Tíminn - 07.02.1931, Blaðsíða 2

24
ÍÍMINtf
fram um þessi mál og hve mikill-
ar beiskju og- vonbrigða kennir,
jafnvel hjá þeim, sem ekki
myndu þykja borið hafa skarðan
hlut í friðarsamningunum. Auk
þess skal þess getið hér, að blöð
og rit þau er vitnað er í, eru
eign þeirra flokka, sem ekki vilja
nota sér heimskreppuna til þess
að styðja að þjóðfélagsbyltingum,
en berjast beinlínis á móti þeim.
Þessi sjónarmið eru sjónarmið
hins hugsandi borgara, sem ægir
tilhugsunin um nýjan ófrið.
En miklu meiri er þó beiskjan
í Þýzkalandi, og einkum meðal
þjóðernissinna. Verður henni
varla betur lýst en með orðum,
sem Review of Reviews tekur upp
eftir þýzku blaðið: Hve lengi geta
menn vænst þess að Þýzkaland
halda áfram að vera í félagsskap,
sem svo er ástatt um, að með
hverjum degi verða þeir Þjóðverj-
ar fæm og færri, sem trúa á
möguleika hans til þess að gera
það, sem rétt er. (Rev. of Rev.
15. jan. 1931).
Þetta er rödd þeirra, sem von-
hrigðin hafa orðið sárust og nú
raða liðsmönnum í fylkingar Hit-
lei’s.
En hvað er nú leggjandi upp
úr þessum alvarlegu ummælum
úr ýmsum átitum? Um það skal
ekki sagt að svo stöddu. En þau
bera augljóslega vott um það, að
vandkvæði yfirstandandi tíma
hafa fyllt menn með geig við emi-
þá stærri háskasemdir og ófarir,
og hitt, að almenningsálitið í
löndum sigurvegaranna virðist
vera að þokasit í átt til þess, að
betra sé að missa nokkurs af
þeim rétti, sem með vopnum var
unnin, en að þurfa á ný að leggja
fram geisifómir til þess að full-
nægja honum. En um hitt verð-
ur heldur ekki spáð, hvort að
baki þessara einstöku radda
standi svo almennur vilji, að
hann verði yfirsterkari, ef stjórn-
málamennimir telji ófrið óhjá-
kvæmilegan.
(Aðalheimild: Review og Revi-
ewe 15. janúar).
*----o----
Búnaðarþlnglð var »ett 5. þ. m.
Sitja það 12 fulltrúar kosnir af bún-
aðarsamböndunum og aðalfundi
Búnaðarfélags íslands.
Fæddur í útlegð
Það, sem einkennt hefir störf
samvinnumanna og Framsóknar-
flokksins er sú viðleitni að láta
hvívetna vaxa tvö strá, þar sem
áður var eitt. En aðalandstæð-
ingnm Framsóknar hefir hætt of
mjög til að treysta á hin ljótu
orð, ósannindin og hinar stað-
lausu dylgjur. Þeim flokki hefir
enn ekki skilist hve dómar blekk-
inganna er haldlitlir móti dómi
staðreyndanna.
Með þessum inngangi hefir ver-
ið gefinn lykill að starfi Fram-
sóknar og heipt Valtýs ritstjóra,
mannsins, sem hefir orðið fyrir
því mesta af öllu óláni — að vera
fæddur í útlegð í sínu eigin landi.
Eins og mörgum er kunnugt var
Valtýr Stefánsson fæddur á einu
stærsta heimili norðanlands,
Möðruvöllum í Hörgárdal. Stefán
faðir hans var þá einn hinn helzti
framsóknarmaður sinnar kynslóð-
ar. Hann var dugandi fræðimað-
ur, áhrifamikill forgöngumaður í
ræktun og búnaði, óvenjulega
snjall kennari, skrifaði fallegt og
smekklegt mál, og var merkileg-
ur brautryðjandi í uppeldismál-
um á sinni tíð. Ég man ekki eftir
neinu virkilegu umbótamáli frá
þeim tíma, sem Stefán á Möðru-
völlum lét vera að styðja, ef hann
átti þess kost.
Á vfðavaugi.
Ófarir Péturs Ottesens.
