Tíminn - 31.01.1931, Blaðsíða 2

18
TÍMINN
Annars er verzlunarmálið
stærsta mál Reykjavíkur. Verzl-
animar munu vera um 600 og
fjölgar óðfluga. Margir og mest-
allur þorri þessara manna á við
mjög erfið kjör að búa. En ef
kaupmenn bæjarins verða jafn-
margir og sjómenn bæjarins, þá
sjá allir hvert stefnir. Sjómenn-
irnir verða samt of margir, en
sú stétt, sem skiftir vörunum,
er margfaldiega of mannmörg
fyrir bæinn . og landið.
Úrræðið er samvinnufélag,
sem annast vöruskiftinguna á
ódýrari hátt en nú gerist, m. a.
með því að hafa búðir ekki enma
við hóf að tölu og starfsmanna-
fjölda. Hingað til hafa allar slík-
ar tilraunir misheppnast. En vel
getur verið, að einmitt hinir erf-
iðu tímar, sem fram undan eru
kenni Reykvíkingum að gott sam-
vinnufélag hefir oft reynst bezta
hjálparhellan, þegar kreppur hafa
gengið yfir löndin.
Ég hefi lauslega bent á, að dýr-
tíð Reykjavíkur er í einu böl bæj-
arins og böl landsins. Hingað tii
hefir lítið eða ekkert verið gert
til að bæta úr þessu böli. En það
þarf að gera með samstarfi Al-
þingis, bæjarstjómar og borgara
bæjarins. Sumir erfiðleikamir
verða ekki leystir nema með
valdi Alþingis. Aðra verður að
leysa með samvinnu. Og sumt
gæti bæjarstjómin lagað, ef hún
vildi.
Á undanfömum árum hefir
samvinnuflokkurinn lagt mesta
áherslu á að hrinda áfram marg-
háttuðum endurbótum bæði í
sveitum og bæjum og munu
merki þeirra átaka sjást þó að
aldir líði. En verkið er að laga
hið sjúka fjármálaástand höfuð-
staðarins, og mun þar tæplega
veita af forgöngu miðflokksins.
Kjörorð Framsóknarmanna næsta
vor mætti því vel verða: Niður
með dýrtíðina í Reykjavík.
J. J.
-----o----
Samvinnufélag. þann 24. þ. m.
héldu íbúar í Stykkishólmi fjölmenn-
an fund til þess að ræða um atvinnu-
bætur almennings þar í þorpinu.
Samþykkt var að koma á fót út-
gerðarfélagi á samvinnugrundvelli.
Stykkishólmshreppur lofaði að leggja
fram 20 þús. kr. stofnfé og bak-
ábyrgð. Auk þess námu stoínfjárlof-
orð einstakra manna á fundinum 18
þús. kr. og heldur sú fjársöfnun
áfram.
Fæddur í útlegð
Fyrir hálfum mánuði hefi ég
dregist á að rita nokkur orð um
Valtý Stefánsson og birta í þessu
blaði.
Slíkt heit þarf nokkurar út-
skýringar við. Valtýr er enn á
miðjum aldri, og ekki þarf að
skrifa um hann dánarminningu í
venjulegum skilningi. Hann hefir
heldur enga af þeim persónulegu
eiginleikum, sem valda því, að
um menn er ritað í lifenda lífi
öðrum til fyrirmyndar. Ef til vill
er bezt hægt að skýra fyrir hugs-
andi mönnum nauðsyn þess að
skrifa um Valtý Sterfánsson án
þess að sérstakt tilefni komi til
með því að taka dæmi. Einn af
læknum Reykjavíkur hefir nýlega
ritað grein í eitt af tímaritum
bæjarins um sóttkveikju þá er
veldur sárasátt. 1 sjálfu sér eru
sóttkveikjur þessar bæði litlar og
nauðaómerkilegar. En í sambandi
við eina tegund af mannlegum
veikleika fá sóttkveikjur þessar
hentug iífsskilyrði, blómgast
sjálfar, en valda veikindum og
stórlýtum í líkamsútliti og heilsu-
fari manna, sem lifa þaxmig, að
bjóða heim þessum ófögnuði.
Læknirinn skrifar um sárasóttina
og sóttkveikjur þær er henni !
valda til að vara menn við þess-
um ljóta og leiðinlega sjúkdómi, |,
og verja menn fyrir viðgeranlegri
hættu. Þegar ég skrifa um VaJtý
Handan um i
landamærín
eftir Sigtý.
