Tíminn - 02.05.1931, Blaðsíða 4

114
TÍMINN
Póstskilín
Áskorun til lesenda Tímans
Með því, að áríðandi þykir, að blaðið berist út um landið svo
greiðlega sem unnt er nú fyrir kosningarnar og með því að grunur
leikur á, að blaðaafgreiðslan á ýmsum póstafgreiðslu- og bréfhirðinga-
stöðvum í landinu sé ekki í því lagi sem skyldi, verða nú um tíma,
af blaðsins hálfu sérstakar ráðstafanir gjörðar til þess, að hafa eftir-
iit með því, hvort óþarfai hindranir verða á leið þess til lesendanna
og hvað slíkum töfum má valda.
Er því hérmeð fastlega skorað á lesendur blaðsins að tilkynna
afgreiðslunni í Reykjavík svo fljótt sem unnt er, ef vanskil verða á
blaðinu. Jafnframt er sérstaldega skorað á trúnaðarmenn Framsóknar-
flokksins, að tilkynna það tafarlaust símleiðis, ef vanskilin eru almenn,
þar í héraði, sem þeir þekkja til.
I tilkynningum um vanskil óskast sérstaklega tekið fram, frá
hvaða póst- eða bréfhirðingastöð blaðið á að afgreiðast endanlega, enn-
fremur, ef ástæða er til að ætla, að önnur póstafgreiðslustöð valdi van-
skiiunum og hvaða líkur eru til, að svo sé.
Sé kunnugt um vanrækslu eða aðrar ákveðnar misfellur á af-
greiðslu blaða á viðkomandi póstafgreiðslustöð óskast þess getið sér-
staklega og sannanir fram færðar, ef unnt er. Sérstaklega óskast þess
getið, ef afgreiðslunni er svo hagað, að óviðkomandi menn hafa að-
gang að blaðasending/m, eftirlitslaust.
Séu færðar sönnur á, að póstafgreiðslumenn séu að einhverju leyti
valdir að vanskilum, verða af blaðsins hálfu, tafarlaust gjörðar ráð-
stafanir til, að þeir verði kærðir fyrir viðkomandi yfirvöldum.
Sveita-
og bæjamenning
Landið okkar hefir verið byggt
af sveitamönnum með sveita-
menningu. Bændur landsins voru
stoðir búanna, og búin stólparn-
ir, sem allt stóð á. Á síðastliðnum
aldarfjórðungi hefir orðið á
þessu breyting. Nýjar atvinnu-
greinar hafa rutt sér til rúms,
og um leið myndast nýjar stéttir
í þjóðfélaginu. Kaupstaðimir, þar
sem meginið af þeim þjóðfélags-
borgurum bjuggu, sem ekki voru
bændur eða stunduðu búnað, uxu,
og uxu ört, enda rekstursfé
landsins beint þangað.
Fyrst í stað urðu kaupstaðimir
alveg með bændamenning. Þeir
voru vaxnir upp úr sveitinni, og
fólldð, sem þar settist að var flutt
úr sveitinni eftir að það þar hafði
tekið á sig stimpil sveitamenn-
ingarinnar.
Á allra síðustu árum hefir
þetta breyzt nokkuð. í kaupstöð-
unum hefir vaxið upp fólk, sem
þar er fætt, og sem ekki hefir
orðið fyrir áhrifum sveitamenn-
ingarinnar. Þetta fólk er nú að
tileinka sér sama menningarblæ
og sést í stórborgum álfunnar,
það er að byrja að koma hér
bæjamenning.
