Tíminn - 19.04.1930, Blaðsíða 3

TlMIlf N
81
Refanetín
margeftírspurðu nýkomin.
Verðið lægra en nokkru sinni fyr.
Samband ísl. samvinnufélaga
Sambandsþing
9. Sambandsþing Ungmennafélaga ís-
lands verður háð á Þingvöllum við Öxará
í næstkomandi júní-mánuði. Hefst þingið
sunnudaginn 29. júní, árdegis.
Sambandsstjórnín
KvenfélagasanbaRd
Islands
Eítir Halldóru Bjaruadóttur.
Á íslandi eru rúmlega 100 kven-
íélög, sum um 50 ára gömui. Félög
þessi hafa, eins og gefur að skilja,
margskonar starfsemi með höndum.
þau byrjuðu flest sem líknarfélög,
settu sér það markmið að hjálpa með
samtökum þeim, sem bágt áttu á
einn eða annan hátt: vóru veikir eða
urðu fyrir eignamissi, þau hjálpuðu
einnig þeim, sem áttu erfiðar heim-
ilisástaíður, bœði með vinnu og gjöf-
um.
Á seinni árum hafa kvenfélögin
vikkað starfssvið sitt. þau hafa beitt
sér fyrir ýmiskonar frœðslu í sveit-
um fyrir námsskeiðum og umferðar-
kennslu í matreiðslu, handavinnu eða
garðrækt. þau hafa mörg gengizt
fyrir sýningum, sum hafa haft hjúkr-
unarmálin með höndum, sum hafa
sett á stofn gamalmennahæli, sum
liafa starfrækt gistihús, af því að þess
hefur verið sérstök þörf í kauptúni
því, sem félagið starfar í, sum hafa
tekið sér fyrir hendur að hlynna að
safnaðarkirkjunni sinni. þannig
mætti lengi telja, þvi kvenfélögin
liafa tekið þ au verkefni upp, sem
þörf hefir verið á að leysa í það og
það sinnið og á hverjum stað fyrir
sig. En sitt einkaverkefni að hlynna
að og hjálpa þeim sem eiga bágt
hafa kvenfélögin ekki yfirgefið, þó
verkefnin hafi fjölgað. þökk sé þeim
fyrir það.
Sérstök hlutverk meðal íslenzkra
kvenfélaga hafa verkakvennafélög og
kvenréttindafélög, og þau félög, sem
vinna að trúmálum og bindindis-
málum.
íslenzkir staðhættir gerðu það þeg-
ar frá byrjun að verkum, að lítil
sem engin samvinna gat orðið með
félögunum í hinum einstöku sveitum
og bæjum. Erfiðleikar eru margir og
miklir vegna strjálbyggðar og fá-
mennis að halda félögunum saman
og hafa fundina fjölbreytta. þess
eru þó varla dæmi, að kvenfélög hafi
hætt störfum. Konurnar eru þolgóðar
og iáta ekki hugfallast þó á móti
blási, eru ófúsar á að láta þá starf-
semi niður falla, sem þær hafa
byrjað á, og sem þær finna að á
rétt á sér og gerir gagn. Enda þykir
konunum vænt um félögin sín. En
þeim varð það brátt ljóst, að ólíkt
fleiru mátti lcoma í framkvæmd og
kippa í lag, ef mörg félög vnnu
saman að ákveðnum verkefnum.
Fyrir rúmlega 20 árum síðan
mynduðu suður-þingeyskar konur
sambandsfélag með sér innan sýslu,
og settu sér það markmið að koma
á fót húsmæðraskóla í héraðinu.
Fyrir þessu máli hafa þær barizt nú
í rúm 20 ár, og lagt til þess alt það
fé, sem þær hafa getað innheimt,
enda er skóiinn nú kominn upp sem
deild við Alþýðuskólann á Laugum,
og er eftirlæti kvennanna, sem eðli-
legt er.
Héraðssýningum og fjölmennum
kvennafundum hefir Sambandið
einnig gengist fyrir og á ýmsan hátt
unnið að áhugamálum héraðs-
kvenna. Frh.
Fréttir
Tíðin í þessari viku, sem var 25.
vika vetrar hefir verið ágæt um alt
land að heita má. Norðangarðurinn
í lok siðustu viku fjaraði út á sunnu-
daginn og brá síðan til hægrar S-
áttar og hlýinda. Á miðvikudag brá
snöggvast til N-áttar og hvessti nokk-
uð austanlands en veður hélst bjart
og frostlaust að mestu. Mesti hiti í
Reykjavik þessa viku var 11,7 st., en
-í- 0.2 st. þegar kaldast var. — Alautt
er nú talið á láglendi á Suður- og
Vesturlandi og mestallt Norðurland.
