Tíminn - 26.02.1930, Qupperneq 3

TÍMINN
85
Bréf bankastjóranna til ritstjóra Tímans
Fimmtudaginn 20 þ. m. barst
ritstjóra Tímans svohljóðandi
bréf frá bankastjórum Islands-
banka:
Til vitstjóra Tímans.
í blaði yðar, sem út kom 15. þ. m.
er ritstjórnargrein, þar sem gjörðar
eru miklar árásir á bankastjórn Is-
landsbanka. í grein þessari eru ýms-
ar rangfærslur og ósannindi, sem vér
viljum leiðrótta hér, og beiðumst vér
þess að þér birtið bréf þotta í næsta
blaði yðar.
1. *) Fyrst viljum vér leiðrétta þá
missögn yðar að íslandsbanki hafi
fengið 9 miljónir kr. af enska lán-
inu frá 1921.
Af láni þessu sem var alls hálf
miljón sterlingspund fékk íslands- )
banki ca. 281 þús. sterlingspund að
nafnverði eða, eftir því gengi sem þá
var reiknað xneð, ca. fimm miljónir
kr. — aðeins fjögra miljón kr. mis-
sögn hjá yður. þá er það rangt að
(kkei't hafi verið gjört tii þess að
tryggja fjármuni ríkissjóös i bank-
anum, því ríkissjóður fékk og hefir
alveg fullkomna tryggingu. Síðast
íór fram mat á þcirri tryggingu i
síðastl. marzmánuði af mönnum út-
nefndum al' fjármálaráðuneytinu og
bankaráði Landsbanlcans og var þá
metin fullgild.
2. í nefndri grein segir að vér höf-
um veigrað oss við að láta í té upp-
lýsingar um rokstursaíkómu síðasta
árs, þrátt fyrir ásalcanir frá banka-
nefnd þingsins.
þetta eru bein ósannindi. Frá-
Ijankanefndinni hefir ekki legið fyrir
nein beiðni til bankustjórnarinnar
um neinar slíkar upplýsingar.
3. ]iá er sagt í greininni, að vér
höfum í skýrslu vorri til- almennings
skýrt beinlínis rangt frá ýmsum at-
í'iðum, sem snerta viðskipti bankans
að verulegu leyti.
Vér mótmælum þessum ummæium
yðar sem algjörlega staðlausum.
Vér skuium ekki fást um það þó
þér gjöi'ið engan greinarmun á um-
mælum vorum í skýrslu vorri og
bréfi bankaráðsins til fjármálaráð-
herra, dags. 2. þ. m., sem tekið er
orðrétt upp í skýrslu vora. þó má
geta þess, að þar sem i því bréfi
stendur, að starfsfé bankans hafi á
siðastl. ári auk þess að minka um
625 þús. kr. vegna seðlainndráttai'ins,
ennfremur minkað um ca. 1 miljón
kr. vegna afborgana af skuldum, þá
stóð í tillögu vori'i til þessarar
bankai'áðssamþykktar að starfsféð
hefði minkað um ca. 1 y2 miljón kr.
En bankaráðinu þótti varlegra að
telja hér aðeins 1 miljón kr. eftir
þeiin upplýsingum, sem lágu fyrir
þá, og féllumst vér á þetta eins og
á stóð.
í grein yðar blandið þér algjörlega
saman skuldum bankans og starfsfé
lians. Bréf bankaráðsins til fjármála-
ráðherra ræðir aðeins 1 þessu atriði
um starfsfé bankans. þur segir að
starfsfé bankans hafi á síðasti. ári,
minkað um 625 þús. kr. vegna seðla-
inndráttarins 31. okt. f. á. og enn-
íreniur haíi starfsféð minnkað um
ca. 1 miljón vegna afborgana á
skuldum. Hér er moð öðrum orðum
sagt að starfsféð baíi minnkað um
ca. 1.625.000.00 kr.
þér snúið þessu öllu við í grein
yðar. þér eruð þar að reyna að sýna
i'ram á að það sé rangt að starfsféð
liafi minnkað með því að reikna út,
að skuldir bankans bafi aukizt.
