Tíminn - 09.08.1930, Blaðsíða 1

^ ©faíbfcrl
94 afgr<t&&lumat>ur Cfmant cr
Hannpífft þ o r * 111 n * 6Ó tti r,
Sgmlwn6gl?ástrBc 2Uyt]caAt.
XIV. érg.
Reykjavík, 9. ágúst 1930.
Utan ár heimi.
Finnland.
Eins og vænta mátti komst
ekki friður á í Finnlandi við
st j ómarskif tin. Uppþot kom-
múnista héldu áfram, og eins
beittu Lappómenn mikilli grimd
við andstæðinga sína. Þannig
tóku þeir Hakkila, varaforseta
þingsins, höndum og misþyrmdu
honum, en létu hann þó aftur
lausan. Hakkila var eins og menn
muna, fulltnii þingsins á Alþing-
ishátíðinni. Þetta varð til þess,
að Svinhufvud forsætisráðherra
hét öllum þingmönnum jafnaðar-
manna lögregluvemd.
Stjórnin kallaði þingið saman
og lagði fram framvarp um að
svifta kommúnista pólitískum
réttindum. En þá komu jafnaðar-
menn fram með tillögu um að
fresta þriðju umræðu um frum-
varpið þangað til eftir kosningar,
og var hún samþykkt. Þá rauf
stjórnin þingið, og ákvað að nýj-
ar kosningar skyldu fara fram 1.
október í haust.
Jafnaðarmenn reyndu því að
miðla málum, því þótt þeir séu
andvígir kommúnistum, þá eru
þeir líka ákveðnir andstæðingar
'Svinhufvuds og Lappómanna. Eins
og áður hefir verið sagt frá hér
í blaðinu, er þessi ófriður í Finn-
landi ekki eiginleg stéttabarátta.
Flestir skipulagsbundnir verka-
menn eru í jafnaðarmannaflokkn-
um og óvinir kommunista, en þjóð
félagsskipulag Finna er að sumu
leyti með austrænum blæ og ólíkt
því sem er annarstaðar á Norð-
urlöndum.
Nú hófst kosningabaráttan og
virðist hún vera sótt af mikilli
hörku. Sumstaðar hafa kommún-
istar verið sviftir kosningarrétti.
Með hvaða aðferð greina skeytin
ekki frá. í einum smábæ neyddu
Lappómenn tvo kommúnista til
þess að hætta starfsemi í kosn-
inganefnd, og síðustu fréttir
herma, að allsstaðar séu kom-
múnistar að hætta þátttöku í
sveita- og bæjastjómum. Sums-
staðar hætta þeir af sjálfsdáð-
um, en annai’sstaðar eru þeir
neyddir til þess.
Á finska þinginu eiga sæti 200
fulltrúar, og kosningar fóru síð-
ast fram 29. júlí 1 fyrra. Þá varð
flokkaskiftingin þannig, að
bændaflokkurinn fékk 60 þing-
sæti, jafnaðarmenn 59, „finskur
sambandsflokkur“ 28, kommún-
istar 23, sænski flokkurinn 23 og
„finskur framfaraflokkur“ 7. —
Bændaflokkurinn, undir forustu
Kallios, hefir stjómað landinu
þangað til æsingamar hófust um
daginn, og menn, sem stóðu fyrir
utan hina virkilegu fiokka hrifs-
uðu völdin í sínar hendur. Kosn-
ingarnar í haust hafa að vísu
mikla þýðingu, en ekkert útlit er
fyrir, að neinn einn flokkur fái
meirihluta. Framtíð Finnlands
sem sjálfstæðs ríkis, er því undir
því komin, að friðsamleg sam-
vinna takist milli tveggja eða
þriggja stórra þingflokka, og að
stjórnin beiti valdi sínu með ró
og stillingu.
