Tíminn - 30.12.1930, Page 2

264
TIMXNN
En hér skilja leiðir þeirra M.
G. og E. A. — M. G. lætur um-
boðsmann sinn 1921 bæta við
nýrri tryggingu, veði í tolltekj-
um landsins, meðan nokkuð sé
eftir af skuldinni. Á hverju ein-
asta skuldabréfi og auðvitað í
sjálfum samningnum, stendur
skýrum stöfum, að tolltekjurnar
séu sérstök trygging fyrir láninu
— í ofanálag á hina almennu rík-
isábyrgð.
Og Mbl. 1921 gat ekki verið í
neinum vafa um að þetta var
ramma alvara, því að í bréfi því,
sem Sv. Bj. ritar Jóni' Magnús-
syni rétt eftir að hann hefir und-
irritað lánssamninginn í London,
segir sendiherrann, að hann láti
fylgja með próförk af skuldabráf
unum. Stjómin geti gert athuga-
semdir við textann, en einu meg'i
ekki breyta. Þar verði að standa
að tolltekjui-nar séu sérstök
trygging fyrir láninu. Alveg eins
og skaparinn bauð Adam og Evu
aðeins vamað á því að þau mættu
ekki eta af skilningstrénu, þann-
ig var J. M. og M. G. gefið leyfi
til að stinga upp á athuga-
semdum við allt í Paradís skuld-
anna, nema það eitt að toll-
tekjurnar áttu að vera veðbundu-
ar hjá Helbert Wagg meðan eitt
skuldabréf var eftir af láninu.
Setjum svo að í mikiu hallæri
yrði ómögulegt fyrir einhverja
landstjóm á íslandi að standa í
skilum með afborganir og vexti
af láninu frá 1921. Hvað gerir
lánveitandi þá? Hversvegna hef-
ir hann sett í samninginn að
hann hafi auk almennrar ríkis-
ábyrgðar sérstaka tryggingu í
tollunum ?
Því er auðsvarað. Helbert Wagg
veit að meiginhlutinn af íslenzk-
um ríkistekjum eru tollar. Und-
ir venjulegum kringumstæðum
ganga þessir tollar til að borga
embættismönnum laun sín, og til
að kosta ýmiskonar framkvæmd-
ir, byggja vegi, hafnir síma, skóla
sjúkrahús o. s. frv.
En nú borgast ekki vextir og
afborganir eitthvert ár fyllilega
í réttum tíma til hr. Wagg. Þá
er lítill vafi á, að sá góði gyðing-
ur sendir umboðsmann sinn til
Reykjavíkur. Hann sýnir land-
stjóminni ákvæðin um sérstaka
tryggingu í samningnum. Hann
gengur nú að þessari tryggingu.
Tollstjórinn í Reykjavík og sýslu-
me'nn úti á landi fengju tilkynn-
ingu um að láta tollana renna
beint til veðhafans, þ. e. hins út-
lenda umboðsmanns lánveitanda,
þar til skuldsamningnum væri
fullnægt.
Meginhlutinn af embættismönn-
um landsins og eftirlaunafólki
Rvíkur em fylgismenn M. Guð-
mundssonar og trúa sjálfsagt
mikið á fjármálavizku hans. En
undir þessum kringumstæðum
mjmdi margt af þesu fólki ekki
senda honum blíð hugskeyti, þeg-
ar það fengi ekki laun sín né
eftirlaun af því að Bretinn gleypti
tollana upp í töp íslandsbanHa á
glæframönnum íhaldsins.
Þetta er veruleikinn. Þetta er
innihald samningsins frá 1921.
En í samningnum frá 1930 er
ekkert um sérstaka tryggingu.
IJin almenna yfirlýsing ríkisins
um að þjóðin standi í ábyrgð fyr-
ir láninu er látin nægja, alveg
eins og þegar aðrar frjálsai' þjóð-
ir taka lán sín.
En því má ekki gleyma, að ís-
land hefir gefið sértryggingu í
aðaltekjum ríkisins 1921. Þetta
vita fjármálamenn í öllum heimi.