En i stað þess að eltast frekar við
liug'sunarvillur yðar og rangfærslur í
tölum og orðum viljum vér setja liér
í heild hvernig' máli þessu er varið.
Afborganir, sem bankinn innti af
lieniii 1929 voru þessar:
Til Privatbankans .. .. ca. 420 þús.
Ríkissjóös Dana .. .. — 426 —
Landsbankans .. — 500 -
Ríkissjóðs (afborg. af
enska láninu) .. .. — 106 —
Guaranty Trust Co. . — 53 —
Starfsféð rýrt vegna
seðlainndráttar .. .. — 625 -
Samtals ca. kr. 2130 þús.
*) Til hægðarauka fyrir lesendur
hefir Tíminn leyft sér að tölusetja
þau atriði, sein helzt skifta máli í
bréfi bankastjóranna.
Ilinn 31. des. 1928 skuldaði íslands-
banki Landsbankanum á ldaupa-
reikningi vegna seðlainndráttar o. fl.
kr. 1.844.000.00. Samkvæmt viðskipt-
um við Landsbankann hafði íslands-
banki rétt til að skila Landsbankan-
um á þessum reikningi ailt að kr.
3.365.000.0Q. íslandsbanki hafði því
þar laust starfsfé kr. 1.521.000.00.
Hinn 31. desbr. 1928 átti íslandsbanki
inni hjá I-Iambros Bank ca. £
5400—0—0. þessum liíTnka mátti ís-
landsbanki skulda £ 50000—0—0. Hjá
Hambros Banka var því laust starfs-
fé ca. kr. 1.227.000.00. Innieign hjá
öðnim erlendum bönkum ca. 261 þús.
kr.
Auk þessa átti bankinn laust
starfsfé 31. des. 1928:
seðla í geymslu .. .. — 200 —
bjá öðrum erl. bönkum — 261 —
Hjá Landsbankanum .. ca. 1521 þús.
— Hambros Bank .. — 1227 —
sjóð...............— 450 —
Samtals kr. 3659 þús.
Frá dragast afborg. á
árinu.................— 2130 —
Mismunur kr. 1529 —
Bankaráðið eða bankastjórnin hof-
ii í skýrslu sinni aldrei lalað um
annað en starfsfé bankans, og geta
menn af framanskráðu séð hvort
rangt er farið meö að það hafi lækk-
að um ca. 2 milj. kr. á árinu 1929.
Ennfremur rýrnaði starfsfé bankansá
síðastliðnu ári vogna óbagstæðrai' af-
komu ýmsra viðskiptamanna ban'k-
ans eins og getur uin í skýrslu
bankarnðsins til fjármálaráðherra.
4. I þessu sambandi skulum vér
mótmæla þcim ummælum yðar, að
liðurinn um seðlainndráttinn i af-
boi'gunarskýrslunni sé rangur. þér
segið að vegna þess að bankinn seldi
ríkissjóði gull fyrir 560 þús. kr. þegar
dregin var inn 1 miljón í seðlum 31.
okt. f. á., þá hafi starfsfé bankans
ckki vegna þessa seðlainndráttar
rýrnað um 625 þús. kr. oins og vér
höfum sagt holdur aðeins um 440
þús. kr. Hér séu því 185 þús. kr.,
sem draga megi frá þoirri rýrnun
starfsfjárins, sem skýrsla vor ræðir
um. þetta er algjörlega rangt hjá yð-
ui'. ])\i oins og þér getið sér í lögun-
um um bankann, þá eru seðlar hans
tryggðir sumpart með gulli og sum-
part mcð inneignum í öðrum bönk-
um. Nú stóð svo á, að gulltryggingin
var hærri en þurfti að vera og mátti
breyta ca. 189 þús. kr. af henni í
inneign í banka. Bankinn afhenti
því ríkisjóði allt það gull, sem hann
mátti, i þeim tilgangi að leggja þess-
ar ca. 189 þús. kr. á vöxtu í banka
sem hluta seðlatryggingarinnar. þess-
ar ca. 189 þús. kr. voru því jafn
buudnai' cftir sem áður í seðlatrygg-
ingunni og' bankinn gat elcki notað
uppha'ð þessa til starfsfjár. Vér skul-
um leiða hjá oss frekari mnmæli út
af þessari rangfærslu yðar, en að-
eins slá þvi föstu, að það er rétt hjá
oss að starfsfé bankans minnkaði um
téðar 625 þús. kr. vegna inndráttar-
ins á 1 miljón seðla 31. okt. f. á.
