Tíminn - 12.04.1930, Blaðsíða 3

TlMINN
77
Aðalbankinn í Reykjavík tekur til
starfa í dag, iaugardaginn 12. apríl 1930,
kl. 10 árdegis.
Bankastjórnin
Auglýsingasala á girðinganetum:
Til að kynna hinum ýmsu notendum hina sérstaklega góðu teg-
und af Gipðinganetum frá .,Middelfaa?t“ höfum við ákveð-
ið að selja á tímabilinu frá 14. apríl til 14. maí (eða svo lengi sem
birgðir endast) eftirfarandi stærð: 68 cm. há 100 metrar í rúllu 12’,
* möskva stærð, príma galvanisering.
Verð kr. 20.00 rúllan.
(37). — Alls stunda nám heima og
erlendis 208 ísl. stúdentar.
Orðsending írá útvarpsstjóra: Samn-
ingarnir um byggingu útvarpsstöðv-
arinnar voru miðaðir við það, að
stöðin yrði komin upp og orðin not-
hæí fyrir Alþingishátiðina á kom-
anda sumri, og voru fésektir lagðar
við, ef út aí brigði. Skilyrði af hálfu
Marconifélagsins var það, að stöðvar-
húsið yrði tilbúið eða byggingu þess
yrði svo fram komið, að uppsetning
vélanna gæti hafist i byrjun apríl.
Af reynslu undangenginna ára og
því, sem tiðast er hér sunnanlands,
þótti mega vænta, að tóm gæfist til
þess að reisa eigi stærra hús og að
eigi myndi frost og harðviðri hamla
svo gjörsamlega öilum framkvæmd-
um í þessa átt, sem raun er á orðin.
— Eru nú því miður eigi minnstu
líkur til þess, að stöðin verði komin
upp fyrir' hátíðina. Fyrir mánaðamót-
in síðustu var gjörð athugun um það,
hvað kosta myndu sérstakar ráðstar-
anir, til þess að koma stöðinni upp
í tæka tíð. meðal annars á þann hátt,
að slá upp timburskýli utau um
nokkurn hluta stöðvarhússins, —
vélasalina. En með því að kostnað-
ur af því að flýta verlcinu svo mjög,
hlaut að verða allmikil, en hinsvegar
ekki tryggt, áð stöðin yrði nothæf,
þar sem eigi gæfist tími til að prófa
hana fyrir hinn tilskylda tíma, þótti
ekki ráðlegt að gjöra þessar ráðstaf-
anir. Af þessu leiðir, að ástæðulaust
er og óráðlegt fyrir almenning að
leggja í sérstakan kostnað til þess að
geta tekið á móti útvarpi frá hátíð-
inni. Fréttir af útvarpsmálinu verða
jafnharðan sendar blöðunum, eftir
því sem framkvæmdum miðai og
leiðbeiningar úm val og kaup á !ækj-
um síðar birtar, þegar ákvarð nir
liafa verið teknar um það efni.
Grein um Kvenfélagasamband ís-
lands, eftir frk. Ilalldóru Bjarnadótt-
ur, kemur í næsta blaði.
Um gerilsneyðingu mjólkur í Flóa-
búinu ritar Jörgensen forstjóri bús-
ins í næsta blað Ingólfs.
Útvegsbanki íslands hf., sem tekur
til starfa í dag (sbr. augl.) hefir til
umráða 7y2 milj. kr. hlutafé og 4
milj. 700 þús kr. áhættufé, sem verður
til tryggingar innistæðum, næst á eft-
ir hlutafénu.
Um pórsstrandið ritar Runólfur
bóndi á Kornsá i næsta blað Timans
(svar til Mbl.).
Eldspýtnahringurinn. Snemma í
I
i
i
I
i

Reykjayík Sírni 249
Niðursuðuyörur vorar:
Kjó't......i 1 kg. og * lfi kg. dósum
Keefs .... - 1 -- - 1/2 —
Bayjarabjágn 1 - - 1/2 -
Fiskabollnr - 1 - - 1/2 — -
Lax........- 1 - - 1/2 -
hljóta almenntngstof
Ef þér hafið ekki reynt vömr
þessar, þá gjörið það nú. Notið
innlendar vörur fremuren erlendar,
með því stuðlið þér að því, að
íslendingar verði sjálfum sér nógir.
Pantanir afgreiddar fljótt ng
vel hvert á land sem er.
Lax- og silungs veiðitæki
allskonar fyrir stangaveiði.
