Tíminn - 10.01.1931, Blaðsíða 4

4
TÍMINN
Aðalfnudnr|
H.f. Eimskipafélags Suðurlands i
Ferðamenn,
sem koma til Reykjavíkur, geta
fengið ódýrasta gistingu á Hverf-
isgötu 32.
verður haldinn laugardaginn 28. febrúar
1931 á skrifstofu hæstaréttarmálaflutnings
manns Lárusar Féldsted, Hafnarstræti 19.
Reykjavík og hefst kl. 4 eftir hádegi.
Sjálfs er hðndin
hollust
Kaupið innlenda framleiÖBln,
þegar hún er jafngóð nrlendri og
ekki dýrari.
Dagskrá samkvæmt 14. gr. félagslag^
anna.
, ReykjaVík 23. des. 1930
Félagsstjórnín
Ritstjóri: Gíali Guðmundauon,
Ásvallagötu 27. Sími 1246.
Preutamiðjan Acta.
Best að auglýsa í
TÍMANUM
Kristalsápu, grœnsápu, stanga-
sápu, handsápu, raksápu, þvotta-
efni (Hreins hvítt), kerti ahs-
lconar, skósvertu, skógulu, leður-
feiti, gólfáburð, vagnábupð, fœgi-
lög og kreólínsbaðlyf.
KaupiQ H R EIN S vörur.
Þær eru löngu þjóðkunnar og fást
í flestum verzlunum landsins.
H. £. Hreínn
Skúlagötu. Reykjavík. Sími 1826.
Þjóðvinafélags Aimanakið
óskast til kaups. Árgangamir
1880, 1884, 1890 og 1891. Vil
greiða þrefalt verð. *
Óskar Gunnlaugsson,
Pósthólf 792. Reykjavík.
H. f. Eimskipafélag íslands
Aðalfundur
Aðalfundur Hlutafélagsins Eimskipafélags íslands verð-
ur haldinn í Kaupþingssalnum í húsi félagsins í Reykjavík,
langardaginn 27. júní 1931 og hefst kl. 1. e.h.
I. Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og framkvæmdum
á liðnu starfsári, og frá starfstilhöguninni á yfirstand-
andi ári, og ástæðum fyrir henni, og leggur fram til úr-
skurðar endurskoðaða rekstursreikninga til 31. desember
* 1930 og efnahagsreikning með athugasemdum endurskoð-
anda.
2. Tekin ákvörðun um tillögur stjórnarinnar um skiptingu
ársarðsins.
3. Kosning fjögra manna í stjórn félagsins, í stað þeirra,
sem úr ganga samkvæmt félagslögunum.
4. Kosning eins endurskoðanda í stað þess er frá fér, og
eins varaendurskoðanda.
5. Umræður og atkvæðagreiðsla um önnur mál, sem upp
kunna að verða borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiða.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir hluthöfum og um-
boðsmönnum hluthafa á skrifstofu félagsins í Reykjavík,
dagana 25. og- 26, júní næstk. Menn geta fengið eyðublöð
fyrir umboð til þess að sækja fundinn á aðalskrifstofu félags-
ins í Reykjavík.
Stjórnin
Afgreiðsla Tímans
er í Lækjargötu 6A. Sími 2353.
Opin alla virka daga kl. 9—6.
Ritstjóri blaðsins venjulega til
viðtals á sama stað kl. 1—8 e. h.
virka daga.
Síðastliðið haust var mér dreg-
inn lambhrútur; mark hans er:
Stýft hægra og standfj. framan,
sýlt vinstra og standfj. framan,
sem er mitt mark. Lamb þetta
á ég ekki og óska að réttur eig-
andi gefi sig fram hið fyrsta.
Selfossi, 10. des. 1930.
Sigurgeir Ambjarnarson.
@ Anglýsingar í Tímanmn fara víðast og em mest lesnarí

og aukningu skipastólsins, gera
þeir með öllu ómögulegt að halda
kaupgjaldinu í skefjum, þó þeír
séu símöglandi um, hvað það sé
hátt. Væri ef til vill ekkert að
segja við þessari öru aukningu
skipastólsins, ef allt væri sæmi-
lega tryggt fjárhagslega. En það
er öðru nær en svo sé. En hvað
sem öðru leið, þoldu sveitirnar
ekki þessa kauphækkun. Það mun
ckki of í lagt, að hækkun á laun-
um kaupafólks hafi numið um
20% frá því sem var sumarið’29.
• En afurðir bænda almennt lækk-
uðu í verði um 25—30%. Ég hefi
rekið mig á, að sumir kaupstaðar-
búar, sem þó eru bændum mjög
velviljaðir, álíta, " að kaupgjaldið
skipti litlu máli fyrii' bændur, af
því þeir kaupi svo litla vinnu.
