Tíminn - 12.04.1930, Blaðsíða 2

76
TIMINN
hefir nú verið gjörður lestrarsalur
fyrir 40—50 manns, hinn vistlegasti
í alla staði, og standa bókaskápar
rneð veggjum fram. — Á lofti bóka-
safnshússins er heimavist i undir-
búningi álíka stór og inni í skól-
anum.. Hafa heimavistarherbergin
bæði, og ein kennslustofa að auki,
verið þiljuð innan með krossviði.
—• þegar lokið var skoðun húsanna,
settust gestirnir að kaffidrykkju hjá
Pálma rektor og húsfreyju hans, i
hátiöasal skólans, þar sem Alþingi
var háð i garnla daga. Ræður íluttu
undir boiðum Jónas Jónsson kenhslu-
málaráðherra og Pálmi relctor.
Vestur-íslemling ar eru allmargir
væntanlegir hingað í sumar. Tala
þeirra er enn nokkuð í óvissu, en
sjáanlega verða þeir fleiri en svo,
að liúsnæði verði nægilegt á þeim
stöðum, sem búið er að festa fyrir
þá. það er þvi alvarlega skorað a
þá, sem tekiö gætu menn gegn sann-
gjarnri borgun í fæði og húsnæði,
eða annað tveggja, að tilkynna það
simleiðis eða með bréfi, afgreiðslu
hlaðsins, um eða fyrir þann 16. þ. m. ;
(miðvikudaginn kemur). það er mjög |
áríðandi að fá að vita um þetta sem
fyrst því tíminn styttist nú óðum \
tii liátiðahaldsiirs, en orðsendingu |
þarf að koma vestur um þær ráðstaí-
anir, sem gjörðar eru.
Leiðrétting. í dánartilkynningu í
siðasta blaði misprentaðist Magnús
Steinsgrímsson fyrir Magnús Steins-
son.
Ferðalélag íslands. í því eru nú
540 félagar. Einn liður á stefnuskrá
íélagsins er bygging sæluhúsa i
óbyggðum. Fyrsta sæluhúsið á að
standa i Hvítárnesi og voru tóftir
hússins hlaðnar í liaust. Húsið verð-
ur byggt úr tiinbri, með tveimur her-
bergjum, eldiiúsi og svefnlofti. Gjört
er ráð fyrir að fullgjöra húsið á kom-
anda vori. Kostnaður er áætlaður
4500—5000 krónur.
Bankastjórar Útvegsbankans eru
ráðnir þeir Helgi P. Briern skatt-
stjóri, Jón Baldvinsson, alþm. og Jón
Ólafsson alþm. Bankinn tekur til
starfa í dag.
Fjárlögin voiu afgreidd við 2. um-
ræðu i efri deild síðastl. miðviku-
dagskvöld. og eru til 3. umr. í dag.
Sýningu á listaverkum hefir Ás-
mundur Sveinsson myndhöggvari
haft opna á Arnarhvoli nokkurn tima
undanfarinn. Ásmundur hefir dvalið
»
við listnánr í París árum saman.
Verður sýningarinnar nánar getið
síðar hér í blaðinu.
Nýtt heíti af Samvinnunni er i þann
yeginn að koma út, mjög fjöibreytt
að efni og hið fróðlegasta. Allir sam-
vinnumenn ættu að kaupa ritið. Ar-
gangurinn kostar einar 4 krónur, og
mun Samvinnan vera langódýrasta
tímaritið hér á landi, en jafnframt
eitt af þeim læsilegustu.
Afgreiðsla Tímans biður þess getið,
að gefnu tilefni, að blaðið sé ávalt
sent með fyrstu ferð, sem fellur eftir
að það kemur út.
Blaðið Ingólfur, sem Framsólcnar-
menn i Rvík gáíu út fyrir bæjarstjórn-
arkosningarnar, hefir nú verið gjört að
vikublaði og ræðir bæjarmál Reykja-
víkur. Blaðið fæst á afgreiðslu Tím-
ans i Sambandshúsinu (sími 49G), og
kostar 5 kr. árg:
Frumvarpið um menntaskóla á Ak-
ureyri var samþykkt á Alþingi síð-
astliðinn laugardag.