Bókarþjófurinn og Valtýr.
Fyrir mörgum áratugum bar
svo við á Garði í Kaupmanna-
höfn, að þar hvarf bók, sem
þótti dýrmæt og harla verðmikil.
Var gerð mikil gangskör um að
komast fyrir það, hver valdur
væri að bókarhvarfinu og þar
kom, að gerð var þjófaleit í
hirzlum stúdenta. Meðal fleiri Is-
lendinga var þá á Garði piltur
einn gáfaður en óhlífinn í orð-
um við þá, er hann átti við mis-
jöfn skifti. Um það bil er þjófa-
leit var hafin eftir bókinni bar
svo við, að piltur þessi var að
leita í hirzlu sinni eftir einlrverj-
um hlut. Rakst hann þá á bókina
á botni hirzlunnar. Hafði einhver
\ óvinur hans stolið bókinni og
komið henni í vörzlur hans, til
þess að koma því til leiðar, að
hann yrði stimplaður sem þjóf-
ur. — Líkt fór Valtý Stefáns-
syni. Það hefir sannast að bæði
fyrir og eftir bæjarstjórnar-
fundinn 30. des. síðastl. var hann
í makki við einn fyrirferðai-
mesta blástursbelg kommúnista,
Guðjón Benediktsson — bróður
Saurbæjarklerks — til þess að
æsa hann gegn skipulegum
vinnubrögðum í landinu. Fór hon-
um þar eins og svartliðum í öðr-
um löndum, sem gera bandalag
við verstu og grunnfærustu óróa-
belgina, til þess að hnekkja þjóð-
málastarfi hófsamra umbóta-
flokka. — En eftir makkið við
kommúnistana og vindgang
þeirra hér í bænum um áramót-
in, setur Valtýr upp slétt and-
lit hræsnaians, og ávarpar Jónas
Jónsson ráðherra í Mbl. 4. jan.
Þar ber hann honum á brýn, að
óspektir kommúnista séu hans
sök, enda þótt kunnugt sé, að
enginn maður í landinu er á-
kveðnari andstæðingur kommún-
ista heldur en Jónas Jónsson
ráðherra. — Þannig fór Valtý
eins og bókarþjófinum á Garði.
Iiann stelur einum litarsterkasta
rauðkálfinum úr herbúðum kom-
múnista og leitast við að koma á-
byrgð á þjófnaðinum og afleið-
ingum þjófnaðarins yfir á and-
stæðing sinn í landsmálum. Þeg-
ar Melkólfur stal ostinum í
Stefánsson er það af samskonar
umhyggju fyrir líkama þjóð-
félagsins. Ekkert gerir þennan
mann verðan þess að á hann sé
minnst nema sú sýlti í inann-
íélaginu, sem stafar af mönnum
slíkrar tegundar sem hann er. Eins
og það á að vera verk læknisins
að verja líkama manna fyrir
hættulegum sóttum, þamiig er
það verk kennara og stjómmála-
manna að reyna að gera þjóð-
líkaman svo öflugan, að siðferðis-
sóttkveikjur lítilmótlegra og úr-
kynjaðra manna megi ekki vinna
almenningi tjón.
Valtýr Stefánsson hefir látið
svo um mælt í blaði sínu um mig,
að hann ætlaði að eyðileggja
stjórnmálaáhrif mín og taldi það
sér léttunnið verk. Ilann hefir
lagt á þetta mikinn hug nú um
allmörg ár, síðan hann gerðist
liðhlaupi úr Framsóknarflokkn-
um.Árum saman, viku eftir viku
og dag eftir dag hefir hann hnoð-
að saman um mig öllum grófustu
fúkyrðum málsins, öllum þeim
ósannindum, sem honum sjálfum
hafa dottið í hug og því af samá
varningi, sem samherjar hans
hafa afhent honum til verðveizlu.
I blaði Valtýs Stefánssonar hafa
verið um Framsóknarmenn yfir-
leitt og mig sér í lagi allar þær
mannskemmandi aðdróttanir, sem
lágar og óræktaðar sálir geta
frekast látið sér í hug koma. Ef
iðja þessara manna hefði borið
hixm minnsta árangur hefði ég
ekki átt að njóta nokkuxs félags-
Kirkjubæ, þá gerði haxm það fyr-
ir húsmóður sína og gerði enga
tilraun að koma þjófsnafninu á
aðra. Þannig var Melkólfi ólíkt
betur farið en Valtý, þótt margt
sé líkt með skyldum.