Hinsvegar er talsverður snjór á Aust-
urlandi.
Stofufundur í væntanlegu Fram-
sóknarfélagi í Ivjósarsýslu, verður
lraldinn á Brúarlandi í Mosfellssveit
á sumardaginn fyrsta. Mun fylgi
Framsóknarflokksins hafa aukizt
stórum þar í sýslu tvö síðustu árin.
Fundarboðendur eru átta: þorgeir
Jónsson bóndi Varmadal, Kolbeinn
Högnason bóndi Kollafirði, Sigfús
Jónsson bóndi Norðurkoti, Sigurður
Helgason skólastjóri Klébergi, Gísli
Hansson bóndi Fitjakoti, þorkell
Kristjánsson Víðinesi. Baldur Páls-
son bústjóri Sjávarhólum og Jón
Jónsson bóndi Varmadal. Jónas Jóns-
son dómsmálaráðherra kemur vænt-
anlega á fundinn og e. t. v. fleiri
Framsóknarmenn úr Reykjavík.
Skattstjóri i stað Helga P. Briem,
sem nú hefir tekið sæti í stjórn Út-
vegsbankans, hefir verið settur Ey-
steinn Jónsson Finnssonar prests á
Djúpavogi. Eysteinn hefir undanfarið
verið starfsmaður í stjórnarráðinu og
hafði jafnframt á hendi endurskoðun
fyrir skattstjórann í Reykjavik, eftir
að Helgi P. Briem tók við því starfi.
Siðastliðið sinnar var E. J. erlendis
og kynnti sér m. a. ali rækiiega bok-
færslu og reikningshald í fjármala
ráðuneytinu danska. Er hann vafa-
laust manna bezt til þess fallinn með
tillliti til þekkingar, samvizkusenu og
hæfileika, að halda áfram þvi um-
bótastarfi, sem Helgi P. Briem
bankastjóri hefir hafið í skattheimt-
unni liér í höfuðstaðnum.
M.s. Diskó, skip Grænlandsverzlun-
arinnar dönsku, kom. hingað fyr-
ir stuttu síðan. Með skipinu var
þýzki vísindamaðurinn dr. Wegener
með leiðangur sinn,16 menn, á leið til
Grænlands. Kom skipið hingað til
þess að taka þrjá íslendinga sem
vei’ða með í förinni og 25 hesta, sem
notaðir verða í leiðangrinum. þeir ís-
lendingar sem fóru í íerðina eru Vig-
íús Sigurðsson Grænlandsfari, Guðm.
Gislason stud. med. frá Eyrarbakka
og Jón Jónsson bondi á Laug í Bisk-
upstungum. —Er gert ráð fynr að
Disko flytji leiðangursmennina til
Holsteinsborgarnýlendunnar á vestur-
hér að framan, mun nú raunar
flestum frjálslyndum mönnum
ljóst. En það sést glöggt að íhalds
flokkurinn, sem er sjerhagsmuna-
samband fjárráðastéttanna og
embættismanna, heldur enn fast
við erfðavenjuna: Embætti vegna
embættismanna.
n.
Erfðalcenningar hafa einnig ráð
ið um veitingar embætta. Þessar
venjur eru allar æfagamlar, allai’
arfur frá einveldistímanum, mið-
aðar við hag og vilja embættis-
mannanna en ekki alþýðunnar.
Veigamesta venjan er að véita
elzta umsækjanda embætti að öll-
um jafnaði.
Hyggjum að þeírri venju. Hún
hefir verið talin af íhaldsmönnum
svo sjálfsögð, að engrar rann-
sóknar þyrfti við.
Venjulega má telja að eðlilegur
starfsaldur manna í embættum sé
nálægt 40 árum, þeir taki við em-
bættum 25 ára gamlir en séu orðn
ir starfslúnir 65 ára. Eg held nú,
að engum blandist hugur um að
fyrri 20 árin af þessu aldursskeiði
séu bezti starfstími manna til
allra starfa. Menn eru miklu af-
kastameiri fyrra hluta starfstím-
ans, miklu frumlegri og hug-
kvænmari. Þrátt fyrir þetta getur
roskinn embættismaður verið
mjög nýtur, þó hann hafi að ö’J-
um jafnaði verið betri starfsmað-
ur meðan hann var yngri. En
roskinn maöur á altaf mjög mikið
strönd Grænlands, en þaðan fara þeir
á öðru skipi til Umanak, sem liggur
talsvert norðar (á 70° n. br.). Eiga ís-
lendingamir að flytja farangurinn á
hestunum inn að jöklinum. — Allur
útbúnaður leiðangursins er mjög full-
kominn. M. a. hafa þeir félagar tvo
vélsleða sem knúðir eru með loft-
skrúfum, likt og flugvélar. — Dr.