Mér finnst rétt að gera nú of-
urlítdnn samanburð á þeirri ólíku
menningu, sem sveitalífið og
bæjalífið skapa. Mér finnst það
sérstaklega vera tímabært nú,
þegar rætt er um það í alvöru að
breyta til mikilla muna þeirri at-
stöðu, sem sveitirnar og bæirnir
til þessa hafa haft, til að hafa
áhrif á löggjöf landsins. Ég á hér
við kjördæmabreytingar þær, sem
íhaldsmenn og jafnaðarmenn ætl-
uðu sér að koma fram í vetur og
að vetri og sem eftir því sem
skilja má jafnaðarmenn og Magn-
ús Guðmundsson, sem hingað til
er eini íhaldsmaðurinn, sem um
málið hefir skrifað, hafa gengið
út á það að gera allt landið að
einu kjördæmi, og hlutfallskosn-
ingu um lista er miðstjómirnar
í Reykjavík skömtuðu mönnum.
Með því var vitanlegt að áhrif-
um bændamenningarinnar var lok
ið.
Allir þurfa að gera sér þetta
mál ljóst. Þeir þurfa að gera sér
ljóst hvert kjördæmin, sem nú
em eigi að hverfa. Hvort allt
Alþing eigi að vera landskjönð,
og hver líkindi eru þá til þess að
sveita eða bæjamenningin ráði.
En hvað er það, sem skilur
sveita- og bændamenning að?
Þeir menn, sem stunda landbún-
að neyðast til að hugsa öðruvísi
en kaupstaðarbúixm. Aðeins það,
að hann getur ekki alltaf skropp-
ið inn í næstu búð og keypt það,
sem hann vanhagar um, gerir að
hann verður að hugsa meira um
framtíðina. 'öll, eða svo að segja
öll þau verk, sem hann gerir, og
sem viðkoma búnaðinum verður
hann alltaf að vinna með hlið-
sjón af framtíðinni. Þetta stafar
ekki af því að honum sé þetta svo
sérstaklega eiginlegt, heldur af
því að móðir náttúra, sem hann
er að skipta við, neyðir hann til
þess. Verk, sem sumum og stund-
um hefir þótt lítilfj örlegt, eins og
t. d. að mjólka kýr, verður ekki
gert svo vel sé nema sá, sem það
framkvæmir, hafi hugfast að gera
það þannig að það komi að sem
beztu gagni bæði fyrir nútíð og
framtíð. í margfalt fyllra mæll
gildir þetta um jarðabætur og
jarðvinnslu alla, um kynbætur og
allt er að þeim lýtur og um all-
ar byggingar og endurbætur jarð-
anna. Bóndinn hefir möguleika
til þess að vera að skapa og uin-
bæta, til þess að vera að full-
komna og fegra, og getur að því
leyti orðið náinn samverkamaður
og aðstoðarmaður þess alheims-
kraftar, sem stöðugt er að full-
komna og fegra heiminn og
mannlífið. Undir því hve vel
bændunum tekst að vinna í sam-
ræmi við framsóknaröfl tilverunn-
ar, eftir því fer hve góðir bændur
þeir eru. Þetta er vitanlega mis-
jafnt, en enginn, sem við búskap
fæstgetur komizt hjá því að hugsa
meira eða minna um framtíðina,
og vinna meira eða minna að ]>ví
skapa.
Þetta sífellda samstai’f við nátt-
úruna og þetta stöðuga tillit til
framtíðarinnar, sem bóndinn þarf
að taka, mótar menning hans
Hann hugsar máhn, áður en hann
tekur afstöðu til þeirra, og tekur
ætíð afstöðuna meðfram með til-
liti til þess sem muni verða í
framtíðinni. Hann er varfærinn, |
oft nokkuð seinn að átta sig á ;
hlutunum, og seinn að breyta til, !
en hann gerir ekkert óathugað. |
Bæjamenningin er allt önnur.