Stéttarbræðurnir.
Mbl. í gær mixmir enn á sendi-
herra íhaldsins á gullöld þess í
landinu, Árna Jónsson frá Múla
og tekur upp smágrein eftir hann
um stéttarbróður hans, Kúlu-
Andersen. Tveir eru nafntogað-
astir sendimexm íhaldsins í öðr-
um löndum og það eru þeir
Kúlu-Andersen og Árni. Þó var
talsverður maimskapsmunur þess-
ara manna. Kúlu-Andersen var
tekinn drukkinn í knæpu í Kaup-
mannahöfn og tosað upp í járn-
brautarlest áleiðis til Englands.
En hann raknaði við og mann-
aði sig upp til þess að taka við
50 þús. kr., sem Magn. Guðm.
rétti að honum fyrir að víð-
frægja ísland og stjórn þess í
öðrum löndum. Anti-Kolumbus í-
haldsins, Ámi frá Múla, fann
aftur á móti aldrei heimsálfuna,
sem hann var sendur til, heldur
lét sér nægja að halda uppi
frægð landsins á knæpunum í
Khöfn og var síðan, af Magn.
Guðm. sjálfum, fluttur vand-
ræðaflutningi heim til íslands,
yfirkominn af ofdrykkju. Þannig
iær að sama brunni með hann og
Valtý Stefánsson. Jafnvel lökustu
dæmi um lítilmennsku og þræl-
lyndi hverfa í skuggann af störf-
um og framkomu þessara höfuð-
leiðtoga íhaldsins.
Bróðurþel Magga Magnúss.
Mælt er að Maggi Magnús
læknir hafi átt frumkvæði að
því, að útvörður íhaldssannleik-
ans á Isafirði, Sigurður Krist-
jánsson, var kallaður til Reykja-
víkur, til þess að reita fjólui* úr
urtagarði Morgunblaðsins og
stýra hendinni á bögubósa í-
haldsins, Valtý Stefánssyni. Sam-
kvæmt nýlega gengnum dómi
hæstaréttar í Hnífsdalsmálinu
hefir íhaldið og sérstaklega
Maggi Magnús, ástæðu til þess
að vera hreykinn af þessari ráð-
stöfun. Með dóminum er Sigurð-
ur Kristjánsson óbeinlínis dæmd-
ur stórlygari um allan hinn
dæmalausa róg, níð og uppaust-
ur þeirra svívii'ðinga, er hann
lét dynja yfir rannsóknardóm-
legs trúnaðar hjá samlöndum
mínum. Í einni af þessum viðvan-
ingslegu og bjánalegu ádeilu-
greinum Valtýs Stefánssonar um
mig, sem kom út fyrir skömmu,
var eítir því, sem lögkænir töldu,
efni í a. m. k. fjögur hundruð
meiðyrðamál, þar sem ábyrgðar-
maður Mbl. hefði sætt sektum og
ómerkingu, ef mér hefði þótt
taka því að sækja nann til
ábyrgðar á þeim vettvangi.
Menn, sem ekki bera gott skyn
á stjórnmál, eru stundum undr-
andi yfir því, að slík tækifæri
skuli ekki vera notuð, og and-
stæðingarnir sóttir til sekta fyr-
ir hvert styggðaryrði, sem af vör-
um þeirra kunna að hrjóta. Og
i það er íullkomalega þess vert, að
i gera öllum lesandi almenningi það
: ljóst, hversvegna við Framsóknar-
| menn teljum okkur ekki þurfa að
! sigi'a andstæðinga okkar með
j meiðyrðamálum. Ef menn skilja
i þetta, þá vita þeir um leið full
! skil á vinnuaðferð flokkanna við-
j víkjandi mikilsverðu atriði. Ég
; vil segja skýringuna fyrirfram.