Wegener er mjög kunnur visinda-
maður fyrir landfræðirannsóknir sín-
ar. Hann tók þátt í leiðangri Danans
Iíock yfir þvert Grænland árið 1913.
í þeirri för var einnig Vigfús Sig-
urðsson og gat sér þar hinn bezta
orðstir. Hefir hann í’itað bók um þá
ferð. Vigfús er nú farinn til Græn-
lands í þriðja sinn; hann var með í
Gottuleiðangrinum síðastliðið sumar.
— Dr. Wegener og menn hans ætla að
hafa vetursetu á Grænlandsjöklum
næsta vetur en íslendingamir munu
fara á skipi til Kaupmannahafnar i
des. næstkomandi.
Hafísinn er nú alstaðar horfinn frá
Norðurlandi.
H. C. Andersen. 2. þ. m. voru liðin
125 ár frá fæðingu æfintýroskáldsins
fræga H. C. Andersen. í tiletni af því
fóru fram mikil liátíðahöid í Danrn.,
einkum í Khöfn og Odense, fæðmgar-
bæ skáldsins; m. a. söfnuðust sanian
70.000 börn á Ráðhústorginu í Kböfn
og sungu eitt af ættjarðarjvvæðum
Andersens. 3. apríl var gei'ið ,.íri" í
öllum barnaskólum i Khöfn.
Slys. það slys vildi til í Keilayík
nýlega að bát með 5 mönnum hvolfdi
og druknuðu fjórir þeirra. Voru þeir
að leggja vélbáti sem var nýkominn
úr róðri, en stormur var nukill og
bar þá af leið er þeir reru í land cg
náðu ekki lendingunni, heldur lentu
upp á flúð skamt undan landi.
Bátur hrekst. Fyrir nokkru vantaði
yélbbátinn Snarfara frá Sandgerði í
þrjá sólarhringa. Voru menn farnir að
óttast um afdrif hans. Var Óðinn
seiidur að leita bátsins og fann hanri
30 mílur vestur af Reykjanesi.
Alþingi hefir nú lokið störfum í
bráð. Síðustu deildafundir voru úti
á fimmtudagsnótt. í dag er fundur
í sameinuðu þingi og verður þá þing-
störfum frestað þangað til á þingvöll-
um í vor. Verður þing sett þar að
nýju 26. júní. — Tíminn mun í næstu
blöðum birta yfirlit yfir þingstörfin
í aðaldráttum.
Ingóltur Bjarnarson alþm. og þór-
ólfur Sigurðsson bóndi í Baldurs-
heimi tóku sér far með „Nova" héð-
an á fimmtudaginn.
Gestir í bænum: Sigurvin Ólafsson
skólastjóri Ólafsvík, Jóhannes Ólafs-
son bóndi . Svínhóli, Árni Kristjánsson
símritari Seyðisfirði.
William Tatt, fyrverandi forseti
Bandarikjanna, lézt 9. f. m. Taft
varð hermálaráðherra í ráðuneyti
Roosevelts og þótti þá laginn í samn-
erfiðara með að laga sig' eftir nýju
umhverfi, hann verður nýtastur
ef hann er ekki fluttur milli em-
bætta .
Þrjár stéttir embættismanna
hafa mest skifti við almenning:
lögreglustjórar, prestar og lækn-
ar. Mikilsverðasta starf lögreglu-
stjóra er að vera oddvitar í ýms-
um héraðsmálum og lögfræðisleg-
ir ráðunautar, sem með lægni geta
komið í veg fyrir deilur og illindi.
Fyrsta skilyrði fyrir góðum
árangri af starfi þeirra, er að þeir
verði nákunnugir áhugamálum
héraðsbúa, og ávinni sér traust
þeirra. Allir góðir læknar viður-
kenna að traust sjúklingamia sé
þeim ómissanda. Og um prestana
gildir þetta allra mest: til þess
að vera góðir „sálusorgarar“
verða þeir að afla sér trausts og
trúnaðarvináttu sóknarbamanna.
