur á tilraunir þær, sem
þér standið að, með samblandi
af fyrirlitningu og undrun yfir
rangsleitni ykkar.
Því að sannleikurinn er sá, að
öll aðstaða ykkar til læknaveit-
inganna er kúgun við borgara
landsins. Setjum svo, að þér vær-
uð til lengdar geðveikralæknir á
Kleppi, Dungal aðstoðarmaður
við háskólann og Bjarni Snæ-
björnsson embættislaus læknir í
Hafnarfirði. Hvaða nauðsyn rek-
ur ykkur til að þrengja upp á
Dalamenn gömlum lækni, sem
þeir vilja ekki heyra né sjá, og
meina þeim að fá ungan og rösk-
an mann, sem þeir þekkja,
treysta og vilja hafa? Eruð þið
svo undarlega skapi famir, að
ykkur sé sérstakur hamingjuauki
að því, að dreift sveitafólk vest-
ur á landi, fái þá óþörfu örðug-
leika í lífsbaráttunni, að hafa lé-
legan lækni heima fyrir og þurfa
að leita yfir fjallvegi til annara
héraða ?
Hin miklu meðmæli með hinum
unga lækni í Stykkishólmi stöf-
uðu jöfnum höndum af því, að
héraðsbúar höfðu kynnst mann-
inum og líkað vel við hann, en
vissu hinsvegar um gamlan og
lítt færan lækni, sem þangað vildi
komast. Fólkið óttaðist áhrif em-
bættaklíkunnar í Rvík, vissi að
ef hún réði, fengju þeir aftur
farlama mann. Það leitaði til
stjórnarinnar og bað ásjár und-
an ofbeldi því, sem þér og yðar
líkar standið að. Niðurstaðan
varð sú, að Snæfellingar fengu
lækni, sem gerir öll verk sín vel,
og er hvers manns hugljúfi í hér-
aðinu.
í framkvæmdinni verður
stefnumunurinn milli mín og
yðar, milli embættaklíkunnar og
borgaranna í hinum dreifðu bygð-
um, þessi: Eg vil að fólkið í hin-
um einstöku héruðum fái beint
eða óbeint að ráða sér sjálft
lækni-. Fólkið velur sér venjulega
unga lækna, þegar héruð losna,
ef það má hafa skoðun um mál-
ið, eða þá eldri lækna, sem sýnt
hafa sérstaka yfirburði. En eftir
yðar stefnu og embættaklíkunn-
ar, þá hafa gömlu, slitnu og
stirðnuðu læknarnir forréttinn til
svokallaðra beztu héraða. Slík
héruð eru þá dæmd til, kynslóð
eftir kynslóð, að hafa lækna eft-
ir úrvali niður á við, því sem
heppilega hefir verið nefnt „hin
helvíska þróun“.
Þér og félagar yðar höfðuð
gert uppreisn gegn ríkisvaldinu
og ætlað að hrifsa með ofbeldi
úr höndum landsstjórnarinnai* hið
eiginlega veitingarvald læknaem-
bætta. Þið hófuð leikinn með all-
miklu yfirlæti í sambandi við
Keflavíkurhérað. Þið biðuð ósig-
ur bæði í sjálfu málinu og fyrir
dómstóli almenningsálitsins. Auk
þess hafði framkoma ykkar,
sumra, verið þanig, að óvíst var
nema um töluvert brot væri að
ræða á lögum landsins. Þið hóf-
uð stríð og uppreisn. Þið biðuð
ósigur. Sumir ykkar urðu viti
sínu fjær af reiði og gremju. Og
þegar byrjað var að athuga
hvort athæfi ykkar varðaði meira
eða minna við lög, þá bilaði
kjarkurinn. En eins og sá á
helzt ekki að stela, sem ekki
kann að fela, þannig eiga þeir
menn helzt ekki að hefja upp-
reisn, sem ekki þola að bera af-
leiðingar gerða sinna. Síðar verð-
9. blað.
ur vikið að því, hvemig Islands-
bankamálið blandaðist inn í
„bombumál“ ykkar.
