Tíminn - 01.03.1930, Qupperneq 1

(Sfaíbfcr!
o$ afgreibelumafcur Cimans er
Hannríig p o r s 11 i n 5 b6 ftir,
Samban&eijústnu, HeYfjatríf.
^fgrcibsía
Cimans er i Sambanöstjúsinu.
©pin öa$lega 9—12 f. 4,
£tmi <*9«.
XIV. ár.
Vísindin
I.
Því verður ekki neitað, að
Helgi Tómasson læknir á Kleppi
liafi verið nokkuð „umtöluð per-
sóna“ í Reykjavík og raunar víð-
ar á landinu undanfarna daga.
Hafði um tíma verið orð á því
gjört, að maður þessi væri óvar-
kárari í orðum og auðfengnari
til að gefa skýrslur um heilsufar
fólks en sæmilegt er talið um
læknisfróða menn í embættum.
Ganga í Reykjavík ýmsar furðu-
legar frásagnir um „heilbrigðis-
vottorð" þau, sem „sérfræðingur-
inn“ á Kleppi á að hafa gefið
ýmsum merkisborgurum í þessum
bæ. T. d. mun hann hafa látið
uppi þá skoðun, að allir þeir, sem
hneigst hafa að tilraunum til að
sanna framhald lífsins á vísinda-
legan hátt, séu meira eða minna
veiklaðir á sálinni. Eftir þessu
ættu t. d. Einar H. Kvaran rit-
höfundur, Einar Amórsson pró-
fessor og Þórður Sveinsson lækn-
ir, að veca geðveikir og ástæða
til að „óttast ósjálfráðar athafn-
ir þeirra“ eins og „sérfræðing-
urinn“ kemst að orði.
Það þykir yfirleitt alveg óvið-
eiganda, að læknar gjöri veikindi
annara manna að umtalsefni, og
það jafnvel þó að þeir hafi haft
sjúkling undir hendi um lang-
an tíma og séu heilsufari hans
og batamöguleikum nákunnugir.
Jafnvel dauðvona sjúklingar eru
leyndir ástandi sínu í lengstu lög
til þess, að valda ekki truflun á
hugarjafnvægi þeirra og tiifinn-
ingum. Hitt er þó miklu fráleit-
ara, að læknir leyfi sér að
skeggræða og bera fram fullyrð-
ingar um heilaufar manna, sem
hann hefir aldrei haft undir
hendi og því enga aðstöðu fengið
til að vita neitt um. Læknar hafa
fengið þá aðstöðu undir allmörg-
um kringumstæðum fram yfir
aðra menn, þegar um þeima
fræðigrein er að ræða, að vera
teknir trúanlegir, án þess að
þeir færi sönnur á mál sitt. En
jafnframt því sem þeir hafa Óðl-
ast þessa aðstöðu, hefir þeim
verið lögð á herðar sú skylda, að
láta aldrei uppi álit sitt á þeim
viðkvæmu málum, sem hér er um
að ræða, i}£ma þeir séu sérstak-
lega til þess kvaddir af hlutað-
eigendum sjálfum.
Læknastéttin á ekki að vera
nein leynilögregla. Þjóðfélagið
hefir aldrei ætlast til þess, að
hún færi að hnýsast eftir heilsu-
farslýtum manna, til þess að búa
til úr þeim slúðursögur.
Iielgi læknir Tómasson virðist
líta öðruvísi á þetta mál en fólk
flest. Hann virðist telja sér skylt
að binda Kveldúlfstogarana um-
svifalaust við hafnarbakkann, svo
framarlega, sem einhverjum öf-
undsjúkum umrenningi norðan af
Sauðárkrók dytti í hug að láta
uppi „grun“ um að einn af skip-
stjórunum kynni að vera geðbil-
aður. Sjálfsagt myndi togarinn
verða bundinn þarna nokkuð
lengi, því að vísindalegar rann-
sóknir á sálarástandi manna taka
langan tíma á Kleppi, a. m. k.
hefir svo reynst hingað til
II.
Staðhæfingar Helga Tómasson-
ar í Mbl., um að hann hafi vald
til að stöðva skip í höfnum og
á Kleppi
ryðja ráðuneytum úr sessi, eru í
sjálfu sér næsta broslegar. En
alvaran í þessu máli er eftirtekt-
arverðari en það hlægilega.
Framkoma Helga Tómassonar
gagnvart Jónasi Jónssyni dóms-
málaráðherra gefur tilefni til að
íhuga margt og hugsa margt um
þær afleiðingar, sem þetta fram-
ferði geðveikralæknisins kann að
hafa haft og myndi geta haft
framvegis, ef ríkið þyrfti að hafa
hann í þjónustu sinni eitthvað
lengur.