Við Framsóknarmenn álítum, að
staðlaus illyrði andstæðinga skaði
ekki álit okkar. Við álítum að það
eina sem skiptir máli um traust
eða vantraust á mönnum, sem
starfa í opinberu lífi séu verk
þeirra. Það að láta verkin tala
sé aðalatriðið. Það hafa um stund
verið gefin út af íhaldsmönnum
a. m. k. 12 blöð, sem hafa verið
full og hálffull af ósannindum og
rógi um Framsóknarflokkinn. Á
arann í Hnífsdalsmálinu, Hall- \
dór Júlíusson sýslumann. Fáir
rannsóknardómarar munu hafa
unnið stai-f sitt af slíkri kost-
gæfni og glöggskygni, sem Hall-
dór sýslumaður, enda var dómur
hans að mestu staðfestur og að-
finnslur hæstaréttar um rekstur
þessa vandasama máls mjög létt-
vægar. — En Sig. Kristjánsson
er orðinn sér til mestrar minnk-
unar allra þeirra manna, sem
höfðu bein eða óbein afskifti af
málinu. Hinum seku mönnum var
vorkunn, þótt þeir tregðuðust
við að játa á sig glæp. En Sig-
urður hefir, sem ofsóknarmaður
réttvísinnar og verjandi glæp-
anna, enga afsökun nema með-
fætt innræti. — Nú mátti ætla,
að Maggi Magnús væri ólíkleg-
asti maður til þess að gangast
fyrir auknum íhaldsvirðingum til
; handa þessum svæsna ofsóknar-
manni bróður hans. En hér er þó
fyrir hendi augljós skýring.
Mannvirðingar íhaldsins ganga í
öfuga átt við það sem almennt
gerist. Þeim megin er jafnan
leitað dýpra og dýpra á botni
mannfélagsins eftir þeim mönn-
um, sem eiga að bera uppi hróð-
ur málstaðarins. En dæmið um
bróðurþel Magga Magnúss mun
lengi í minnum haft.
Misheppnuð niðurseta.
Kostgæfilegar tilraunir íhalds-
forsprakkanna að veita Valtý til-
sögn í réttritun og bréfskrift-
um virðast bera lítinn árangur.
Hvað eftir annað er þessi
aukvisi og ættarskömm settur á
kné honum ritfærari manna, en
árangurslaust. Magnús Magnús-
son bar ekki úr býtum frá til-
sagnarstarfi sínu annað en sorg
og armæðu og hefir aldrei kom-
ist svo hátt í stiga mannvirðing-
anna, að vera nefndur á nafn í
Mbl. — Árni frá Múla þótti
helzt hæfur til þess að ferðast
með skipi, sem íhaldið kallar
„ósjófæran i*yðkassa“, eftir hans
lélegu frammistöðu við uppeldis-
starfið. Og Sig. Kristjánsson, er
síðastur var fengiim til þessara
vonlausu tilrauna, er gersamlega
horfinn sjónum manna hér í
Reykjavík. Er þess helzt getið
til, að íhaldið hafi slegið utan
um hann og sent hann vestur
aftur í sama pósti og flutti dóm
hæstaréttar í Hnífsdalsmálinu.
— Og nú blómstra fjólumar hjá
móti, til að skýra framfarabar-
áttuna og leiðrétta missagnir,
hafa aðeins verið tvö vikublöð.
En verk flokksins hafa talað og
hróður hans og fylgi hefir farið
\axandi í 15 ár og aldrei verið
meira en nú.
Út frá þessum skoðunarhætti,
er það í sjálfu sér enginn sigur
að vinna á með meiðyrðamálum,
ef verk mannsins eru ekki svo
heilbrigð, að þau verji álit hans
til lengdar, hvað sem menn eins
of Einar Jónasson, Jóh. Jóh., Páll
Einarsson og Eggert Briem kunna
að segja um málin í dómarasæti.
Það, sem við Framsóknarmenn
höfum lagt stund á, er að vinna
deilumálin fyrir dómstóli almenn-
ingsálitsins í landinu. Og dómar
þess réttar hafa býsna sjaldan
gengið í óhag flokknum og mál-
um hans.
Mjög glöggt dæmi um þessa
tegund af hemaði er að finna í
skiptum Tryggva Þórhallssonar
forsætisráðherra við þá Magnús
Pétursson og Þórarinn á Hjalta-
bakka. Þessir tveir menn voru þá
þingmenn Strandamanna og Hún-
vetninga. Þeir keyptu í harðæri
fóðursíld handa kjósendum sín-
um, meðan þeir sátu á þingi, og
þeir virtust hafa haft kaup-
mannsgróða af þessari fram-
kvæmd. Tryggvi Þórhallsson var
þá ritstjóri Tímans. Hann for-
dæmdi þessa framkomu þing-
mannanna. Hann áleit, og færði
rök að því, að þingmenn ættu
ekki að vera í aðstöð.u gróðasæls
t
Jón Finnbogason
bókhaldari
andaðist að heimili sínu þann
26. þ. m. hér í bænum. Jón var
45 ára að aldri, og ættaður úr
Þingeyjarsýslu. Voru þau syst-
kini mörg. Elstur var Stefán, nú
dáinn nyrðra. Þá dr. Guðmund-
ur landsbókavörður, Ásgeir, fékk
brjóstveiki í Alaska og kom heim
til að deyja hér á íslandi 1911.