Fimmtardómsfrumvarpið er komið
gegnum 2. umr. í efri deild, en senni-
lega vinnst ekki timi .til að koma því
fram á þessu þingi.
Bæjarfógetamálið. Eklcert hefir
heyrst frá hæstarétti um það mál nú
upp á síðkastið.
Frumvarp um tóbakseinkasölu
ílytja þeir á Alþingi, Halldór Stef-
ónsson og Haraldur Guðmundsson.
Á fundi í Stúdentafélagi Reykjavík-
ur 4. þ. m. bar Guðmundur Hannes-
son prófessor upp tillögu um það að
afskipti sín af læknamálinu kæmi
ekki í bága við gildandi lög. Læknar
og læknanemar, sem voru í meira-
hluta á fundinum, samþykktu tillög-
una, og hefir hún verið birt í Morg-
unblaðinu.
Bansk-íslenzka félagið hélt ársfund
sinn á Ilótel Borg í fyrrakvöld. Jón
Helgason liiskup flutti erindi um ís-
lendinga í Danmörku.
Frú Ingibjörg Steinsdóttir frá ísa-
firði, sem dvalið hefir undanfarið við
leiklistarnám í þýzkalandi og Rúss-
landi, er nýkomin hingað til bæjar-
ins.
Frá sfúdentum. Blaðinu hefir borizt
skýrsla um nám íslenzkra stúdenta,
frá Upplýsingaskrifstofu stúdenta-
ráðsins. Er þar fyrst sýnt hvar ísl.
stúdentar eru við nám 1927—30 og
hvaða námsgreinir þeir stunda. þá
kemur tafla, er sýnir aldur stúdenta
við nám 1927—30, og loks tafla, er
sýnir námsgreinir mála- og stærð-
fræðideildar stúdenta erlendis síð-
ustu 3 ár. Af skýrslu þessari sést, að
137 stúdentar stunda nám hér í há-
skólanum og af þeim sem nám
stunda erlendis eru nú flestir i
þýzkalandi (28), 23 í Danmörku en
20 i ýmsum öðrum löndum. Af ein-
stökum námsgreinum lesa flestir
læknisfræði (71) og næst lögfræði
Tilgátur.
Ritstj. Tímans er kunnugt um
það, að menn hér í Reykjavík
hafa verið.með, ýmsai’ tilgátur
um það, hvernig blaðinu hafi bor-
izt vitneskja uni það, hvað Egg-
ert Claessen var göfuglyndur,
þegar hann var að kveðja íslands-
banka héma á dögunum. Mbl.
heldur, að Svafar Guðmundsson
hafi sagt blaðinu frá þessu. Var
þetta í sjálfu sér ekkert ólíklegt,
því að Svafar mun vera viðkvæm-
ur maður og eðlilegt, að hann
kæmist við af veglyndi hins rauna-
mædda bankastjóra og vildi, að
hann fengi a. m. k. verðskuld-
aða umbun fyrir. Aðrir héldu, að
Claessen myndi hafa talað upp
úr svefni þar sem einhverjir
hefðu heyrt til, og hefði hann,
svo sem títt er í slíkum tilfellum,
dreymt um það, sem honum var
hugstæðast. En með því að rit-
stjóra Tímans finnst, að Claessea
eigi að fá að vera í friði með
drauma sína, sér hann enga
ástæðu til að ræða frekar um síð-
ari tilgátuna en vill hinsvegar
geta þess, að Svafar Guðmunds-
son hefir engar upplýsingar gefið
blaðinu um það efni, sem hér er
um að ræða.
Fölsunarmálið
og almannadómurinn.
Út um land hefir fölsunarmál
læknaklíkunnar og þeirra íhalds-
manna, sem studdu Helga.Tómas-
son í leyni meðan. von þótti um
að tilræði hans kynni að heppn-
ast, vakið megnustu andstyggð.