5. -, í grein yðai' farið þér hörðum
orðum um oss út ai' því að vér höf-
um lialdið fram öðruin skilningi en
Landsbankastjórnin á 69. gr. laga nr.
10, 15. api'íl 1928 um skyldu Lands-
bankans til að endurkaupa víxla af
íslanilsbanka vegna seðlainndráttar-
ins.
Vér viljum útaf því benda yður á
að allir bankaráðsmenn íslaiidsbanka
að undanskyldum formanninum
lögðu sama skilning í lögin og
bankastjórnin. Auk þess má geta
þess, að lögin voru til þess gerð að
gcra íslandsbanka kleifan seðlainn-
clráttinn. En það er engin bjálp við
seðlainndráttinn að endurkaupa
víxla á þann liátt, að andvirði þeirra
gangi upp í gamla skuld.
0. Lm það bver hafi útnefnt hrm.
Pétur Magnússon tii þess ásamt
bankaeftirlitsmanninum að fram-
kvæma skoðun á bankanum getum
vér látið oss nægja að vísa tii yfir-
lýsingar þeirra sjálfra, sem tekin er
upp í skýrslu vora, en vér skulum
bæta því við að forsætisráðherra bar
útnefning Péturs Magnússonar undir
bankaráðsmennina. Höfum vér elcki
sagt annað um þetta en það, sem
vér þá vissum sannast og réttast.
7. Út af frásögn yðai' um það að
vér höfum gefið Hambrosbanka
ranga skýrslu, þá mótmælum vér
algjörlega að þér farið með rétt mál.
Skeyti það, sem þér munið eiga við,
kom og þvi var svarað í þá átt, að
vér þokktmn ekki ástæðuna til óró-
ons erlendis, sem Hambrosbanki
minnist á, enda höfðu hlutabréfin,
sem fallið höfðu erlendis niður í 25
stigið aftui' upp fyrir 30. Svarið við
skeytinu á þeim tima, sem það var
sent, var rétt.
8. Iléi’ vai' þá um engan óróa að
ræða meðal innstæðueigenda, enda
þá ekki komin flugufregnin frá
Kaupmannahöfn að búið vreri að loka
bankanum. og oss þá ókunnugt um
lilraunir þær, sem auk þess voru
gerðai' liér tii að vekja ótrú á bank-
anum. Vér höfðum þá og fulla von
um að Ldndsbankinn tæki nauðsyn-
legar óskir vorar til greina í ein-
hvorri mynd, sem að gagni mætti
verða. Tilhæfulaust cr það og með
öllu að þessu skeyti hafi verið svar-
að á sama tíma og fjármálaráðherra
var skrifað um að borið liefði á
bræðslu hjá innstæðueigendum.
9. Ennfremur er það alveg ósatt,
sem þér segið, að vér höfum Iioðið
óeðliloga háa vexti af innstæðufé. þér
nefnið sérstaklega innstæðufé Reylcja-
víkui’kaupstaðar, sem lagt var í
bankann í siðastl. desembermánuði.
Vér imðum að borga af því 5%, en
svo var umsamið að það stæði 3—6
mánuði og eru því þeir vext.ir ekki
liæri'i en eðlilegt cr eins og um inn-
lánsskirtcini væri að ræða.