Allir þessir embættismenn
þurfa því, ef störf þeirra eiga að
verða að fullum notum, að nema
hug manna í héruðunum. En það
er nú svo um alt nám, hvort sem
landnám telst, hugnám eða fræði-
nám, að það verður léttara ungum
en gömlum. Gamall maður á erf-
iðara með að kyimast mönnum og
málefnum, erfitt með að hrífa og
verða hrifinn, en honum veitist
létt að halda því trausti og þeim
kynnum, sem hann einu sinni
hefir náð. Hann getur verið ágæt-
ur starfsmaður í gamla héraðinu,
en mjög lélegur ef hann flytur
sig.
ingum. Iíomst hann að friðsamlegu
samkomulagi við uppreisnarmenn á
Filippseyjum og gjörði samning við
smáríkið Panama, þar sem Banda-
ríkjunum voru tryggð réttindi yfir
landi undir skipaskurðinn mikla.
Árið 1909 varð Taft forseti og gegndi
þeirri stöðu til 1913. En við kosning-
arnar 1912 beið hann ósigur fyrir
Wilson, frambjóðanda Demokrata,
enda voru Taft og Roosevelt þá báð-
ir i kjöri af hálfu Republikana og
dreifðust þannig atkvæði.
Engisprettur. Mikill felmtur hefir
gripið Egypta vegna yfirvofandi engi-
sprettuplágu um alt landið. Engi-
spretturnar koma í stór hópum yfir
Transjordaniu og Palestinu að Suez-
skurði og óttast menn að lióparnir
muni stefna upp Nildalinn. Sumstað-
ar hafa járnbrautarlestir stöðvast
vegna plágunnar. Stjórnin í Egypta-
landi liefir samþykt að veita 50 þús.
sterlingspund til þess að verjast plág-
unni. Menn hafa verið settir til þess
að hafa umsjón með að dreifa vökva
er drepur engispretturnar. Stjórnin
hefir einnig kallað menn til skyldu-
vinnu til þess að verjast plágunni. —
Eins og menn muna voru engisprett-
urnar ein af þeim 10 plágum, sem
gamla testamentið segir að gengið
hafi yfir Egyptaland á dögum 'Mósé!
Tilraunir Marconis, er hann gjörði
fyrir skemmstu með að senda raf-
magnsstraum loftleiðina frá Genúa
•til Sidney hafa nú vei’ið endurteknar
með góðum árangri. Var sendur
straumur á stuttum bylgjum frá
Malabar i hollenzku Austur-Indíum
og kveikt á lömpum á sýningu í Za-
greb.
Freymóður Jóhannsson málari, frá
Akureyri, er nýlega kominn liingað
til bæjarins og mun dvelja hér um
nokkurn tíma. Hefir Heimujsiðnaðar-
félag Islands ráðið hann til að sjá
um fyrirkomulag á landssýningu
þeii-ri á heimilisiðnaði er það gengst
fyrir í sambandi við Alþingishátíðina
í sumar, og fenginn hefir verið stað-
ur í Menntaskólanum.
Málverkasýningar hafa þeir nú
hér i bænum málararnir Freymóður
Jóhannsson, Ásgrímur Jónsson og
Kristján Magnússon. Er hinn siðast-
taldi ungur maður nýkominn frá
Vesturheimi og sýnir eingöngu vetr-
armálverk.
Dánarfregn. 16. þ. m. andaðist eftir
langvarandi vanheilsu Ólafur HaR-
dórsson konferenzráð og fyrrum skrif-
stofustjóri í íslenzku stjórnardeild-
inni í Khöfn. Hann var sonur hins
þjóðkunna merkisprests Halldórs
Jónssonar á Hofi.
Stjórnin í Póllandi hefir sagt af
sér. Forseta efri deildar þingsins,
prófessor Szymanski, hefir vei’ið falið
að mynda stjórn.
—---O*----
Þetta finnur heilbrigð skynsemi
alþýðu. Það er áreiðanlegt að sá
embættismaður hefir kynnt sig
langt um lakar en í meðal lagi,
sem héraðsbúar vilja losna við.
Venjulega kjósa menn ekki skifti
þó árin færist yfir embættismenn-
ina. En aftur á móti má það heita
nær undantekningarlaus regla að
héraðsbúar kjósa helzt að ungir
menn setjist í embætti þegar
skifti verða. Þetta er alkunnugt
frá prestkosningum, og hefir veit-
ing embætta til gamalla lækna oft
orðið til eftirminnilegrar óá-
nægju.
