Tíminn - 11.10.1930, Blaðsíða 3

TlMINN
207
Fréttlr
Pálmi Hannessön hefir verið skip-
aður í rektorsembættið við Mennta-
skólann í Reykjavík.
Mjólkurbúin austanfjalls og í .Eyja-
firði hafa sýningu á framleiðsluvör-
um sínum, hér í höfuðstaðnum, þessa
dagana. Er sýningin í Búnaðarfé-
lagshúsinu og hefir vakið mikla
eftirtekt. v Sérstaklega lýst mönnum
vel á mysuostinn frá Ölfusbúinu,
sem soðinn er við hvérahita. Til sýn-
is eru á sama stað töflur og línurit
um jarðræktarframkvæmdir, bú-
stofnsaukningu, næringargildi fæðu-
tegunda í hlutfalli við verð og fleira
viðkomanda íslenzkum landbúnaði.
Hefir Búnaðarfélagið látið gjöra
töflur þessar. — Útsala á ostum
stendur yfir í sambandi við sýning-
una.
Heiðurslaun úr sjóði Kristjáns kön-
ungs níunda, fyrir framúrskarandi
dugnað i búskap hafa hlotið að þessu
sinni. Jón H. Fjalldal á Melgraseyri
i Norður-ísafjarðarsýslu og Ólafur
Eggertsson á Króksfjarðarnesi í
Barðastrandarsýslu.
Sauðnautakaup. Sauðkvígan í Gunn
arsholti lifir við beztu heilsu, feit og
sælleg. — Atvinnumálaráðuneytinu
hafa undanfarið borizt alimörg tilboð
um kaup á sauðnautum; flest frá
Noregi, en einnig frá þýzkalandi.
Vildi einn seljendanna fá um þrjú
þúsund krónur fyrir hvert dýr, en
flestir hátt á annað þúsund og auk
þess átti sala að fara fram ytra og
við þannig að bera áhættuna og
kostnað af flutningi dýranna hingað
til lands. Loks kom tilhoð um sölu á
sauðnautum, sem atvinnumálaráð-
herra gekk að. Var það Ársæll Áma-
son bóksali, sém bar fram tilboöið af
hálfu norskra manna. Hvert dýr er
keypt á 950 norskar krónur, komið
til Reykjavíkur, enda liggi fyrir vott-
orð frá dýralækninum í Reykjavík
um heilbrigði dýranna, er þau eru
hingað komin. Fest eru kaup á fimm
dýrum, þrem kvendýrum og tveim
karldýrum. Verða þaú, þegar þau
koma bólusett gegn bráðapest og svo
á að flytja þau austur að Gunnars-
holti til vetrardvalar. — Auk þessa
munu þeir Ársæll og félagar hans fá
eitt karldýr og eitt kvendýr með
sömu ferðinni.
Fljótvirk vegagerð. Bóndi einn í
Landeyjum gjörði sér akfæran engja-
veg um þýfða og sandborna rima
með þeim hætti að plægja fyrst þýiið
fyrir handvömm dómaranna, aS
dæma saklausan mann til dauða,
og bætir það sízt úr, að ekki varð
vart við mistökin fyrri en hinn
saklausi maður var orðinn höfði
styttri (Jakubowskimálið).
Yfir höfuð er það leiðinlegur ó-
siður erlendra yfirvalda að blanda
sér inn í dómsstörf annara landa.
Iiefir oft illt af hlotizt og mætti
sérstaklega Þjóðverjum vera það
minnisstætt, því að ófriðurinn
mikli hlauzt af því, að banda-
nienn þeirra, Austurríkismenn,
vildu sletta sér fram í dómsstörf
serbneskra dómstóla.
En hinu ættu Islendingar sízt
að una, að eitthvert Ingjaldsfíflið
ljúgi því upp, að erlend yfirvöld
og erlendir dómstólar hafi dóm-
stóla vora að skotspónum, eða að
íslenzkir dómarar eigi að láta út-
lendinga segja sér fyrir verkum
eins og skín út um alla vitleysu
Morgunblaðsins um þetta mál.
Hið fyrra er blóðug móðgun við
hið erlenda ríki, og getur komið
hverri landsstjórn sem er í bobba,
ef hið erlenda ríki tæki nokkuð
mark á Morgunblaðinu, sem það
auðvitað ekki gjörir. Hið síðara
er þó hvað verst, því að það gæti
gefið erlendum ríkjum óþarflega
undir fótinn, og venjur sem
myndast í alþjóðaviðskiftum,
hvort sem góðar eru eða illar,
eru jafn ríkar lögum. Og hvað
yrði um sjálfstæðið 1943, sem
Morgunblaðið þráir svo heitt, ef
slík venja myndaðist?