En þetta er misskilningur. Bóndi,
sem hefir 100 fjár, 3 kýr og 6—
8 hross getur ekki heyjað fyrir
þessum peningi, nema hann taki
um sláttinn kaupamann og tvær
kaupakonur. Þessu fólki þurfti
bóndinn að borga í sumar sem
leið um 200 kr. meira kaup en
sumarið 1929. Sölutekjur bónda
a;f svona búi eru um 1400 krón-
ur. Með þessum peningum verður
hann að borga alla aðkeypta
vinnu, alla vöruúttekt og opinber
gjöld og getur þá hver sagt sér
sjálfur, að 200 kr. kauphækkun
sem greiðast verður af svonfx
litlum tekjum, er mjög tilfinnan-
leg.
Samvinnumenn hér á landi
hafa talsvert rætt um nauðsyn
þess að koma á fót iðnaði í þeim
tvenna tilgangi, að bæta og um-
breyta framleiðsluvörum lands-
manna, svo þær verði verðmeiri
og seljanlegri utanlands og inn-
an, og til að afla vetrai-vinnu
fyirir fólk, sem annars hefir lítið
að gera um þann tíma árs. Lítið
hefir orðið um framkvæmdir og
veldur því bemska félagsskapar-
ins og féleysi. En dálitla viðleitni
liafa þó félögin sýnt. Auk þess
sem einstök félög hafa komið á
stofn nokkrum iðnaði, eins og
Kaupfélag Eyfirðinga og Slátur-
félag Suðurlands, hefir Samband-
ið rekið gæruverksmiðju öðru
hvoru undanfarin ár á Akureyri
og garnahreinsun hér í Reykja-
vík. 1 sumar sté Sambandið
stævsta sporið í þessum efnum,
þegar það keypti klæðaverk-
smiðjuna Gefjun á Akureyri.
Eins og atvinnuháttum hagar enn
hér á landi, er sá iðnaður hag-
feldastur þjóðinni, sem veitir
vetrarvinnu, en getur hvílt sig að
sumrinum, þegar allar hendur
hafa nóg að staria hvort sem er.
Sá iðnaður, sem ekki er stund-
aður nema hluta af árinu, má
ekki vera unninn með dýrum vél-
um, því dýrar vélai' mega ekki
vera löngum tímum ónotaðar.
Klæðaverksmiðja eins og Gefjun
verður að starfa allt árið, ef vel
á að fara. Mætti þó ef til vill
auka starfsemina nokkuð um
vetrarmánuðma. Vinna í gæru-
vcrksmiðju Sambandsins og
garnaverksmiðjunni er eingöngu
vetrarvinna. Sama máli mundi
einnig gegna um niðursuðu kjöts
og annara matvæla, ef Samband-
ið ræðst í framkvæmdir á því
sviði, eins og margir samvinnu-
menn telja æskilegt. Hér er að-
eins nefnt fátt eitt, sem sam-
vinnufélögin geta látið stunda
sem vetrarvinnu. En það er svo
með allan iðnað, sem að mestu er
unninn með mannaflinu, að
vinnulaunin verða að vera hófleg,
ef iðnaðurinn á að borga sig.
Það er alveg bersýnilegt, að ef
samvinnufélögin hér á landi eiga
að koma upp iðnaði, sem ber sig,
þá verða þau að velja sér bæki-
stöðvar einhversstaðar utan
Reykjavikur. Bærinn er of dýr
fyrir flestan iðnað, sem byggist
á því, að hann sé rekinn með
sæmilegum fjárhagslegum á-
rangri
Alþýðublaðið telur þessi um-
mæli sennilega bera vott um
„káupkúgunar" hugsunarhátt.
Blaðinu fórust svo orð nýlega,
„að samvinnufélag, sem stjórnað
er í samræmi við stefnuna, kæri
sig ekki um að hafa fé af starfs-
mönnum sínum með því að borga
þeim lægra en aðrir borga“.
Nokkru síðar stendur, „að þeir
menn, sem slíku stjóma (þ. e.
að borga lægri laun en aðrir) eru
engir samvinnumenn, heldur al-
mennir launakúgarar“. Þetta er
nú eins og hvert annað fleypur.
Það stafar ekki af neinni kúgun-
arlöngun, þó samvinnumenn telji
sig ekki geta orðið við öllum
kaupkröfum verkamanna. Og mér
finnst útlitið. ekki svo álitlegt, að
samvinnumöpnum sé það láanda,
þó þeii' stingi við fótum og reyni
| í lengstu lög að komast hjá að
í greiða meira kaup en samningar
standa til. Það sem samvinnu-
menn og trúnaðarmenn þeirra
j verða að hafa hugfast, þegar þeir
I i'áðast í iðnaðarfyrirtæki, er að
í sjá þeim fjárhagslega farborða.