Alveg hið sama gildir um kenn-
ara. Þeim veitist starfið léttast á
yngri árum. Um allar aðalstéttir
embættismanna gildir sama meg-
inreglan: Það er heppilegast að
færa gömlu mennina sem minnst
til og skipa sem yngstum mönnum
í embættin þegar þau losna. Ef
fara á eftir hag almennings og
vilja, verður erfðavenjan að víkja.
Vanasetning embættisvaldsins seg
ir: Aldurinn ráði, hinir gömlu
sitji fyrir. Heilbrigð skynsemi al-
mennings segir: Æskan ráði, hin-
ir ungu sitji fyrir.
III.
Eg hefi oft haft gaman af að
athuga verklund manna við líkam-
leg störf. Mér virðist að verka-
mönnum megi skifta í tvo flokka:
Þá sem aðeins vinna með höndun-
um, og þá sem bæði vinna með
huga og höndum. Allur þorri
manna vinnur verk sitt án veru-
legrar hugsunar, lætur sér aðeins
nægja að fylgja sem nákvæmast
þeim starfsaðferðum sem þeir
hafa fyrst lært fyrir einhverja
tilviljun, án allrar rannsóknar eða
heilabrota. Hinn flokkurinn er
miklu fámennari, sem aldrei
treystir nokkurri gamalli starfs-
aðferð heldur kryfur þær allar til
rótar og leitast við að umbæta
þær, lætur ætíð eigin heila stai’fa
með eigin höndum. Góðir starfs-
menn geta verið í báðum flokkum,
en. aðeins frá síðara flokknum er
umbóta að vænta. Þaðan koma
þeir brautryðjendur, sem leiða þró
un verklegrar menningar.
Alveg hið sama gildir um and-
leg’ störf. Miklum meiraliluta rit-
höfunda dettur aldrei neitt veru-
lega nýtt í hug, starf þeirra er
aðeins „altaf í þynnra að þynna“.
Fræðimennirnir finna fæstir nokk-
uð nýtt. Starf flestra er fremur
að safna en sá, fremur að apa en
skapa. Stjórnmálamennirnir eru
flestir með sama marki, þeir
fylgja flestir án rannsóknar
gömlum stj órnmálakenningum og
eru ófærir til að ryðja nýjar
brautir, og svo ragir að þeir þora
ekki út af troðinni slóð. En vic5
öll andleg störf eru til örfáar und-
antekningar. Fáeinir menn að
rannsaka og kryfja til mergjar
allar erfðavenjur og foma þjóð-
hætti og fræðikenningar, og
leggja nýjar brautir. Á þessum
fáu mönnum hvíhr öll andleg
framþróun.
IV.
Eg er svo lánsamur að hafa um
langt skeið haft náin kynni af
einum þessara brautryðjenda. Jón_
as Jónsson dómsmálaráðherra er
uppalinn hér í sveitinni. Engir
menn á landinu hafa betri aðstöðu
til að þekkja hann og skilja en
við Ljósvetningar. Þess vegna er
okkur það í raun og veru skyld-
ugt að bera vitni í málum hans
—ekki síst nú, þegar á þau hjón-
in hefir verið ráðizt með meiri
ósvífni, ódrengskap og fúlmensku
heldur en sögur fara af hérlendis.
— Og' það er hrein og skír mynd,
sem við eigum allir af okkar forna
sveitunga. Ætt hans er þekkt hér
fyrir góðar gáfur, festu og dreng-
lyndi. — Þegar í æsku var cllum
ljóst að J. J. hafði frábæra hæfi-
leika og viljaþrek. Öllum okkar er
J. J. enn hinn sami og þegar hann
hvarf héðan. Hann sameinar
óvenjulega sterkar og frumlegar
gáfur og óvenjulegt andlegt starfs
þrek, sem hann notar til að vinna
með óvenjulegri ósjerplægni að
framgangi hugsjóna sinna. öllum
okkar, sem síðar hafa hitt hann,
hefir hann sýnt sömu Ijúfmennsk-
una og drengilegu hjálpfýsina
sem í fyrri daga. Enginn Ljós-
vetningur (þegar frá eru skildir
3 aðfluttir menn, sem aldrei nafa
haft kynni af J. J.) trúir orði af
öllu því illa, sem íhaldsblöðin