Nú er ekki annað að sjá á
Morgunbl., heldur en að þýzka
stjómin hafi komið ummælum
sjódómsins í Bremenhaven á fram-
færi við Hæstarétt. Auðvitað er
það líka rangt hjá blaðinu. Tog-
araskipstjórixm fékk eér hér trú-
og herfa síðan. Er vegur þessi 3500
metrar að lengd, og tók verkið ótrú-
lega skamman tima. Er frá þessu
sagt til þess að aðrir, sem við líka
aðstöðu eiga að búa, viti um úrræði
þetta.
Eldur kom upp í heyhlöðu kúabús
Siglfirðinga 6. okt. s. 1. Brunnu um
300 hestar af töðu og skemmdir urðu
miklar á hlöðunni. Elduiinn kom af
hita í töðunni.
Landhelgisbrot. Ægir tók rétt fyrir
siðustu helgi færeyska fiskiskútu,
sem var að veiða með botnvörpu fyr-
ir Austfjörðum, og fór með hana til
Seyðisfjarðar. Skipstjórinn fékk 12300
kr. sekt í undirrétti.
Grein um nýju mjólkurbúin eftir
Sig. Sigurðsson búnaðarmálastjóra
kemur í næsta blaði.
í íinnsku kosningunum mistu Kom-
múnistar öll sín þingsæti (23), en
jafnaðai'menn unnu 6.
Enska loftskipið R 101 fórst d leið
yfir Frakkland á sunnudaginn var.
Skipið átti að fara til Indlands og
vera 6 daga á leiðinni, með viðkomu
í á einum stað í Egyptalandi. 8 menn
komust lífs af en 46 biðu bana, þar
á meðal flugmálaráðherra Bretlands.
pýzka stjórnin hefir ekki sagt af
sér enn, þrátt fyrir ósigur í kosning-
unum. Búizt við, að þingið muni ekki
verða kallað sáman fyrst um sinn,
bvað sem af því lcann að leiða.
Stjórnin hefir á prjónunum almenna
lækkun á launum opinberra starfs-
manna og mun ætla að framkvæma
hana upp á sitt einsdæmi.
Óvenju hörmulegt slys varð á
Seyðisfirði 23. f. m. Maður að nafni
Sigfinnur Mikaelsson var að flytja
hey á mótorbát með ströndum fram
ásamt dætrum sínum þrem og þrem
ungum piltum, en báturinn sökk,
og drukknuðu allir sem í honum
voru, sjö alls, rétt undan landstein-
um.
Dettifoss, hið nýja skip Eimskipa-
félagsins kom hingað í gær. Var skip-
ið fullfermt að vörum og farþegum.
Skipið hefir rúm fyrir 22 farþega á
1 farrými og 14 á 2. farrými, og
rúmar 2000 smálestir, Ganghraði er
14 mílur. Vélin 1700 hestafla. Lengd
skipsins er 235 fet, breidd 36 fet og
dýpt 23,9 fet. Skipstjóri er Einar
Stefánsson, áður á Goðafossi.
Franisóknarfélagið lieldur fund á
miðvikudagskvöld (sbr. augl.).
Sænsk-íslenzkt félag var stofnað hér
i bænum í gærkvöldi, í því skyni að
vinna að kynningu og andlegu sam-
starfi milli Svía og íslendinga.
an málfærzlumann fyrir Hæzta-
rétti, sem samvizkusamlega týndi
allt til, sem honum kynni að ein-
hverju liði að verða, og meðal
annars lagði hann fram ummæli
þýzka sjódómsins. Á því sézt
bezt, að ekki er um utanríkismál
að ræða. Þýzka 'stjómin hefir
ekki séð ástæðu til þess að aðhaf-
ast neitt. Ef svo hefði verið,
hefði plaggið komið öðruvísi fram.
U tanrí kisstj óm Þ j óð verj a hef ði
sent erindi sitt til dönsk-íslenzku
utanríkisstjórnarinnar í Kaup-
mannahöfn, en hún aftur sent
það utanríkisráðherra íslands í
Reyikjavík (forsætisráðherra)
rétta boðleið, en hana þekkir
Morgunblaðið auðvitað ekki frek-
ar en annað.
