Tíminn - 22.03.1930, Blaðsíða 3

TÍMINN
63
Eg hefi af tilviljun séð eitt hefti
af riti þessu og sá þar, að þér
voruð þar að segja ósatt um ein-
hverja óviðkomandi menn austur
í liússlandi, og fannst mér það
heldur ómerkilegt af yður.
Nú fyrir nokkrum dögum tók-
uð þér yður til á ný og fóruð að
skrökva því að lesendum Morg-
unblaðsins, að Magnús Guð-
mundsson hefði aldrei veðsett
tolltekjur íslands fyrir enska lán-
inu. Hér á landi hafa menn raun-
ar vitað um þessa veðsetningu
í 10 ár, og skjalfest viðurkenn-
ing fyrir henni hefir verið í hönd-
um fjölda manna í öðru landi. Eg
svaraði yður þá með því að birta
orðréttan kafla úr texta skulda-
bréfanna. 1 stað þess að draga
úr ósigri yðar með þögninni, eins
og þér hafið áður gjört, hefir
yður nú farið það aftur, að þér
hamrið á ósannindunum í trássi
við skjalfest rök. Veðsetningai-
ákvæði skuldabréfanna þýða ekki
veðsetningu, segið þér, heldur
eru þau einhverskonar harðinda-
ráðstöfun vegna þess, hve kalt
er á íslandi! Þá ráðstöfun skilur
víst enginn nema þér sjálfur.
í svai'i yðar í Mbl. segist þér
ekki vita, hvort eg fari rétt með
þær greinar lánsskilyrðanna, sem
teknar voru upp í Tímanum. Þau
ummæli yðar benda sterklega á,
að þér séuð lánssamningnum með
öllu ókunnugur og vitið ekki
hvað í honum stendur, enda er
það ekki ólíklegt, eftir skrifum
yðar að dæma.
„Vextir (af enska láninu) eru
tæplega 7%“, segið þér. Hvers-
vegna „tæplega“? í skuldabréf-
unum eru vextirnir ák\ eðnir
réttir 7%, en vegna affalia á
láninu eru þeir raunverulega
miklu meiri, eins og þér hljótið
að vita-. Raunverulega nema þeir
9,88%, eftir útreikningi banka-
fróðs manns, sem þér ekki getið
séð ástæðu til að rengja.
Yfirleitt virðist mér það auð-
sætt, að þér gjörið yður mixma
far um að fara með rétt mál en
aðrir pólitískir rithöfundar hér á
landi, og er það illa farið um
mann, sem gegnir að minnsta
kosti tveim af ábyrgðarmestu
störfum í þessu þjóðfélagi.
Gísli Guðmundsson.
-----o----
Námuslys varð i Bandaríkjunum
fyrir skömmu. Hrundu veggir nám-
unnar af sprengingu og grófu þannig
lifandi fjölda manna. Var þó flestum
bjargað nógu snemma, en nokkrir
dóu af gaseitrun.
niður á þeim gróanda, sem nú er
í íslenzku þjóðlífi, eins og frost
á vornóttu. Þing og stjórn var
fléttað iim í afdrif íslands-
banka vegna skipunar bankaráðs
og bankastjórnar og því verður
ekki neitað, að löggjafar- og rík-
isvald er ekki ábyrgðarlaust af
þeim ófarnaði íslandsbanka, sem
stafar af hóflausri seðlaútgáfu
og gegndarlausri gengishækkun.
Islenzka ríkið þurfti að sýna það,
jafnvel þó það hefði ekki orðið
til neinnar úrlausnar, að það var
reiðubúið til að fórna einhverju
íyrir lausn banltamálsins.