Mun slík alda, sem nú hefir risið
móti Kleppslæknunum og sam-
herjum þeirra í hinum pólitíska
heimi ekki hafa þekkst á Islandi,
síðan fsfirðingar söfnuðust forð-
um til vamar um Skúla Thorodd-
sen út úr viðreisnar baráttu þjóð-
ai’innar.
Álit almennings á athæfi
þeirra íhaldssinna, sem nú í vet-
ur hófu pólitíska ofsókn gegn
Jónasi ráðherra hefir meðal ann-
ars komið fram í traustsyfirlýs-
ingum undirrituðum af íjölda
manna í flestum kjördæmum
landsins. Slíkar traustsyfirlýsing-
ar hafa nýverið borizt af Snæ-
fellsnesi, úr Norður-ísafjarðar-
sýslu, Húnaþingi, Skagafirði,
Baráttan við Jónas
Baráttan við Jónas Jónsson, nú-
veranda dómsmálaráðherra, hefir
verið aðalþátturinn í stjómmála-
baráttu íhaldsliðsins íslenzka all-
an síðasta áratug — og lengur þó.
Fyrir engu máli hefir það barizt
með slíkum áhuga og harðfylgi
eins og því að vinna bug á þess-
um eina manni. Ódæma orku
hefir það eytt í þessum tilgangi,
og það eitt að prenta nafn Jón-
asar í íhaldsblöðin hefir vafalaust
kostað þúsundir króna, hvað þá
allt það, sem um þetta nafn hefir
verið prentað þar. Tíminn, sem
rógberar íhaldsins um land allt
hafa eytt fyrir sér og öðrum í
rakalausar óhróðurssögur og
blekkingar um Jónas og málstað
hans, er ómældur og ómetanlegur.
Og afleiðingar þess þjóðspilling-
arstarfs eru óyfirsjáanlegar.
Að vísu er þessi barátta íhalds-
liðsins við Jónas eðlileg, þegar á
allt er litið: Jónas er óvenjulegur
yfirburðamaður, sem barizt hefir
fyrir hverskonar umbótum og
gjörbótum í þjóðfélaginu með
fullkomnu hlífðarleysi áhugans.
Nú hefir umbóta og gjörbótamað-
urinn hinn þunga straum þróun-
arinnar með sér, svo að málstað-
ur hans er auðveldari til sóknar
og varnar en málstaður íhaldsins
og kyrstöðunnar. Og þar sem því
saman fara auðveldur málstaður
og yfirburðir á aðra hlið, er með
öllu vonlaus baráttan um mál-
staðinn á hina. Eina úrræðið til
Þingeyjarsýslum, Rangárvalla- og
Árnessýslum, auk hinna mörgu
kaupstaða og sveita, er áður
höfðu tekið í sama streng. Sem
sýnishorn almannadómsins þykir
rétt að birta eina slíka trausts-
yfirlýsingu, undirritaða af nálega
70 kjósendum í einni sveit á Suð-
urlandi, er til skamms tíma hefir
verið tahn hallast öllu meira að
íhaldsstefnunni en Framsóknar-
flokknum. Bera slíkar yfirlýsing-
ar vott um það, að þjóðin er nú
meir og meir að vakna til með-
vitundar um, að sú stjórnmála-
stefna, sem gengur í bandaiag við
Kleppverja og vegur að andstæð-
ingum sínum, með falsvottorðum
á ekki rétt á sér í landinu. I sömu
átt benda greinar, sem Tímanum
hafa borizt víðsvegar utan af
landi t. d. hin ágæta grein Kaiis
Finnbogasonar skólastjóra á Seyð-
isfirði, er birtist í blaðinu í dag.
