Tíminn - 07.02.1931, Blaðsíða 2

24
TÍMINti
fram um þessi máJ og hve mikill-
ar beiskju og vonbrigða kennir,
jafnvel hjá þeim, sem ekki
myndu þykja borið hafa skarðan
hlut í friðarsamningunum. Auk
þess skal þess getið hér, að blöð
og rit þau er vitnað er í, eru
eign þeirra flokka, sem ekki vilja
nota sér heimskreppuna til þess
að styðja að þjóðfélagsbyltingum,
en berjast beinlínis á móti þeim.
Þessi sjónarmið eru sjónarmið
hins hugsandi borgara, sem ægir
tilhugsunin um nýjan ófrið.
En miklu meiri er þó beiskjan
í Þýzkalandi, og einkum meðal
þjóðernissinna. Verður henni
varla betur lýst en með orðum,
sem Review of Reviews tekur upp
eftir þýzku blaðið: Hve lengi geta
menn vænst þess að Þýzkaland
halda áfram að vera í félagsskap,
sem svo er ástatt, um, að með
hverjum degi verða þeir Þjóðverj-
ar færri og færri, sem trúa á
möguleika hans til þess að gera
það, sem rétt er. (Rev. of Rev.
15. jan. 1981).
Þetta er rödd þeirra, sem von-
brigðin hafa orðið sárust og nú
raða liðsmönnum í fyUringar Hit-
lers.
En hvað er nú leggjandi upp
úr þessum alvarlegu ummælum
úr ýmsum átftum? Um það skal
ekki sagt að svo stöddu. En þau
bera augljóslega vott um það, að
vandkvæði yfirstandandi tíma
hafa fyllt menn með geig við enn-
þá stærri háskasemdir og ófarir,
og hitt, að almenningsálitið í
löndum sigurvegaranna virðist
vera að þokast í átt til þess, að
betra sé að missa nokkurs af
þeim rétti, sem með vopnum var
unnin, en að þurfa á ný að leggja
fram geisifórnir til þess að full-
nægja honum. En um hitt verð-
ur heldur ekki spáð, hvort að
baki þessara einstöku radda
standi svo almennur vilji, að
hann verði yfirsterkarí, ef stjórn-
málamennirnir telji ófrið óhjá-
kvæmilegan.
(Aðalheimild: Review og Revi-
ews 15. janúar).
Búnaðarþinflið var tett 5. þ, m.
Sitja það 12 íulltrúar kosnir af bún-
aðarsamböndunum og aðalíundi
Búnaðaríélags íslands.
Fæddur í útlegð
Það, sem einkennt hefir störf
samvinnumanna og Framsóknar-
flokksins er sú viðleitni að láta
hvívetna vaxa tvö strá, þar sem
áður var eitt. En aðalandstæð-
ingum Framsóknar hefir hætt of
mjög til að treysta á hin ljótu
orð, ósannindin og hinar stað-
lausu dylgjur. Þeim flokki hefir
enn ekki skilist hve dómar blekk-
inganna er haldlitlir móti dómi
staðreyndanna.
Með þessum inngangi hefir ver-
ið gefinn lykill að starfi Fram-
sóknar og heipt Valtýs ritstjóra,
mannsins, sem hefir orðið fyrir
því mesta af öllu óláni — að vera
fæddur í útlegð í sínu eigin landi.
Eins og mörgum er kunnugt var
Valtýr Stefánsson fæddur á einu
stærsta heimili norðanlands,
Möðruvöllum í Hörgárdal. Stefán
faðir hans var þá eimi hinn helzti
framsóknarmaður sinnar kynslóð-
ar. Hann var dugandi fræðimað-
ur, áhrifamikill forgöngumaður í
ræktun og búnaði, óvenjulega
snjall kennari, skrifaði fallegt og
smekklegt mál, og var merMleg-
ur brautryðjandi í uppeldismál-
um á sinni tíð. Ég man ekki eftír
neinu virkiiegu umbótamáli frá
þeim tíma, sem Stefán á Möðru-
völlum lét vera að styðja, ef hann
átti þass kost.
4 víðavanéi
Ófarir Péturs Ottesens.
