Tíminn - 14.03.1931, Blaðsíða 2

52
TlMINN
úr öllum laxveiðiám á landinu,
leggja fé til höfuðs honum frá
því opinbera, sem ref í sauðfjár-
löndum. Sýnir það eitt með öðru
hvað við erum stutt & veg komn-
ir í þessum málum, að það skuli
hafa átt sér stað að friðlýstar
selalagnir hafa verið leyfðar í ós-
um laxveiðiánna, þar sem laxinn
hefir orðið að ganga um. Líka
ætti að gereyða öllum fisköndum,
lómum, veiðibjöllum og þesskonar
vargi af ám og vötnum, því að
hann lifir á því, að veiða sílin í
þúsundatali, því að þessi veiði-
vargur gjörir miklu meiri skaða
en margur hyggur.
Bergvötnin og árnar sem laxinn
hrygnir í og elzt upp í, þar til
hann fer rtil sjávar, eru höfuð-
stöðvar hans. Þar er undirstaða
allrar framþróunar fyrir laxa-
stofninn. Því eru þær stöðvar
einnig dýrmætastar öllum lax-
veiðieigendum. En undanfarið
hefir það verið svo, að.eigendur
þessara staða hafa allvíða sama
sem engin hlunnindi haft af lax-
veiðinni, því að þegar laxinn hef-
ir verið kominn á þær stöðvar, er
úti hinn löghelgaði veiðitími, og
því þeim mönnum meinað að geta
með nokkru móti á löglegan hátt
notið veiðarinnar. En þessir stað-
ir vóru til forna beztu veiðistöðv-
arnar, af því að þá voru ámar
minna girtar og í sumum stór-
ánum alls ekki veitt neðantil, því
að þá vantaði þekkingu og útbún-
að. Kom laxinn því miklu fyr og
meira á fyrgreinda staði.
Annað er líka eftirtakanlegt. Á
meðan veiðin fór fram mest í
gmáánum, var sem laxinn héld-
ist betur við, og var miklu meira
af honum en síðar, er komið var
í það ásigkomulag sem nú er.
Hefir því þessi veiði ekki verið
eins skaðleg fyrir viðhald og
fjölgun laxanna, þó að oft væri
hún stórtæk og í mesta máta
óhyggileg. Mun það hafa komið
af því, að þá hefir komizt miklu
meira af laxi á gotstöðvamar og
af þeim ástæðum hrygnt meira
og því betur séð fyrir viðkom-
unni. Það er hverjum manni í
augum uppi, að sá lax, sem veidd-
ur er á lögmæltum veiðitíma,
hrygnir ekki úr því að veiðin fer
fram fyrir hrygningartíma. Því
verður að athuga það, að ef viku-
friðunin er lengd og aðrar hættu-
Sálsýkísfræðin
og réttarfaríð
Carl Lindhagen: Psykiat-
rin och ráttsskipningen.
Stockholm 1930.
Bók þessa sendi mér einn af
stjómendum sænsk-íslenzka • fé-
lagsins í Svíþjóð, með ósk um að
ég gæti hennar hér í blöðum.
Undanfarin ár hefir mjög mik-
ið verið um það rætt og ritað,
að hve miklu leyti dómstólarnir
ættu að taka tillit til vottorða
sálsýkisfræðinganna. Notkunin af
þesskonar vottorðum hefir mjög
farið í vöxt á seinustu árum,
sérstaklega hafa þau verið notuð
í ýmsum erfðamálum og jafnvel
í stjómmálum. Ættingjar, sem
von eiga á að erfa miklar fjár-
upphæðir fá þá einhvem geð-
veikislæknir til þess að rannsaka
þann mann, sem þeir eiga að
erfa, fá vottorð um, að hann sé
eitthvað geðbilaður og geti þess-
vegna ekki verið fjár síns ráð-
andi, fara síðan til dómstólanna
og fá hann dæmdan óhæfan til
þess að gæta fjár síns.
Læknamir hafa krafizt að
dómar yrðu eftir vottorðum þess-
um dæmdir, en dómarar og mála-
flutningsmenn hafa flestir verið
mjög á annari skoðun.
Fyrir skömmu skrifaði einn
allra þekktasti dómari í Svíþjóð,
Carl Lindhagen forseti dómstóls-
ins í Stokkhólmi, bók um þetta
efni. Bók þessi vakti mjög mjkla
legar og gróftækar tálmanir
minnkuðu, kemur laxinn bæði fyr
og meira upp í hliðarárnar eða
upp árnar. Þá er og annað í sam-
bandi við þetta, að stangaveiði
mundi aukazt þar til muna við
þriggja sólarhringa vikufriðun,
svo hefir það reynst í Noregi.
