Tíminn - 01.10.1930, Blaðsíða 2

2
TIMINN
Blönduóssskólinn
Fátt hefir verið hægt að lesa
uni Blönduósskólann, en margt
hefir þar gerst, sem vert hefði
var kennt hálfan veturinn hverj-
um flokki.
Kennslustundir eru frá kl. 8—5.
Herbergjaræsting og matreiðsla
byrjar fyr og endar nokkru síðar.
Fæði var á dag í vetur kr. 1,30,
verið að minnast og býst ég við
að það verði gert bráðlega, því
og var þó fæðan ágæt og kraft-
góð og fínni matreiðsla stundum
jafnframt daglegri matreiðslu.
nú hefir Blönduósskólinn starfað | Kvöldin frá kl. 8—10 voru not-
í 50 ár og er búinn að eignast | uð þannig: Málfundafélag skólans
talsverða sögu. Þeim árum get ég | hélt fund eitt kvöld í viku, voru
ekki lýst, en minnast vildi ég á i þar rædd ýms áhugamál og lesið
síðastliðið skólaár 1929—30. I upp blað félagsins. Þrjú kvöld
Skólinn setur sér fyrir að veita | vikunnar voru íslendingasögur
námsmeyjum sem notadrýgsta | lesnar upp hátt af kennslukonum,
þekkingu í húshaldi, að vera yl-
gjafi og kraftur heimilunum til
heilla og hamingju.
Starfi skólans er skipt í þrent:
Matreiðslu, vefnað og saum. Sam-
eiginlegir tímar fyrir allar náms-
meyjar í íslenzku, uppeldisfræði
(frjáls efni) og söng. Reikning-
ur, heilsufræði, leikfimi og danska
stöku sinnum af námsmeyjum.
Sat þá hver við sína vinnu. Þótti
þetta hin bezta skemtun. Eitt
kvöld vikunnar var leikið smá-
leikrit, eftir því, sem föng voru á,
dansað eða farið í leiki. Jók það
mjög fjör og gleði námsmeyja.
Þrjár opinberar skemtanir voru
haldnar í skólanum til ágóða fyr-
ir orgelkaup. Héldu þar fyrirlestra
Björn Sigfússon frá Komsá, Þór-
arinn Jónsson fyrv. alþingismaður
og séra Gunnar Ámason. Náms-
meyjar léku, sýndu þjóðdansa og
sungu.
Bókasafn skólans er fremur lít-
ið, en nokkur blöð voru send
þangað, voru þau með þakklæti
þegin og lesið í þeim sem tími
vanst til.
Útivistartími var rúmur hálf-
tími á dag og var það eini tím-
inn, sem námsmeyjar töldu eftir
að sækja, en þar sem námsmeyj-
ar voru mjög vakandi fyrir því
að brjóta ekki í bága við skóla-
reglur, fóru þær út alla daga
þegar fært var, enda var heilsa
hin bezta og námið gekk prýðis
vel, mun og flestum í minni, sem
í sáu handavinnusýninguna í vor,
hvað mikið var þar ofið, hve
: mikið var af fatasaum, línsaum,
! útsaum, útskornum, máluðum og
brenndum munum.
Yfirleitt var lögð eins mikil á-
herzla og hægt var á að náms-
meyjar gætu lært að inna af
hendi öll algeng störf, vakin löng-
un hjá þeim til að prýða heimil-
in, ganga ódýrt en sómasamlega
til fara, reynt að láta þær viba
og geta. Mest af öllu var þó rætt
um skapgerðarlistina og lítilsvirt
úfið og grett andlit eða óheppi-
leg orð í hversdagslífinu.
Konurnar þurfa að læra, skíra
og móta alt sem bezt — það eru
þær, sem sitja við uppsprettulind
! þjóðarinnar.
I Myndiraar eru af handavinnu
námsmeyja í Blönduóssskólanum.
N.
n
i
j
!
I
Brezlca alríkisráðsteinan. í byrjun
þcssa mánaðar komu suman í Loml-
on fulltrúar Englands og nýlendn-
anna brezku, til þess að rœða um
snmcwginleg hagsmunamál brezka
heimsveldisins. Hefir því verið fylgt
fram, einkum heima fyrir í Eng-
landi, að framleiðsla einstakra landa
innan alríkisins eigi að vera toll-
fi'jáls í hinum, til þess að útiloka
samkeppni frá öðrum ríkjuin. Ekki
er sú tillaga iikleg til framgangs,
en sennilega verða gjörðir samning-
ar um afslátt af toilum innan alrík-
isins. í sambandi við umræðurnar
hefir forsætisráðherra Ástraliu látið
i ljós undrun yfir því, að Englend-
ingar kaupi minna af landbúnaðar-
afurðum frá Astralíu en löndum ut-
an brezka rikisins, t. d. Danmörku
og Argentínu.