Mbl. birtir nýlega lýsingu af
íramgöngu þm. Borgfirðinga á
Borgarnesfundinum síðasta. Er
Ingólfur læknir taiinn höfundur
þeirrar ritsmíðar. Pétri er þar,
eins og að vanda lætur, lýst sem
frábærri hetju, sem yfirstígi alla
andstæðinga sína. Var hann í
lýsingunni talinn hafa borið
glæsilegan sigur af hólmi í viður-
eigninni við Framsóknarmenn.
Fundargerðin, sem birtist hér í
blaðinu, vottar um farnað Pét-
urs á fundinum. Síðasta tillagan
ætti einkum að varpa glæsiljóma
á hetjuna. Sannleikurinn er sá,
að ófarir Ottesens á fundi þess-
um munu verða eftirminnilegar
og er bréfritari Mbl. „einfaldur í
þjónustu sinni" við íhaldið. Þeg-
ar á fundinn leið, gugnaði Otte-
sen með öllu og hætti að svara,
en æstustu Ihaldsmenn í Borgar-
nési drógu sig úr fundarsalnum
fram í forstofu og tóku að
syngja þjóðkunna lítilsvirðing-
arvísu um Mýramenn. — Hins-
vegar er skætingur bréfritarans
til þeirra Framsóknarmannanna,
Vigfúsar Guðmundssonar og Her-
valds Björnssonar vel skiljanleg-
ur, því að svo ötullega gengu
þeir fram í að hlaða glóðum elds
að höfði íhaldsins á fundi þess-
um, sem oft endranær, að for-
sprakkar þess urðu hvumsa. —
Einkum beindu þeir hatri sínu
gegn Hervald. Reyndu þeir að
koma á samitökum um að varna
honum máls á funcunum, en
gugnuðu er á reyndi. Enda er
Hervald afburðaræðumaður, rök-
viss og harðskeittur, svo að
undan svíður. ¦— Þó urðu ófar-
ir Ottesens á fundi á Lundi
ennþá hörmulegri. Þar vann hann
það til að bera fram þakkir til
núverandi stjórnar til þess að
koma að óbeinni viðurkenningu
til íhaldsins um þátttöku í setn-
ingu jarðræktarlaganna. En
hræsnistillaga Péturs var f elld og
eindregið traust og þakklæti til
stjórnarinnar samþykkt með ná-
lega öllum atkvæðurn. K.
Landráða-lúsin.
Þegar þrifnaður var minni hér
á landi en nú gerist hann, var
það trú sumra manna, að viss
óþrifnaður væri þeim nauðayn-
legur, til þess að viðhalda heil-
Enn er enginn minnisvarði á
leiði Stefáns. Sonurinn mun ekki
hafa haft nægilega ræktarsemi til
að leggja stein á leiðið, aiveg eins
og málverk af Stefáni vantaði í
skólann nyrðra á hátíðinni í vor,
þó að sonurinn hefði boðizt til að
gefa það. En Stefán hefir ekM
þurft neitt lán frá syni sínum.
Verk hans lifa enn á Möðruvöll-
um, á Akureyri í skólanum og
gróðrarstöðinni, í ritum hans um
náttúru landsins og í velvild og
þakklæti nokkur hundruð nem-
enda, er hann hefir hjálpað til
að njóta betur krafta sinna.
En Valtýr Stefánsson fæddist í
útlegð — á Möðruvöllum í Hörg-
árdal. Þrátt fyrir minningarnar
um starf foreldra hans á Möðru-
völlum var ritstjórinh þar eins og
dæmdur sökudólgur á 50 ára af-
mæli skólans í vor. Hann hafði
sýnilega engin hfræn tengsli við
fólkið í sveitinni og héraðinu.
Sveitungar hans vilja ekki sjá
blað hans eða heyra um hann
sjálfan. Mbl. á varla til fylgis-
mann í sveitínni, þar sem vagga
norðlenzka menntaskólans stóð.
Valtýr Stefánsson virðist hafa
haft veika löngun til að komast í
mannheima aftur, og lifa í sam-
vinnu við þá, sem voru að rækta
og byggja landið. Hann lærir bú-
fræði af bókum. Hann gengur í
þjónustu Búnaðarfélags Islands.
Hann gengur í Framsóknarflokk-
inn. Hann er á Þingvöllum á
hinni glœsilegu stofnhátíð flokks-
brigði sinni. Eigi er kunnugt um,
að þess trú ríki nú orðið hér á
landi annarsstaðar en hjá Mbl.