Þar hverfur stangaveiðin, ef
vikufriðun er tveir sólarhringar
en kemur, ef þriggja sólarhringa
víkufriðun er. Mun það mjög lík-
legt, að sama yrði hér. Þetta at-
riði hygg ég að hafi mikla þýð-
ingu fyrir veiðina í bergánum.
Það mundi gerbreyta meðferð
þeirra, því að þá kæmi að því, að
þær ár yrðu gerðar stangaveiðiár,
er það sæist hve slík veiðiaðferð
yrði verðmæt; því að eftir því
sem veiðin yrði meiri og jafn-
ari með stangaveiðinotunum, því
vissari og meiri yrðu árlegar
tekjur, og það sem er mest í var-
ið, að laxinn mundi aukast til
stórra muna, ef þessar fyrgreindu
ár yrðu notaðar sem stangaveiði-
ár, samhliða því að það mundi
miklu hægra að veiða í klök í
þeim. Þá kæmi og á daginn, að
þeir sem veiða 1 lagnet og aðrar
veiðivélar neðar með ánum,
mundu við aukna friðun veiða
minna fyrstu árin, á meðan lax-
inn væri að fjölga, en það kæmi
og fljótt í ljós, að þeirra veiði
mundi margfaldast á tiltölulega
stuttum tíma, svo að það væru
mennimir sem græddu allra
manna mest á breyttu fyrir-
komulagi, ef rétt væri að öllu far-
ið.
Set ég hér nokkur atriði er ég
tel nauðsyn á að standi í hinni
nýju laxveiðilöggjöf:
1. Eigi má lax veiða í sjó.
2. Eigi má lax veiða í ám eða
vötnum, nema 3 mánuði á sumri
hverju. Sýslunefnd skal í hverju
héraði setja fastar reglur um,
hvenær veiðitími skuli byrja og
enda. Á þessum veiðitíma skal
þó lax friðaður 72 klukkustundir
í viku hverri, frá miðaftni á
íöstudögum til sama tíma á
mánudögum, og skulu þá öll net,
bæði laxa- og silunganet, tekin
upp, og allar veiðivélar standa
opnar, svo að lax hafi frjálsa
göngu.
3. I á eða árkvísl má ekki
setja neitt veiðitæki þannig, að
nokkur hluti þess — meðtalið
eftirtekt, varð aðalmnræðuefni
blaðanna og seldist upp á skömm-
um tíma. Einn læknir skrifaði
dálítinn bækling á móti Lindhag-
en, og Lindhagen svarar aftur
með bók þeirri, sem hér verður
sagt úr aðalefnið, og sem engu
minni eftirtekt hefir vakið en sú
fyrri.
Prófessor Vilhelm Lundstett í
Uppsölum hefii- sagt um bók
þessa: „Lindhagen hefir með
þessari bók sinni unnið verulegt
menningarverk. Hann hefir gert
borgurunum ómetanlegt gagn,
með þessai'i tilraun sinni til þess
að vemda réttindi þeirra í þjóð-
félaginu".
„Ég finn ekki að því“, segir
Lindhagen, „þó að læknar láni
vísindi sín til þess að gera gust-
ukaverk, en þau mega ekki ganga
svo langt, að þau taki fram fyr-
ir hendumar á dómstólum og
réttarfari. Dómari, sem á að
gera upp á milli málsaðila og
dæma eftir Guðs íögum og Sví-
þjóðar, getur ekki litið á vitni,
þótt að það sé sálsýkisfræðingur,
sem einhvem boðbera af himnum
sendan með ómengaðan vísinda-
legan sannleika.
Til þess að sýna að full ástæða
er til þess að taka þessi „vísinda-
legu“ vottorð með varúð, segir
Lindhagen frá nokkrum málum,
er hann hefir haft til meðferðar,
legan sannleika".
Eitt mála þessara reis út af
gullsmið nokkrum í Stokkhólmi,
að nafni Carl Feron. Hann var
vel efnum búinn og hafði gefið
eitthvað til góðgerðastarfsemi.
leiðslugirðingar, steinar eða aðr-
ar óeðlilegar tálmanir á göngu
fiskjarins, sem heyra veiðitækj-
um til — sé nær miðstraumslínu,
en sem svari 14 af breidd árinn-
ar eða kvíslarihnar að mið-
straumslínu í meðalvexti.