Skömmu áður en fresturinn
rann út, vai' það sýnt, að
ekki mundi vera unnið fyrir
gíg. Matsnefndin taldi tap bank-
ans vera um 3 millj. kr., en
ýmislegt, sem fram kom í at-
hugasemdum nefndarinnar, benti
til, að tapið mundi verða mun,
minna með áframhaldandi starf-
semi. Innanlands hafði safnast
allt að 2 millj. kr. í nýju hluta-
fé, og fór það langt fram úr von-
um þeirra, sem djarfast höfðu
trúað á þann möguleika. Er-
lendis hylti undir, svo eg ekki
segi meira, 1 millj. kr. í nýju
hlutafé, 41/2 millj. króna, sem
stæði um áhættu á milli hluta-
fjárins og annara krafa og að-
Samvínnumál
Rétt fyrir síðustu mánaðamót
tók til starfa á Akureyri Smjör-
líkisverksmiðja Kaupfélags Ey-
firðinga. Hefir félagið reist hús
úr steini til þessa iðnreksturs,
10.5—16.5 m. að stærð, tvær hæð-
ir með kjallara. Er gjört ráð fyr-
ir, að síðar verði þriðju hæðinni
bætt ofan á húsið. Er verksmiðj-
an að öllu leyti með nýtísku sniði
bæði að áhöldum og útbúnaði. I
kjallara eru frystivélar og
geymsla hráefna er til smjörlíkis-
gjörðarinnar eru notuð. Á fyrstu
hæð er vinnuskálinn 6X16 m. og
5 m. að lofthæð. Auk þess eru
í húsinu tvö herbergi, þar sem
starfsfólki er ætlað að skipta um
föt þegar vinna hefst og lýkur,
vatnssalerni, baðherbergi og borð-
stofa starfsfólks. Ennfremur
geymsla fyrir smjörlíki. Allar
vélar verksmiðjunnar eru knúðar
með rafmagni, en gufa og heitt
vatn er leitt með jarðleiðslum
frá Mjólkursamlagi K. E. A., sem
stendur gegnt verksmiðjunni við
sömu götu.
Félagið hefir ráðið útlendan
sérfi-æðing, til þess að veita verk-
smiðj'unni forstöðu. Hefir hann
starfað að smjörlíkisgjörð í 15
ár og verið fastur starfsmaður
hjá smjörlíkisverksmiðju sam-
vinnufélaganna í Svíþjóð, ein-
hverri hinni stærstu og beztu í
þeirri grein á Norðurlöndum.
Smjörlíki það er verksmiðja
þessi f-ramleiðir, verður að öllu
leyti fyrstaflokks vara, og þolir
auk þess betur geymslu en nokk-
urt annað smjörlíki er hér hefir
þekst áður. Er slíkt höfuðkostur
hér, þar sem stopular eru sam-j
göngur á margar hafnir og kaup-
menn og kaupfélög verða oft að
lig-gja lengi með miklar birgðir
af þessari vöru, áður en hennar
er neytt, en smjörlíki vill oft
skemmast við geymslu. Smjör-
líkisvei'ksmiðja þessi er hin
fyrsta hér á landi, sem stofnuð
er og rekin á samvinnugrundvelli,
enda er tiltölulega skamt síðan
innlend smjörlíkisgjörð hófst, og
ennþá kaupum við eigi alllítið af
smjörlíki frá útlöndum. Reynsl-
an mun þó sýna að við getum
framleitt jafngott smjörlíki og
hið útlenda er hingað flytzt. Til
skamnis tíma virðast menn þó
hafa álitið, að hið útlenda smjör-
líki mundi vera betra. Hefir það
og eigi veiið spax-að af ýmsum
kaupmönnum, að lofa gæði út-
lendra sm j örlíkistegunda, sem
alls ekki eru betri en innlendar.
----------------o-----
gengilega samninga að öðru leyti
við aðallánardrottna.
Þá var það sem undii’ritaður
og tveir aðrir Fi’amsóknai’meim
réðust í að bera fram í neðri
deild frumvarp um Verzlunar- og
útvegsbanka íslands, þar sem
byggt var á þessari niðurstöðu.