Mbl. er, eins og kunnugt er, eitt-
hvert hið mesta „sjálfstæðis"-
blað. Sigurður Þórðarson fyrv.
sýslumaður er aftur á móti ein
hin aumasta undirlægja erlends
valds og jarðskriði Dana hér á
landi, sem hefir ritað furðuleg-
an landráðabæMing og dreift út
um landið. Til þess að viðhalda
sjálfstæðisáhuganum lætur Mbl.
Sig. Þórðarson við og við skríða
um dálka sína. Mun slík ráðstöf-
un valda Mbl. þægilegum sjálf-
stæðisWáða. Enda hefir nartið
verið eina iðjan, sem hefir látíð
Sigurði Þórðarsyni, svo að orð sé
á gerandi. p.
Úr Grindavík.
Svo sem menn muna gerðu
íhaldslæknar hinar mögnuðustu
árásir á Sigvalda -Kaldalóns, er
hann var fluttur í Keflavíkurhér-
að. Sárnaði þeim að geta ekki
ráðstafað embættinu, og þannig í
verM gert uppreist á mótí lög-
um og rétti í landinu. Var til-
gangur þeirra sá, að láta elstu
og lélegustu læknana fá eftir-
sóknarverðustu embættin, og alls
ekki að skeyta um vilja almenn-
ings. Var þessi itílraun fullkom-
lega í anda kommúnista, enda
studdi Valtýr ritstjóri hana. Æti-
uðu læknar þessir að gera Kalda-
lóns ólíft í héraðinu og svifust
einMs, sem talizt gat strákskap-
ur. Nú er hðið ár síðan. Kalda-
lóns er hvers manns hugljúfi og
hefir almenningur í Grindavík
sýnt að þeir kunna að meta slík-
an mann, því að GrindvíMngar
hafa byggt handa honum vandað-
an bústað, með almennum fram-
lögum. Er drengsMiEur þeirra
ólíkur fjand&kap læknaklíkunnar
í Reykjavík. p. E.
Frá Snæí'ellingurtt.
Dómsmálaráðherra hélt nýlega
fund með hreppsnefndunum i
Ólafsvík og Sandi um landhelgis-
varnirnar og var þar lagður
grundvöUur að nýju skipulagi
um varnir sjómanna gegn yfir-
gangi veiðiþjófa. Er það í fyrsta
sinni, sem íslenzk iandstjórn býð-
ur sjómönnum þannig samvinnu
í verM um hin mestu áhugamál
þeirra. Síðan hélt ráðherrann
póhtíska fundi í báðum kauptún-
unum. Mælti einn maður ihaldinu
bót á öðrum fundinum, en eng-
ins 1919, og é þar sæti í nefnd-
um, sem mótuðu stefnuskrá
Framsóknarmanna — einmitt þá
stefnu, sem hann hefir nú um
nokkur ár haft lifibrauð fyrir að
skaða og afflytja. Valtýr kemst
jafnvel svo langt, að hann fékk
að búa bæði á loftinu uppi yfir
samvinnuskólanum og í húsi
Hallgríms Kristinssonar. Hann
hélt jafnvel fyrirlestur fyrir nem-
endur í Samvinnuskólanum.
En Valtýr Stefánsson mátti
ekki sköpum renna. Honum kom
til hugar að feta í fótspor síns
merka föður, með eiginleika ó-
merks manns. Hrunið kom fyr en
varði. Hann átti að mæla fyrir
bændur, en sjónin var líka í þeim
efnum óskýr, svo að árangurinn
varð lítill. Hann étti erfitt með
að samþýðast sveitafóUti, af því
að í raun og veru skorti hann
alla samúð með starfi þess. Hann
gat ekM með eðh braskarans, til
lengdar, átt samleið með stofn-
endum Sambandsins. Svo kom
syndafalhð. Hann sveik stefnu
Stefáns á Möðruvöllum. Hann
sveik kaupfélögin og fór í þjón-
u&tu andstæðinga þeirra. Hann
sveik bændastefnuna og gekk í
lið með spekulöntum. Hann sem
hafði verið fulltrúi Framsóknar
á Þingvöllum 1919 með hinum á-
gætustu framfaramönnum úr öll-
um héruðum landsins, gerði sig
að allsherjar málpípu, sem safnaði
saman um landið öllum þeim hat-
urflfulja r%i, s«m til gat fallið,um
inn á hinum. Var á báðum fund-
unum samþykkt itraust til land-
stjórnarinnar með öllum greidd-
>um atkvæðum þökk til sMpstjóra
og skipverja á Ægi fyrir drengi-
lega landhelgisvörn. Þótti fundar-
mönnum koma úr hörðustu átt er
eitt af fylgisblöðum Mbl. hafði
ráðist á skipstjóra Ægis fyrir of
mikinn dugnað, er hann tók í
einu 9 togara. Z.