Mbl. birtir nýlega lýsingu af
framgöngu þm. Borgfirðinga á
Borgamesfundinum síðasta. Er
Ingólfur læknir talinn höfundur
þeirrar ritsmíðar. Pétri er þar,
eins og að vanda lætur, lýst sem
frábærri hetju, sem yfirstígi alla
andstæðinga sína. Var hann í
lýsingunni talinn hafa borið
glæsilegan sigur af hólmi í viður-
eigninni við Framsóknarmenn.
Fundargerðin, sem birtist hér í
blaðinu, vottar um famað Pét-
urs á fundinum. Síðasta tillagan
ætti einkum að varpa glæsiljóma
á hetjuna. Sannleikui’inn er sá,
að ófarii' Ottesens á fundi þess-
um munu verða eftirminnilegar
og er bréfritari Mbl. „einfaldur í
þjónustu sinni“ við íhaldið. Þeg-
ar á fundinn leið, gugnaði Otte-
sen með öllu og hætti að svara,
en æstustu Ihaldsmenn í Borgar-
nesi drógu sig úr fundarsalnum
fram í forstofu og tóku að
syngja þjóðkunna lítilsvirðing-
arvísu um Mýramenn. — Hins-
vegar er skætingur bréfritai'ans
til þeirra Framsóknaimannanna,
Vigfúsar Guðmundssonar og Her-
valds Bjömssonar vel skiljanleg-
ur, því að svo ötullega gengu
þeir fram í að hlaða glóðum elds
að höfði íhaldsins á fundi þess-
um, sem oft endranær, að for-
sprakkar þess urðu hvumsa. —
Einkum beindu þeir hatri sínu
gegn Hervald. Reyndu þeir að
koma á samtökum um að varna
honum máls á fundinum, en
gugnuðu er á reyndi. Enda er
Hervald afburðaræðumaður, rök-
viss og harðskeittur, svo að
undan svíður. — Þó urðu ófar-
ir Ottesens á fundi á Lundi
ennþá hörmulegri. Þar vann hann
það til að bera fram þakkir til
núverandi stjómar til þess að
koma að óbeinni viðurkenningu
til íhaldsins um þátttöku í setn-
ingu jarðræktarlaganna. En
hræsnistillaga Péturs var felld og
eindregið traust og þaiíklæti til
stjórnarinnar samþykkt með ná-
lega öllum atkvæðum. K.
Landráða-lúsin.
Þegai' þrifnaður var minni hér
á landi en nú gerist hann, var
það trú sumra manna, að viss
óþrifnaður væri þeim nauðsyn-
legur, til þess að viðhalda heil-
Enn er enginn minnisvarði á
leiði Stefáns. Sonurinn mun ekki
hafa haft nægilega ræktarsemi til
að leggja stein á leiðið, alveg eins
og málverk af Stefáni vantaði í
skólann nyrðra á hátíðinni í vor,
þó að sonurinn hefði boðizt til að
gefa það. En Stefán hefir ekki
þurft neitt lán frá syni sínum.
Verk hans lifa enn á Möðruvöll-
um, á Akureyri í skólanum og
gróðrarstöðinni, í ritum hans um
náttúru landsins og í velvild og
þakklæti nokkur hundruð nem-
enda, er hann hefir hjálpað til
að njóta betur krafta sinna.
En Valtýr Stefánsson fæddist í
útlegð — á Möðruvöllum í Hörg-
árdal. Þrátt fyrir minningamar
um starf foreldra hans á Möðru-
völlum var ritstjórinn þar eins og
dæmdur sökudólgur á 50 ára af-
mæli skólans í vor. Hann hafði
sýnilega engin lífræn tengsli við
fólkið í sveitinni og héraðinu.
Sveitungar hans vilja ekki sjá
blað hans eða heyra um hann
sjálfan. MbL á varla til fylgis-
mann í sveitinni, þar sem vagga
norðlenzka menntaskólans stóð.
Valtýr Stefánsson virðist hafa
haft veika löngun til að komast í
mannheima aftur, og lifa í sam-
vinnu við þá, sem voru að rækta
og byggja landið. Hann lærir bú-
fræði af bókum. Hann gengur í
þjónustu Búnaðarfélags Islands.
Hann gengur í Framsóknarflokk-
inn. Hann er á Þingvöllum á
hinni glæsilegu stofnhátíð flokks-
brigði sinni. Eigi er kunnugt um,
að þess trú ríki nú orðið hér á
landi annarsstaðar en hjá Mbl.
