Tíminn - 05.05.1931, Blaðsíða 3

TIMINN
121
Húsmæðraskólinn á Hallormsstað.
iandinu. Þar er engin eldstó. Allt
er soðið við gufu frá hverunum
og við rafmagn. Aldrei hefir því-
líkt átak hér á landi verið gert
fyiT sérmenntun íslenzkra kvenna
ens og á síðasta kjörtímabili.
Framsóknarflokkurinn bar öll
þessi mál fram til sigurs. Án foi*-
ustu þess flokks í málum þessum
hefði ekkert verið aðhafst. Um
allar þessar umbætur á menntun
kvenna hafa bæði Ingibjörg H.
Bjamason og Guðrún Lárusdótt-
ir annaðhvort verið afskiftalaus-
ar eða andvígar.
steinsteypu byggt við samkomu- j
hús sveitarinnar. Kostaði 6 þús. !
8. í Fljótshlíð hefir verið reist
heimangönguskólahús úr steini,
hjá Kollabæ. Það kostaði 28
þús. kr.
9. í Austurlandeyjum var
byggt hús úr timbri fyrir heim-
angönguskóla. Kostar 14 þús. kr.
10. i Þverárhreppi í Mýrasýslu
var reist steinsteypuhús fyrir
heimangönguskóla skammt frá
Norðtungu. Það kostaði 8 þús.
krónur.
11. Að Hrafnagili í Eyjafirði
Skólahúsið á Brúarlandi.
II. BARNASKÓLAR
1. Bamaskóli að Brúarlandi í
Mosfellssveit. Stór og vegleg
bygging, með ágætri heimavist
fyrir 20—30 böm og íbúð fyrir
kennara. I kjallara samkomu- og
veitingasalir fyrir almenna fundi
í sveitinni. Kostar 80 þús.
2. í Viðey hjá Reykjavík, ný-
reistur heimangönguskóli úr
steini. Kostar 21 þús. kr.
3. Á Klébergi á Kjalarnesi
hefir verið reistur annar stór-
myndarlegur heimangönguskóli.
Kostar 40 þús. kr.
4. Að Reykholti í Biskupstung-
var reist hús fyrir heimangöngu-
skóla í sambandi við samkomu-
hús sveitarinnar. Það kostaði 9
þús. kr.
12. Að Þverá í Öxnadalshreppi
var reist hús fyrir heimangöngu-
skóla, úr steinsteypu. Kostaði 11
þús. kr.
13. í Flateyjarhreppi í Suður-
Þingeyjarsýslu var byggður úr
steinsteypu heimangönguskóli,
sem kostaði 22 þús. kr.
14. Hjá Skinnastað var reistur
heimavistarskóli úr steinsteypu,
með raflýsingu. Kostar um 40
þús. kr.
Skólahúsið í Fljótshlíð.
um hafa Tungnamenn, með styrk
úr landssjóði, reist heimavistav-
skóla fyrir börn sín. Ennfremur
byggt þar rafstöð fyrir slíólann
og sundlaug. Húsið hefir kostað
um 60 þús. kr.
5. I Hrunamannahreppi í Ár-
nessýslu hefir verið reist stórt
og myndarlegt heimavistarskóla-
hús, með sal fyrir sveitarfundi og
leikfimi. Húsið er hitað við
hverahita og kostar um 57 þús.
krónur.
6. Timburhús fyrir heiman-
gönguskóla hefir verið reist að
Stórólfshvoli. Kostar 14 þús. kr.
7. Að Byggðarholti í Austur-
Skaftafellssýslu var skólahús úr
15. í sömu sýslu var byggður
úr steinsteypu heimangönguskóli
að Snartastöðum. Ilann kostaði
22 þús. kr.
16. Að Ilallbjarnarstöðum á
Tjömesi* var byggður heiman-
gönguskóli úr steini. Hann kost-
aði 5500 kr.
III. HÉRAÐSSKÓLAR
1. Laugaskóli.
Fyrir forgöngu Framsóknar-
manna var í byrjun yfirstandandi
kjörtímabils breytt hlutfallinu
um greiðslu ríkissjóðs til héraðs-
skóla, þannig að í stað 2/s hluta
greiðir ríkið nú helming af bygg-
ingarkostnaði. Fyrir þá uppbót
sem Þingeyingar fengu þannig,
reistu þeir ofan á sundlaug þá,
sem áður var til, austurálmu
hússins. Hún kostaði tæp 30 þús.