Gísli ritstjóri slær Filisteann.
Um mörg undanfarin ár hefir
Pétur Ottesen laumast eins og
flóttamaður um hérað sitt laust
fyrir þing, og neynt að læða inn
í bændur þeirri trú, að Fram-
sóknin væri hættuleg bændunum
íslenzku. Nú er Gísli Guðmunds-
son ritstjóri þessa blaðs á fund-
um með Pétri, og er því allur
annar tónn í piltinum. Hreyfir
hann ekki, þar sem til hefir
spurzt neinum fjandskaparmálum
við Framsóknarmenn, og reynir
að gera sig eins lítinn og hægt
er. Á fundi að Lundi beið Otte-
sen fullkominn ósigur og voru
2/3 hlutar fundarmanna honum
andvígir. Þar talaði með Gísla
Böðvar í Brennu, Þorsteinn á
Skálparstöðum, sr. Eiríkur á
Hesti, sr. Sigurður í Lundi og
Teitur á Grímarsstöðum. Mun
Pétri nú skiljast að Borgfirðing-
ar kunna illa makM hans við
fjárglæframenn Reykjavíkur.
S.
Guðm. Hannesson og bruggið.
Landstjórnin hefir nú um ára-
mótin þrengt að brennivínslækn-
um landsins, þannig að þeir geta
nú htinn skaða gert með áfengi
því, er þeir fá handa milh. Petta
þyMr Guðm. Hannessyni sárt, og
lætur til sín heyra kveinstafi í
Mbl. En fyrir nokkrum mánuðum
var meiri bindindisbragur á
læknaklíkunni hér, því að þá
pantaði hún rógsvottorð frá öðr-
um löndum um áfengisnautn eins
íslenzks læknis. Hitt jók ekM á
frægðarorð læknaMíkunnar, að er
til kom þorði hún ekM að birta
vottorðið. En úr því að áfengi er
svo skaðlegt í höndum lækna eins
og vottorðaveiðar þessar sanna,
þá ætti stjórn læknafélagsins að
vera glöð yfir að landstjórnin
hefir teMð þennan háskagrip úr
höndum þeirra. X.
Læknastríðið í Vestmannaeyjum
er enn í algleymingi og 4 góð-
um vegi með að verða utimríkis-
framfaramál og framfaramenn
landsins. 1 þessu hggur hin sér-
istaka niðurlæging þessa manns.
Hann er htilmótlegur, en upp-
runalega ekki eins andstyggilegur
og verk hans benda til. En þau
draga hann niður, af því að hann
reynir að gera sig að allsherjar
þjónustumanni spillingar í land-
inu.
Það er enginn vafi á því, að
það eru til í landinu menn, þó
að þeir séu vitaskuid fáir, sem
eru eins heimsMr og Valtýr Stef-
ánsson, eða eins miMir bögubósar
að hugsa, tala og skrifa, eins
ósannsögulir, eins illgjarnir og
eins lítilmótlegir að skapgerð.
En það mun vera leitun á manni
sem sameinar þessa eiginleika í
verki jafn fagurlega eins og
aðaleigandi stærsta dagblaðsins á
Island.
Mönnum verður ef til viU ljóst
hvernig Vaitýr Stefánsson hefir
komist á þetta stig, ef það er
athugað, sem haft er eftir Árna
Pálssyni. Bókavörðurinn á " að
hafa sagt, að er hann ætlaði að
sMifa grein í Mbl., þá yrði hann
á dularfullan hátt svo heimskur,
að það sem hann ritaði þá, yrði
alveg eins og venjulegt Morgun-
blaðslesmál.