Traustsyfirlýsingin er á þessa
leið:
„I tilefni himiar óvenjulegu og
iilkvitnislegu aðíarar, sem þér og
íieimili yðar, hi'. dómsmálaráð-
herra, hafið sætt, viljum vér
undirritaðir votta yður og vanda-
mönnum yðai- fulla samúð vora
og þakka yður það karlmennsku-
þor og ósérhlífna sókn, sem þér
hafið jafnan sýnt í baráttunni til
viðreisnai' þjóð vorri menningar-
lega og efnalega.
Vonum vér að þjóð vorri auðn-
ist sem lengst að njóta hinna
óvenjulega góðu hæfileika yðar og
að þér standið því styrkari sem
snarpar blæs um yður á sviði
þjóðmálanna. Sú er og trú vor
að svo muni verða.
Með virðingu og vinsemdar-
kveðjum. (Nöfn)“.
Guðm. Hannesson
og drengskapurinn.
Þegar Guðm. Hannesson talar
við menn einkalega segist hami
aldrei hafa flækst inn í verra mál
en það sem Sig. á Vífilsstöðum,
Dungal og Kleppslæknar drógu
hann inn í þegar undirrita skyldi
fölsunaivottorðið um dómsmála-
ráðherran. En í nýútkomnu Lækn-
ablaði hælir Guðm. Hanncsson
Iielga Tómassyni fyrir yfirburða
drengskap í sambandi við árás
lians á dómsmálaráðherrann og
heimili hans. — Merkilegir gerast
nú forkólfar þessarar stéttar. B.
að halda velli í slíkri aðstöðu
íhaldsins, er því að víkja á snið
við málefnin og snúa sókninni á
andstæðinginn sjálfan. Þennan
kost hefir ihaldið í landi voru
valið. Og af því stafar baráttan
við Jónas, og aðra þá, sem harð-
ast sækja fram.
Mesta stund hefir íhaldsliðið
lagt á það, að sannfæra alþjóð
um, að Jónas sé illur maður og
ósannsögull, og nú að lokum
brjálaður.
En almenningi hefir ekki enn
getað skilist það, að barátta Jön-
asar fyrir alhliða framförum
þjóðarinnar sé af illum toga
spurtnin. Og þá ekki frekai' þau
málin, sem hið göfuga íhaldslið
hefir viljað eigna sér, þegar ekki
var lengur hægt að sporna við
l'ramgangi þeirra (t. d. Bygg-
ingar- og landnámssjóður).
Þjóðinni hefir ekki heldur skil-
ist það almennt, að barátta Jón-
asar við lögbrjóta landsins sé ill,
nema þá fyrir lögbrjótana. Henni
.hefir ekki skilist það, að barátta
Jónasar gegn óreiðu og fjárdrætti
embættismanna, og fjársvikum
braskaranna, sé ill fyrir aðra en
þá, sem sekir eru, eða vilja taka
slíka menn til fyrirmyndar. Henm
hefir yfirleitt ekki skilist það, að
Jónas sé neitt illur maður, þó að
hann hafi séð ýmislegt ilt og skað-
legt í fari þj óðfélagsins og ein-
stakra manna og bent á það og
barist við það hlífðarlaust.
Ekki hefir íhaldsliðinu gengið
betur að sannfæra alþjóð um
ósannsögli Jónasar. Þrátt fyrir
'skrif og skraf hinna fjölmörgu
veigaminni íhaldsliða, og þrátt
fyrir það, þótt átta virðulegir
Fréttip
Tíðin breyttist mjög til batnaðar
i íyrri viku, sem var 23. vetrarvikan.
I næstu viku á undan var slæmui-
norðangarður um allt land, en birti
upp um lielgina og var stillt
og bjart veður um ailt iand á mánu-
dag með nokkru írosti nyrðra, en
irostleysu sunnan iands. Á þriðjudag
gjörði livassa SA-átt og hlánaði á
Suður- og Austurlandi, en snjóaði á
Vestíj. og Norðurlandi. Á miðvikudag
iægði veðrið og lilánaði um alit land.