Og það sem hefir komið fyrir
einu sinni getur komið fyrir aft-
ur. Ef ísland verður svo óheppið
að fá Mbl.-stjórn aftur, getur
hún fundið upp á að veðsetja að
nýju, veðsetja tekju- og eigna-
skattinn, vitagjöldin o. s. frv.
Hvemig stendur þá Hambro að
vígi, sem 1930 hefir útvegað Is-
landi 12 miljónir til að rétta við
atvinnulífið, og ekki fengið neina
tryggingu nema hina almennu
ríkisábyrgð. Aðstaða hans væri
ekki sérlega góð. Annarsvegar
hefði Wagg sértryggingu frá M.
G. 1921 í öllum tollum landsins
og gæti gengið að þeim. Á hinn
bóginn hefði J. Þ. eða einhver
hans „nóti“ gefið sértryggingu í
öðrum handbærum tekjum ríkiS-
sjóðs.
Ef M. G. hefði ekki stigið það
óhappaspor 1921 að gefa sér-
tryggingu í tollunum, myndi nú
hafa dugað hin almenna ábyrgð
ríkissjóðs, og þannig mun það
verða í framtíðinni; þegar hlekk-
imir frá 1921 hafa verið höggnir
af þjóðinni. En það sem hefir
komið fyrir einu sinni getur kom-
ið fyrir aftur. Og eftir því sem
mér er kunnugt hefir enginn lán-
veitandi viljað veita íslandi stór-
lán, meðan samningurinn frá
1921 er í gildi án þess að tryggja
sig gegn nýrri veðsetningu.
Síðari meinloka J. Þ. að með
samningum við Hambro sé fyrir-
byggt að ísland geti veðsett tekj-
ur eða eignir, er engu síður
kjánaleg heldur en áðurnefnd al-
systir hennar.
Svo fjarri fer því, að Islandi
sé bannað að veðsetja, að Ham-
bro hefir aðeins hina almennu
ríkisábyrgð fyrir láni sínu. En ef
J. Þ. kemst einhvemtíma í meiri-
hluta á þingi, og fær samþykki
fyrir að taka nýtt lán — væntan-
lega eins og framhald af láninu
1921 til að hjálpa svindlurum
landsins — þá getur hann veð-
sett allt, sem var óveðsett, þegar
hann skildi við í stjómarráðinu
1927. Hann og þingið geta veð-
sett allt laust og fast fyrir nýju
láni. En um leið og farið er út
á þá braut, að gefa sértryggingar
íyrir nýjum lánum, þá verður sú
trygging um leið trygging fyrir
Hambrosláninu.
Jóni Þorl. og félögum hans er
þannig opin leið til að veðsetja,ef
þingið leyfir. En þeir geta ekki
hlaupið með þær sértryggingar
til nýrra iánardrottna. Ef sér-
tryggingar verða einhverntíma
gefnar, þá gilda þær um leið fyr-
ir Hambros-láninu.
Vonandi festir æska fslands þau
heit að veðsetja ekki ættjörð
sína.
En það lítur ekki skemmtilega
út, að leiðtogar íhaldsmanna
skuli enn langa út á þessa háska-
braut. Ut af þeirri ljótu löngun
var það sagt, að J. Þ. réði úc í
opna vök.
Mér er ekki kunnugt um nokk-
urn mann utan íhaldsflokksins,
sem myndi leggja lið sitt nýrri
veðsetningu. f Framsóknar-
flokknum mun ekki hægt að finna
nokkurn mann, sem vill hlekkja
land sitt á þann hátt. En Jón
Þorl. vill nalda opinni leið. Hann
langar til að vetsetja. Og honum
finnst það einhvemveginn alveg
óbærileg tilhugsun, að ef hann
eða félagar hans fara á annað
borð að vetsetja fyrir lýium lán-
um, að þá nái sú hin sama trygg-
ing urn leið líka til umbótalánsins
frá 1930.