Biðjið um verðskrá.
Sportvöruhús Reykjavíkur,
Bankastr. 11. Box 384.
síðastl. mánuði varð „eldspýtnakóng-
urinn" sænski, verkfræðingurinn Iva •
Kreuger, 50 ára. Saga hans eftir að
hann komst á fullorðins aldur er að
miklu leyti saga éldspýtnaiðnaðarins
sænska. Hann sameinaði eldspýtna-
verksmiðjur víðsvegar um Svíþjóð i
eldspýtnahring, Svenska Tándstick-
aktiebolaget, sem er orðinn einn af
stærstu og auðugustu stóriðjuhring-
um heimsins. ])etta fyrirtæki á stór
skóglendi bæði í Svíþjóð og í balt-
isku löndunum austan Eystrasalts,
og eldspýtnaverksmiðjur um allan
heim. Sænski eldspýtnahringurinn
hefir nú hátt á þriðja hundrað útibú
í öllum menningarlöndum, nema
Rússlandi, og talið er að þriðji hver
maður af íbúum jarðarinnar noti dag-
loga cldspýtur frá þessu sænska fé-
lagi.
Europa, hið nýja skip North Ger-
manLloyd hefir nýlega farið fyrstu
ferð sina yfir Atlantzhaf á 4 dögum
10 klst. og 48 mín. og þannig verið
54 min. fljótari en „Bremen", sem
áður var hraðskreiðasta skip heims-
ins.
ern
vönduðnst og sterknst.
Samband ísl. samvinmufél.
„Örninn“
Karla-, Kven- og Barna-reiðhjól.
„Matador11 karla- og barna-
reiðhjól. ,
V. K. C. kven-reiðhjól.
þessar tegundir eru íslands
beztu og ódýrustu reiðhjól
eftir gæðum.
Allir varahlutir til reiðhjóla.
Sendum vörur um allt land
gegn póstkröfu.
Reiöhjólavekstseðið
„ÖRNINM“
Svuntuspennur og svuntuhnappar
Sent út um land gegn póstkröt'u.
Jón Sigmundsson, gullsmiður
Sími 383 — Laugaveg 8.
Marconi, hinn frægi uppfyndinga-
maður, héfir nýlega reynt ný tæki,
sem hann hefir fundið upp til þess
að s.enda rafmagnsstraum í loftinu.
llann sendi straum frá snekkju sinni
„Elektra" á höfninni i Genúa og
kveikti á 2 þúsund rafmagnslömpum
i Sidney í Ástralíu, í tíu þúsund
mílna fjarlægð. Marconi spáir því
sjálfur, að rafmagnsleiðslur frá afl-
stöðvum muni með tímanum verða
alveg óþarfar.
-----O-----
Líftryggingatélagið
A N D V A K A
veitir yður
hagkvæma tryggingu
Ný fegurð
fyrir bros yðar.
Náið burtu húðinni, sem gerir
tennurnar dökkar.
'T'ANNHIRÐINGAR hafa tekið stórum
* framförum.
Tannlæknavísindin rekja nú fjölda tann-
kvilla til húðar (lags), sem myndast á
tönnunum. Rennið tungunni yflr tenn-
urnar; þá finnið þér slímkent lag.
Nú hafa vísindin gert tannpastað Pep-
sodent og þar með fundið ráð til að eyða
að fullu þessari húð. >að losar húðina og
nær henni af. >að inniheldur hvorki
kísil né vikur.
Reynið Pepsodent. Sjáið, hvernig tenn-
urnar hvítna jafnóðum og húðlagið hverf-
ur. Fárra daga notkun færir yður heim
sanninn um mátt þess. Skrifið eftir
ókeypis 10 daga sýnishorni til: A. H.
Riise, Afd. 231369, Bredgade 25, EX,
Kaupmannahöfn, K.
FÁIÐ TÚPU 1 DAG!
Afburða-tannpasta nútímans.
Hefur tueðmæli heiztu tannlækna í öilum heimi. 2613
talið sér siðferðilega skylt að
kveða upp dóm í máli, sem hann
ber ekkert skyn á, eins og spek-
ingurinn, sem veit á því glögga
grein.
Sérþekking geðveikralæknisins
eykur því að engu siðferðilega
skyldu hans til að láta uppi grun
sinn um geðbilun dómsmálaráð-
herrans, heldur þvert á móti:
Hún eykur siðferðilega skyldu
hans til að láta ekki uppi órök-
studdan grun í svo alvarlegu og
margþættu máli.