Handíðnaður
í skólum
I.
Mestu vandamál hverrar kyn-
slóðar eru uppeldismálin. Fram-
tíð þjóðanna byggist mikið á því,
hvemig úrlausn þeirra tekst. Og
þegar ræða skal um það, hversu
íslenzka þjóðin leysi þetta hlut-
verk af 'hendi, vakna eftirfarandi
spurningar: ,
1. Er skólafræðsla vor við hæfi
nútímans — er hún það lífræn,
að hún hjálpi íslenzkri æsku til
starfs og dáða?
2. Eða — er þar þörf ein-
hverra umbóta, til þess að skól-
arnir dragist ekki aftur úr, en
fylgist með hinum nýju lífsvið-
horfum og atvinnuháttum?
Ég skal þegar taka það fram,
að í þessari smágrein verður
jöfnum höndum rætt um barna-
skóla og ungmennaskóla, sem ætl-
ast er til að gefi almenna, hag-
nýta mentun — með öðrum orð-
um: alþýðufræðslu vora, en ekki
seilst inn á svið sjerskóla.
Þegar ræða skal um það, hvort
skólarnir sjeu við hæfi nútímans,
verður að taka tillit til atvinnu-
byltingar þeirrar, er orðið hefir
í íslenzku þjóðlífi síðasta aldar-
fjórðung. Breytingar þær í at-
vinnulífi þjóðarinnar krefjast
miklu meiri menntunar af hverj-
um einstaklingi, en áður. Þar af
leiðir, að skólafræðsla hefir ver-
ið aukin að miklum mun, og ég
hygg, að flestir munu sammála
um það, að þess hafi verið full
þörf. — En eftir er að athuga,
hvort þessi mikla skólafræðsla
iiafi ekki verið of mikið miðuð
við ólífrænar fræðsluaðferðir
hinna gömlu latínuskóla, en of lít-
ið við hagnýta, lífræna þekkingu.
Ég er þeirrar skoðunar, og að
þess vegna hafi þekking sú, sem
æska landsins hefir fengið í skól-
unum, ekki verið eins tiltækileg
og hagkvæm, þegar nota átti
hana í daglegu lífi, eins og æski-
legt hefði verið.
í 1. hefti „Iðunnar" þ. á. er
grein um sjerhætti 1 skólamálum
Islendinga eftir Sigurð Einarsson.
Ber hún vott um skilning höf. og
skarpskyggni á þessum málum,
eins og flest það, er hann ritar.
— Hann kemur þar einkum fram
með tvær umbótatillögur, eftir
því sem mjer skilst. önnur er sú,
að komið sé upp leikvöllum fyrir
böm, þar sem þau geti dvalið
undir umsjá uppeldisfræðilega
menntaðra manna. Hin er sú, að
Kennaraskólinn verji ekki öllum
sínum tíma til að keima mönnum
undirstöðuatriði gagnfræðamennt-
unar, heldur „kenni þeim uppeld-
isvísindi, — kenni þeim starfs-
aðferðir, kenni þeim leikni, kenni
þeim skilning á bömum“. — Og
mig langar í eftirfarandi hnum
að bæta þriðju umbótatillögunni
við, og hún er sú, að skólarnir
kenni meira af hagnýtum vinnu-
brögðum, en nú á sér stað. — Og
vil ég fara um það at.riði nokkr-
um orðum. —
II.
Einn af merkustu rithöfundum
og skólamönnum íslendinga hefir
á einum stað í ritgjörð um Jón
Thoroddsen skáld, leitað að snilli
þeirri í ætt hans, er fram kom
hjá skáldinu. Og hann bendir á
það, að föðurfrændur skáldsins
hafi flestir verið smiðir. — Ilon-
um farast svo orð: „Mér virðist
þessi smíðahneigð og og smiðs-
hendur föðurfrænda skáldsins
eftirtektarverðar, bera vitni um
hugkvæmni í ættinni, því að það
er öndin sem stýrir hendinni.
Hvað getur höndin án höfuðs-
ins?“ — Á þessari staðreynd
byggist það, að handiðnaður á
fullt eins mikinn rétt á sér í skól-
um, eins og sumar bóklegar
námsgreinir. Handiðnaðurinn hef-
ir tvennskonar gildi. Fyrst og
fremst hagkvæm not, sem nem-
andinn hefir af að læra verkið,
og í öðru lagi þroskandi, sálræn
áhrif, af því að hugurinn starfar
altaf með hendinni. Þetta sam-
starf huga og handar virðast
skólar vorir hafa veitt alt of
litla athygli, og þar af leiðandi
dæmt árangur handiðnaðarins
eftir því verki, sem af hendi er
leyst í skólanum, en gleymt þeim
uppeldisfræðilegu áhrifum, sem
það hefir í sér fólgið. Er þetta
næsta merkilegt atriði, og því
undarlegra, að oss íslendingum
skuli hafa sézt yfir það, þar sem
að á umliðnum öldum hefir vinn-
an reynst þjóðinni hinn dýrmæt-
asti menningargjafi til þroska
og dáða.