Nemendur eru um 80.
2. Laugarvatnsskóli.
í tuttugu og fimm ár höfðu
Sunnlendingar leitazt við að
koma upp ungmennaskóla í hér-
aðinu, en allar tilraunir jafnan
strandað á sveitardrætti og met-
ingi um það í hvaða sveit skólinn
skyldi standa. Loks var svo kom-
ið veturinn 1926, að sýslunefnd
Árnesinga samþykbti nálega í
einu hljóði að skólinn skyldi
íeistur að Laugarvatni, og að
sýslan legði fram 50 þús. kr. til
j byggingarinnar. Alþingi studdi
j máiið og fyrir forgöngú Jónasar
' Jónssonar alþm. samþykkti þing-
: ið að sr. Kjartan Helgason prest-
ur í Hruna skyldi leystur frá em-
: bætti með fullum launum, ef
liann 'tæki að sér forstöðu skól-
ans. En þegar hér var komið
máium reis fyrverandi þingnnaö-
í ur Arnesinga, Eiríkui' Einarsson
útibússtjóri, upp gegn málinu og
kveikti sundi'ungaranda um alla
i sýsluna með því að ala á hinni
gömlu hreppapólitik um staðinn.
Jón Magnússgn, sem þá var
kennslimiálaráðherra, hafði verið
tregur í málinu, en ætlaði þó að
láta það nú fram að ganga, ef
samhugur héldizt eystra. En er
deilur hófust um staðiim að nýjú
snéri hann við blaðinu og neitaði
að samþykkja skólastaðinn,
teikninguna og að leggja nokk-
urt fé fram úr ríkissjóði.
Var þá ekki annað sýnilegt en
að hinum eyðileggjandi öflum
hefði tekizt að halda áfram vinnu
þeirra manna, sem eftir móðu-
harðindin fluttu Skálholtsskóla
burtu af Suðurlandi. Full ástæða
var til að annar aldarfjórðungur
gæti eyðst í að teygja lopann um
hvaða hreppur ætti að verða
þeirrar gæfu aðnjótandi að skóla-
húsið yrði reist þar.
Eftir kosningarnar 1927 breytt-
ist viðhorfið. Fimm hreppar í
Árnessýslu lögðu fram 40 þús.
lil skólabyggingar að Laugar-
vatni. Sýslan lagði fram 20 þús.
og mikið fé safnaðist í gjöfum
frá ýmsum áhugasömum mönn-
um hér á landi og í Ameríku.
Hinn fyrsti nútímalistamaður á
Islandi, Þórarinn Þorláksson
hafði í-eist sér hús á Laugar-
vatni, því að honum þótti fegurð
staðarins fullnægja lund sinni.
Eftir að skóiinn var reistur hafa
flestir íslenzkir listamenn haldið
trygð við skoðun hins fyrsta
málara, og gefið skólanum hsta-
verk eftir sig. Er hann nú auðug-
astur af listaverkum allra skóla
hér á landi.
Skólahúsið á Laugarvatni var
reist á árunum 1928, 1929 og
1930. Það er nú stærsti heima-
vistarskóli á Islandi. Getur hann
tekið á móti 130 nemendum að
vetri til. Á sumrin verður rekið
þar hótel og hvíldarheimili. Geta
búið þar í einu 100 gestir. Enginn
reykháfur er á þessari miklu
skólabyggingu. Hveravatnið hitar
húsið og er leitt í sundlaugina, en
allur matur er eldaður við hvera-
gufu, sem leidd er gegnum húsið
og við raforku. Byggingarnefnd
skólans hefir keypt af ábúandan-
um hálfa jörðina, og tryggt
stofnuninni kauprétt á liinum
helmingnum. Að ósk stofnendanna
hafa þeir Guðjón Samúelsson
húsameistari og' Benedikt Gröndal
verkfræðingur metið hve njikið
hefði þurft af kolum til að vinna
verk jarðhitans, ef slíkt hús hefði
veríð reist á miðju Suðurláglend-
inu við Þjórsárbrú. Kom þá í Ijós
að jarðhitunin samsvai'ar vöxtum
af um,180 þús. krónum, og þó
meira, ef reiknuð væri vinna við
að kynda kolunum. Þessi náttúru-
gæði koma skólanum og nemend-
um hans að haldi á hverju ári,
og má fullyrða að nemendum og
Hvanneyri skar þá upp úr með
það, að .hann myndi gefa 1000
kr. til endurbyggingar, ef skólinn
yrði reistur á hverastað, Urðu nú
margir áhugamenn í héraði til
að gefa ríflegar gjafir í saraa
skyni. Ungmennafélög héraðsins
hétu 20 þús. kr. framlagi og sýslu
nefnd Mýrasýslu ákvað fyrir for-
göngu Sigurðar bónda Fjeldsted í
Ferjukoti að leggja 30 þús. kr.