Sérþekking, á hverju sem er,
eykur að vísu siðferðilega skyldu
þekkingarhafans. En ekki til þess
að segja eitthvað, heldur til þess
að segja satt og ekki annað en
satt um það efni, sem sérþekk-
ingu hans verður við beitt.
Skilningur — eða öllu heldur
misskilningur — læknisins á sam-
bandi sérfræði sinnar og siðferði-
legrar skyldu, virðist því hafa
valdið því, að öll þjóðin og enn
fieiri vita hinn ægilega grun hans
um geðbilun dómsmálaráðherrans.
Menn spyrja um rök, en læknir-
inn neitar að rökstyðja gruninn
fyrir alþjóð og skírskotar til sér-
fræðinnar. En, eins og síðar skal
að vikið, er það slíkum annmörk-
um bundið að fá fullnaðarúrskurð
hennar í þessu máli, að það má
teljast með öllu ógerandi, að
minnsta kosti með þeim hætti,
sem læknirinn leggur til.
Að svo stöddu er því ekki um
annað að gera en að trúa hinum
órökstudda grun læknisins eða
trúa honum ekki.
Meðal hugsandi manna á órök-
studdur grunur engan rétt á sér.
Hann verður ekki tekinn gildur
af öðrum en þeim, sem ekki
hugsa og vilja trúa honum. Og
þó að einn sérfræðingur bætist í
hóp þeirra margfróðu manna, sem
dylgjað hafa og dylgja enn urn
geðbilun dómsmálaráðher.ra, getur .
það ekki orðið til annars en að 1
auka andstyggðina á dylgjunum,
og það því meira sem sérfræð- :
in leggur þyngri siðferðilega
skyldu á lækninni en aðra, í því
efni að segja satt og ekki annað j
en satt í naf. ú sérfræðinnar.
Lækninum var voi’kunnarlaust
að sjá það fyrir, að grunur hans,
sem engir nema sérfræðingar áttu
að vera dómbærir um, átti ekk-
7 j
ert erindi til einstakra manna eða
almennings nema það eitt að
verða skálkaskjól þeiiTa, sem feg-
ins hendi taka hvert það vopn,
sem þeir ætla að duga megi í bar-
áttunni við dómsmálaráðherrann.
Læknirinn hefir talið það sið-
ferðilega skyldu sína við dóms-
málaráðherra 0g konu hans að
tjá þeim gnm sinn. Samkvæmt
því virðist það skoðun hans, að
það sé hættulaust fyrir mann,
sem gengur með sjúkdóm eða
drög til hans að hafa grun um
það. Vera má, að skoðun þessi sé
byggð á sérfræði. En víst er um
það, að það er nokkuð óbifanlegt
álit margra athugulla manna —
að meðtöldum læknum — að
grunur manns um það, að hann
gangi með hættulegan sjúkdóm,
geti haft örfandi áhrif á sjúk-
dóminn, ef drög eru til hans fyrir
— og ekki sízt, ef sjúkdómurinn
er andlegs eðlis. Ég hygg því, að
örðugt muni að drepa niður því
áliti, að för læknisins á heimili
dónasmálaráðherra, til að birta
þeim hjónum hinn ægilega grun
sinn, hafi verið hi’eint og beint
sýkingartilræði við ráðherrann og
fjölskyldu hans. Og vafalaust
mundu flest heimili í landinu
mælast undan slíkum hehnsókn-
um. Enda mundi þurfa að auka
húsrúm á Nýja-Kleppi, ef þær
gerðust tíðar.
Enda þótt aðgerðir læknisins í
þessu máli megi benda á mikinn
áhuga á því að vaka yfir andlegri
heilsu og velferð landsmanna, þá
hlýtui- skilningur hans á rétti
sínum og skyldu í þessu efni að
mæta hinni snörpustu andstöðu.
Menn hljóta að mótmæla tak-
markalausum rétti þessa læknis
og annara lækna landsins til þess
ótilkvaddir að kveða á um það,
hverjir skuli grunaðir um að vera
með hættulega sýki og hverjir
ekki. Og í stað þess, að Alþingí
veiti læknunum aðstoð sína í
þessu efni, verður að krefjast
þess af því, að það haldi verndar-
hendi yfir sjálfsákvörðunarrétti
borgaranna og friðhelgi heimil-
anna í ríkinu, hvaða álit sem
ófróðir eða sérfróðir Pétrar eða
Pálar kunna að hafa á siðferðileg-
um skyldum sínum og rétti til
afskipta af einkamálum og opin-
berum málum.