4. Enginn maður má þvergirða
á eða árkvísl þó einn eigi veiði í.
5. Lax má veiða á stöng þann
ákveðna þriggja mánaða tíma á
hverju sumri, en ekki með sting
eða krók.
6. Til vísindalegra þarfa og
laxaklaks má lax veiða á hverj-
um tíma árs sem er.
7. Eigi má leggja net eða veiði-
vélar úti fyrir ósamynnum, í
stöðuvötn eða sjó, þar sem lax
gengur, svo að för hans sé hindr-
uð.
8. Ádráttarveiði í ám og vötn-
um, þar sem lax gengur, má
ibanna með samþykktum fiski-
ræktarfélaga. En sé sú veiðiað-
ferð leyfð, má ekki draga á
nema frá dagmálum til náttmála
og í árósum einungis fyrir göngu
annarshvors flóðs. En þar sem
settar eru út girðingar nálægt
árósum, er allur ádráttur bann-
aður í 3 kilómetra fjarlægð út
frá þeim á alla vegu. Aldrei má
draga á á friðunartíma.
9. Engin veiðarfæri má viðhafa
er taka smálax. Skulu möskvar í
iaxanetum ekki minni vera, þá
votir eru, en 9 þumlungar um-
máls. Net, hvort sem eru lagnet
eða ádráttarnet, mega ekki tvö-
föld vera.
10. Ólögleg veiðiáhöld teljast
öll veiðitæki, sem notuð eru til
veiði á friðunartímanum.
11. Hverjum manni er heimilt
að skjóta sel og styggja í ám og
árósum, er lax gengur um. Fyrir
hvern sel sem drepinn er í laxám
og ósum þeirra greiðist úr ríkis-
sjóði 4 krónur.
12. Þar sem settar eru út lang-
ar girðingar, sem eru 100 metr-
ar og þar yfir, skal taka í þær
skörð er ekki séu undir 8 metr-
ar á vídd á hverjum 100 metr-
um, skörð þessi skulu tekin í
girðingarnar, þar sem álar liggja
að þeim og dýpst er. Allt það
tímabil, sem vikufriðun stendur
yfir, skulu skörð þessi standa
opin, og má ekkert það við þau
vera, er geti fælt laxixm frá að
leita í skörðin og fara um. þau.
En Feron átti tvær systur, sem
bjuggust við að erfa hann, og
þeim líkaði ekki þetta háttalag
bróður síns, og létu sálsýkis-
fræðing rannsaka hann. Læknir-
inn sagði Feron geðveikan og
skipaði að flytja hann tafarlaust
á geðveikrahæli, og var það gert.
Eftir skamman tíma fékk
Feron þó að yfirgefa hælið, mest
fyrir tilstilli hjúkrunarkonunnar,
sem hjúkraði honum á hælinu.
Bjó hann síðan það sem eftir var
sumarsins í sumarbústað sínum í
Skerjagarðinum.
Út af þessu varð Feron samt
mjög niðurbeygður, seldi verzlun
sína, og gaf þá starfsmönnum
sínum ásamt hjúkrunarkonunni,
Mathilda Nyberg, sem hann um
sama leyti trúlofaðist, nokkuð af
eigum sínum. Þegar systur hans
heyrðu þessi tíðindi, fóru þær
aftur á stúfana, heimsóktu sál-
sýkisfræðinginn, dr. Söderlund,
og báðu hann ásjár. Áframhald-
ið lætur Lindhagen málaflutn-
ingsmanninn, E. van de Welde,
segja frá:
„Þann 20. okt. 1927 kom gull-
smiðurinn C. Feron og hjúkrun-
arkonan Mathilda Nyberg heim
til mín“, segir de Welde, „ög
tjáðu mér raunir sínar, að Feron
hefði verið lokaður inni á sjúkra-
húsi um vorið, að hann byggist
við því sama nú aftur, og að
systur hans væru þegar búnar að
gera ráðstafanir til þess, að láta
taka hann, og báðust nú hjálpar".
Málaflutningsmaðurinn segist
straks hafa séð og fundið að Fer-
on var alheilbrigður, fullskýr í
13. Skipa skal eftirlitsmenn við
allar þær ár, sem búið er að
stofna fiskiræktarfélög við, og
kosti það opinbera það eftirlit,
sem aðra löggæzlu.