Þar var, auk þess sem áður er
talið, ætlast til að ríkið legði
fram 3 milj. kr., helminginn í
nýju fé og helminginn af eftir-
stöðvum enska lánsins hjá ls-
landsbanka. Við lögðum og til,
að gerð væri gagngei’ð breyting
á fyrii’komulagi íslandsbanka,
þannig, að þurkað væi’i út allt,
sem minnti á seðlabanka, Lands-
bankinn tæki nú þegar alla seðla-
útgáfuna í sínar hendui', nafnið,
sem valdið hefir misskilningi er-
lendis, breyttist frá næstu ái*a-
mótum og bankaráðið yrði kosið,
eins og hjá venjulegum hluthafa-
banka, á hluthafafundi, en banka-
stjórar ráðnir af bankaráði. Að-
staðan var gerbreytt fi’á því í
upphafi bankamálsins. Það tók
eðlilega nokkui’n tíma, að allir
áttuðu sig á hinni breyttu að-
stöðu, en hér höfðu miklir mögu-
leikar opnast, sem aldi’ei hefðu
orðið til, ef frumvarp „Sjálf-
stæðismanna“ hefði verið sam-
þykt fyrstu vikuna eftir að bank-
Fréttir
Skemmtifeið fóru nemendur Kenn-
araskólans, 18. þ. m. austur að Laug-
arvatni. Var skólastjóri og frú hans
með í förinni. Voru viðtökur á Laug-
arvatni hinar ágætustu. Var kaffi
drukkið, dansað, synt, farið á skauta
og skemmt sér eins og föng voru á,
á meðan staðið var við. Veður var
óvenju gott þennan dag.
Landhelgisbrot. Um miðja þessa
viku tók Ægir togarann Belgaum
fyrir veiðar í landhelgi. Var skip-
stjóri dæmdur í 13.500 kr. sekt og afli
og' veiðarfæri upptækt. Dóminum var
áfrýjað til liæstarétlar og setti skip-
stjóri 25 þús. kr. bankatryggingu fyr-
ir komu sinni.
Innfluttar vörur í febrúarmánuði
námu kr. 3.333.215,00. þar af til
Reykjavíkur kr. 2.123.738,00.
Bátur fórst í Vestmannaeyjum 11.
þ. m. Færeysk fiskiskúta sigldi á
bátinn og braut hann allmikið, svo
hann sökk þegar. 5 menn voru á
bátnum. Björguðust 4 þeirra upp á
skútuna er áreksturinn varð, en 1
drukknaði. Var hann færeyskur, ung
ur maður. Báturinn var eign Krist-
ins Jónssonar útgerðarmanns í Vest-
mannaeyjum.
Fiskaflinn á öllu landi var 15. þ.
m. orðinn 84.520 skp., og er það 9500
skip. meira en um sama leyti í
fyrra. í Vestmannaeyjum er aflinn
4000 skp. meiri en í fyrra, togaraafli
í Hafnarfirði 2500 skp., og togara-
afli í Reykjavík 13 þús. skp. meiri en
í fyrra. Er aflinn nú víðast hvar
talsvert meiri en hann hefir verið
um sama leyti á undanförnum árum.
Vilhjálmur Finsen blaðamaður átti
25 ára blaðamennskuafmæli 20. þ. m.
Hann gjörðist fyrst starfsmaður hjá
danslca blaðinu Politiken og var í
þjónustu þess um lirið. Síðar íéðist
hann til Marconifélagsins enska og
var þá löngum loftskeytamaður á
ýmsum farþegaskipum. Hann stofn-
aði Morgunblaðið hér í Reykjavík
1913 ásamt Ólafi Bjömssyni ritstj.
Iiinnig kom hann á fót, árið 1918,
fréttastofu í Osló, sem safnaði ísl.
fréttum fyrir ýms útlend blöð. Síðan
1921 hefir liann verið fastur starfs-
maður við stórlilaðið „Tidens Tegn“
í Osló.
Eggert Stefánsson söngvari söng
nýlega í útvarp í Sviþjóð.