fram ef Borgfirðingar gerðu hið
sama. Og Borgfirðingar brugðust
líka hið bezta við, en landið lagði
helming fram á móti framlögum
héraðsbúa.
Með góðu samkomulagi allra
Skólahúsið að ílellisholti í Hrunamannahreppi
aðstandendum þeirra séu alger-
lega sparaðar 60 þús. kr. ef mjög
lágt er reiknað, miðað við að nem-
endahópurinn allur hefði orðið að
búa við dýrtíð höfuðstaðai'skól-
anna. Samherji Jóns heitins
Magnússonar, frá þeim tíma er
hann stöðvaði skólamál Sunnlend-
inga, Magnús Guðmundsson, virð-
ist álíta skyldu sína við hinn
látna vin, að halda uppi vonlausri
baráttu um héraðsskóla Sunnlend-
inga. En erfiðlega mun honum
ganga að telja mönnum trú um,
er hann þekkja, að hann sjálfur
hefði að engu metið náttúrugæði,
sem gefa af sér peningasparn-
aði árlega eins og bankainnstæða
I hlutaðeigenda var ákveðið að hinn
I nýi skóli skyldi reistur að Reyk-
holti, á hól sunnan við bæinn. Guð
jón Samúelsson húsameistari
gerði teikninguna, og er það mál
manna, að skóli þessi muni. verða
ein hin fegursta bygging á land-
inu. Húsið er með aðalhliðar móti
.vestri og suðri. En í kverkinni,
þar sem álmumar mætst, er tum
mikill. Er eldhús skólans þar í
kjallara, en megin inngangur í
húsið á neðstu hæð. Borðstofa er
í kjallara móti suðri og skólastof-
ur þar yfir. En í vesturálmunni
er sundlaug næst turninum, þar
sem áður var hin fræga hlaða,
en kennarabústaðir og heimavist-
Eldhús með gufusuðupottum (Laugarvatnsskóli)
upp á 180 þús. kr., ef slík gæði
hefðu verið persónuleg eign hans.
3. Reykholtsskóli.
Lengi hafði verið haldið uppi
ungmennaskóla að Hvítárbakka í
Borgarfirði. En húsin voru illa
byggð og hrörleg og aðstaða skól
ans erfið á margan veg. Sáu hin-
ir beztu menn í héraðinu, að full
þörf var að endurbyggja skólann
á betra stað.Og á miðju yfirstand
andi kjörtímabili var baráttan uin
Laugar og Laugarvatn enduð með
fullkomnum ósigri þeirra, sem
lítilsvirtu hverastaðina fyrir skóla
heimili. Halldór skólastjóri ’á
ir í gamla fjósinu, sem er fjarst
innganginum í vesturálmunni, og
á efri hæðum hússins.
Mbl. reyndi um tíma að gera
lítið úr Reykholtsskóla með því
að minna á að steinhlaða og
steinfjós, sem reist hafði verið
þar af íhaldsstjórninni á bezta
byggingarstað jarðarinnar, hefði
verið ummyndað í nokkurn hluta
hinnar nýju byggingar. En ekki
hefir sú andúð spillt fyrir málinu.
Héraðsbúar standa fast saman
um skólabygginguna, og öllum
er til þekkja lízt sem hún verði
mikil héraðspi’ýði. Má vera, að
sumum þyki sem Reykholti hafi