Mbl. er, eins og kunnugt er, eitt-
hvert hið mesta „sjálfstæðis“-
blað. Sigurður Þórðarson fyrv.
sýslumaður er aftur á móti ein
hin aumasta undirlægja erlends
valds og jarðskriði Dana hér á
landi, sem hefir ritað fuiðuleg-
an landiáðabækling og dreift út
um landið. Til þess að viðhaida
sjálfstæðisáhuganum lætur Mbl.
Sig. Þórðarson við og við skríða
um dálka sína. Mun slík ráðstöf-
un valda Mbl. þægilegum sjálf-
stæðiskláða. Enda hefir nartið
verið eina iðjan, sem hefir látið
Sigurði Þórðarsyni, svo að orð sé
á gerandi. p.
Úr Giindavík.
Svo sem menn muna gerðu
íhaldslæknar hinar mögnuðustu
árásir á Sigvalda -Kaldalóns, er
hann var fluttur í Keflavíkurhér-
að. Sámaði þeim að geta ekki
ráðstafað embættinu, og þannig í
verki gert uppreist á móti lög-
um og rétti í landinu. Var til-
gangur þeirra sá, að láta elstu
og lélegustu læknana fá eftir-
sóknarverðustu embættin, og alls
ekki að skeyta um vilja almenn-
ings. Var þessi tilraun fullkom-
lega í anda kommúnista, enda
studdi Valtýr ritstjóri hana. ÆtJ-
uðu læknar þessir að gera Kalda-
lóns ólíft í héraðinu og svifust
einkis, sem talizt gat strákskap-
ur. Nú er liðið ár síðan. Kalda-
lóns er hvers manns hugljúfi og
hefir almenningur í Grindavík
sýnt að þeir kunna að meta slík-
an mann, því að Grindvíkirigar
hafa byggt handa honum vandað-
an bústað, með almennum fram-
lögum. Er drengskapur þeirra
ólíkur fjandskap. læknaklíkunnar
í Reykjavík. F. E.
Frá Snæfellingum.
DómsmálaráðheiTa hélt nýlega
fund með hreppsnefndunum í
Ólafsvík og Sandi um landhelgis-
varnimar og var þar lagður
grundvöllur að nýju skipulagi
um vamir sjómanna gegn yfir-
gangi veiðiþjófa. Er það í fyrsta
sinni, sem íslenzk landstjóm býð-
ur sjómönnum þannig samvinnu
í verki um hin mestu áhugamál
þeirra. Síðan hélt ráðherrann
pólitíska fundi í báðum kauptún-
unum. Mælti einn maður íhaldinu
bót á öðrum fundinum, en eng-
ins 1919, og ó þar sæti í nefnd-
um, sem mótuðu gtefnuskrá
Framsóknarmanna — einmitt þá
stefnu, sem haim hefir nú um
nokkur ár haft lifibrauð fyrir að
skaða og afflytja. Valtýr kemst
jafnvel svo langt, að hann fékk
að búa bæði á loftinu uppi yfir
samvinnuskólanum og í húsi
Hallgríms Kristinssonar. Hann
hélt jafnvel fyrirlestur fyrir nem-
endur í Samvinnuskólanum.
En Valtýr Stefánsson mátti
ekki sköpum renna. Honum kom
til hugar að feta í fótspor síns
merka föður, með eiginleika ó-
merks manns. Hrunið kom fyr en
varði. Hann átti að mæla fyrir
bændur, en sjónin var líka í þeim
efnum óskýr, svo að árangurinn
varð lítill. Hann ótti erfitt með
að samþýðast sveitafólki, af þvi
að í raun og veru skorti hann
alla samúð með starfi þess. Hann
gat ekki með eðli braskarans, til
lengdar, átt samleið með stofn-
endum Sambandsins. Svo kom
syndafallið. Hann sveik stefnu
Stefáns á Möðruvöllum. Hann
sveik kaupfélögin og fór í þjón-
ustu andstæðinga þeirra. Hann
sveik bændastefnuna og gekk í
lið með spekulöntum. Hann sem
hafði verið fulltrúi Framsóknar
á Þingvöllum 1919 með hinum ár
gætustu framfaramönnum úr öll-
um héruðum landsins, gerði sig
að allsherjar málpípu, sem safnaði
saman um landið öllum þeim hat-
ursfulla rógi, sem til gat fallið.um
inn á hinum. Var á báðum fund-
unum samþykkt traust til land-
stjómarinnar með öllum greidd-
um atkvæðum þökk til skipstjóra
og skipverja á Ægi fyrir drengi-
lega landhelgisvörn. Þótti fundar-
mönnum koma úr hörðustu átt er
eitt af fylgisblöðum Mbl. hafði
ráðist á skipstjóra Ægis fyrir of
mikinn dugnað, er hann tók í
einu 9 togara. Z.