10. Loks skulum vér taka frani að
ummæli meðundirritaðs Sig. Eggerz
á Alþingi urri það að stundum hafi
verið svo erfitt í liankanum að varla
lia.fi vei'ið hregt að sjá fyrir að nægt
fé yrði til dagsins, átti ekki við mán-
uðina á undan bankalokuninni held-
íir við sum tímaliil frá fyrri árum,
enda gaf mcðundirritaður'Sig. Eggerz
sérstaka skýrslu um það í ræðu á
þinginu livernig aðdragandinii að
bankalokuninni liefði verið. Allar
ályktanir vðar og árásir í því efni
eru þessvegna gjörsamlega rangar og
ástæðulausar.
11. Loks vill meðundirritaður Sig.
Eggerz taka fram að ámæli yðar í
hans garð um árásir á Landsbank-
ann eru gripnar úr lausu lofti því
það \’erða ekki taldar árásir þó rótt
sé skýrt frá viðskiptum bankanna og
þó sú skoðun komi fram að þjóð-
bankinn liafi skyldu til að standa
við hlið annara banlca i landinu,
þegar á liggur.
Reykjavfk, 19. felirúar 1930.
Eygert Clacssen. Sig. Eggerz.
Kristján Karlsson.
Athugasemdir ritstjórans.
Framanritað svar bankastjóra
íslandsbanka er ritstjóra Tímans
kærkomið. Bankastjórarnir hafa
með því sannað það, sem Tíminn
hafði áður staðhæft, að skýrsla
þeirra til fjármálaráðherra er
röng í mikilvægum atriðum. Auk
þss liafa bankastjórarnir gjört
blaðinu þá þægð að endurtaka á
einum stað rangar fullyrðingar
og missagnir gamlar og nýjar,
sem notaðar hafa verið bankan-
um til aísökunar nú og á undan-
förnum árum.
1. Bankastjórarnir segja, að
hluti Islandsbanka af enska lán-
inu 1921 liafi verið £ 281.000,00
„eða, eftir því gengi, sem reikn-
að var með ca. fimm milj. króna“.
En hvaða gengi er það, sem Is-
landsbanki „reiknar með“? Efna-
hagsreikningur íslandsbanka hef-
ir verið rangur síðan 1822, af
því að enska lánið hefir alltaf
verið fært með röngu gengi,
miklu lægra gengi en gilt hefir á
hverjum tíma. Reikninguriim
hefir þá gefið ranga hugmynd
um efnahag bankans og er það
auðsannað.
Skal hér nefnt eitt dæmi: Árið
1924 er skuldaupphæðin £ 274,300.
Með 28/00 gengi, sem þá bar að
„reikna með“, að réttu lagi er
sú upphæðt kr. 7,680,400,00 ís-
lenzkar. En í reikningi Islands-
banka er skuldin talin kr.
6,034,007,19. Munurinn er hátt á
aðra miljón króna! „Fimm mil-
jónirnar", sem bankastjórarnir
tala um, eru sýnilega gripnar úr
lausu Iofti. Svo lág hefir skuldin
aldrei verið og er ekki enn.
Tíminn sagði, að „ekkert hefði
verið gjört til að tryggja fjár-
muni ríkissjóðs í bankanum".
Með þeim ummælum var vitan-
lega, svo sem sjá má af því sem
á eftir fer í greininni, átt við
það, að bankanum var fengið
enska lánið án þess að nokkur
breyting væri gjörð á rekstri
hans. Fjármálaóreiðan hélt áfram
eftir sem áður. Ríkisstjómirnar
gátu eða vildu ekki losa bankann
við þau mörgu þjóðhættulegu
fyrirtæki, sem hann hefir haldið
. á floti síðan og eig'i tókst heldur
I að skipa þá menn til stjórnar í
bankanum, sem vit höfðu og
! vilja til að koma viðskiftunum á
I traustan grundvöll. Ummæli Tím-
! ans um þetta atriði hefir senni-
lega enginn maður misskilið nema
bankastjórar íslandsbanka.
