Tíminn - 26.04.1930, Blaðsíða 1

^ <2>faCb£eti
cxj afgtei5sluma&ur Cimans er
Kannncig p o r s 11 i n * 6<5 tlir,
Sambanbsijtisinu. Eryfjanif.
J^fgreifcsía
Címans er i Sambantsþástnu.
(Dpín 6a$Iega 9—(2 f. t}.
5imi $9«.
XIV. ár.
Reykjavík, 26. aprfl 1930.
23. filaff.
Þingstörfin
Þingstörfum er lokið í bili.
Þinginu er þó eigi formlega slit-
ið, heldur frestað til hátíðarinnar
í vor. Kemur það á ný saman á
Þingvelli 26. júní. Siðasti fundur-
inn í samemuðu þingi var á laug-
ardaginn fyrir páska, en deilda-
fundum lauk á fimmtudagsnótt í
sömu viku. Þingtíminn hefir í
þetta sinn orðið 93 dagar, 17.
jan. — 19. apr., eða svipaður og
undanfarin ár. Á þeim tíma voru
haldnir alls 178 fundir: I neðri
deild 85, í efri deild 83 og í sam-
einuðu þingi. 10.
Eftirfarand' lög 0g ályktanu-
hafa verið afgreidd frá þinginu:
Lög frá Alþingi 1930:
1. Eög um heimiid fyrir ríkis-
stjórnina til þess að ábyrgjast
rekstrarlán til útgerðar.
2. Lög um heimild fyrir ríkis-
stjórnina til nokkurra ráðstafana
vegna alþingishíðarinnar 1930.
3. Lög um iántöku fyrir ríkis-
sjóð.
4. Lög um breyting á 1. gr.
laga nr. 16, 7. maí 1928 (Laun
embættismanna).
5. Lög um stofnun flugmála-
sjóðs Xslands.
6. Lög um sölu lands undan
prestssetrinu Borg á Mýrum.
7. Lög um sölu jarðarhluta
Neskirkju og ríkissjóðs úr jörð-
inni Nesi í Norðfirði.
8. Lög um breyting á lögum
nr. 28 frá 1915, um kosningar til
Alþingis (Landskjör 1930).
9. Lög um iöggilding verzlunar-
staða.
10. Lög um breyting á lögum
nr. 75, 28. nóv. 1919, um skipun
bamakennara og laun þeirra.
11. Lög um Útvegsbanka Xs-
lands h.f. og um Islandsbanka.
12. Lög um viðauka við lög nr.
36, 27. júní 1921, um samvinnu-
félög.
13. Lög um rafmagnsdeild við
vélstjóraskólann í Reykjavík.
14. Lög um háskólakennara.
15. Lög um veiting ríkisborg-
araréttar.
16. Lög um breyting á lögum
nr. 36, 7. maí 1928 (Gengisvið-
auki).
17. Lög um heimild handa rík-
isstjórninni til að veita lögfræði-
kandidat Jóni Emil Ólafssyni em-
bætti á Islandi.
18. Lög um greiðslu verkkaups.
19.. Lög um breyting á lögum
nr. 86, 14. nóv. 1917 um fiski-
veiðasamþykktir og lendingar-
sjóði.
20. Lög um breyting á lögum
nr. 73, frá 7. maí 1928, um slysa-
tryggingar.
21. Lög um sveitabanka.
22. Lög um löggilding verzl-
unarstaðar í Selárvík í Árskógs-
hreppi.
24. Lög um -breyting á lögum
nr. 73, 22. nóv. 1907, um útflutn-
ing hrossa.
25. Lög um fræðslumálastjórn.
26. Lög um vigt á síld.
27. Lög um skráning skipa.
28. Lög um breyting á lögum
nr. 76, 28. nóv. 1919, um breyt-
ing á yfirsetukvennalögum nr.
14., 22. okt. 1912.
29. Lög um framlenging á gildi
laga um verðtoll.
30. Lög um breyting á siglinga-
lögum, nr. 56, 30. nóv. 1914.
31. Sjómannalög.
32. Lög um mat á kjöti tii út-
íiutnings.
33. Lög um greiðsiu kostnaðar
af Skeiðaáveitunni.
34. Lög um refaveiðar og refa-
rækt.
35. Lög- um aukna landhelgis-
gæzlu.
36. Lög um Fiskveiðasjóð ís-
iands.
37. Lög um fiskveiðasjóðsgjald.
38. Lög um gagnfræðaskóla.
39. Lög um breyting á lögum
m. 37, 14. júm 1929, um héraðs-
skóia.
40. Lög um viðauka og breyting
á lögum nr. 31, 7. maí 1928, um
heimild handa ríkisstjórninm til
ríkisrekstrar á útvarpi.