Þar er aflað í dag og eytt á morg-
un. Þar er ekki verið að hugsa
um framtíðina, enda ekkert sem
knýr til þess í daglegu störfun-
um. Maðurinn, sem dregur fisk-
inn úr djúpunum, getur ekki
dregið hann svo að líkur séu til
að gangi betur að draga þar á
morgun. Maðurinn, sem þvær
fiskinn getur ekki þvegið hann
svo, að það hafi neina þýðingu
fyrir þann, sem tekur við að þvo
fisk af honum o. s. frv. Þetta
verður til þess að sjálft lífsstarf-
ið knýr bæjarmanninn ekki til
þess að vera með hálfan huga
fram í framtíð,inni, eins og það
gerir með sveitamanniim, og
þetta setur svo sitt mark á menn-
ing og lífsviðshorf beggja. Bæja-
maðurinn tekur afstöðu til mál-
anna á svipstundu, og hún mark-
ast af dagsáhrifunum, sveitamað-
urinn hugsar sig um og afstaða
hans markast af framtíðinni ekki
síður en líðandi stund.
Þessvegna geta ofstopamenn á
svipstundu hóað saman æsinga-
fundum í kaupstöðunum, og látið
þá hrópa þetta í dag og hitt á
morgun, en í sveitunum verður
slíkt ekki gert. Hér í Reykjavík
sjást slíkir fundir, og venjulega
eru þátttakendur menn á þeim
aldri, að þeir gætu verið fæddir
hér og algjörlega lausir við öll
áhrif sveitamenningarinnar.
Einn af þekktustu mönnum í
stj órnmálunum hélt því fram á
fundi meðal menntamanna hér í
vetur, að það væri heilbrigt og
sjálfsagt að hver maður hugsaði
um að safna fé, leggja fyrir til
ellinnar og til að meta ófyrirsjáan
legum óhöppum, er alltaf gætu
komið fyrir. Hann er fluttur í bæ-
inn og mótaður af sveitmenning-
unni.Mörgum ungu menntamonn-
unum.sem eru að læra til að verðö
embættismenn þjóðfélagsins, þótti
þetta einhver sú hatramasta vit-
leysa, seim þeir höfðu heyrt. Þeir
voru aldir upp við bæjamenning-
una, og hafa líklega lært af frú
Guðrúnu Lárusdóttur að líta til
fuglanna, sem ekki safna í korn-
hlöður, en ekki gætt hins, að frú-
in, sem er úr sveit gleymir að
lifa eftir því.
Enn er það hraðinn, sem ein-
kennir bæjamenninguna. Allt þarf
að ganga „í hvelli“. Þesá vegna
mega þeir ekki vera að því að
gjörhugsa málin, og ekki vera að
því að hugsa um hverjar afleið-
ingar þau hafa fyrir framtíðina.
Fleira mætti benda á, er skilur
bæja- og sveitamenning, svo sem
ytri siðu — sýnast og vera — o.
fl.
Nú vil ég biðja menn að athuga
hversu heppilegt þeim finnst að
gera allt landið að einu kjördæmi,
láta miðstjórnir flokkanna búa til
listana og svo kjósa um þá um
land allt? Ég get ekld gert að
því að mér rís hugur við því að
sjá áhrifin frá bæjamenningunni
vaxa í starfi Alþingis og óar við
afleiðingunum. En hvað finrist
kjósendum? P. Z.
[fð lioiðl látækra
Við fátæku mennirnir í höfuð-
borginni verðum að sætta okkur
við það þótt við eignumst aldrei
skrifborð, hvað þá heldur skrif-
stofu. En matborð munum við
fiestir hafa undir höndum, sem
eigum fyrir fjölskyldu að sjá.
Frá því borði verða ritsmíðar
okkar að koma, ef þær verða
nokkrar til.
Það eru í senn okkar innanrík-
is- og utanríkismál, að ná í ein-
ihverja björg á þetta borð handa
konu og börnum og öldruðum
foreldrum.
Þessi umsvif vegna matborðs-
ins hafa löngum valdið okkur svo
miklum áhyggjum — einkum ef
við fáum ekki að strita daglega,
að við höfum vanizt á að hlusta
vandlega eftir, ef verða mætti að
við heyrðum talað um kaup-
hækkun. Herópið :Hærra kaup, er
líklega orðið sumum okkar hjart-
fólgnara en Englandingum sálm-
urinn heimskunni, sem á íslenzku
byrjar á sama upphafsorði.