Áður en vikið er að herbragði
því, er þér hafið treyst svo mik-
ið á, mun eg víkja nokkrum orð-
um að skyldum aðgerðum sem
andstæðingar mínir hafa gripið
til gagnvart mér.
Þar sem eg hefi nú um 14
ára skeið tekið allmikinn þátt í
umbótastarfi Framsóknai’flokks-
ins, hefi eg talsverða reynzlu um
vopnaburð andstæðinganna. Því
meiri og nauðsynlegri sem um-
bótin er, því meiri er fjandskap-
ur og rógur þeirra sem á móti
standa. Þvi betri sem málstaður
umbótamannanna er, því lélegi-i
eru í'ök andstæðinganna og því
fremur gripa þeir til óviður-.
lvvæmilegra vopna.
Það hefir verið mín gifta, að
kunna að velja mér mál, sem
voru létt til sókna, mæltu með
sér sjálf. En því fremur hafa
sumir andstæðingar mínir leiðst
út á brautir, sem þeim hafa orðið
til skaða og ósæmdar. En þó
hygg' eg engan hafa búið sér jafn
óhæga aðstöðu og þér, hr. Helgi
Tómasson.
Eg minnist þá nokkurra róg-
burðarherferða á hendur mér,
undanfara „bombumálsins mikla“.
Eg minnist þess fyrst, er Valtýr
Stefánsson greip til þess neyð-
arúrræðis að fullyrða, að
bóndi úr minni sveit hefði sagt
sér að eg hefði verið vondur við
fermingarsystkini mín, svo að
um hefði munað. Valtýr vildi
segja: Vondur unglingur gerir
vondan mann. Eg skifti mér ekki
af rógmælgi Valtýs. En ferming-
arsystkini mín lýstu hann á
prenti opinberan ósannindamann
að söguburði hans 0g hið sama
gerðu allir bændur í Bárðardal.
Stóð Valtýr eftir afhjúpaður
og datt rógur sá niður. Þykir
bændum í Bárðardal enn skömm
að manni þessum og vilja engu
treysta er frá honum eða Mbl.
kemur.
Næsta rógsmálið var um of-
drykkju. Ihaldsmenn dreifðu
þeirri sögu að ég væri hinn mesti
drykkjusvoli og þess vegna ekki
hlutgengur á þingi. Sennilega hefi
ég ekki neytt meira áfengis á
allri æfinni, heldur en einn af
nánustu. samstarfsmönnum yðar í
,,bombumálinu“ di'ekkur „norm-
alt“ á einu kvöldi. Og svo mikið
er víst, að yfirmaður templara
lýsti því yfir nýlega á prenti hér
í bænum að engin landsstjóm
hefði gert eins mikið til að halda
áfengisbölinu í skefjum eins og sú
stjórn, er nú situr. Og þar sem
áfengismálin heyra aðallega til
dómsmálaráðuneytinu, virðast um-
mæli Mbl.-manna um mig í sam-
bandi við áfengi fremur bera vott
um vöntun röksemda, svo að ekki
sé fastara að kveðið.
Þriðja herferðin vai* gerð í
sambandi við eitur. íhaldsmenn
höfðu heyrt að til væru eiturteg-
undir, sem gerðu menn mjög
skarpa og afkastamikla um stund,
en eftir nokkur ár væri heilsan
farin. Að því er virðist þótti
hinum treggreindu og verkasmáu
íhaldsleiðtogum, sem ég skildi
meira en þeir og starfaði meira
en þeir. Þeim datt ekki í hug að
áhugi, og vinnuþekking gerði
nokkurn verulegan mun. Þeir
héldu, að ég gerði mig gáfaðan
og duglegan á þessu merkilega
eitri og fengi um stund með þeim
hætti lánaða orku frá ókomnum
árum. ölafur Thors og Valtýr
Stefánsson gengu í flokki sínum
fram fyrir skjöldu með þennan
skennnilega rógburð um eitur-
nautn mína, annar á landsmála-
fundi 1 Vík, hinn í blaði sínu.