I stað þess að taka þessi um-
mæli til sjálfra sín, eins og bein-
ast lá við, skýra bankastjórarnir
frá því, að ríkissjóður hafi fulla
tryggingu fyrir skuldinni og bæta
við: „Síðast fór fram mat A
þeirri tryggingu í síðastl. marz-
máriuði, og var þá metin full-
gild“.
Hér fara bankastjórarnir með
vísvitandi ósannindi.
Tíminn hefir aflað sér upplýs-
inga um matið, sem fór fram á
ofannefndri tryggingu. Að veði
fyrir enska láninu voru, þegar
matið fór fram, víxlar að upp-
hæð kr. 6.864.076,97. Af þessari
fúlgu voru víxlar að upphæð kr.
415.260,00, sem matsnefndin
taldi ekki tryggingarhæfa, eða
hafði ekki aðstöðu til að meta. I
stað þeirra afhenti bankinn aðra
víxla, sem nefndin taldi fullnægj-
andi til að tryggja þessar 415
þús. krónur. En auk þeirra víxla,
sem hér er um að ræða, fór fram
mat á öðrum afföllum á trygg-
ingunni, og námu þau afföll kr.
1.153.180,53. Um mat á þeim af-
föllum var enginn ágreiningur
innan nefndarinnar. Fjármálaráð-
herra heimtaði strax fulla trygg-
ingu og hefir síðan hvað eftir
annað endurnýjað þá kröfu við
bankastjórana. En eftir því sem
blaðið veit bezt, Iiafa bankastjór-
arnir engu svarað kröfu ráðherr-
ans. Sneri ráðherrann sér þá til
fulltvúaráðsins og fór fram á að
það hlutaðizt til um, að banka-
stjórarnir yrðu við kröfunni. Sú
málaleitun hefir engan árangur
borið. Þannig vantar enn að dómi
matsnefndarinnar fulla miljón
króna til þess að skuld bankans
við ríkissjóð sé fulltryggð. Það
er þess vegna alveg furðuleg ó-
svífni, að bankastjórar íslands-
banka skuli leyfa sér að lialda
því fram, að tryggingin hafi ver-
ið „metin fullgild“.
2. Bankastjórarnir segja það
„bein ósannindi", að komið hafi
til þeirra beiðni frá bankanefnd
þingsins um að fá upplýsingar
um rekstursafkomu bankans síð-
astliðið ár. Það var óhrekjanlega
sannað á Alþingi fyrir nokkrum
dögum, að Sig. Eggerz viðstödd
um, að bankastjórarnir hafa
fengið þessa beiðni og að þeir
hafa „veigrað sér við að láta í
té upplýsingar“, eins og Tíminn
sagði. Til frekari sönnunar leyfir
Tíminn sér hérmeð að birta eftir-
farandi yfirlýsingu frá formanni
bankanefndarinnar:
Reykjavík, 24. t'ebr. 1930.
IleiTa ritstjóri Gísli Guðmundsson.
þér liafið spurst fyrir um það,
iivort íslandsbankanefndin í neðri
dcild Alþingis iia.fi árangurslaust
lieðið um reiluiing Islandsbanka fyr-
ir næstliðið ár. Út af því skal þetta
i'ram tekið:
Á fundi nefndarinnar 5. þ. m. kom
fram ósk um að útvegaðar yrðu
handa nefndinni fyllri upplýsingar
um liag bankans en fyrir lágu, sem
og um skyndimat það, er gjört hafði
verið á bankanum um þær mundir,
som haim lokaði.
Samstundis fór ég þess á leit við
formann bankaráðsins, forsætisráð-
herraim, að hann útvegaði nefndinni
sem fljótast yfirlit yfir réikning
liankans fyrir 1929 til samanhiii'ðar
við eldri reikninga. Hét ráðherra því
að logg-ja þegar fyrir bankastjóra ís-
landsbanka. að láta nefndinni i té
reikninginn.
Liðu eftir það 3 sólarhi'ingar, án
þess noklcur skýrsla eðn svör bærist
nefndinni frá hankastjórninni og
varð nefndin þá að skila áliti og
ljúka störfum í iiili. Síðan eru liðnir
16 dagar og hafa ennþá engin plögg
liorist nefndinni frá bankastjórninni,
né heldur fyrnefnt réikningsyfirlit.