En þótt ég hafi oft glaðst yfir
framgangi þessara orða, þá hefir
reynzlan kennt mér, að þau eru
engin lausnarorð — jafnvel ekki
í nútíð, hvað þá heldur í fram-
tíð.
Ég hefi svo oft heynt herópið:
Iiærra kaup! enduróma frá her-
búðum þeirra, sem selja okkur
björgina á borðið. Og þá er þetta
bergmál orðið: Hærra verð. Það
UPPBOD
verður haldið laugardaginn 9. maí n. k. að
Minna-Mosfelli í Mosfellssveit
og þar seldar margar góðar mjólkurkýr, úrvals ær, og góðir hestar.
Ennfremur verkfæri og allskonar áhöld og lausatjármunir.
Reykjavík, 1. maí 1931
Guðm Kr. Guðmuudsson.
Nýtízku byggingarefni:
„ETERNIT“-asbest-sement-skífur og báruplötur, í þök á íbúðar-
hús og útihús, er lítið dýrara en bárujárn, en í reyndinni margfalt
ódýrara, því viðhaldskostnaður er enginn.
„ETERNIT" hrímar ekki innan og breytir sér ekki við híta og
kulda.
„ETERNIT“-þök, rauð blá eða grá eru falleg og gera húsin ásjá-
leg og aðlaðandi.
„ETERNIT“-veggplötur er tilvalið efni í utanhússklæðningu og
innan á fjósveggi til rakavarna.
HARÐVIÐAR-gólfborð, harðviðar-hurðir og hurðarumbúnaður.
KORKPLÖTUR (Korkotex) til að klæða með útveggi innan.
„Korkotex“ er tvímælalaust beztu veggplöturaar á markaðinum.
Leitið upplýsinga.
Jón Loftsson
Austurstr. 14. Reykjavík. Sími 1291.
c-r sterkasta og um leið ömurleg-
asta bergmál, sem ég hefi heyrt.
Og því ei ekki kastað frá kletta-
borgum kaupsýslunnar út í blá-
inn. Ég hefi séð það ritað með
ómáanlegu letri á flesta hluti
sem ég kaupi til daglegra þarfa.
Það stendur jafnvel greypt á
matborðinu mínu.
Þess vegna hefir mér upp á
síðkastið fundizt falskir tónar
kveða við í þessum tvísöng:
Iíærra verð. — Hærra kaup.
En mér varð þetta ekki full-
ijóst fyr en eitt sinn í vetur, að
ég kynntist i veruleika dularfullu
fyrirbrigði. Tildrögin voru þau,
að mér var sagt, að hægt væri
að fá glænýjan málsfisk og það-
an af stærri — fyrir hálfvirði.
Ekki væri annað en síma og eft-
ir nokkrar mínúitur væri fiskur-
inn kominn heim. Ég þóttist í
fyrstu viss um, að þetta væri
upphafleg-a frásögn einhvers erki-
skrumara í Reykjavíkurbæ.
En þá var því bætt við til nán-
ari skýringar og staðfestu, að
hér væri ríkisstjórnin að verki.
Hún léti björgunarskipið Þór afla
fiskjar þegar í milli væri, og sá
fiskur væri seldur nýr, saltaður
og reyktur á sannvirði, sem hér í
Reykjavík væri sem næst hálf-
virði.
Ég hafði áður fengið nokkra
reynslu fyrir því, að þegar eitt-
hvað gott er sagt um ríkisstjóm-
ina hérna í Reykjavík, þá er þaö
líka satt, svo ég trúði, þótt orðin
„hálfvirði“ og „sannvii’ði“ létu
mér kynlega í eyrum.