o-
Hrakfarir
Heiga Tómassonar
Mbl. og íhaldsmenn láta sér
mjög annt um Helga Tómasson,
alveg eins og þau eigi hvert bein
í þessum maimi. Um ástæður ril
þessarar ástar, má geta þess, að
fyrir jól í vetur sagði einn brodd-
borgarinn hér í bænum við kunn-
ingja sinn, að það væri engin leið
að losna við Jónas úr pólitíkinni
nema ef Helgi Tómasson vildi
gefa vottorð um að ráðherrann
væri brjálaður. „En“, bætti mað-
urinn við angurblítt: „ég býst
ekki við að hann vilji gera það?“
En vonir þessa manns gengu
að rnestu í uppfyllingu. Brjálsem-
ísvottorðið hefir að vísu ekki enn-
þá komið, en Mbl. lætur daglega
eins og „vísindin“ séu sama sern
búin að finna þennan „sannleik"
sem íhaldið hefir þráð svo lengi.
Þegar H. T. byrjaði stríð sitt
með Mbl. og íhaldinu, varð Mbl.
aldrei þreytt á að fullvissa les-
endur sína um hvílíkur yfirburða-
maður Iielgi væri. Danir hefðu
aldrei viljað missa hann. Það
hefði verið sérstakt happ fyrir
ls]and þegar Jón Magnússon bað
H. T. að koma til landsins 1925.
Meðan Helgi var á Kleppi, var
hann öðruhvoru að hóta land-
lækni og stjórninni að stökkva
úr landi, og að því er virtist fyr-
irvaralaust. Hann virtist ekki
hafa álitið að landið ætti skaða-
bætur þó að hann hlypi úr vist-
inni.
Svo fremur Helgi hneyksli sitt
19. febrúar. En þá um kvöldið
eða rétt á eftir símar hann til
spítala í Danmörku, þai' sem
hann áður hafði verið og biður
um atvinnu. Hvort er hann held-
ur að hugsa um að stökkva burtu
fyrirvaralaust, eða finnur hann
að ástæður hans eru orðnar þann-
ig, að íslenska ríkið hljóti að láta
hann fara? f báðum tilfellunum
veit hann og viðurkennir sekt
sína. Yfirlæknir sá, er hann var
hjá mun hafa ráðlagt Helga að
halda sér á mottunni, reyna að
sneiða hjá stórdeilum og gefið
honum von um einhverja linkind
með haustinu, ef hann gæti þá
ekki hafst við á íslandi.
Helgi mun hafa lært nokkuð af
þessum byrjunai’óförum, enda fór
gorgeir hans nokkuð minnkandi
úr þessu. Vottorðið um brjálsem-
ina kom aldrei, og að lokum át
hann alt ofan 1 sig og sagðist
eiginlega vera' viss um að ráð-
herrann væri við bestu heilsu nú.
En hann gæti auðvitað einhvern-
tíma veikst síðar. En í viðtali við
blað í Khöfn 9. júlí, segir Helgi
um brjálsemi J. J.: „jeg ligger
inde med et stort Materiale til
Belysning af denne Sag“. Þ. e. að
hann hafi nú mikið af sönnunum
fyrir því, að J. J. sé brjálaður.
Erlendis dylgjar hann um sann-
anir. Heima étur hann dylgjurn-
ar ofan í sig.
í hinu sama viðtali 9. júlí seg-
ir H. T., að hann hafi hingað til
praktiserað í Rvík, en sé nú
hættur því. Og svo bætir hann
við: „Með haustinu ætla ég til
Danmerkur og setjast þar að
fyrir fullt og fast“.
Blaðamaðurinn spyr Helga
hvort hann verði deildarforstjóri
í Oringe. Þá er „vísindamaður-
inn“ svo náðugur að brosa, eftir
því sem biaðið segir, að hann
búist við að svo muni fara, en
ekkert sé ákveðið ennþá.