Páfagaukaveiki nefnist sjúkdómur
er nú geysar í Suður-Ameríku. Veik-
in berst með páfagaukum og sýkir
menn, og er ekki ósvipuð taugaveiki.
Hefir hennar orðið vart á farmönn-
um bæði á Danmörku og Noregi, en
ekki breiðst út, vegna einangrunar.
— Heilbrigðisstjórniri hefir nú bann-
að að flytja páfagauka hingað til
lands, og landlæknir jafnframt var-
að fólk við því, að koma nærri páfa-
gaukum í útlendum skipum, er hing-
að kynnu að koma.
Nýlátin er að heimili sínu hér i
bænum frú Snjólaug Sigurjónsdóttir,
kona Sigurðar Björnssonar bruna-
anum vai’ lokað. Þriggja vikna
fresturinn var að renna út. Haxm
hafði verið notaður til hins ít-
rasta af landsstjórn, bankaráði
og mörgum ágætum mönnum,
sem eingöngu hugsuðu um þjóð-
holla lausn hins stærsta viðfangs-
efnis, sem um langt skeið hefir
legið fyrir Alþingi. Tilgangur
frestsins, sem skapaðist fyrir til-
lögu fjái'málaráðheri’a, var að
þrautprófa alla möguleika og
taka svo málið upp á hinum nýja
grundvelli.
Lokaþáttur bankamálsins á
þingi hefst svo með þeim tillög-
urn, sem stjórnin lagði fram í
efri deild um stofnun tJtvegs-
banka og Islandsbanka. Aðalatriði
þeirra tillagna voi’u, að stofna
skyldi Útvegsbanka Islands með
1V2 milj. kr. hlutafé. Saman við
þennan banka á svo íslandsbanki
að renna, þegar fullnægt er þeim
skilyrðum, að lagt verði fram
að minnsta kosti 11/2 milj. kr. í
nýju hlutaíé innanlands, og eigi
minna en 4% millj. kr. frá er-
lendurn lánardrottnum Islands-
banka verði annaðhvort hlutafé i
bankanum eða gangi næst hluta-
fénu um áhættu, enda leggur þá
ríkissjóður fram 3 milj. kr. hluta-
fé til íslandsbanka, sem greiðist
af núverandi skuld (enska láninu)
málastjóra. Hún var dóttir merkis-
bóndans þjóðkunna Sigurjóns Jó-
Jiannessonar á Laxamýri í þingeyjar-
sýslu, sæmdarkona og vel látin af
öllum, er henni kynntust. Verður
liennar nánar mdnnst síðar.
Esja. það óhapp vildi til, er ,.Esja“
var stödd á Fáskrúðsfirði, á leið
hingað, í síðustu hringferð, að vír
íestist í skrúfu skípsins, svo það
komst eigi leiðar sinnar. Var óðinn
sondur austur með kafara til lijálp-
ar, strax er fréttin kom. Gekk greið-
lega að ná burt vírnum, en slcipinu
seinkaði vegna þessa. — Esja leggur
af stað héðan í kvöld austur og
norður um land.
Landskjörið. Kosning þriggja lands-
kjörinna þingmanna, — og vara-
manna þeirra —, á að fara fram
sunnudaginn 15. júni næstkomandi.
ísiand erlendis. Aldrei hefir jafn-
mikið verið rætt um ísland í erlend-
um blöðum eins og nú, og er það
einlcum vegna Alþingishátiðarinnar,
að athygli stórþjóðanna beinist svo
mjög að landi voru og þjóð. T. d.
birti „Berliner Morgenzeitung" 24.
febr. síðastl. grein um „þúsund ára
ríkið íslenzka", með mynd af Skóga-
l'ossi. „Hamburger Nachrichten"
birtir 3. þ. m. grein eftir Jón Leifs
um íslcnzk þjóðlög. „The Japanese
Advertiser" í Tokio birtir 16. f. m.
grein með yfirskriftinni: ísland
heldur hátiðlegt þúsund ára af-
inæli löggjafarþings síns. í mynda-
blaði „Dcutsche Tagezeitung" hefir
birzt nýlega heillar siðu inynd
af íslenzkri stúlku í þjóðbúningi. þá
liefir sænsk-íslenzka félagið í Stokk-
liólmi nýlega gefið út sérstakt rit
vegna Alþingisliátiðarinnar. þessir
íslendingar bafa skrifað í ritið: Finn-
ur Jónsson próf., Sveinn Björnsson
sendiherra, Jón Dúason dr. juris og
Matth. þórðarson fornmenjavörður.