Gísli ritstjóri slær Filisteann.
Um mörg undanfarin ái' hefir
Pétur Ottesen laumast eins og
flóttamaður um hérað sitt laust
fyrir þing, og reynt að læða inn
í bændur þeirri trú, að Fram-
sóknin væri hættuleg bændunum
íslenzku. Nú er Gísli Guðmunds-
son ritstjóri þessa blaðs á fund-
um með Pétri, og er því allur
annar tónn í piltinum. Hreyfir
hann ekki, þar sem til hefir
spurzt neinum fjandskaparmálum
við Framsóknarmenn, og reynir
að gera sig eins lítinn og hægt
er. Á fundi að Lundi beið Otte-
sen fullkominn ósigur og voru
-/3 hlutar fundarmanna honum
andvígir. Þar talaði með Gísla
Böðvar í Brennu, Þorsteinn á
Skálparstöðum, sr. Eiríkur á
Hesti, sr. Sigurður í Lundi og
Teitur á Grimarsstöðum. Mun
Pétri nú skiljast að Borgfirðing-
ar kunna illa makki hans við
fj árglæframenn Reykjavíkur.
S.
Guðm. Hanneseon og bruggið.
Landstjórnin hefir nú nm ára-
mótin þrengt að brennivínslækn-
um landsins, þannig að þeir geta
nú lítinn skaða gert með áfengi
því, er þeir fó handa milli. Þetta
þykir Guðm. Hannessyni sárt, og
lætur til sín heyra kveinstafi í
Mbl. En fyrir nokkrum mánuðum
var meiri bindindisbragur á
læknaklikunni hér, því að þá
pantaði hún rógsvottorð frá öðr-
um löndum um áfengisnautn eins
íslenzks læknis. Hitt jók ekki á
frægðarorð læknaklíkunnar, að er
til kom þorði hún ekki að birta
vottorðið. En úr því að áfengi er
svo skaðlegt í höndum lækna eins
og vottorðaveiðar þessai- sanna,
þá ætti stjóm læknafélagsins að
vera glöð yfir að landstjómin
hefir tekið þennan háskagrip úr
höndum þeirra. X.
Læknastríðið í Vestmannaeyjum
er enn í algleymingi og á góð-
um vegi með að verða utanríkis-
framfaramál og framfaramenn
landsins. 1 þessu liggur hin sér-
istaka niðurlæging þessa manns.
Hann er lítilmótlegur, en upp-
runalega ekki eins andstyggilegur
og verk hans benda til. En þau
draga hann niður, af því að hann
reynir að gera sig að allsherjar
þjónustumanni spillingar í land-
inu.
Það er enginn vafi á því, að
það eru til í landinu menn, þó
að þeir séu vitaskuld fáir, sem
eru eins heimskir og Valtýr Stef-
ánsson, eða eins miklir bögubósar
að hugsa, tala og skrifa, eins
ósannsögulir, eins illgjarnir og
eins lítilmótlegir að skapgerð.
En það mun vera leitun á manni
sem sameihar þessa eiginleika í
verki jafn fagurlega eins og
aðaleigandi stærsta dagblaðsins á
ísland.
Mönnum verður ef til viU ljóst
hvemig Valtýr Stefánsson hefir
komist á þetta stig, ef það er
athugað, sem haft er eftir Áma
Pálssyni. Bókavörðurinn á að
hafa sagt, að er hann ætlaði að
skrifa grein í Mbl., þá yrði hann
á dularfuUan hátt svo heimskur,
að það sem hann ritaði þá, yrði
alveg eins og venjulegt Morgun-
blaðslesmál.