Hinn mikli vitsmunamaður
Gunnlaugur Einarsson hafði í
nafnlausri grein í Mbl. sagt að
íslenzkir (íhalds-)læknar hefðu
ætlað að skjóta saman í spítala
handa Ilelga til þess að prófa „vís-
indi“ sín hér áfram. Nóg hefði
verið af pcningum og mikill áhugi
hjá öllum nema H. T. — Vinur
hans segir að í Danmörku brosi
alt við honum, þar sé hann metinn
að maklegleikum. Gurmlaugur virð
ist trúa því, að Zahle dómsmála-
ráðherra Dana hefði undir eins
farið á spítaia , ef H. T. hefði
ráðlagt honum þaö, með 12 tíma
fyrirvara. í sömu grein getur
Gunnlaugur þess að ef Danir haldi
að nuverandi stjórn á Islandi liafi
litlar mætur á að lielgi forfram-
ist í sambandsiandinu, þá verði
annað ofan á þegar ínaídið komist
hér aö. lVrátti sja aö G. E. áieit
íhalchö standa í mikilii þakklætis-
sKUid viö lieiga.
Af vttnisburði H. T. í Damnörku
9. júlí er auðséð að hann hefir von
um starí í Danmörku en ekki
meira. Þess vegna hefir hinn vitri
rithoi. G. k. sagt eitthvað tii
muna ósatt, er hann fuilyrti að
Danska heilbrigöisstjórnin hafi
beðiö hami að koma. Sannieikur-
nm var sá, aö að íhaidsiæknarnir
tmiau ekki aö geia neitt í vísinda-
stoö nanaa ri. T. og aó ekkert
varö ur íramkvæmdum þess vegna
nn þaö getur iagast enn.
Kí'tu’ þvi sem stóö í norskum
bióóum var þaö meining ii. T. aö
iiaiaa fyririestur um hneiksiismál
sitt á iæknafundi í Þrándheimi,
enda iór hann þangaó með simi
nánasta vin og iéiaga í æsingun-
um, Valtý Aibertsson. En ekkert
varð ur fyririestrinúm, og er auð-
séð að ástæðan er sú, að hann
heíir ekki fengið aó auglýsa sig
þar. Vai’ það nokkuð augljóst mál,
því aö í engu landi hafði íslenzka
iæknaklikan fengið har'ðari dóm
fyrir sína óskiljanlegu glópsku,
heidur en í Noregi. 22. júlí skrifar
iieigi sömu greinina í tvö blöð í
Osló. Segir Helgi margt furðulegt
í þessari grein, svo sem það, að
helmingui'iim af sjúklingunum á
Kleppi hafi farið með sér, og alt
starfsfólkið nema tvent hafi viljað
fara, en hann hafi sérstaklega
trygt 4 hjúkrunarkonur. Síðan
eys liann ókvæðisorðum yfir Lár-
us Jónsson. Þá játar hann að
grunur hafi komið upp um það að
nokkuð margir hafi dáið á Kieppi
meðan hann hafi verið þar. Til
að hrinda þessum áburði segist
hann hafa fengið nokkra lækna í
Reykjavík til að rannsaka lyfja-
skrá þeirra dauðu, og þeir hafi
fundið að alt væri í bezta lagi.
Þeir læknar sem kváðu upp sýknu-
dóminn vegna Péturs hirðljós-
myndara og annara þeirra, sem
dóu hjá Helga, voru nánustu vin-
ir hans úr samsærismálinu, svo
að út af fyrir sig mun sá „dóm-
ur“ litlu breyta. I þessu samtali
minnist hann loflega á Vísir og
Mbl. sem mjög hafi staðið með
sér og skammað stjómina. En
einna dýrmætast fanst honum að
Jón Þorláksson skyldi vilja taka
mál hans upp sem þúsund ára
hátíðarmál á Þingvöllum. Þá seg-
ist hann hafa fengið þrjá mála-
færslumenn til þess að lögsækja
óvini sína, og er helzt að sjá bæði
fyrir meiðyrði og eins árs kaup.