Blaðið lætur allt að því í veðri
vaka,, að Hæstiréttur hafi dæmt
dóm sinn af hræðslu við hinn er-
lenda dómstól. Hingað til hefir
varla mátt hnerra í námunda við
Hæstarétt, svo að Morgunblaðið
hrykki ekki í kút og segði, að
rétturinn væri svívirtur, og hon-
um væri niðrað í augum útlanda,
og hver veit hvað. Blaðið hefir
aldrei getað skilið, að það er sitt
hvað, að finnast dómur ekki rétt-
ur að efni til, og að halda því
fram, að upp hafi veriðJ kveðinn
vísvitandi rangur dómur. Hið
fyrra er skoðanamunur, hið síð-
ara móðgun. En nú er spum,
hvað getur verið gífurlegri móðg-
un en að gefa í skyn, að réttur-
inn felli dóm af ótta við erlend
völd?
Morgunblaðið notar tækifærið
til þess að narta með illgimi í
lögreglustj órann í Rvík. Það
kveður verjanda hafa farið fram
á framhaldsrannsókn og hún ver-
Tnngur tvær
Morgunblaðið segir:
„Hér er nú félaus þjóð, sem
fyrir óstjórn og ráðdeildarleysi
valdhafanna hefir í bili glatað
lánstrausti sínu og má búast við
að sæta afarkostum“.
(Mbl. 20. sept.).
Jón Þorláksson segir:
„Ég heyri á sumum mönnum
hér heima, að lánstraust landsins
sé svo bilað, að landsstjómin
rnuni ekki geta fengið neitt lán.
Slíkt nær ekki nokkurri átt. ...
Og enginn Islendingur ... má
cska eftir,; því, að lánstraust
landsins sé svo bilað, að stjómin,
hver, sem hún er, geti ekki fengið
Ián“. (Mbl. 7. okt.).
Hvað á Jón Þorláksson við?
Hver hefir „óskað eftir því“ að
„stjórnin gæti ekki fengið lán“?
Og hver ber ábyrgð á Morgun-
blaðinu og fregnum, sem eftir því
era hafðar í erlendum fjármála-
ritum?
„Vér brosum“!
Á víðavangi.
Frá austri til vesturs!
Síðan Valtýr uppgötvaði hinn
nýja snúning jarðarinnar frá
austri til vesturs hefir verið tals-
vert rugl á Mbl. Fyrir fáum dög-
um fann Mbl. ástæðu til þess, að
taka það fram sérstaklega, að
Jón Þorláksson hefði farið utan
„algjörlega í einkaerindum“ (en
ekki til að spilla lánstraustinu!)
Nokkra næstu dagana keppist
blaðið við eins og það ætti lífið
að leysa, að gjöra þjóðinni kunn-
ugt, að Pétur Magnússon hefði
tapað tveim hæstaréttarmálum.
En Pétur þessi var eins og kunn-
ugt er efsti frambjóðandi íhalds-
listans og átt þá að vera maður í
liðtækara lagi. I dag heldur blaðið
því fram, að „Dettifoss" hinn nýi
sé 236 feta djúpur eða að dýptin
sé einu feti meiri en lengdin. Væri
ið látin í té.*) Það er talað um
}.<að rétt eins og það væri ein-
hver spánný uppgötvun, en
þetta hefir í mörg ár verið al-
gengt. Það hefir þráfaldlega kom-
ið fyrir, t. d. í máli franska tog-
amas „Cap Fagnet“, sem rekið
var fyrir Hæstarétti 1922, í máll
gegn Worthington skipstjóra
1925, og mjög mörg fleiri mætti
dæmin telja. En svo bætir Morg-
unblaðið við: „Kom þá skýrt í
ljós, hve ófulkomin rannsókri
lógreglustjói’ans hafði verið“.
Hvernig kom það í ljós? Það er
föst venja Hæstaréttar að átelja
slíkt, ef það hefir átt sér stað,
annaðhvort með ávítunum í for-
sendum dómsins eða með sektum,
og má nefna mörg dæmi þessa,
en í þessum dómi er ekki að því
vikið einu orði, að neinu hafi
verið áfátt í raxmsókninni. Þetta
mun því vera yfirhæstaréttardóm-
ur Morgunblaðsins sjálfs, er bein-
ast liggur við að skilja sem
sneið til Hæstaréttar um van-
rækslu.