41. Lög um bændaskóla.
42. Lög um breyting á lögum
nr. 40, 7. mai 1928, um breyting
á jaröræktariögum, nr. 43, 20.
júní 1923 (Þurheyshlöður).
43. Lög um lögskráning sjó-
manna.
44. Fjáraukalög fyrir árið 1928.
45. Lög um samþykt á lands-
reikningunum 1928.
46. Fjáraukaiög fyrir árið 1929.
47. Lög um breyting á vega-
lögum, nr. 41, 4. júní 1924.
48. Lög um viðauka við hafnar-
iög fyrir Vestmannaeyjar, nr. 60,
10. nóv. 1913.
49. Lög um skurðgröfur ríkis-
ins og rekstur þeirra.
50. Lög mn breyting á áfengis-
lögum, nr. 64, 7. mai 1928.
51. Fjárlög fyrir árið 1931.
Þingsályktanir:
1. Þál. um dýrtíðaruppbót á
laun embættis- og starfsmanna
ríkisins.
2. Þál. um björgunar- og eftir-
litsskip við Vestmannaeyjar.
’ 3. Þál. um lækkun vaxta.
4. Þál. um samþykki til frest-
unar á fundum Alþingis sam-
kvæmt 19. gr. stjórnarskrárinnar.
5. Þál. um skipun miiliþinga-
nefndar til þess að undirbúa og
semja frumvarp til laga um al-
þýðutryggingar.
6. Þál. um ráðstafanir til þess
að ná eignarhaldi á lóðum undir
■ þjóðhýsi.
7. Þál. um sæsímasamband við
útlönd.
8. Þál. um endurheimt íslenzkra
handrita frá Danmörku.
9. Þál. um greiðslu á enska lán-
inu.
Því verður ekki með rökum
neitað, að allmikill árangur hafi
orðið af störfum þessa þings,
enda þótt heill mánuður í upp-
hafi starfstímans færi til af-
greiðslu alveg óvenjulegs máls,
sem hlaut að draga mjög úr
þeirri vinnu, sem unnt var að
leggja í afgreiðslu annara mála.
Bankamálið er vafalaust það mál-
ið, sem mesta athygli hefir vakið
út á við af því, sem þingið hefir
haft til meðferðar, og það málið,
sem mest var undir komið, hversu
ráðið yrði til lykta. Hefir þing-
inu í þetta sinn tekizt að hrinda
af ríkinu því harðasta áhlaupi,
sem nokkumtíma hefir verið á
það gjört af hálfu þeirra manna,
er þyngstum búsifjum hafa valdið
í fjármálum landsins á undan-
gegnurn áratug.
Yfirleitt má segja, að störf
þingsins í vetur hafi verið^ beint
framhald af löggjafarstarfsemi
þeh'ra tveggja þinga annara, sem
háð hafa verið síðan stjómar-
skiptin urðu. Er þá fyrst að
nefna landbúnaðarmálin og
menntamálin. Þingið í vetur sam-
þykkti endanlega lögin um sveita-
banka, sem einnig lágu fyrir síð-
asta þingi, en dagaði þá uppi.
Er lánastarfsemi landbúnaðarins
þannig ákveðin í öllum aðaldrátt-
unum, og settur heildarsvipur á
það kerfi, sem byrjað var á
með lögunum um Ræktunarsjóð
og Byggingar- og landnámssjóð
og á að gjöra það mögulegt að
veita veltufé þjóðarinnar í nýja
farvegi, í ræktun landsins, aukn-
ing bústofnsins og bætt h úsa-
kynni í sveitunum.
Af öðrum landbúnaðarmálum,
sem fram gengu á þinginu, má m.
a. nefna breyting á jarðræktar-
iögunum, sem fer í þá átt, að
veita styrk til að byggja þurheys-
hlöður, sem eigi hefir verið
hingað til. — Sömuleiðis lög um
skurðgröfur, sem ætlast er til að
ríkið kaupi og starfræki, þar sem
jarðrækt verður framkvæmd í
stórum stíl og mikillar framræslu
er þörf, ennfremur lög um bænda-
skóla.
Merkustu nýmælin í mennta-
málunum eru lögin um mennta-
skólann á Akureyri og lög um
gagníræðaskóla í kaupstöðum.