Auk þess skrifa ýmsir merkir útlend-
ingar í ritið. — Ritgjörðirnar eru A
fjórum tungum: íslenzku, dönsku,
sænsku og þýzku.
Amerískur flugmaður, Hassel að
nafni, aitlar að fljúga yfir Atlants-
haf í sumar og leggja leið sína yfir
ísland.
Nýlátnir eru þrír af nafnkunnustu
mönnum Evrópu, þeir von Tirpitz,
sem lengi var flotamálaráðherra
þjóðverja í ófriðnum mikla, Balfour
lávarður, sem lengi var foringi í-
haldsmanna og forsætisráðherra Eng-
lands, og Primo de Rivera, fyrrum
einvaldsherra á Spáni. Primo de
Rivera lézt í París og banamein hans
var hjartaslag.
Ríkisforsetinn í Tékko-Slovakíu,
Thomas Masaryk, átti áttræðisafmæli
8. þ. m. I tilefni af afmælinu voru
inikil hátiðahöld um allt landið.
Masaryk hefir verið forseti síðan
tékko-slovakiska ríkið var stofnað
og nýtur almennrar hylli og virð-
ingar. Áður var hann háskólakenn-
ari, en var gjörður útlægur á
striðsárunum, vegna andstöðu við
austurríslcu stjórnina.
Aðalbankastjóri þýzka ríkisbank-
bankans viS ríkissjóð. Verði þess-
um skilyrðum ekki fullnægt, skal
bú íslandsbanka tekið til skipta-
meðferðar samkvæmt ákvæðum
hins upphaflega stjórnarfrum-
varps. Fyrsti aðalfundm*, sem
fjármálaráðheri’a kallar saman
jafnskjótt og fullnægt er skilyi’ð-
um þeim, er nefnd hafa verið,
kýs fimm manna nefnd fulltrúa-
ráð, en fulltrúaráðið ræður banka-
stjóra, ákveður tölu þeirra, laun
og ráðningakjör. Þessum tillög-
urn stjórnarinnar var fagnað af
allflestum og' frumvarp undirrit-
aðs, þm. Mýramanna og þm.
V.-Sk. var dregið til baka.
Útvegsbankixm verður sterkur
banki, sem fullnægir skilyrðum
þeirra, sem kröfuharðastir eru
um eigið fé banka móts við skuld-
bindingar. Erlendir og- imilendir
kröfuhafar íslandsbanka fá allir
sitt affallalaust, enda hafa nú
margir aðiljar lagt sinn skerf til
hinnar nýju stofnunar. Ríkið
stendur ekki eitt um alla áhættu
eins og áhorfðist eftir hinum
fyrstu tillögum, enda hefir áhætt-
an minnkað að sama skapi.
Áhætta í’íkissjóðs er einskoi’ðuð
við hlutafjái'framlagið. Láns-
trausti landsins erl. er borgið að
svo miklu leyti sem verða mátti.
Þann dag sem þetta er ritað, er
ans, Dr. Hjalmar Schaclit, hefir lagt
niður starf sitt, vegna ósamkomu-
lags við ríkisstjórnina út af Young
samþykktinni.
Gandhi, hinn heimsfrægi foringi
þjóðeniissinnanna indversku, er
lagðui' ai stað fótgangandi yfir endi-
langt indland, tii að hvetja þjóðina
til friðsamlegrar mótstöðu gegn Eng-
lendinguin. 100 lærisveinar hans eru
i för með lionum. Einum af á-
kveðnustu fylgismönnum Gandliis
hefir þegar verið varpað i fangelsi,
og verður ástandið þar eystra í-
skyggilegra með degi hverjum.