14. Brot gegn almennum lax-
veiðilögum varði frá 100—1000
króna sekt. Allt ólöglegt veiði-
fang og öll ólögleg veiðiáhöld
skulu upptæk, og skal fógeti taf-
arlaust taka upp öll ólögleg veiði-
gögn, og nema burtu ólögmætar
girðingar. Sektin samkvæmt lög-
um þessum renni að helmingi í
sveitarsjóð þann, er hlut á að
máli, og að helmingi til upp-
ljóstrunarmanna, en andvirði ólög-
legra veiðiáhalda renni eingöngu
í sveitasjóði.
Eins og áður er sagt, verður
að auka friðun og vemda lax-
leifar þær, sem eftir eru, með
viturlegri og strangri löggjof og
eftirliti, því ef það er ekki gert,
er eyðing laxins vís hér í landi.
Því ríður á, að löggjafamir skilji
hvar komið er og taki ráð sín
saman áðui- en yfir lýkur, með
síðustu leifarnar af þeim ágæta
og verðmæta fiski.
----o---
Þakkarorð
Við undirrituð finnum hvöt til þess
uð láta koma fyrir almenningssjónir,
hvílíkt veglyndi og mannúð okkur
hefir verið auðsýnt i sambandi við
skyndilegt fráfall okkar elskaða son-
ar og stjúpsonar, Guðmundar Kr.
Breiðíjörð Ingjaldssonar, sem varð
bráðkvaddur í desember síðastl., þá
nemandi við Laugarvatnsskóla. —
Vegna aðstöðu okkar í fjarlœgð og
mitt i sárri sorg, urðum við að varpa
öilum framkvæmdum og fyrirhöfnum,
j sambandi við fráfall hins látna, á
bak öðrum. Ber þá fyrsl og fremst að
minnast skólastjórans sjálfs, Bjarna
Bjarnasonar, sem i sáru mæðutilfelli
okkar hefir á allan hátt sýnt okkur
sanna göfugmennsku, og sæmd hin-
um látna, og tekið á sig margvísleg-
ar fyrirhafnir, með umsjá og allri
umhyggju vegna fráfalls og greftrun-
ar okkar sárt-tregaða ástvinar. Einn-
ig ber að minnast með þökkum
hinna annara kennara við skólann:
Kristins Stefánssonar, Guðm. Ólafs-
sonar og þórðar Kristleifssonar, er
gerðu kveðjuathöfn, s.em fram fór við
skólann svo hátíðlega, með ágætri
ræðu, fögrum ljóðum og listrænum
öllum svörum og að engin ástæða
væri til þess að loka hann inni á
sjúkrahúsi.
Núi varð það að samkomulagi
milli de Welde og föður hans,
sem einnig er málaflutningsmað-
ur, að haxm tæki að sér málið
íyrir Feron í Stokkhólmi, en de
Welde hjálpaði honum að komast
úr landi, til þess að fá hann rann-
sakaðan af útlendum sérfræð-
ingum,
Kvöldið eftir var ferðinni heit-
ið til Beriínar með næturlestinni.
En rétt áður en þeir fóru að
heiman og niður að járnbrautar-
lestinni, koma tveir lögregluþjón-
ar heim til málaflutningsmaxms-
ins de Welde til þess að spyrja
um Feron. de Welde vilde ekki
gefa þeim neinar upplýsingar um
Feron, þegar þeir sögðu að það
væri ekki fyrir neinn glæp, sem
hans væri leitað, heldur að þeir
væru hér eftir boði systra hans,
og að þeir ættu að taka Feron, og
fara með hann til dr. Söderlunds
til þess að láta rannsaka hann
þar.
Það var sýnilegt, að Feron varð
að flýja. Málaflutningsmaðurinn
de Welde pantaði nú bíl, sem átti
að bíða þeirra við aðaliimgangiim
til þess að villa lögreglunni sýn,
en þar voru lögregluþjónar á
verði. De Welde og Feron fóru
bakdyramegin og náðu þar í bíl,
sem þeir ásamt unnustu Ferons
tóku með til Södertelje og ætluðu
að taka lestina þar í suðurleið-
inni. de Welde skildi bílinn eftir
fyrir utan bæinn, en gekk gjálfur
inn að jámbrautastöðinni. Sá
söng, þá er lík hins látna var flutt
þaðan, að viðstöddum öllum skólan-
um, í samúðarfullri hluttekning. Við
þökkum samstilltan bróðurhug alls
skólans, í sorgartilfelli okkar, ar
meðal annars lýsti sér i sameinuðum
gjöfum, til heiðurs hinum látna.