Karl skólastjóri á Seyðisfirði.
Eina systur áttu þeir bræður,
Guðrúnu að nafni. Hún andaðist
á unga aldri að Nesi í Fnjóska-
dal. Jón var yngstur. Missti hann
ungur föður sinn. Guðmundur
fór þá að heiman og var hjá vin-
um ættar sinnar, Stefáni í
Möðrudal og sr. Einari í Kirkju-
bæ. Kai'l var alinn upp á Stóru-
völlum í Báiðardal, en Jón dvaldi
með móður sinni meðan hún lifði.
Um tvítugsaldur gekk Jón í
Gagnfræðaskólann á Akureyri og
þótti dugandi námsmaður. Hann
var annálaður glæsimaður, og
mun um það leyti hafa þótt
einna fegurstur ungra manna
hér á landi. Hann var snyrti-
maöur hinn mesti í allri fram-
göngu, skrifaði fagra hönd og
gekk mjög vel frá öllu, sem
hann snerti á. Stundaöi Jón þá
um stund verziun hjá ýmsum
kaupmönnum, bæði á Norður-
iandi og í Kaupmannahöín. Síð-
ustu árin var hann aðalbókari
aíengisverzlunai*innai* í Reykja-
vík.
Jón var kvongaður Friðriku
Jóhannesdóttur frá Seyðisfh’ði
og liíir hún mann sinn. Þau eiga
tvö mannvænleg iböm.
Æskuvinur.
Valtý með meiri grósku en
nokkru sinni fyr.
„Þór“ og manndiápsbollai'
inaldsmanna.
Valtýr hefh* í ofsóknaræði sínu
gegn Skipaútgerð rikisins og
1‘álma Loftssyni kallað hið ný-
keypta varðskip, „Þór“, mann-
drápsbolla. Nú er það kunn stað-
rieynd, að Pálmi forstjóri sigldi
sjálfur skipinu heim fyrsta simi
og komst heilu og höldnu gegn-
um mannskaðaveðrið 1. des.,
þegar einn af togurunum ís-
kaupmanns gagnvart umbjóðend-
um sínum. Guðm. ólafsson í Ási
var þá samþingmaður Þórarins.
Hann vildi engan þátt taka í
þessu síldarprangi. Þeh Þórarinn
og Magnús töldu heiður sinn
meiddan — ekki af verkinu, verzl-
uninni eins og hún var við kjós-
endur þeirra, heldur af gagnrýni
Tímans. Þeir fóru í mál við rit-
stjórann, og unnu það. Ritstjór-
inn var dæmdur í einhverja sekt,
og gagnrýnin dauð og ómerk.
Dómarinn var Jóh. Jóh., sam-
flokksmaður hinna síldarkaupandi
þingmanna. Tilfinning dómarans
hefir líklega ekki verið mjög næm
fyrir fjárskiptum af þessu tægi.
Andstæðingablöð Tímans hrósuðu
sigri. En sá sigur var ekki mikill
né varanlegur.
Borgarar landsins litu yfirleitt
svo á, að Tíminn hefði farið með
rétt mál og drengilegt. Svo komu
kosningai*. Tryggvi Þórhallsson
lagði út í einvígi við Magnús Pét-
ursson í Strandasýslu og vann
glæsilegan sigur og með hverju
ári hefir gengi hans og traust
farið vaxanda hjá fyrverandi
kjósendum M. P. Litlu síðar féll
Þórarinn út úr trúnaði hjá sam-
sýslungum sínum í Húnaþingi, en
Guðm. ólafsson, sem hafði byggt
starf sitt á öðrum grundvelli en
síldarkaupum varð að sama skapi
fastari í sessi með hverju ári.
Verkin höfðu talað. Ritstjóri
Tímans vann traust og hylli
manna í fjarlægu héraði með
drengilegum verkum, Magnús