Að lokinni greiðslu setti J. Þ.
eina af sínum prúðu fjármála-
fjólum í Mbl. Hann hugsar sér
að einhver landshluti setji upp
stóra raforkustöð og leiðslur. og
að það vildi taka lán og veðsetja
þessa eign fyrir hinum aðfengna
höfuðstól. J. Þ. segir að nú sé
það ekki hægt. Þekkir maðurinn
ekki mun á héraði í landt og
heilu landi? Heldur hann að Ham-
bro fengi viðbótartryggingu í
rafstöð sem Borgfirðingar
byggðu, ef héraðsbúar settu lán-
veitanda veð í stöðinni?
Eða hugsar Jón annað? Er
hann að ganga á hönd Einari 01-
geirssyni og ætla þeir félagar að
hafa ríkisrekstur á stórum raf-
stöðvum? Og er J. Þ. svo trúlaus
á framtíð kommúnista og svart-
liða, að þeir gætu ekki fengið
fjármagn í rafstöðvar út á al-
menna ábyrgð þjóðarinnar’
Munurinn á stiérnarstefnu
flokkanna í fjármálum ut á við
virðist vera þessi: Mbl.-menn
hafa fest tolltekjumar sem sér-
staka tryggingu fyrir ríkisláni
1921. Þeir virðast vera ánægðir
með þessa ráðstöfun, þó þeir
kjósi heldur að halda henni
leyndri. J. Þ. lýsir blessun sinni
yfir aðferð M. G. í Mbl. nú rétt
fyrir jólin. Og honum þykir mein-
bagalegt, ef ekki verði hægt að
veðsetja í framtíðinni, þó að það
væri aldrei nema til að koma á
stað ríkisrekstri á rafmagns-
framleiðslu.
Aftur á móti hafa Frámsóknar-
menn alltaf fordæmt og fyrirlitið
veðsetningu M. G. frá 1921. Þrir
óska einkis fremur en að geta
afmáð hana 1932. Þeir hafa með
öllu þvertekið að gefa nokkurt
veð eða sérstaka tryggingU fyrir
láninu 1930. Og þeir munu ein-
huga standa á móti að nokkurn-
tíma verði lagt veðband á texjur
ríkisins.
J. Þorl. hafa nú verið gerð
sömu skil um fjármálaafskipti
hans eins og félaga hans M. G.
— Sumir ókunnir málavöxtum
hafa haldið, að J. Þ. væri ekki
annar eins frámunalegur einfeldn-
ingur í fjármálum og M. G., en
reynslan sýnir, að þar er enginn
munur, nema ef helzt væri í þá
átt, að Jón væri öllu lítilfjörlegri.
Menn hafa fram að þessu álitið,
að saga enska lánsins 1921 væri
aumasta fi'ásögnin um fjármála-
viðleitni stjórnar í frjálsu landi.
En ef athuguð eru lán J. Þ. 1926
og 1927, þá eru þau að öllu sam-
töldu síst betri. Jón er jafn
ósjálfbjarga og M. G. Hann virð-
ist ekki einu sinni geta bjargað
sér í Danmörku, þar sem hann
hefir þó að nafni til lært til
prófs. Hann getur hvorki útveg-
að landinu eða sjálfum sér lán,
nema með umboðsmanni. Og hann
lætur á allan hátt fara eins gá-
lauslega og heimskulega með
þessa dýrkeyptu peninga, sem
ríkið hafði orðið hans vegna að
taka að láni, til þess að hlífðar-
laust prang með hús gæti hik-
laust haldið áfram við sjávarsíð-
una.
M. G. talar eins lítið um sína
veðsetningu og hann getur, og
þrætir fyrir hana allsstaðar þar,
sem hann þorir. Þetta ber ekki
góðan vitnisburð um kjark og
sannleiksást M. G. — En það
bendir á, að hann hafi samvizku-
bit út af láninu frá 1921, út af
sérstöku tryggingunni, út af
kaupinu til Eúlu-Andersen og fé-
laga hans, út af nærri 10% í
vöxtu o. s. frv.