Hélst vikuna út liæg S-veðrátta og
góð lilýindi um ailt land — oítast
7—8 st. hiti um hádegið. — Snjór
mun hafa verið orðinn mjög mikill
norðanlands og austan eftir N-liríð-
arnar og mun v.ei'a taisvert mikill
ennþá, þó mikið hafi sjatnað. Suiin-
an laiids var mjög snjólítið. Á Kirkju-
bæjarklaustri var talið alautt.
Síðastliðna viku, sem var 24. v.
vetrar, hefir lialdizt suðaustan eða
sunnan veðrátta og liiýindi. Aðfara-
nótt mánudags var SA-stormur á SV-
landi og stórrigning, en lítið náði það
veður til N- og A-lands. Á miðrikud.
vai' hæg N-átt og kólnaði nokkuð
norðaiilands, en þó viðast frostlaust.
í gærkvöldi brá tii N-áttan um allt
iand. Var komin NA-iiríð með 2 st.
frosti á Hornströndum og í dag er
livöss N-átt og hriðarveður um allt
Norðurland.
Prentvilla. í tiðai-fréttum 29.
marz hafði á einum stað misprent-
ast fárviðri í stað þýðviðri.
Menntaskólinn í Rvík. Kennslu-
málaráðherra bauð siðastl. sunnudag
alþingismönnum og nokkrum öðrum,
að skoða menntaskólann hér og þær
umbætur, sem á honum hafa verið
gjörðar i tið núverandi stjórnar. Hús-
ið hefir verið inálað utan og að
nokkru leyti að innan, gólf í kennslu-
stoíum og göngum dúklögð, loftræst-
ing sett i húsið og sameiginlegri
fatageymslu komið fyrir á neðstu
liæð i stað þess að geyma vosklæði
inni i kennslustofunum eins og áður
var. Salemum hefir verið fjölgað,
svo að viðunanda má teljast. Á efsta
lofti hefir verið gjörð heimavist fyrir
7 nemendur. En mestum breytingum
hefir bókasafnið tekið. Bókasafnshús-
ið, sem stendur rétt lijá skólanum, er
gjöf frá enskum manni og kom í eigu
skóians skömmu eítir miðja 19. öld.
Var liúsið smámsaman fyilt af göml-
um skræðum, sem skólanum bárust
á ýmsan liátt og enginn maður leit
í. þai' sem bókageymslan var áður
íhaldsþingmenn í efri deild Al-
þingis — þar á meðal konan, sem
átti meðal annars að bæta orðalag
og siðgæði Alþingis — vísuðu á
bug einni tillögu Jónasar árið 1926
og rökstuddu tillöguna með þvi,
að Jónasi hefði í opinberu blaði
verið biigslað um æruleysi, lýgi og
rógburð, — þá hefir svo undar-
lega til tekist, að þeim, sem trúa
Jónasi og treysta, hefir farið sí-
íjöigandi, en trúin á ílialdsliðið
þorrið að sama skapi.
En síðan þessir virðulegu full-
trúar þjóðarinnar í efri deild Al-
þingis reistu sér hinn einstæða og
óbrotgjarna minnisvarða í þing-
sögu þjóðarinnar — og sennilega
allrar veraldar — hafa þær fækk-
að og lækkað raddirnar um ósann-
sögli Jónasar, hvort sem það staf-
ar nú af því, að jafnvel blaðamenn
íhaldsins hafi ekld viljað eiga und-
ir því, að þingmenn flokksins færu
að tíðka slíkan rökstuðning við af-
greiðslu mála, eða þeir hafa séð,
að verkið var vonlaust.
En síðan röddum fækkaði um
ósannsögli Jónasar, hefir magnast
sá kvittui', að hann sé geðveikur
eða brjálaður. Mér vitanlega hafa
engin rök verið færð fyrir þessum
orðrómi og ekki verið bent á eitt
einasta verk Jónasar, sem bæri
vott um brjálun. Þeir, sem hafa
kynnt sér ræður hans og ritsmíð-
ar fram á síðustu daga, munu
ekki hafa fundið þar vitnisburði
um veiklaða sál. Og verður því
ekki með vanalegri skygni séð,
að kvittur þessi eigi við rök að
styðjast.