Það er vitanlegt, að komið geta
fyrir smáskekkjur í öllum mæl-
ingum, bæði á varðskipum og
annarsstaðar, og þykir ekki til-
tökumál. Það hefir að minnsta
kosti komið fyrir menn sem voru
meiri vinir Morgunblaðsins en
skipherrann á „Ægir“, án þess
að því yrði flökurt. 27. apríl 1926
tók „Fylla“ tvo þýzka togara,
„Barmbeck" og „Hamm“, og var
*) Auðvitað þegir blaðið alveg yfir
því, að framhaldsrannsóknin var
giörð vegna nýrra gagna, sem fram
komu í málinu, eftir að undirréttar-
dómur var kveðinn upp og að lög-
reglurétturinn sjálfur framkvæmdi
hana.
ekki úr vegi að senda Magnús
Guðmundsson til að leita að
„þyngdarpunStinum" í þessum
furðulega farkosti, úr því að
hann er hættur að verja enska
lánið og veðsetningu tolltekn-
anna!
Tugthússökin.
Síðan snemma á þessu sumri
hefir Morgunbl. með furðulegri
kostgæfni haldið á lofti þeim ó-
hróðri um íslenzka ríkið, að láns-
traust þess sé nú með öllu þrotið
0°" að hvergi fáist lán. Enda þótt
að fyrrverandi fjármálaráðherra
landsins, M. Guðm., sé höfundur
flestra þessara róggreina um
land og þjóð, bera aular þeir, sem
teljast ritstjórar blaðsins, á-
byrgð á þessum landráðum. •—
Jóni Þorlákssyni er nú farið að
skiljast, hvílíkar afleiðingar þessi
traustsspjöll geta haft fyrir
landið og þarnæst fyrir flokk
lians við næstu kosningar. Hann
ihefir því nýlega tekið sig til og
troðið margra mánaða óhróðri
ofan í blaðið aftui'. Mega þeir
teljast kokvíðii’ Mbl.-ritstjórarn-
ir. En of seint kemur þessi yfir-
bót íhaldsins og flótti frá svívirð-
ingunni. Óhróðursummæh Mbl.
hafa þegar verið þýdd og birt í
erlendum fjármálablöðum, eins
og fyr hefir verið getið hér í
blaðinu. Landráðin hafa því verið
unnin til fulls samkvæmt tilgangi
M. Guðm. og Mbl.-ritstjóranna.
En hver verður svo refsingin?
Landi'áð teljast jafnan einhver
hin þyngsta sök. Er ekki vafi á
því, að ef lög væru látin ganga
yfir slíka menn og þeim refsað
samkvæmt tilefnum, að þeir
fengju vist á Litlahrauni um
nokkur ár. vw
Eftir 24 klukkustundir
byrjaði Mbl. að éta ofan í sig
skætinginn um landhelgisgæzluna
og lögreglustjórann í sambandi
við þýzka togaramálið. Ofaníátið
hefst á þessa leið: „Það er að vísu
ekkert við því að segja, þótt
Hæstiréttur hafi ekki komizt að
sömu niðurstöðu í málinu og
undirréttardómarinn; slíkt kemur
oft fyrir“. Ennfremur viðurkenn-
ir blaðið að landhelgisbrotamál
samskonar ónákvæmni í reikning-
um varðskipsins þá og nú, en þá
þótti Hæstarétti ekkert varhuga-
vert að dæma, og Morgunblaðið
var harðánægt, enda var íhald-
ið þá ekki búið að finna upp
sjálfstæðið, og Morgunblaðið var
því enn í fullu ástarsambandi við
Dani.
Við útreikninga á stað togarans
„La Provence“, sem „Óðinn“ tók
1928 var og talsvert að athuga,
og fyrir „Óðinn“ kom það einu
sinni, að hann kom með reikn-
inga, sem voru rangir, vegna þess
að þegar mælingin var skrifuð,
hafði orðið einhver hausavíxl á
tölum. Við þessu er ekkert að
segja, slíkt hlýtur við og við að
henda; varðskipaforingjar eru
líka menn, en Morgunblaðið tek-
ur slíku mjög misjafnt.
En þvaður Mbl. gefur tilefni til
alvarlegrar spurningar: Eiga
skipin að draga togara í höfn, ef
efi er á sekt þeirra eða eiga þau
ekki að gjöra það? Því er auð-
svarað játandi, því ef ekki ætti
að rannsaka málin nema alveg
vafalaus væri, væri rannsókn ó-
þörf; þá mætti láta varðskipa-
foringjana anna öllu á sjó. Það
er einmitt vafinn, sem þarf að
taka af með rannsókn fyrir
dómi*).
Aðal-„rúsína“ Morgunblaðsgrein-
arinnar er bréf frá samgöngu-
*) Eitt dæmi þessu til sönnunar
úr landhelgisgæzlu Breta skal hér
nefnt. þann 11. sept. 1928 tók enska
varðskipið „Garry“, sem annast
strandgæzlu við austurströnd Eng-
lands, franskt mótorskip með botn-
vörpu við Dungeness og fór með það
til Dover. Á þriðja degi eftir að skip-
ið kom í höfn, var dómur kveðinn
upp og franski skipstjórinn sýknaður.