Synd M. G. er mikil. En iðran
hans væri rétt spor í áttina. En
engin slík merki sjást á J. Þ.
Hann lýsir blessun yfir láni og
lánskjörum 1921. Honum leiðist
auðsjáanlega að engin veðsetning
fylgir láninu 1930, og hann virð-
ist hlakka til að þjóðin taki í
framtíðinni lán með sama smán-
armerkinu og flokkur hans setti
á landið 1921. J. J.
----o-----
Viflfús Bergsteinsson bóndi á Brún-
um undir Eyjafjöllum lézt á jóla-
dagskvöld eftir sólarhringslegu.
Verður hans nánar minnst hér í
blaðinu síðar.
Tveir bsejarbrunar urðu seint i
fyrra mánuði, annar í Jtmgeyjar-
sýslu og hinn í Eyjafirði. Bærinn
Fagraneskot i Aðaldal brann til
kaldra kola að næturlagi. Eldurinn
kom upp í timburhúsi óföstu við
bæinn. Heimilisfólkið, þrír menn,
sváfu í baðstofu. Vaknaði faðir
bónda við reykinn. Var þá timbur-
húsið alelda og komst fólkið með
naumindum út.. Nálega engu var
bjargað. Ein kýr og tvær kindur
brunnu inni. Matvæli, áhöld, fatnað-
ur, allt óvátryggt. — Rétt um sama
leyti brann bærinn Syðrihóli i Kaup-
angssveit. Var það nýbyggt steinhús,
en innan þiljur loft og gólf úr tré.
Nokkru var bjargað af innanstokks-
munum og litlu af matvælum.
Kviknaði út frá pípu. Tilfinnanlegt
tjón hefir orðið á báðum stöðunum.
Til þess að hægt verði að haga flutningi tilbúins áburðar til
landsins næsta vor á sem hagkvæmastan og ódýrastan hátt,
verðum vér ákveðið að mælast til þess að
allar áburðar-pantanir séu komnar í vor-
ar hendur fyrír febrúarlok 1931
Eins og undanfarið tökum vér á móti pöntunnm frá
kaupfélögum, kaupmönnum, búnaðarfélögum og hreppsfélögum
en alls ekki frá einstökum mönnum.
r
pr. Abmöareinkasala ríkisins
Tílkynníng
Það tilkynnist hermeð viðskiftamönnum mínum að eg hefi selt
Kaupfélagi Árnesinga verzlun mína í Sigtúnum frá 1. jan. n.k.
Uin leið og eg þakka góða samvinnu að undanförnu er það ósk
mín að þér látið Kaupfélagið njóta viðskifta yðar og velvildar á kom-
andi árum.
Virðingarfylst
Egíll Gr. Thorarensen
Aðalf undur
Búnaðarsambands Suðurlands.
Ár 1930, íöstudaginn 5. desember
var haldinn aukafundur aí Búnað-
arsambandi Suðuriands, að þjórsár-
túni.
Á fundinum var mætt stjórn sam-
bandsins og 12 fulltrúar frá búnaðar-
félögum, frá 4 félögum úr Rangár-
vallasýslu og 8 félögum úr Árnes-
sýslu. þá voru mættir formenn
iieggja mjólkurbúanna, Flóamanna
og Ölfusinga. — Auk þess voru
mættir nokkrir æfifélagar og fleirra
mætra manna.
Fundurinn tók tii ineðferðar:
1. Vegamál. í því máli kom fram
svohljóðandi tillaga:
„Fundurinn felur stjórn Búnaðar-
sambands Suðuriands að skora á
landsstjórnina, að hún láti halda
þjóðvegunum írá Reykjavík um sam-
bandssvæðið færum til bílflutninga
yfir veturinn". Samþ. i einu hljóði.
2. Ræktunarmál. Tillaga í því máli
borin fram:
„Fundurinn felur stjórn Búnaðar-
sambands Suðurlands að beita sér
fyrrí því, við húnaðarþing og Al-
þing, að styrkur sá, sem veittur er
i.il landflutninga á útlendum áburði,
verði dréginn frá verði áburðarins,
þegar greiðsla fer fram.