Samt sem áður leggur íhalds-
liðiðe ofurkapp á að útbreiða og
magna þá trú — bæði innanlands
og utan — að Jónas sé geðveikur,
og hefir nú íengið í lið með sér
þann manninn hérlendis, sem
helzt ætti að bera skyn á þessa
hluti. En sá maður er herra Helgi
Tómasson yfirlæknir á Nýja-
Kleppi. Og þar sem hann er sér-
fræðingur í sálsýkisfræði,, mætti
ætla, að meira tillit yrði tekið til
umsagnar hans en annara. Er því
sérstök ástæða til að athuga sem
gerst þann alvarlega þátt, sem
af honum og um hann hefir
spunnist í baráttunni við Jónas.
Ilerra Helgi Tómasson þykist
hafa séð eitthvað það í fari Jón-
asar dómsmálaráðherra, sem
„virðist benda á (ákveðna) geð-
bilun, er geti haft áhrif á sjálf-
ræði hans“, og gert hann hættu-
legan sjálfum sér eða öðrum.
Læknirinn telur sér siðferðislega
skylt að skýra réttum aðiljum
fi'á þessu. Rétta aðilja telur
hann: „Alþingi, forsætisráðherra,
dómsmálaráðherra og fjölskyldu
hans“. Hann fer því til forseta
sameinaðs Alþingis og forsætis-
ráðherra, en síðan til dómsmála-
ráðherra og konu hans og skýrir
þeim frá grun sínum. En gögn
fyrir þessum grun vill hann ekki
leggja í hendur annara en sér-
fræðinga í sálsýkisfræði „t. d.
nefndar erlendra sérfræðinga, er
Alþingi fengi hingað til að rann-
saka andlega heilbrigði ráðherr-
ans“.
Hér skulu engar brigður born-
ar á það, að læknirinn skýri rétt
frá grun sínum og tilgangi í
þessu máli. Aðeins leitast við að
benda á og skýra eðlilegar af-
leiðingar af gerðum hans í því.
Læknirinn telur sig hafa gegnt
siðferðilegri skyldu sinni í þessu
máli — bæði gagnvart þjóðinni,
dómsmálaráðherra og fjölskyldu
hans.
Siðferðileg skylda ei' nú nokk-
uð óákveðið hugtak og einkalegt.
Þaö breytist frá kynslóð til kyn-
slóðar, og má oftast um það
deila, hvenær siðferðilega skyldan
kallar. En að því ieyti, er tekur
til siðferðilegrar skyldu í þessu
efni, hefir læknirixm enga sér-
stöðu. Hún hvílir jafnt á öllum,
bæði lærðum og ólærðum, fróðum
og sérfróðum. Allir þeir, sem tal-
að hafa um „geðbilun" dómsmála-
ráðherrans gætu hafa gjört það í
þeirri trú, að það værí siðferðileg
skyida þeirra við þjóðfélagið að
losa það undan áhrifavaldi þesaa
hættulega manns. Og þeir gætu
líka hafa gjört það af góðvild við
ráðherrann, að vara hann við
sjálfum sér. Hitt er annað mál:
hvað þeir hafa gjört.
Læknirinn virðist einnig telja
hina siðferðilegu skyldu sína því
ríkari, sem hann berí betra skyn
á þessi mál en aðrir landar hans.
Og látum svo vera.
En hæfni manns til þess að
kveða upp réttan dóm um það,
hvort einhver annar maður sé,
eða kunni að verða geðbilaður eða
ekki, er alt annað en hæfni hans
til að kveða á um það, hver se
hin siðferðilega skylda hans í mál-
inu. Og þar sem hver maður
verður að kveða sjálfur á um
það, hver sé hin siðferðilega
skylda hans í hverju máli, þá
skiptir sérþekking hans á mál-
efninu sjálfu engu um þann dóm.
Heimskinginn getur alveg eins