Báðir vissu, að þeir fóru með vís-
vitandi ósannindi. Báðir skrökuðu
í sama tilgangi og þér, Helgi
Tómasson. Þeir gátu ekki unnið
mál sín með rökum. Heldur en
tapa leik í byrjun, vildu þeir
freista að vinna með slíkum með-
ulum. Seinna mun það ef til vill
þykja merkilegt, þegar frá verð-
ur sagt, að menn sem engan dag
ársins eru lausir við eituráhrif
vínanda og tóbaks hafi reynt að
rógbera fyrir eiturnautn mann,
sem ekki notaði æsandi meðul fyr
eða síðar á æfinni. En jafnhliða
því og ég rek þennan þátt í bar-
dagaaðferð andstæðinga minna vil
ég þakka það hól óvinanna, er
þeim finnst mitt hversdagslega
starfsþrek óskiljanlegt út frá
öðru sjónarmiði en því, að höfuð-
stól fi'amtíðarinnar sé eytt fyr en
vera ber,
Þá kem ég að fjórða og síð-
asta kaflanum. þeim kaflanum,
sem verður tengdur við nafn yðar
á sama hátt og lygasagan um
„fermingarbamið" við Valtý, og
sagan um eitrið, sem átti að gera
menn gáfaða og duglega verður
kennd við Ólaf Thors og Mbl.
Þér, Helgi Tómasson, hafið
fundið upp og borið út þá sögu,
að ég væri geðveikur, og að þess
vegna yrði að taka af mér með
valdi þau opinberu störf er ég
gegni nú, ef eg sleppi þeim ekki
án þess fyrir vinsamlegar bend-
ingar yðar. Þetta er „stóra bomb-
an“, sem þér og nokkrir félagar
yðar hafa verið að leika ykkur
að undanfamar vikur í þeirri von,
að þið ættuð hægari leik með að
kúga sveitir landsins undir óvin-
sæla, afdankaða lækna, og bjarga
fjárglæframömiunum í Reykjavík
yfir á bak hinna fátæku vinnandi
stétta í landinu, ef ég væri úr
sögunni í þjóðmálum landsins.
Síðan um nýár hafið þér, Helgi
Tómasson, hvíslað í eyru kunn-
ingja yðar, sem oft hafa þá um
leið verið andstæðingai' mínir,
þeirri sögu að ég væri geðveikur.
Þér hafið leitað fyrir yður hvem-
ig jai'ðvegurinn væri í þinginu.
Upp úr dylgjum yðar og „vina“
yðar liafa svo spunmst nýjar út-
gáfur. Ég átti að hafa verið undir
yðar hendi um alllanga stund,
sökum geðveiki. Ég átti að hafa
verið um tíma sem sjúklingur á
Kleppi o. s. frv.
Frá „vinum“ yðar barst svo út
orusturáðagerðin. Þið Þórður á
Kleppi áttuð að undirskrifa vott-
orð um mitt andlega heilsufai' og
ef til vill tveir aðrir af „vinun-
um“. Þetta vottorð átti að senda
íorsætisráðherra og forseta sam-
einaðs þings. Af Tryggva Þór-
hallssyni forsætisráðherra mun
hafa verið ætlast til þess, að
hann bæði um lausn fyrii’ sinn
„sjúka“ starfsfélaga, en af for-
seta þingsins, að hann léti kon-
unginn vita um verðugan eftir-
mann.
Um sama leyti og „bomban“
ykkar var að bíða eftir að springa
varð ég lasinn af kvefi og háls-
bólgu, fékk snert af hita og hefi
ekki getað farið út síðustu 10
daga. Einn af hálslæknum bæjar-
ins, Friðrik Björnsson, hefir