Súrfræðinganefnd, sem haft hefir
til athugunar hvort tiltækilegt mundi
að gera jarðgöng undir Ermamund,
hefir skilað áliti, og leggur til, að
ráðist verði i verkið. Fullyrt er, að
brezka stjórnin muni bera fram til-
lögu er fari i sömu átt. Ennfremur
er talið, að leiðandi menn í iðnaðar-
greinum Bretlands og Frakklands
séu hlynntir þvi að verkið verði
iramkvæmt
----O
Fravikning
vitavaiöarms á Reykjanesi.
Það einkennilega fyrirbrigði
hefir gjörst þessa viku, að Morg-
unblaðið og Alþýðublaðið hafa
fallizt í faðma til þess, að verja
einn af fyrverandi stai'fsmönnum
ríkisins, sem atvixmumálaráðherr-
ami hefh' af glöggum ástæðum
neyðst til að víkja úr embætti.
Morgunblaðið notai' tækifærið til
þess, eins og við mátti búast, að
iáta skína í illkvittni sína í garð
ríkisstjórnai'irmai’, og varpa að
henni brígslyrðum. Til þess, að
almexmingur eigi kost á að sjá,
hverskonar málstaður það er, sem
í þetta sinn hefir gjört Herodes
og Pílatus að vinum, og hver
sómi Mbl. mmii vera að því að
vaða upp á atvixmumálaráðherra
með skömmum út af þessu máli,
skal hér birt bi’éf vitamálastjór-
ans, Th. Krabbe, þar sem nánari
grein er gjörð íyrir ástæðunum
fyrir frávikningu vitavarðarins á
Reykjanesi. Mega þeir, er veitt
hafa stjói’ninni átölur út af þessu
máli, sjálfum sér um kexma, er
bréf þetta kemur fyrir almenn-
ingssjónir:
„Vitamálastj órinn.
Reykjavík, 27. febr. 1930.
Eins og hinu háa ráðuneyti mun
vera kunnugt, var Ólafur Sveinsson
skipaður vitavörður á Reykjanesi frá
1. júni 1925. liann lagði fram með
umsókn sinni góð meðmæli frá máls-
metandi mönnum. Hann var talinn
reglumaður (Good-Templari) og mesti
dugnaðarmaður. Eftir að hann nú
hefir stundað vitann í hátt á 5 ár,
fengin fullvissa um að öllum skil-
yrðurn verður fullnægt. Hér hefh’
Grettistaki verið lyft. Aðalat-
vinnuvegir þjóðarinnai', landbún-
aðurinn annarsvegar og sjávar-
útvegur og verzlun hinsvegar
eiga nú hvor sinn höfuðbanka. Og
því má ekki gleyma, að þessi
happasæla lausn hins geigvænleg-
asta máls, sem Alþingi hefir um
langt skeið fengið til úrlausnar,
er fengin með samkvæði alls
þorra þingmanna. Þess eru fá
dæmi um hin stærri mál, þó mið-
ur séu fallin til flokkadráttar en
hér átti sér stað. Þaö hefh orðið
að áhrínsorðum, sem forsætisráð-
herra sagði í upphafi þessa máls
og fyrri þm. Skagf. tók undir af
hálfu síns flokks, að allir værum
sér reiðubúnir til að vinna hver
með öðrum að hinum heppileg-
ustu úrslitum þessa mikilsvæga
máls. Lausn bankamálsins á þingi
er hinn stærsti sigur góðs mál-
staðar.
Ásgeir Ásgeirsson.
----0-----
Prestskosning fór fram að Hofi í
Vopnafirði 9. þ. m. Umsækjandi var
aðeins einn, sr. Jakob Einarsson f.
aðstoðarprestur að Ilofi og var hann
kosinn lögmætri kosningu.