Hin síðarnefndu eru hliðstæð
héraðsskólalögunum frá síðasta
þingi og miða að því m. a. að
koma á samræini um framlög til
slíkra skóla frá ríki og bæjai-
félögum emstökum, og jafnframt
skapa alþýðuskólakerfinu varan-
leg vaxtarskilyrði. Lögunum um
menntaskóla á Akureyri hefir
áður verið lýst í aðaldráttmn hér
i blaðinu. Gengu þau fram í þing-
inu mótstöðulaust að kalla og
hefði slíkt þótt ótrúlegt fyrir fá-
um árum. Er það ánægjulegt
norðlenzkum menntamönnum, að
hljóta slíka gjöf frá Alþingi á 50
ára afmæli skólans. Er þar og að
makleikum viðurkennd mannlund
og rausn Akureyrarbúa, sem
lagt hafa skólanum ókeypis lana-
rými, sem ætla má, að honum
nægi um ófyrirsj áanlegan tíma.
Af almennum framfaramálum
skulu hér nefnd lögin um Flug-
málasjóð Islands og lög um einka-
sölu á útvarpstækjum, sem eiga
að greiða þjóðinni aðgang ,að
þeim tveim framfaramöguleikum,
sem merkilegastir mega teljast af
afrekum vísindanna, síðustu árin,
hvor á sínu sviði.
Hér er á fátt eitt minnst. Að
öllu samanlögðu má fullyrða, að
árangurinn af þingstörfunum sé
góður, þrátt fyrir óvenjulegar
truflanir af völduna bankamálsins
og' 9 daga málþóf stjórnarand-
stæðinga við eldhúsumræður.
----o----
Velvild læknaklikunnar
til Keflvíkinga.
Nýlega sátu þeir á fundi sam-
an hjá Bjarna Snæbjömssyni
„praktiseranda“ lækni í Hafnarf.,
Helgi Tómasson á Kleppi og Sig-
urður á Vífilstöðum. Þangað
höfðu þeir boðað Helga Guð-
mundsson lækni úr Keflavík.
Þótti Hafnfirðingum lítill vafi á
leika, að tilgangur þeirra þre-
menninganna væri sá að flæma
llelga burtu úr Keflavík til þess
að minni yrði læknisþjónusta í
héraðinu. Mega kjósendur Ólafs
Thors þar suður frá eiga von á
einni og annari greiðvikni um
heilbrigðismál sín frá samherj-
um hans, uppreistarlæknunum.
Kunnugur.
Utan úr heimi.
I.
Borgin Chicago stendur norð-
arlega í Bandaríkjunum sunnan-
vert við vötnin miklu og er ein af
mestu borgum Norður-Ameríku,
fræg fyrir skýjaskafa, miljóna-
mæringa og æfintýramenn eins
og títt er um stórborgir Vestur-
heims. En nú í vetur hefir borg-
in einkum dregið að sér athygli
vegna óaldar þeirrar og fárlegra.
viðburða, sem þar hafa orðið
undanfavið. Út af fyrir sig mátti
það furðulegt heita, að borgin,
sem að íbúatölu jafnast á við
Danmörku eða Noreg var um eitt
skeið nærri því orðin gjaldþrota
og varð að leita á náðir' ríkisins
um fjárhagslegan stuðning. Eigi
skullu þó vandræði þessi yfir fyr-
ir fátæktar sakir gjaldendanna
eingöngu, heldur var meginástæð-
an sú, að gjaldendur og hið opjn-
ber? greindi á um innheimtuna,
svo að til málareksturs dró og
innheimtust eigi opinber gjöld
- fvr en úrskurður dómstólanna
var fallinn.
Hitt er þó stórum alvarlegra,
að lögbrjótar og illræðismenn aðr-
ir hafa vaðið uppi í borginni svo
geipilega, að heita má, að lög
hafi verið að vettugi virt og frið-
helgi lífs og eignarréttar að engu
haft. Skipulagsbundin leynifélög
glæpamanna hafa risið upp og
vaxið hröðum fetum og ægt
sjálfu löggæzluvaldinu. Foringjar
glæpamannafélaganna hafa bein-
línis hafið ófrið gegn hinu lög-
skipaða þjóðfélagsfyrirkomulagi
og keypt sér hlutleysi lögreglunn-
ar með mútugjöfum. Um síðir
hófst almenningur í borginni
sjálfur handa og kom á fót ’ög-
reglu, sem eigi var 'háð glæpa-
mannafélögunum. En veldi „undir-
heimakonunganna“ eins og ræn-
ingjaforingjarnir eru nefndir þar
í borginni, er fjarri því að vera
brotið á bak aftur, og svo má
heita, að veröldin öll stari skelfd
á þau átök, sem þarna eiga sér
stað milli þjóðskipulags siðaðra
manna og einstaklingsstjálfræðis-
ins í þess ískyggilegustu mynd.
• r
A víðavangi.
íhaldið og Thorkilliissjóðurinn.