Nú er svo háttað hér í þessu
efni, að handiðnaður er aðeins
kenndur við fáa bamaskóla,
Loftleiðis
Það eru liðnir óratímar síðan
mennina fór að dreyma um að
fljúga ofar allri jörð. í þúsundir
ára hafa þeir horft á fuglana
svífa yfir höfði sér frjálsa og ó-
staðbundna og fundið til vanmátt-
ar síns. Margar eru þær sagnirn-
ar, að fomu og nýju, í bundnu
og óbundnu máli um flugið skýj-
um ofar — fiughami, hamfarir
— og þess háttar; og hjá okkur
Islendingum gandreiðarbeizlið,
sem leggja mátti við hvað sem
var og þeisa um víða veröld.
Við, sem lifum nú, lifum á æf-
intýratímum — eða máske öllu
heldur á tímum þegar æfintýrið
er orðið að veruleika, æfintýrið,
sem á bamsárum okkai’ ungu
mannanna var álitið fjarstæðan
mesta. Ég minnist þess einkum
frá fyrstu árum mínum í Dan-
mörku, þegar flogið var í fyrsta
sinn yfir Eyrarsund, hvílíka að-
dáun það vakti, þó flugmennirn-
ir hefðu beðið eftir hagstæðu
veðri mánuðum saman. Ennfrem-
ur minnist ég eins sólríks sunnu-
dags 1910, þegar Frakkinn Pau-
lain kom fljúgandi til Hróars-
keldu, frá Kaupmannahöfn. Þá
var ég í Hróarskeldu, en þetta var
bið fyrsta flug milli borga í Dan-
mörku. Nokkrum vikum síðar
hrapaði hann til dauðs í flugvjel
sinni suður í Frakklandi. Þá var
fluglistin á bernskuskeiði og flug-
slysin tíð. Sumardag einn 1912
var ég staddur uppi á vatnstumi
i Sölvarjóðri — Sölleröd —,
skammt frá Kaupmannahöfn og
horfði þaðan á loftskipið „Hansa“,
sem Zeppelín greifi stjórnaði, kom
frá Þýskalandi og hélt þangað
aftur.
Svo skall styrjöldin mikla á,
með öllum þeim ógnum, sem
henni fylgdu. Þá fleygði fluglist-
inni áfram með ofsahraða, því
stórveldin sáu hve mikið gagn —
og ógagn mátti gera með flugvél-
um. Og reynslan sem þá fékkst
og tilraunir, sem þá voru gjörðar,
hafa borið svo glæsilegan árang-
ur, að fáa óraði fyrir. Nú hafa
menn flogið, að kalla, yfir öll
lönd og höf, heimsskautin bæði,
hvað þá heldur annað; og nú eru
flugvélar og loftskip einhver þau
aðdáanlegsutu farartæki, sem til
eru. Með feiknahraða svífa vélarn-
ar áfram og fjarlægðirnar verða
stórum minni en áður. Við Is-
lendingar höfum orðið varir við
kappílugin yfir lengri leiðimar.
Öllum sem sáu, eru enn í minni
flugvélarnar frá Vesturheimi, sem
lentu hér á leið sinni kringum
hnöttinn, og ítalinn glæsilegi,
Locatelli, sem varð þeim samferða
og missti vél sína við Grænland.
Hinn yfirlætislausi flugmaður von
Gronau er nýkominn og farinn
héðan og fór það, sem hann ætlaði
sér, vestur til Vínlandsins góða.
Zeppelin greifi sveif hér yfir landi
í sumar og stærsti flugbátur Eng-
lendinga flaug yfir Þingvöllum á
hátíðinni miklu. Allir störðu hug
fangnir upp í loftið, sem vonlegt
var; því flugið er ein heitasta
ósk mannkynsins, sem nú er orðin
að veruleika.
Vélar flugvélagsins hafa fyrir
löngu flogið leiðina kringum allt
landið. Skyldi nokkur sá maður
vera til, sem ekki hefur litið með
undrun upp til þessara tveggja
málmfugla, Súlunnar og Veiði-
bjöllunnar, svífandi yfir byggðum.