Er að sjá sem tala málfærslumann
aima eigi að bæta upp veikan mál-
stað.*)
Þá segir H. T. og lætur mjög
dólgslega, að læknafélögin í Dan-
mörku, Noregi og Svíþjóð standi
öll með sér. Enginn maður úr
þessum félögum líti við að vinna
á íslandi þó að stjómin byði
starf. Er auðséð, að H. T. álítur
að hann þurfi eins árs laun fyrir
að gera það eitt fyrir það land
er ól hann, að freista að æsa
lækna í þrem þjóðlöndum móti
því, aðeins til að reyna að breiða
yfir afglapahátt lians. Að lokum
segir blaðið eftir Helga, að hann
fari þá snögga ferð til Rvíkur og
þaðan til Oringe (Vordingborg),
því að hann hafi strax fengið til-
boð urn að koma þangað og nefn-
ir fasta stöðu, sem hann eigi að
taka við.
Um sama leyti og H. T. þóttist
vera að taka við ríkisembætti í
Danmörku, barst þangað fréttin
um hina svívirðilegu tilraun Jóns
Þorlákssonar, til að setja skræl-
ingjablett á landið, með því að
vilja láta taka til meðferðar á
1000 ára hátíðinni hneykslismál
Helga. Eitt hið hvassasta íhalds-
blað í Khöfn, sem ah’angastar
fregnir hafði flutt af hátíðinni,
segir frá athæfi Jóns, og bætir
við í háðulegum tón, að hann
hafi þó ekki komið fram vilja
sínum. Islendingar séu þó ekki
svo aumir, að láta slíkt viðgang-
ast.
Helst er svo að sjá, sem grobb
H. T. og klíkubræðra hans um að
Helga hafi verið boðin staða við
ríkisspítala í Danmörku, hafi
komið einhverri hreyfingu á heil-
brigðisstjórnina þar. Bregður nú
svo við, að Mbl. og Vísir úthverf-
ast með öllu gegn Dönum, af því
að nú fái H. T. ekkert að gera
þar. Áður kvað við í þeim tón,
að Danir biðu grátkiökkir eftir
að fá þennan sjaldgæfa kjörgrip
inn í landið. En nú segja blöðin
að Danir rjúfi sambandssamning-
inn ef Helgi sé ekki tekinn. Al-
veg sama mætti segja, ef Einari
Jónassyni eða Árna í Múla væri
neitað um störf þar í landi. Síðan
spunnu blöðin lopann um það, að
J. J. hefði teygt hönd sína út til
Danmerkur og skorið þar á líf-
þráð vísindamannsins.
Gáfnaljósið Jón Kjartansson
komst loks að þeirri niðurstöðu,
að ef menn hefðu áður hikað við
að úrskurða J. J. algerlega Klepp-
tækan, þá væri þessi síðasta að-
gerð hans full sönnun. Hún gat
þá hlaðist ofan á hinar mörgu
sannanir, sem H. T. þóttist áður
hafa.
Mbl. spann nú vef sinn í óða
önn. Helgi var rekinn frá Oringe
og bæði yfirlæknirinn og Staun-
ing áttu að hafa viðurkennt, eða
vottað eins og símastúlka upp á
það. að allt þetta ólán Helga væri
að kenna íslenzku stjóminni.
Sannleikurinn er sá, að H. T.
hefir reynt að troða sér inn í
Oringe, og haft vilyrði fyrir allra
lélegasta undirmannsplássi. En
eftir því sem „frægð vísinda-
mannsins“ hefir borist víðar, hef-
ir heilbrigðisstjóra Dana séð
*) Eggert Claessen kvað vera einn
aí þessum þremur og mun honum
þykja lítið traust hjá H. T., að ráða
tvo aðra. Annars má vera að Eggert
eigi að greiða nokkra þakklætis-
skuld til II. T., því að árás hans á
stjórnina kom þegar E. Cl. var í sem
mestum þrengingum í vetur.
Clmani er i Samban6*þú*ltui.
(Dpin öagieija 9—(2 f. 4>
- yatú <&%.
45. blað.
meiri missmíði á því að hleypa
þessum pilti í þjónustu ríkisins.