Enn eru í fersku minni átök
þau, sem urðu á Alþingi 1928
um Thorkilliissjóðinn. thaldið
hafði fengið hann í hendur mönn-
um, sem víst mátti telja, að hann
yrði að engu í höndunum á, en
núveranda dómsmálaráðherra
tókst að heimta hann aftur og
fjekk því ráðið að telja mátti
víst, að hann næði tilgangi sín-
ub. En ekki skorti hrakspár né
ásakanir þá fremur en jafnan.
„Þeir glamra hæst, sem heimsk-
astir eru“. En ef íhaldið hefði
ráðið, þá væru ekki komnir upp
heimavistarskólar á Kjaiamesi og
í Mosfellssveit. Það að vita Thor-
killiissjóðinn sem eins konar bak-
hjarl var sú hvatning og hjálp,
sem reið baggamuninn, þegar
rætt var um koma upp þessum
skólum. Og þótt skólamir hefðu
verið byggðir samt sem áður, þá
IL
Veröldin er í lok þessa vetrar
óvenjulega auðug að umtalsefn-
mn. Og einkenni þessara umtals-
efna er, að þau eru óstaðbundari
og meir við alþjóðahæfi en
nokkru sinni áður. Með hverju
ári og hverjum mánuði, með
hverri nýrri uppgötvun, með
hverri nýrri andiegri hreyfingu
færast þjóðirnai' hver annari nær
og nær. Viðskipti, verzlun og at-
vinnurekstur íærast xengra og
lengra I það horf að vera miðuð
við heiminn allan en ekki einstök
lönd eða þjóðarhagsmuni. Nú-
tímamanninum er ekkert framar
óviðkomanda, hvar sem það gjör-
ist á hnettinum. Beinlínis og
óbeinlínis getur hversdagslegur
atbui’ður, nú fremur en áður,
orðið tii þess að. breyta lífskjör-
um og framtíð þjóða og einstak-
hnga í þúsund mílna fjarlægð.
Austur í landi morgunroðans
er að gjörast æfintýri, sem eng-
hm veit um, hversu enda muni,
en Vesturlandabúar hlýða á eins
og barn á álfasögu. Indverskur
heimspekingur og meinlætamaður,
æruverður öldungur, friðsamur og
óheimsvanur hefir sagt brezka
heimsveldinu stríð á hendur, og
það vopnlaus með tvær hendur
tómar, og brezka hervaldið þorir
ekki að snerta hár á höfði þessa
gamla manns. — Vestur í Amer-
íku leggja ránsmenn og tugthús-
limir undir sig heila stórborg og
bjóða lögunum birginn. — Fimm
ára áætlun ráðstjórnarinnar í
Rússlandi er í þann veginn að
gjöra kommúnista um allan heim
ærða af fögnuði og íhaldsflokk-
ana andvaka af áhyggjum. — 1
Lundúnum sitja á fundum nokkr-
ir „mektarmenn“ frá stórveldim-
um og brjóta heilann um það,
hvernig eigi að fara að því að
losna við að eyða peningum til að
byggja herskip, sem allar stjóm-
ir vilja vera lausar við, en þora
eigi af ótta hver við aðra. —
Suður í Geneve hefir setið önnur
ráðstefna, sem átti að fá Norður-
álfuríkin til þess að hætta að
heyja tollstríð sín á milli. — En
yfir hið áhyggjuþreytta mann-
kyn hljómar nú boðskapurinn um
síðasta sigur vísindanna — afrek
galdrameistarans Marconi, sem er
að gefa mönnum trúna á það, að
rafmagnið sé almáttugt.
hefðu þeir orðið langalengi
snauðir að kennslutækjum, en af
því að sjóðsins nýtur við eru þeir
nú þegar á fyrsta ári orðnir
sæmilega birgir. Og þeir sem
svo eru efnum búnir, að þeir að-
eins geta veitt bömum sínum það,
sem þau þurfa til hnífs og skeið-
ar, en ekkert meira og ef til vill
knapplega það, hefðu orðið að
knékrjúpa sveitastjómunum til
að fá hinn lögboðna styrk handa
börnum sínum, eða þau hefðu að
öðrum kosti orðið að búa við
sama andlega umhirðuleysið, sem
átt hefir sér stað vor á meðal og
enn er of algengt.
Ihaldið sýndi þá eins og ávalt,
bæði áður og síðan, að það lokar
augunum fyrir þörfum þeirra,
sem búa við þröng kjör, að því
liggur í léttu rúmi þroski heildar-
innar, því að fylgi þess byggist á
auðhyggni almennings, að það
þykist hafa hugsjónir, en hefir
þær einar að viUa á sér heimUdir.
Kjalnesingur.