Undanfaríð hafa þær verið far-
fuglar hér, verið sendar til Þýzka-
lands á haustin, að afioknu sum-
arfluginu hér, en nú eru þær stað-
fuglar, eiga að vera hér allt árið
og fljúga þegar fært þykir, einn-
ig á vetrum. Margir hafa beðið
þessara fugla með óþreyju á vor-
in og þótt tómlegra á haustin
þegar þeir sáust ekki lengur. Og
hinn ötuli formaður flugfélagsins,
Alexander Jóhannesson prófessor,
á þakkir skilið fyrír alla sína
fyrirhöfn í þágu flugmannanna á
landi hér, og ekki síður lands-
stjómin, sem hefir veitt flugfé-
laginu þá stoð, sem hefir dugað.
Ég er einn af þeim mörgu, sem
lengi hefir langað til að koma í
loft upp í flugvél, og um daginn
kom tækifærið. Ég átti erindi
austur í Fljótsdal og þar sem Súl-
an átti að fljúga til Austfjarða,
þá ákvað ég að fara með henni.
Flugprófessorinn var svo elsku-
legur að leyfa að Súlan mætti
lenda með mig á Lagarfljóti, við
Ilallormsstað — en upp á Hérað
hefir hún aldrei komið áður.
Ilugði ég gott til þess ferðalags,
enda þótt haust væri komið og
veðrátta orðin óstöðug.
„Ætlarðu að fljúga norður“!
sögðu sumir kunningjamir, sem
halda að það sé öruggara að hend-
ast á bílum á holóttum, mjóum
vegum og vegleysum, eða ferðast
á sjó heldur en að fljúga. Svona
er vanafestan á öllum sviðum, allt
á að vera eins og það var, jafnvel
þó eitthvað nýtt og gott komi
fram í stað þess gamla og úrelta.
Og reynslan sýnir erlendis, að
hættuminna er að ferðast í lofti
en t. d. á jámbrautum eða i bíl-
um.
Fimmtudagsmorguninn 25. þ.
m. var flugfært austur og kl. 10^4
vorum við komnir irin í búk „Súl-
unnar“, ég og annar maður til,
sem ætlaði til Siglufjarðar. Tíu
mínútum síðar lyftir Súlan sér
upp af ytri höfninni — kl. 11.40.
Hvílíkt undur að fljúga í fyrsta
sinn! Að vísu fylgir vélinni npkk-
ur hávaði, en smellirnir eru svo
þéttir að hljóðið er eiginlega ekki
óþægilegt, þó betra værí vita-
skuld að vera laus við það. Og
ekki eru holurnar í veginum eða
hlykkimir á honum, heldur tekur
stýrimaður undireins stefnuna á
Snæfellsnes. Sjórinn undir er
spegilsléttur, máfamir sitja graf-
kyrrir, þeir eru orðmr vanir þess-
ari sjón, þeir, sem halda sig dag-
lega við höfnina. Súlan hælckar
flugið smátt og smátt, en þó ekki
mjög, Hvalfjörður opnar sig,
Hvalfell og Botnsúlur, og kl. 10.50
erum við beint yfir Akranesi. Eitt
andartak og sólin glitrai’ á húsin
í Borgamesi; við erum á móts við
Melabakka. Þann stað hefi ég séð
einna óskemmtilegastan, er ég
reið einu sinni fram á bakkann og
sá kirkjugarðinn gamla, sem nú
er að hrynja í sjó. Morknar fjal-
ir, hálfar og heilar kistur standa
útúr rofinu, en fyrir neðan í
flæðannálinu hauskúpur, hvít-
skúraðar af sjó og sandi og ann-
að beinarusl. — En ekkei’t af
þessu sést úr Súlunni. Kl. 10.55
erum við yfir Álftanesi á Mýrun-
um. Landnám Skallagríms allt,
biasir við; „hérað allt svá yítt
sem vatnsföll deila til sjávar“.
10.56 erum við yfir Kói’unesi, og
10.58 yfir íbúðarhúsinu í Knarrar-
nesi, þar sem þau góðu hjón
Ásgeir Bjamason og Ragnheiður
bjuggu allan sinn búskap, með
sæmd og í’ausn. Frá Knarramesi
Skallagríms og að Álftanesi er
æði langur vegur og oft erf-
iðui’, yfir sjó og fen og flóa,
en Súlan fer þetta á 3 mínútum.
Hvílíkur ofsahraði; og þó er eins
og víð, sem í flugvélinni sitjum,
vitum naumast af honum, þar
sem við situm og höllum okkur
letilega aftur á bak í hægindastól-
unum. En eyjaklasamir og sker-
in verða aftur úr, stórír haustlóu-
hópar flögra yfir sundum á milli
eyjanna, æfa sig undir langferða-
lagið til suðrænna landa.
11.1 erum við yfir bænum í