En vitaskuld stóð honum opið að
praktisera í Danmörku eða vinna
við einkastofnanir. En H. T. talar
aldrei um það, og ekkert er betri
sönnun þess hve lágt hann verð-
setur sjálfan sig en það, að hann
leitar eingöngu til ríkisins, hins
danska eða hins ísienzka, en
treystir ekki á tiltrú almennings,
fyr en þá ef það verður út úr
neyð.
Allar sögur íhaldsblaðanna um
það að Stauning hafi sagt að hann
viiji inekja H. T. ór Danaveldi
í'yrir Ueiom ísienzku stjórnarinnar
eru tiibúnar á skrifstofu Mbl. í
þeim tilgangi einum að dyija hinar
nyjustu hrakfarir „vísindanna“
frá iiieppi. Það kemur sér vel
hvað Vaitýr og Jón eru skemti-
lega lítið gefnir fyrir sannsögli er
þeir búa til þá viðbót, að Staun-
mg han sérstakiega tekið fram að
iygasögur Mbl. væru sannar.
Pegai' fréttir bárust tii Danmerk-
ur um árás íhaldsblaðanna hér á
Staumng og Dani fyrir að viija
ekki veita i'iugumanni ílialdsins
viðtöku, virðist Berlingsiœ Tid-
ende, sem er eitt hið stærsta og
areioanlegasta blað í Danmörku,
naia ieitað sér upplýsinga út af
dyigjum Mbi. og Vísis. Segir blað-
íö um þetta efni 2. ágúst: Eitir
því sem vér vitum frá góðum
neimiidum, heíir ísienzka stjórnin
eoa isienzk stjórnarvöld aldrei
reynt ao leggja hindranir í veg
neiga jLonxassonar til að geta
unmð vio iastar stofnanir eða
íeitao ser starfs í Danmörku.
Ai þessaii heimild sést hve ís-
ienzka stjórnin lætur sig litlu
skifta hvar ii. T. elur manninn,
iive Ivibl. er tamt að segja ósatt
og hve áfjáð er hin fánýta hefni-
girni 11. T., sem hæiir sér af að
iiafa bundiö alla lækna á Norður-
iöndum í fjandskap sinn við ís-
ienzka ríkið.
Nú er helzt að sjá að íhalds-
blöðin sjái enga brauðvon fyrir
H. T. nema hjá danska ríkinu eða
á ivieppi. Sá sem þetta ritar hefir
aðeins hóflega trú á læknisment
H. T. , en er þó alls ekki svo
svartsýnn. Mbl. lætur sem Helgi
eigi ekki að fá neitt fyrir „vott-
orð“ sitt og brjálsemisskraf. Og
vinur H. T., Valtýr Albertsson,
kallar það mútu ef íhaldið borgaði
llelga. Hvers vegna má hann ekki
fá neitt fyrir slíka vinnu? Ber að
skilja Valtý Albertsson svo, að
hann álíti framkomu H. T. gagn-
vart Framsóknarflokknum meira
vítaverða ef hann fengi borgun
fyrir það verk. Eiginlega hefir vin
urinn gert H. T. bjarnargreiða
með því að kalla þessar 100 þús-
und kr. læknisborgun, sem sumir
íhaldsmenn hafa verið að hvísla
um, mútu. En svo er ekki. I aug-
um margra manna er þessi
borgun frá íhaldsins hálfu álitin
vera réttmæt og heiðarleg, eftir
því sem atvik lágu til.
En þó að íhaldið tími ekki að
borga H. T. eftir vilja hans og
verðleikum, þá ætti að mega taka
upp hina eldri hugmynd, um að
tryggja Helga fyrir íslenzk vís-
indi. Vilja ekki Mbl. og Vísir gang
ast fyrir almennum samskotum til
þessa fyrirtækis. Með því móti
geta íhaldsmenn sýnt að þeir trúi
H. T. til annars erfiðara en að
leggja spil um framtíðarheilsufar
dómsmálaráðherrans.
Ihaidið hefir komið sér upp hin-
um svonefnda íhaldsskóla fyrir