Þegar ég kom heim til mín átti
ég ánægjulegt símtal við af-
greiðslumann hins svonefnda
Þórsíiskjar. Og það er vafalaust
meikasta fjárhagslega símtalið,
sem ég hefi átt við nokkum mann
í þessari borg.
Sama dag fékk ég á matborð
mitt málsverð, sem var jafnt
sjúkrafæða og ríkismannaréttur
— fyrir hálfvirði. Mér brá kyn-
íega við. Var þá Reykjavík orðin
æfintýraborg fyrir hina fátæku?
Mér kom til hugar sagan af
Mídasi konungi og hinum tigna,
göfuga gesti, sem gaf honum það
ráð að stökkva hreinu, tæru lind-
arvatni á blómin í garðinum og
á brauðið á borginu sínu, sem
Mídas var sjálfur búinn að breyta
í dauðan og ískaldan gullmálm
með blindum óskum ágimdar
sinnar. Þessi óbrotni málsverður
— seldur sannvirði — birrtist mér
í fyrstu sem dularfullt fyrirbrigði
í dýrtíð Reykjavíkur eins og tæra
lindarvatnið Midas konungi í gull-
garðinum.
Nú eru komnir vordagar. Æfin-
týrið um sannvirði og hálfvirði
veturinn 1931 stendur skrifað
eftirleiðis sem einhver merkasta
verðlækkun í sögu Reykjavíkur
og landsins alls. Þórsfiskurinn er
nú sennilega vinsælust vara á öllu
Islandi.
Mér þætti því ekki ótrúlegt
þótt Reykvíkingum og þeim
mönnum öðrum, sem mest hafa
trúað á mátt hinna síhækkandi
herópa, hærra vöruverð, hærra
kaup, fari líkt og þeim, sem ég
hefi átt tal við um þessa verð-
lækkun á vöru, sem um langt
skeið mun verða „daglegt brauð“
Revkvíkinga og flestra lands-
manna. Okkur skilst að þessi ráð-
stöfun stjómarinnar sé hvort-
tveggja í senn: hjálparhönd, sem
ríkisvaldið réttir hinum fátæku í
landinu og brautryðjandastarf í
þágu almennings um nýja lausn
á ráðgátu hinnar reykvísku dýr-
tíðar.
Okkur hefir skilizt svo, sem
þessi lausn sé ekki hærra vöru-
verð, hærra káup, heldur lækkandi
verð á hverri vöru, sem lands-
búar þurfa að kaupa, hvar sem
við verður komið, og því næst
lægra kaup, þegar verðlækkun er
orðin almenn og stöðug.
Lausnarorðið frá þessu nýja
sjónarmiði er því jafneinfalt, sem
það virtist í fyrstu ótrúlegt í búð-
um og á sölutorgum bæjarins, þar
sem gullþorsti Mídasar hefir ver-
ið helzt til mikill. Lausnarorðið
er sannvirði og á að baki sér þá
trygging, sem betri er en silfur
og gull.
iSú trygging er sanngjör og víð-
sýn umhyggja fyrir heill og far-
sæld allrar þjóðarinnar.
Verkamaður í Reykjavík.
----o-----
Slökkvidæla. Magnús Kjaran ltaup-
maður hefir i'lutt. hingað slökkvi-
dælu, sem allt bendir til að sé mjög
hentug fyrir minni þorp og sérstæð-
ar stórbyggingar. Bauð liann bluða
mönnum að sjá dæluna vinna. Aðal-
kostur dælunnar er sá, að hana má
setja í samhand við hvaða bifreið
sem er, og vél bifreiðar dælir svo
vatninu. Dælan, sem sýnd var, dælir
250—300 lítrum ai' vatni á inínútu og
spýtur því í 25 metra hæð, en vatnið
getur hún dregið að sér um langan
veg. Verð dælunnar með öllum út-
búnaði er 900 kr.
----O-----
Ritstjóri: Gísli Guðmuudsson.
Ásvallagötu 27. Sími 1245.
Prentsmiðjan Acta.
f