! Allt annað eru svik og prettir,
í bæði við lánsstofnanirnar, sem
I
| lána félögunum fé og líka við fé-
lagsmenn samvinnufélaganna,
sém súpa seyðið af ráðsmennsku
trúnaðarmanna sinna. En þó nú
samvinnumenn velji sér samastað
fyrír iðnaðarfyrirtæki sín, þar
sem laun verkafólks eru lægri
en í Reykjavik, er ekki þar með
sagt, að verkafólkið þurfi að hafa
lakari kjör, eða eins léleg, og á
sér stað, um þorra verkamanna í
Reykjavík, þrátt fyrir hið háa
kaup, íem hér er greitt. Á Akur-
eyri er talið að vera muni um
V3 ódýrara að framfleyta meðal-
fjölskyldu en í Reykjavík og
væntanlega tekst, að forða bæn-
um frá þeirri ógæfu að lenda í
sama dýrtíðaröngþveitinu og
Reykjavík. Á einhverjum slíkum
stað, sem- Akureyri, verða sam-
vinnufélögin að stofna til þeirra
fyrirtækja, sem ekki þola dýr-
tíðina í Reykjavík.
Bráðabirgðasigur eins og sá,
sem formaður Dagsbrúnar vanu
um daginn, þegar S. í. S. varð
að hækka kaupið, hlýtur að leiða
til þess, sem ég hefi bent á hér
að framan, að samvinnufélögin
flýi dýitíðina í Éeykjavík með
iðnaðarfyrirtæki sín. Þá hefir sig-
urinn þær afleiðingar, að um 40
manns, sem hafa haft atvinnu
hjá S. 1. S. mörg undanfarin ár
í 5—6 mánuði á vetri, verði að
leita sér annarar atvinnu. Sam-
vinnui'élögin ætla að borga lán-
ardrottnum sínum það, sem þau
skulda. Til þess að það geti tek-
izt verður ekki hægt að hækka
viimulaun um 14—15% jafnhliða
því að afurðir samvinnumanna
falla í verði um 30%. Og þó ég
tali hér um samvinnufélögin ein,
þá get ég trúað því, að þeir at-
vinnurekendur aðrir, sem hugsa
sér að standa í skilum og sjá
fyrirtækjum sínum fai'borða,
verði líka áður en varir, að fai'a
að athuga hvað þeirra bíður með
atvinnufyrirtæki sín hér í Rvík.
Geta þá orðið fleiri viðfangsefni,
sem bíða úrlausnar heldur en það
eitt, hvort verkafólk fær 10—
15% hærri eða lægri laun. Ættu
foringjar helstu stjórnmálaflokk-
hér í bænum að athuga það fyr
en seinna. Og ekki ætti það að
vera úr vegi, áður en ráðist er
í virkjun Sogsins, að athuga upp
á hvaða kjör Reykjavíkurbær
býður þeim, sem líklegir eru til
að nota afl stöðvarinnar til iðn-
aðar. Því aðeins getur Sogsstöð-
in komið að notum fyrir Reykja-
vík, að hægt sé að reka hér iðn-
fyrirtæki með sæmilegum árangri.
Eins og getið hefir verið um
áður, urðu talsverðar skemmdir
og tjón af völdum vinnustöðvun-
arinnar í garnastöðinni. Um þetta
hefir ekkert verið samið enn, þar
sem hvorugur aðili vildi binda
hendur sínar um meðferð þessa
máls. En aðfarir þeirra, sem
stjórnuðu vinnustöðvuninni verð-
skulda, að á þær sé minnst.
Það mun vera háttur foringja
verkamanna hér í nágrannalönd-
unum, þegar vinna er stöðvuð, að,
hafa svo góða stjórn á liði sínu,
að engar skemmdir séu framdar
á eignum vinnuveitandans og
honum sé leyft að ganga svo frá
í vinnustöð sinni, að sem minnst
tjón hljótist af við vinnustöðvun-
ina. Víða eru til lög, sem ákveða
hvernig aðilar skuli haga sér í
vinnudeilum. Slík löggjöf þarf að
koma hér. Það er alveg óviðun-
anda, að framhleypnir æsinga-
menn geti með ofbeldi hindrað
vinnu, þegar þeim býður svo við
að horfa, hvað "sem öllum samn-
ingum líður, alveg á sama hátt
eins og það ekki nær neinni átt,
að vinnuveitendur hagi sér ó-
sæmilega gegn verkamönnum.Hér
þarf hvorki ríkislögreglu né
gerðardóm, liejdur löggjöf, sem
kveði á um það, hvernig aðilar
eiga að haga sér í vinnudeilum.
Á meðan núveranda skipulag rík-
ir í atvinnulífi þjóðarinnar, verð-
ur að líkindum ekki komizt hjá
vinnudeilum og vafasamt hvort
það er æskilegt. En þá kröfu
verður að gera, að stríðið sé háð
að háttum siðaðra manna og það
er hægt að ákveða með lögum.
31. des. 1930.
Jón Ámason.
----o----