Virðingarfyllst
Sveinn Ólafsson.
3. I þeim kafla svarsins, sem
ræðir um starfsfé bankans, vaða
bankastjórarnir reyk eins og ann-
arsstaðar. I skýrslunni til fjár-
málaráðherra stendur, að starfs-
fé bankans liafi rýrnað á árinu,
af ]jví að bankinnt hafi afborgað
svo rnikið af skuldum. Þetta af-
sannaði Tíminn með því að sýna
fram á, að tslandsbanki hafði
aukið skuldir sínar um 593 þús.
tr. í stað þess að minnka þær
mn 1—11/2 milj. kr„ eins og
bankastjórainir hafa haldið fram.
Blaðið vill vekja alveg sérstaka
athygli á því, að banltastjóramir
virðast, eftir því sem þeir sjálf-
ir segja, ekki hafa verið vissir
um hvort „skuldalækkunin“ væri
1 miljón eða 1V2 milj. króna!,
en „féllust á“ að telja lægri upp-
íæðina, og var það eftir atvik-
um heppileg tilviljun, úr því að
þeir vissu hvorki upp né niður
um það, hvað þessi „skuldalæltk-
un“ var mikil.
Bankastjórarinr virðast eklti
þekltja neinn mun á ,,starfsfé“
og „lausu starfsfé". Af þeirri á
stæðu fjallar svarið til ritstj.
Tímans um allt annað en skýrsl-
an. Það er auðvitað óþarft fyrir
bankastjórana að eyða mörgum
orðum til að sanna, að bankinn
hafi .ekkert „laust starfsfé". Þá
væri hann ekki lokaður. Af því,
að bankastjórunum er fremur ó-
sýnt um að fara með tölur hefði
verið einfaldast fyrir þá að
segja: Bankinn hefir ekkert laust
starfsfé og eltkert lánstraust,
hvorki utanlands né innan, og
þess vegna var lionum lokað.
Þetta er auðsltilið mál, og' þetta
er sannleikur.
Til áherzlu því, sem hér er
sagt, skal endurtekin niðui'staða
skýrslu þeirrar, sem birtist um
þetta efni í Tímanum 15. þ. m.
og byggð er á óhrekjanlegum op-
inberum gögnum:
Skuldahæltkun banltans er alls:
krónur
Hjá Landsbankanum 1503,000,00
Hjá Hambro’s Bank 930,000,00
2433,000,00
Þar frá dregst af-
borgun sltulda á-
samt inndrætti. . . 1840,000,00
Mism. (skuldah.) ltr. 593,000,00
4. Þá reyna bankastjórarnir að
mótmæla því, sem Tíminn sagði
um seðlainndráttinn. En þau mót-
mæli eru alveg þýðingarlaus. Þeg-
ar bankinn dregur inn 1 milj. í
seðlum en selur jafnframt gull
fyrir 560 þús., rýrnar starfsféð
um 440 þús. og hvorki meira né
minna. Hér er aðeins um einfalt
frádráttardæmi að ræða. En það
lítur út fyrir, að bankastjórar Is-
landsbanlva séu ekki aðeins
sneyddir liæfileikum til að stjórna
banka heldur einnig- til að skilja
einföldustu meðferð talna. Það
kemur þessu máli ekkert við, þó
að bankastjóramir kunni að hafa
selt meira gull þegar inndráttur-
inn fór fram lieldur en fært var,
til þess að liafa næga gulltrygg-
ingu fyrir öllum þeim seðlum,
sem bankinn mátti hafa í um-
ferð. Það eina sem máli skiftir
í þessu sambandi, er að bankinn
rýrði ekki starfsfé sitt nema um
440 þús. vegna inndráttaiins.
Hvort bankinn svo liafði nokkuð
til tryggingar þeim seðlum, sem
eftir voru, hlaut þá fyrst að koma