Það má skýra vesöld Valtýs
ritstjóra með gagnstæðum dæm-
um. Menn, sem lesið hafa rit
speMnga eins og Darwins og
Spencers, undrast þann nálega
yfirnáttúrlega þeMdngarforða,
mál. Páll Kolka hefir nú á sítS-
ustu tímum gerst svo ágengur
og uppivöðslumikill þar í eyjun-
um, að til vandræða horfir. Hann
liggur á því lúalagi að níða og
rægja ólaf Lárusson og reynir
að ná af honum lögmætum itekj-
um héraðslæknis. Svo freMega
hefir hann að þessu gengið, að
öllum hefir ofboðið, nema meira
hluta bæjarstjórnar, sem Kolka
hefir náð á sitt band. Jafnvei
flokksmenn hans þar í eyjum
snúa sér frá honum með and-
styggð og Mbl., sem þó er ó-
bágt á að halda hlífiskildi fyrir
allskonar vandræðamenn íhalds-
ins, treystist ekki að verja mál-
stað Kolku. Svo ulur er hann.
Kolka er nú kominn í hár saman
við Gunnar Ólafsson konsuL tít
af þessu samúðarleysi flokk3
síns, kvað hann jafnvel hafa haft
það við orð, að gerast kommún-
isti. Honum er sama í hverri
KeflavíMnni hann rær, ef hann
bara hefir eitthvað upp úr krafs-
inu. Læknafélagið hefir hvað eft-
ir annað orðið að gefa hinum
miMa manni áminningu, en það
hrín ekM á Kolka fremur en vatn
á gæs. Hingað til hefir hann þó
látið sér nægja að leggja net
sín í íslenzkri landhelgi, en nú er
hann, að Sturlungaaldarsið farinn
að skjóta málum sínum til út-
lendra burgeLsa. Hann hefir sem
sé skrifað eða látið skrifa út-
gerðarmönnum í Grimsby í þeirri
von, að þeir snúist á sveif með
sér í deilúnum um sjúMahúsvist
brezMa sjómanna. Hælir hann
óspart sjáWum sér, en rægir og
svívirðir andstæðinga sína. Er við
því búið, að úr þessu verði utan-
ríkismál til htils sóma fyrir os*
Islendinga.
Til þess að reyna að slæfa
þennan ofsa Páls Kolku, sendi
Stjórnarráðið bæjarstjórn Veafb-
mannaeyja nú um, áramótin svo-
hljóðanda símskeyti:
,,Héraðslaiknirinn í Vestmanna-
eyjum hefir kært yfir þyí til heil-
brigðisstjórnarinnar, að kosti
hans sé nú þröngvað við sjúkra-
hús kaupstaðarins. Heilbrigðis-
stjórnin htur svo á, að héraðs-
lækninum beri að hafa yfirum-
sjón með spítalanum í heilbrigðis-
legu tilhti, og hafa þar forgang
fyrir öðrum læknum til að leggja
þar inn sjuklinga, stunda þá þar
og ekM sízt til að hafa frjáls og
óhindruð afnot af röntgenstofu
spítalans, sem landið hefir lagt
sem þessir menn virðast hafa
ráðið yfir. Merkur rithöfundur
skýrði þetta þannig, að þegar
gáfaðir menn eins og þessir tveir
snillingar, byrja á unga aldri að
safna efni tii að rökstyðja djúp-
tæka hfsskoðun eins og framþró-
unarkenninguna, þá hlaðist efni
svo að segja dag frá degi ofan á
undirstöðuna, sem fyrir er, og á
langri æfi byggir spekingurinn
þannig upp kóralrif glæsilegrar
fræðikenningar.
Hugsum okkur hinsvegar hlut-
skifti Valtýs Stefánssonar. Hann
shtnar frá sveitungum sínum og
skólabræðrum, og frá menning-
arstarfsemi föður síns þegar á
unga aldri. Hann shtnar úr
tengslum við ibændur landsins,
við samvinnumennina, við fram-
faramennina. Af lágleik eðlis
síns byrjar hann að hata og öf-
unda þessa menn. Hvert gott
verk sem þeir gera, verður eins
og fleygur í holdi hans. Tii hans
safna&t heimskingjar og bögu-
bósar í orði og verM, og það
verður hlutverk hans að verja
mál þeirra eða láta malgagn sitt
gera það. Þegar skiftaráðandi
tekur úr sparisjóðsbók ómynd-
ugs barns, þá eru það forlög
Valtýs ritstjóra að segja: „Góði
maður. Ég óska þér til ham-
ingju". Ef taugaveiklaður
drykkjugarmur er gjaldkeri í
stofnun og sukkar 70 þúsundum
af landsfé, þá er það hlutverk
eigenda Mbl. að fara upp í