Við biðjum allrar blessunar yfir þá
stofnun, er svo vel reyndist okkai'
elskaða ástvini, bæði lífs og liðnum.
Við höfum hlotið átakanlega reynzlu
fyrir því, að á þessari mannúðar-
ríku menntastofnun sannast það, að
„beztu blómin gróa
í brjóstum, sem að geta fundið til“.
Mættu slík blóm, rnannúðar og
göfgi, með nefndri stofnun gróa um
aldur og æfi.
þá ber og loks að minnast, með
þökkum, hinnar drengilegu fram-
komu og atorkusemi fyrv. sveitunga
hins látna, Sig. p. Skjaldbergs,
kaupm. í Reykjavik, sem ásamt
skólastjóra Laugarvatnsskóla, sá um
allar framkvæmdir við greftrun hins
látna í Reykjavík.
ii öllum þeim, sem hér að unnu, og
■j öllum öðrum, sem í einhverri mynd
, báru fram sína kærleiksfórn til
I
j handa hinum látna og okkur, í sárri
i sorg, svift öllum möguleikum til
neinnar þátttöku — færum við okkar
dýpstu þakkir og biðjum guð, sem
reisir niðurbrotna, að lata þá alla —
og aðra sem flesta — mæta jafn
miklum mannkærleika og við höfum
rnætt á þessum vetri.
Stóra-Vatnshorni i Haukadal,
Dalasýslu, 25. febr. 1931.
Jóhanna Andrésdóttii.
Sigurjón Jónasson.
-----o-----
Aðalgeir Ðavíðsson óðalsbóndi að
Stórulaugum í Reykjadal lézt i jan.
s. 1. rúmlega sjötugur að aldri, og
hafði búið þar yfir 45 ár. Hánn vai'
lærisveiim Hjaltalíns og þorvaldar
Tlioroddsen frá Möðruvöllum. Reynd-
ist jafnan ágætur búhöldur, sam-
vinnumaður og ótrauður framsóknar-
maður. Hann byggði myndarlegt
timburhús á jörð sinni fyrir siðustu
aldamót. Eftir að böm hans, sem eru
fjögur á lifi, og öll heima, urðu full-
orðin, jukust framkvæmdir mikið:
heit vatnsleiðsla tii upphitunar, girð-
ingar, jarðabætur o. fl. Heimiiið hef-
ir verið og er eitt hið prýðilegasta
í allri sókninni. H.
Til athugunar. — Síðan kaflinn:
„Ferðaminningar úr Boi’garfirði",
sem birtist i síðasta tbl. var ritaður,
h.efir ritstj. blaðsins frétt, að raf-
magnsstöð sé á Ósi í Skilamanna-
lireppi auk þeirra stöðva, sem nefnd-
ar voru i greininni.
hann þá strax, að þar var setið
um Feron. Þau héldu því áfram 1
bílnum til Eskiltuna. Þaðan sím-
aði de Welde til leynilögreglu-
þjóns síns í Stokkhólmi og fékk
þær upplýsingar hjá honum, að
allar stærstu landamærastöðvarn-
ar væru aðvaraðar og beðnar að
taka Feron fastan.
Um nóttina gistu þau á litlu,
gistihúsi úti í sveit, til þess að
vekja ekki á sér eftirtekt. Kvöld-
ið eftir, um 12 leytið, komust þau
að lítilli landamærastöð uppi í
Vermlandi. Þegar þau komu þar
voru vaktaskipti á stöðinni, og
vörðurinn, sem kom afgreiddi þau
áður en hann hafði gengið inn á
varðstöðina, og það vildi þeim
til. Seinna upplýstist, að nýkomið
skeyti lá inni á skrifborðinu, skip-
un um að taka Feron fastan, ef
hann kæmi þar.
Þegar til Oslo kom, fóru þau
með Feron til prófessors Vogt,
sýndu honum sjúkdómslýsingu
dr. Söderlunds, þar sem sagt var
að veiki Ferons væri paralysie
generale. Eftir raimsóknina neit-
aði prófessor Vogt eindregið að
svo væri. Eftir nokkra daga
breyttist samt skoðun Vogts á
þessu. Komumst við brátt að því,
að hann hefði orðið fyrir áhrifum
af stéttarbróður sínum í Stokk-
hólmi. Fullyrti nú Vagt að Feron
liði af paralysie generale, sem
gæti brotizt út hvenær sem væri
og að hann þyrði ekki að taka
það á sína ábyrgð að láta hann
vera lausan, og sagðist því vera
tilneyddur að biðja lögregluna að
taka hann fastan.