Ennfremur að frestur sá, sem
hændum er veittur til pöntunar á
kjarnfóðri frá síldarbræðsiu ríkisins
verði lengdur til 1. september a. m.
k. ár hvertV Samþykkt í einu hljóði.
3. Fjárbaðanir. Svoliljóðandi tillaga
í því máli borin fram:
„Fundurinn skorar á búnaðar-
félögin og hreppsnefndirnar á sam-
bandssvæðinu, að tryggja betur e,n
nú er gagnsemi af sauðfjárböðunum,
með hættu eftiriiti við böðunina
sjálfa, og ennfremui" að sjá um að í
liverri sveit séu til nægilega mörg
sundbaðker vel útbúin". Samþykkt í
einu hljóði.
4. Tilraunir með burðartíma á ám
og íitun nautgripa til slátrunar. í því
máli kom fram svoliljóðandi tillaga:
„Fundurinn skorar á Búnaðar-
félögin á sambandssvæðinu að vinna
að því að tveir eða fleiri bændur í
hverju búnaðarfélagi gjöri tilraunir
með burðartíma á ám, og einnig fit-
un geldra nautgripa'1. Samþykkt með
12 atkv. gegn 2.
5. Dýralæknar: Komu fram svo-
hljóðandi tillögur:
a. „Fundurinn skorar á stjóm Bún-
aðarsambands Suðurlands að vinna
að því við þing og stjórn, að sem
fyrst verði stofnað sérstakt dýra-
læknisembætti hér á Suðurlands-
undirlendinu" og
b. „Fundurinn felur búnaðarsam-
bandinu að beita sér fyrir því, að
dýralæknanámskeið verði haldin;
helst tvö fyrir sömu nemendur og að
þeir sem sveitadýralæknar geti átt
lcost á opinberum styrk fyrir meðöl
og verkfæri". Samþykkt i einu hljóði.
6. Bilflutningar. í því máli kom
fram svohljóðandi tiliaga:
„Með því að bílflutningar hér á
Suðui'landsundirlendinu eru tilfinn-
anlega dýrir, sem ætla má að stafi af
óhentugu skipulagi á flutningumim,
skorar aukafundur Búnaðarsam-
bands Suðurlands á öll samvinnu-
iélög og sveitastjórnir á umræddu
svæði að taka þetta mál til ræki-
legrar yfirvegunar, og hrinda því i
hetra horí". Samþykkt með öllum
greiddum atkvæðum.
7. Tilraunabú. í því máli kom fram
svohljóðandi tillaga:
„Aukafundur Búnaðarsambands
Suðurlands haldinn að þjórsártúni 5.
desember 1930 skorar á stjórn sam-
bandsins aö vinna að því við liún-
aðarþing og landsstjóm, að sem allra
fyrst verði stofnað tilraunabú á
Suðurlandsundirlendinu". Samþykkt
i einu hljóði.
8. Útlent verkalólk. í því máli kom
fram svoliljóðandi tillaga:
„Fundurinn felur stjórn Búnðar-
sambands Suðurlands að kynna sér
möguleika til útvegunar á erlendu
verkafólki handa bændum, og hjálpa
þeim er þess óska til útvegunar á
því". Samþykkt í einu hljóði.
8. Tollamál. í því máli lcom fram
svohljóðandi tillaga:
„Fundurinn æskir þess að stjórn
Búnaðarsambands Suðurlands fari
þess á leit við þingmenn Sunnlend-
ingafjórðungs, að þeir beiti sér fyrir
því á næsta Alþingi, að lagðir
verði verndartollar á allar innfluttar
landbúnaðarafurðir". Samþykkt í
einu hljóði.
Auk þessa voru rædd fleiri mál, en
ekki teknar ákvarðanir.
Fundargerðin lesin og samþykkt..
Guðm. porbjarnarson.
Danur Brynjólfssou.
-----O-----