Það er hreinasta tilviljun í
þetta sinn, að „sérfræðingurinn“
hefir hafizt handa gegn manni,
sem er honum ofurefli, manni,
sem er þjóðkunnur, sem einn af
mestu vitsmunamönnum, sem
uppi hefir verið í þessu landi,
situr í einu æðsta embætti lands-
ins og á að baki sér stóran
stjórnmálaflokk og fylgi mikils
hluta íslenzku þjóðarinnar. Þenn-
an mann er ekki hægt að eyði-
leggja með ósönnuðum slúður-
sögum um geðveiki. Dómgreind
þjóðarinnar, sem metur sína
beztu menn eftir verkum þeirra,
hlaut þar að verða þyngri á met-
unum en „vísindamennska“ Helga
Tómassonar 0g sú vafasama lotn-
ing fyrir sérfræðingum, sem inn-
rætt hefir verið almenningi hér
á landi og annarsstaðar.
En hvernig myndi hafa farið,
ef „bannfæringin" nýja hefði
skollið yfir einhvern umkomulít-
inn mann, sem eigi gat viðnám
veitt og eigi hafði aðstöðu til að
vitna til landskunnrar starfsemi
um áratugi og kynningar og sam-
starfs við mikinn hluta þjóðar-
innar?
Þegar Helgi Tómasson gjörist
svo fífldjarfur, að bera fram geð-
veikisfirru sína, í pólitízkum til-
gangi og með þeirri ósvífni, sem
raun er á, þegar þjóðkunnur
maður á í hlut — hvað myndi
þá þessi „vörður vitsmunanna“
leyfa sér, ef í hlut ætti einhver,
sem fáir þekktu og lítils mætti
sín. iSambúð Helga Tómassonar
við starfsfólk sitt á geðveikrahæl-
inu og viðmót hans við undir-
menn sína, myndi ef til vill gefa
einhverjar bendingar í þá átt.
Ilelga Tómassyni mun sjálfum
vera það ljóst nú, að hann hefir
hlotið verðskuldaða óvirðing af
þessu máli, að hann hefir brugðizt
á raunalegan hátt vonum þeirra
manna, sem væntu þess, að sam-
vizkusemi hans, skapstilling og
ábyrgðartilfinning samsvöruðu
námsárafjölda og stöðu. Hann og
samherjar hans í læknamálinu
hafa kastað dökkum skugga á þá
stétt, sem alþýða manna hefir
hingað til trúað fyrir lífi sínu og
limum.
Svar Ilelga Tómassonar, sem
Mbl. birti í gærmorgun, er glögg-
ur vottur um hugarfar flýjanda
manns, sem finnur að hann hefir
biðið ósigur í lítilmannlegri bar-
áttu. Hinum þungu, hógværu á-
sökunum í bréfi dómsmálaráð-
herrans er ekki reynt að hnekkja
með einu orði. í vörn sinni grípur
Helgi Tómasson til þess lítil-
mannlegasta úrræðis, sem hann
átti kost á: Að gefa það í skyn,
að kona mannsins, sem hann hef-
ir ráðist á, hafi sagt ósatt frá
viðtali sínu og læknisins.
Reykjavík, 1. marz 1930.
10. blað.
III.
Það er fullyrt, að ritstjóri í-
haldsblaðs nokkurs hér í bæ, sem
ekki þykir sérlega vant að virð-
ingu sinni, hafi látið svo um
mælt, að svo óviturlega myndi
sér aldrei fara, að blanda sér og
blaði sínu inn í geðveikismál
læknisins á Kleppi.
Þannig standa sakir. Helgi
Tómasson, sem um undanfarinn
tíma hefir fyllt Reykjavík af
slúðursögum um geðveiki and-
stæðings síns, stendur nú
frammi fyrir alþjóð manna sem
yfirbugað smámenni, sem orðið
hefir fyrir því óláni að hljóta í
einu of mikið traust og sér verri
menn að samherjum.
SnjóbíUinn
Veturinn 1923 var eg staddur í
Oslo. Heyrði eg þá um að verið
var að gera tilraunir með nýja
bíla — hina svonefndu snjóbíla.
Mér var forvitni á að sjá þessa
bíla, fór því til þess staðar, þar
sem verið var að reyna þá. Það
var skammt fyrir utan Oslo.
Snjór var á jörðu og lausamjöll.
Þar sem ekið var með bílnum var
töluverð brekka og alldjúpir
skaflar, lausir mjög. Bílar þeir,
sem þarna voru að verki voru
fremur litlir, að mig minnir fyrir
2—3 menn. Það voru beltisbílar,
er skriðu hæglega upp og yfir
fannimar.
í fyrra voru bílar þessir betur
reyndir í Noregi. Þá var ekið með
þeim yfir þveran Harðangurs-
jökulinn og reyndust þeir þar
ágætlega. Það ferðalag tók 6
daga.