Sé tillaga læknisins um það, að
Alþingi fái hingað nefnd erlendra
sérfræðinga „til að rannsaka and-
lega heilbrigði dómsmálaráðherr-
ans“ borin fram í alvöru, er hún
óvenjulega ísjárverð. Því í fyrsta
lagi felur hún í sér römmustu
árás á almenn mannréttindi; í
öðru lagi alvarlega hættu fyrir
raunverulegt vald Alþingis; og í
þriðja lagi fer hún fram á „utan-
stefnur
1 nyjum stíl — þar
sem hún ætlast til að úrskurðar-
valdið um andlega heilbrigði ís-
iöienzks sjórnmálamanns sé lagt
undir erlendan dóm.
Það er viðurkenndur réttur
hvers sjálfráða manns að ráða því
sjálfur, hvort hann leitar sér
læknis eða ekki. Vitanlega getur
hann fariö að ráðum annara í því
efni, ef honum þóknast, en eng-
inn á rétt til að þröngva honum
til þess, meðan hann missir ekki
sjálfræði sitt að lögum — þar á
meðal sóttvarnarlögum. Þeir ein-
ir, sem ekki eiga að lögum ráð-
stöfunarrétt á sjálfum sér, svo
j sem börn, vitfirringar og glæpa-
menn, verða að hlíta forsjá ann-
■ ara í þessu efni sem öðrum.
Nú leggur læknirinn til, að AI-
þingi taki sjálfsákvörðunarrétt-
inn, í þessu efni, af dómsmála-
ráðherra ríkisins, og fái útlenda
! sérfræðinga til að rannsaka and-
lega heilbrigði hans. Þetta er til-
laga um það, að farið sé með
i dómsmálaráðherrann eins og t. d.
i vitfirring eða glæpamann. Og
; ástæðan til þessarar gífurlegu til-
lögu er ekki sú, að ráðherrann
sé vitfirrtur eða hafi drýgt glæp,
heldur aðeins grunur læknisins
sjálfs og dylgjur ýmsra annara
um þáð, að ráðherrann kunni að
vera eða verða geðbilaður, og
kunni að fremja eitthvert ódæði
einhverntíma.
Ef Alþingi teldi sig eiga rétt á
því og léti leiðast til þess að taka
þessa tillögu alvarlega og svifta
ráðherrann ráðstöfunarréttinum á
sjálfum sér, í þessu efni, og
bygði slíka ráðstöfun á grun ein-
um og dylgjum, þá er auðséð
hvert steinir um manméttindi
annara borgara ríkisins. En jafn
auðséð er lútt: í hendur hvers eða
hverri hinu raunverulega valdi
Aiþingis væii stefnt. Yfirlæknir-
inn á Nýja-Kleppi og samherjar
hans yrðu hinir raunverulegu
stjórnendur ríkisins, því hinn
ægilegi grunur yfirlæknisins
héngi eins og biturt sverð yfir
höfði hvers þess stjórnmála-
manns, sem ekki kynni eða vildi
haga sér í hvívetna að skapi þes*
volduga manns. Vitanlega mundi
læknirinn æfinlega hafa sína sið-
ferðilegu skyldu til að taka í
taumana, hvenær sem hann grun-
aði, að þjóðinni stafaði hætta af
gerðum einlivers tilþrifamikils
stjórnmálamanns. Og siðferðilegu
skylduna dæmir hann sér sjálfur,
eftir því, sem hann er maður til.
Loks skal bent á það, að ef
Alþingi legði það undir dóm er-
lendra sérfræðinga, fyrir hönd
sína og þjóðarinnar, hvort at-
hafnamesti og alkunnasti stjóm-
málamaður þjóðarinnar væri
brjálaður eða ekki, þá væri þar
með gefin ótvíræð yfirlýsing allri
veröldu um það, að „þessi þjóð“
sé ekki fær um að dæma um það,
hvort forystumenn hennar séu
með öllum mjalla eða ekki, og
þori því ekki að Stj óma sér sjálí.
í þessu máli á þjóðin um tvo
kosti að velja: Annar er sá, að
leggja málið undir úrskurð er-
lendra skeikulla sérfræðinga, og
afsala sér þar með réttinum til að
ákveða sjálf, hverjum hún skuli
treysta og hverjum ekki. Hinn er
sá, að leggja málið í dóm óskeik-
ullar reynzlu með hugrekki þess,