Það má skýra vesöld Valtýs
ritstjóra með gagnstæðum dæm-
um. Menn, sem lesið hafa rit
spekinga eins og Darwins og
Spencers, undrast þaim nálega
yfimáttúrlega þekkingarforða,
mál. Páll Kolka hefir nú á síð-
ustu tímum gerst svo ágengur
og uppivöðslumikiU þar í eyjun-
um, að til vandræða horfir. Hann
liggur á því lúalagi að níða og
rægja Ólaf Lárusson og reynir
að ná af honum lögmætum itekj-
um héraðslæknis. Svo freklega
hefir hann að þessu gengið, að
öllum hefir ofboðið, nema meira
liluta bæjarstjómar, sem Kolka
hefir náð á sitt band. Jafnvei
flokksmenn hans þar í eyjum
snúa sér frá honum með and-
styggð og Mbl., sem þó er ó-
bágt á að halda hlífiskUdi fyrir
allskonar vandræðamenn íhalds-
ins, treystist ekki að verja mál-
stað Kolku. Svo iUur er hann.
Kolka er nú kominn í hár saman
við Gunnar Ólafsson konsúL Ut
af þessu samúðarleysi flokks
síns, kvað hann jafnvel hafa haft
það við orð, að gerast kommún-
isti. Honum er sama í hverri
Keflavíkinni hann rær, ef hann
bara hefir eitthvað upp úr krafs-
inu. Læknafélagið hefir hvað eft-
ir annað orðið að gefa hinum
mikla manni áminningu, en það
hrín ekki á Kolka fremur en vatn
á gæs. Hingað til hefir hann þó
látið sér nægja að leggja net
sín í íslenzkri landheigi, en nú er
hann, að Sturlungaaidarsið farinn
að skjóta málum sínum til út-
lendra burgeisa. Hann hefir sem
sé skrifað eða látið skrifa út-
gerðarmönnum í Grimsby í þeirri
von, að þeir snúist á sveif með
sér í deUúnum um sjúkrahúsvist
brezkra sjómanna. Hælir hann
óspart sjálíum sér, en rægir og
svívirðir andstæðinga sína. Er við
því búið, að úr þessu verði utan-
ríkismál tU lítils sóma fyrir oss
íslendinga.
TU þess að reyna að slæfa
þennan ofsa Páls Kolku, sendi
Stjórnarráðið bæjarstjóm Vesitr
mannaeyja nú um áramótin svo-
hljóðanda símskeyti:
„Héraðslæknirinn í Vestmanna-
eyjum hefir kært yfir því tU heil-
brigðisst j órnarinnar, að kosti
hans sé nú þröngvað við sjúkra-
hús kaupstaðarins. HeUbrigðis-
stjórnin lítur svo á, að héraðs-
lækninum beri að hafa yfirum-
sjón með spítalanum í heUbrigðis-
legu tilliti, og hafa þar forgang
fyrir öðrum læknum tíl að leggja
þar inn sjúklinga, stunda þá þar
og ekki sízt tU að hafa frjáls og
óhindruð afnot af röntgenstofu
spítalans, sem landið hefir lagt
sem þessir menn virðast hafa
ráðið yfir. Merkur rithöfundur
skýrði þetta þannig, að þegar
gáfaðir menn eins og þessir tveir
snillingar, byrja á unga aldri að
safna efni tU að rökstyðja djúp-
tæka lífsskoðun eins og framþró-
unarkenninguna, þá hlaðist efni
svo að segja dag frá degi ofan á
undirstöðuna, sem fyrir er, og á
langri æfi byggir spekingurinn
þannig upp kóralrif glæsUegrar
fræðikenningar.
Hugsum okkui' hinsvegai' hlut-
skifti Valtýs Stefánssonar. Hann
shtnar frá sveitungum sínum og
skólabræðrum, og frá menning-
arstarfsemi föður síns þegar á
unga aldri. Hann slitnar úr
tengslum við ibændur landsins,
við samvinnumeniiina, við fram-
faramennina. Af lágleik eðlis
síns byrjar hann að hata og öf-
unda þessa menn. Hvert gott
verk sem þeir gera, verður eins
og fleygur í holdi hans. TU hans
safnast heimskingjar og bögu-
bósar í orði og verki, og það
verður hlutverk hans að verja
mál þeirra eða láta málgagn sitt
gera það. Þegar skiftaráðandi
tekur úr sparisjóðsbók ómynd-
ugs bams, þá eru það forlög
Valtýs ritstjóra að segja: „Góði
maður. Eg óska þér tU ham-
ingju“. Ef taugaveiklaður
drykkjugarmur er gjaldkeri í
stofnun og sukkar 70 þúsundum
af landsfé, þá er það hlutverk
eigenda Mbl. að fara upp í