Snjóbílarnir eru smíðaðir í
Frakklandi. Rússneskur maður
hefir mest fengist við það. Fyrir
rúmum 20 árum er sagt að byrj-
að hafi verið að smíða bíla, sem
ætlaðir voru til að ganga yfir
sanda, vegleysur og snjófannir.
Á síðari árum hefir gerð bíla
þessara verið mikið endurbætt,
enda er nú farið að nota þá mik-
ið, t. d. á eyðimörkinni Sahara,
á jöklunum í Sviss og nokkuð í
Noregi. Á elleftu stundu fær svo
Island sinn snjóbíl. Hann kom
nýlega til landsins fyrir atbeina
landsstjórnarinnar og var sendur
austur á Hellisheiði. Ég átti ferð
austur í Flóa og tók mér far með
snjóbílnum yfir Ilellisheiði, því
þá voru þar snjóar allmiklir. Bíln-
um stjórnaði hinn ágæti bílstjóri,
Jón Hjartarson. Ferðin gekk
þannig, að ég minnist vart að
hafa ánægjulegra ferðalag. Mér
fannst sem að með þessu farar-
tæki væru að opnast nýir mögu-
leikar í samgongumálum vorum,
að hér væri komið farartæki til
sögunnar, er gerði mögulegt að
tryggja samgöngur, þrátt fyrir
snjókyngi og fannbreiður, og á
þennan hátt kæmust sveitir, bæir
og landshlutar í nánara samband
en verið hefir, allan ársins hring.
Þetta gæti verið mjög mikilsvert
ef vonirnar rætast.
Snjóbíllinn lítur út, fljótt á litið,
líkt og aðrir bílar. Þó er sá mun-
ur að hjólaumbúnaðurinn er ann-
ar. Framhjólin ganga niður 1
gegn um ca. 45 sm. breið og ca. 1,5
m. löng stálskíði. Þegar vegurinn
er harður eru skíði þessi 10 sm.
frá jörðu, en þegar bíllinn gengur
í lausum snjó, þrýsta skíðin snjón-
um saman svo afturhjólin fá
meiri festu. Afturhjólin eru
gúmmíbelti, klædd með gáruðum
aluminíumplötum. Flötur sá, er
nemur við jörðu er 35 sm. breið-
ur og 1,5 m. langur. Belti þetta
gengur á mörgum tannhjólum.
Að öðru er bíllinn líkur venju-
legum fólksflutningsbíl, með
þægilegum sætum. ökuhraði bíls-
ins er frá 1,5 til 30 km. á klukku-
stund, allt eftir færð. Vélin er
talin að hafa 40 hestöfl. Bíll þessi
kostar um 18000 krónur. —
Flutningabílar kosta að sjálf-
sögðu minna.
Bíllinn gengur hæglega upp
lausar og’ allbrattar snjófannir,
t. d. hefir hann farið upp skarð-
ið fyrir ofan Kolviðarhól. Eng-
inn vafi leikur á því, að hann
getur komist um allar heiðar og
fjallvegi þar sem jafnlent er, þar
sem eigi er svo mikill hliðarhalli,
að hætta sé á að springi undan
honurn eða ár eða vötn er hann
geti fallið niður í. Tilvaldar leið-
ir eru t. d. Hellisheiði og Mos-
fellsheiði, Kaldidalur, Holtavörðu-
heiði, Vaðlaheiði, Reykja- og öx-
arfjarðarheiði og ef til vill Fagri-
dalur. Yfir höfuð allar sveitir
þegar fannbreiður leggur yfir
þær.
En hér kemur einnig annað til
greina. Vöntun á bílfærum veg-
um er tilfinnanleg í ýmsum iands-
hlutum. Þar sem mjúklent er,
sandur' og leir, ættu slíkir bílar
sem þessir að vera nothæfir. Að-
eins þarf þar að ryðja vegi, svo
eigi sé stórgrýti á leiðinni. Hugs-
um oss t. d. veginn um Hólsfjöll,
Mývatnsöræfi, sumsstaðar í
Skaftafellssýslum og víðar.
Þetta geta nú allt verið draum-
órar, reynslan er hér engin enn,
en hennar þarf að afla og það
sem fyrst. Vér þurfum**að vita
hve bíllinn er dýr í rekstri. Hvað
hann endist lengi eðá hvað við-
haldið kostar. Engin reynsla er
að sjálfsögðu fyrir þessu hér.