Framsóknarfélag Reykjavíkur
heldur fund í Sambandshúsinu
miðvikudaginn 15. þ. m. kl. 8V2
síðdegis. Flokksmál og félagsmál
til umræðu.
Félagsstjórnin.
séu „stórmál og oft mjög flókin
og vandasöm“, en daginn áður lét
blaðið á sér skilja, að varðskipin
mættu ekki taka togara ef minnsti
vafi léki á um sekt þeirra. En þá
væri rannsóknin ekki sérlega
„flókin“ eða „vandasöm".
Mbl. og löggæzlan.
Svo sem kunnugt er, hefir nú-
verandi stjórn tekist að koma á
nokkra eftirliti með drykkjuskap
á almannafæri og tollsvikum, með
því að hafa í þjónustu landsins
nokkra löggæzlumenn, er ráðnir
hafa verið með lausum samningi
um skemmri eða lengri tíraa.
Starfssamningurinn hefir verið á-
líka bindandi til langframa, eins
og ráðning togaraháseta hjá
Kveldúlfi. Þegar útgerðin þarf
ekki lengur á manni að halda, þá
lætur hún haxm fara.
Yfirleitt hefir starf löggæzlu-
mannanna bæði í toll- og áfengis-
málum, borið hinn bezta árangur,
enda valist til starfsins, þegar
frá er tekin ein imdantekning,
séx-stakir reglumexm, er gætt
hafa vel starfs síns. En þessa
menn, góðu, nýtu og reglusömu
iöggæzluxnennina hefir MbL sví-
virt, og uppnefnt. Fyrir það að
löggæzlumennirnir veittu drykk-
juröftunum aðhald, kallaði Mbl.
þá „þefara“, og sízt í virðingar-
skyni. En eixrn maxm úr hópi lög-
gæzlumaxmanna hefir MbL tekið
undir vemd sína. Stjórnin hafði
neyðst til að segja honum upp,
vegna réttmætrar óánægju með
fxamkomu hans, bæði um vín-
nautn og fleira. „Löggæzlumað-
ur“ landsins hafði þar að auki
tekið þátt í leynilegum sam-
blæstri, sem var opinberlega mið-
aður við að gjöra einskonar upp-
reist móti lögum landsins. Þexm-
an maxm tekur íhaldið að sér.
Það hefir óvirt og uppnefnt góðu
löggæzlumennina, reglumenniha,
málai’áðhei'ranum í Berlín til „ut-
anríkisráðuneytisins“, og er ekki
annað að sjá en að átt sé við ut-
anríkisráðuneyti vort, en svo
mun umbúið af lævísi, sem alltaf
er heimskunni fylgispök. Bréfið
er til þýzka utamíkisi’áðimeytis-
ins, og er ókuxmugt, að það hafi
þessu máli nokkuð sixmt við ís-
lenzku stjórnina, enda er bréfið
um ofurómerkilegt1 formsatriði,
efni togaramálsins alveg óviðkom-
andi. Morgunblaðið kveður það
fjalla um álit Þjóðverja á því,
sem á Morgunbleðsku heitir
„snattferðir varðskipanna“. Ekk-
ert er að þessu vikið beint og ó-
beint í bréfinu, sem lagt hefir
verið fram í Hæstarétti af mál-
færslumanni kærða.
Ur því að Mbl. þykir úrskurður
sjódómsins í Bremenhaven svo
merkilegur, að ástæða sé til að
gjöra hann að árásarefni á ís-
lenzka landhelgisgæzlu er rétt að
taka það fram, að þessi úrskurður
er ekkert einsdæmi. A. m. k. þrír
slíkir úrskurðir hafa verið kveðn-
ir upp í málum þýzkra togara-
skipstjóra, sem þrátt fyrir það
hafa verið sekir fundnir af ís-
lenzkum dómstólum. Þess má
einnig geta, að blöð þýzkra út-
gjörðarmanna hafa þrásinnis flutt
árásir á íslenzkt réttarfar í sam-
bandi við landhelgisgæzluna. En
engum hefir dottið í hug að birta.
slíkt með feitum fyrirsögnum í
íslenzkum blöðum. Mbl. hefir hér
sem oftar verið fundvíst á hlut-
verk, sem aðrir telja sér ósam-
boðin. **
-©■