Um þetta allt og margt fleira
þárf að gera athuganir í vetur. I
reynsluför ætti að senda bílinn
norður í land. Vér þurfum um-
fram allt að fá sem fyrst reynzlu
um allt er lýtur að nothæfi þess-
ara bíla. Ef sú reynzla sannar,
að hér sé farartæki, er að
minnsta kosti í bráð geti bætt úr
brýnni nauðsyn, verður ríkið að
styðja að útvegun og starfrækslu
þessara bíla, hér er um svo mik-
ilsvert mál að ræða. Hugsum oss
hve mikla þýðingu snjóbíllinn
gæti haft í harðindum, eða þegar
brýna nauðsyn ber að höndum,
eða póstferðir yfir erfiða fjall-
vegi. I bráð geta þeir tryggt
samgöngurnar yfir Hellisheiði.
(Um það mál verður ef til vill
tækifæri til að ræða síðar). Og
sama má segja um ýmsar sveitir,
þar sem snjór eða vegleysur eru
mestar. Ilinsvegar þarf þess að
gæta, að til þess að samgöngur
séu tryggar yfir vissa fjallvegi,
í hvaða veðri sem er, þá þarf
að merkja leiðirnar betur en nú
er títt, svo nothæft sé.
S. Sigurðawm.
Ctan úr heimi,
Jan Mayo»i heíir orðið ,að deilu-
eíni milli norsku stjórnarinnar og
skipstjóra nokkurs, er heitir Jnc.ob-
sen, og kveðst hafa numið eyna, on
Norðmenn hafa slegið eign sinni á
hana.
——o------
I.
Eftir útliti að dæma verða á
þessu ári haldnir fleiri alþjóða-
fundir en nokkru sinni áður.
Tíminn hefir áður getið um ltola-
málið og flotamálaráðstefnuna í
Lundúnum. Þessa dagana byrjar
í Genf fundur, sem á að athuga
möguleika til þess að koma í veg
fyrir framhaldanda tollstríð milli
ríkja. Er sú stefna mjög uppi á
þessum tíma að útiloka fram-
leiðslu annara landa með því að
leggja svo háan toll á innfluttar
vörur, að þær verði ókaupandi
og þoli ekki samkeppni við inn-
lenda framleiðslu. Verndartoll-
arnir eru eitt hið bitrasta vopn
í fjárhagsbaráttunni milli þj óð-
anna, og leiðir af sér þrotlausar
samningatilraunir og þref milli
ríkisstjórnanna. Er fyrirsjáan-
legt að slík tollabarátta muni
enda í blindri samkeppni og
blóðugri styrjöld, ef ekki er tek-
ið í taumana. Athygli hefir það
vakið, að dönskum manni, Moltka
greifa, er falið að stjórna fund-
inum. Þykir það bera vott um,
að Danmörk njóti álits í þjóða-
bandalaginu, enda hefir athygli
erlendra þjóða nú mjög beinst
að Dönum vegna frjálsrar stefnu
í tollamálum og þó eigi síður
vegna þeira tilrauna, sem danska
Jafnaðarmannastjórnin hefir gert
til takmörkunar á vígbúnaði.
II.
I Frakklandi munu vera tíðari
stjórnarskipti en í nokkru öðru
landi Evrópu. I byrjun ágúst síð-
astliðið sumar lét Poincaré af
völdum sökum sjúkleika, enda er
hann nú maður háaldraður (verð-
ur sjötugur á þessu ári) og hefir
í mörgum stórræðum staðið, m. a.
verið forseti Frakklands árum
saman. Þegar Poincaré dró sig í
hlé, varð Briand forsætisráðherra,
en hann er einkum kunnur vegna
afskipta sinna af utanríkismálum,
var m. a. mjög riðinn við Locarno
samninginn. En í november í
haust, hlaut Briand og ráðuneyti
hans vantraust í þinginu. Stóð í
löngu stappi um hver mynda
skyldi nýja stjórn, enda eru
flokkarnir margir og ber lítið
milli þeirra sumra. Var fyrst í
ráði, að Jafnaðarmaðurinn Poul
Boncour yrði stjómarformaður
með stuðningi hinna frjálslvndari
flokka, að kummúnistum . und-
anskildum. Þaö varð þó eigi og
hallaðist þingið meir og meir til
hægri og að endingu tókst íhalds-
manninum Tardieu að mynda
sambræðslustjórn, sem var í and-
stöðu við Jafnaðarmenn. En í
byrjun þessa mánaðar féll sú
stjórn. Stóð þá yfir flotamáiaráð-
stefnan í Lundúnum, en ágrein-
ingurinn, sem vantraustinu olli
var um minnaháttar skattaniál
— um það hvort giftar konur.
sem vinna á skrifstofum eigin-
manna sinna eigi að greiða skatt.
En stjórnin, sem við tók af
Tardieu, var ekki við völd nema
þrjá daga, og nú stendur yf'r ný
stjórnarmyndun í Frakklandi, sú
fjórða síðan á miðju sumri.