Tíminn - 06.05.1931, Blaðsíða 2

124
TIMINN
SKATTAMÁL.
1. Lækka tolla þá er hvíla á nauðsynjavörum, en auka beina
skatta.
a. Með því að hækka tekju- og eignarskatt, af háum tekjum
og miklum eignum.
b. Með því að hækka skatt af erfðafé eftir fjái-hæð og íjár-
skyldleika.
c. Með því að hækka skatt af lóðum og lendum og. taka verð-
hækkunarskatt, ef þær hækka í varði fyrir sérstakar aðgjörðir þe3S,
opinbera, án tilverknaðar eigenda.
d. Með því að taka í hendur ríkisins einkasölu á hátt tolluðum
munaðarvörum.
2. Létta fátækraframfærslu af sveita- og bæjafélögum, með
því að koma á skyldutryggingum.
HEILBRIGÐISMÁL.
Meginstefna Framsóknarflokksins í heilbrigðismálum er sú að
koma í veg fyrir sjúkdóma og vanþroskun manna í landinu með því
m. a.:
1. Að auka húsmæðrafræðslu, sérstaklega um matreiðslu og
meðferð ungbama.
2. Að koma upp leikvöllum handa börnum í kaupsfcöðum og
tryggja sem bezt heilsuverndun skólabama.
3. Að styðja aukna líkamsrækt og íþróttaiðkanir æskulýðsins.
4. Að vinna gegn eiturnautnum, styðja bindindisstarfsemi,
stuðla að alþýðlegri fræðsiu um skaðsemi áfengis og tóbaks.
5. Að vinna að útrýmingu kynsjúkdóma.
6. Að koma upp ódýrum og hentugum vinnuhælun: fyrir vinnu-
íæra sjúklinga.
7. Að styðja almennar sjúkratryggingar.
BYGGINGAMÁL.
1. Að efla Byggingar- og landnámssjóð.
2. Að stuðla að þjóðlegri og henfcugri gerð íbúðarhúsa og hí-
býlabúnaðar.
3. Að rannsaka þegar í stað hvort eigi sé unnt að lækka kostn-
að við húsagerð í landinu, með skipulagsbundinni verzlun með bygg-
ingarefni og bættum vixmuaðferðum.
4. Að taka byggingamál kauptúna til rækilegrar athugunar og
stuöla að því að kosfcur verði á leiðbeiningum um byggingar í kaup-
túnum á svipaðan hátt og nú gerist um byggingar í sveitum.
IÐNAÐARMÁL.
1. Að keppa beri að því að efla innlendan iðnað, einkum úr. þeim
hráefnum, er framleidd eru í landinu sjálfu og þá sérstaklega vinnslu
þeirra vörutegunda, er iandsmenn sjálfir nota.
2. Að ríkið leitist við að efla hedmilisiðnað, helzt í samráði við
Heimilisiðnaðarfélag íslands eða effcir tillögum annara, er hafa sér-
staklega kynnt sér það mál.
Að heimiluð sé ívilnun í tollum á þeim aðfluttum hráefnum,
sem iðnfyrirtæki nota til vinnslu.
4. Að ríkið styrki niðursuðu á mjólk, helzt í sambandi við
mjólkurbú á sama hátt og nú eru styrkt smjör- og ostabú.
5. Að lögð verði áherzla á að koma á framhaldsvinnslu sjávar-
afurða.
6. Að styrkveitingar og önnur hlunnindi af hálfu hins opin-
bera til handa iðnfyrirtækja sé bundið því skilyrði að nægileg sér-
þekking sé. tryggð viðkomanda fyrirtæki.
RAFORKUMÁL.
1. Að rétt sé að ríkisstjómin hafi í þjónustu sinni a. m. k. einn
rafmagnsverkfræðing, er sé ráðunautur stj órnarimrai' og afmennings
í raforkumálum.
2. Að rannsökuð séu skilyrði til iðnreksturs og áburðarfram-
leiðslu, í sambandi við fyrirhugaðar virkjanir, sérstaklega með tilliti
til þess, hvort slík starfsemi gæti orðið hinum einstöku virkjunum
til fjárhagslegs stuðnings, eða til almenningsheilla.
3. Að með almennri löggjöf beri að leysa sameiginlega þörf
til fjáröflunar og styrkþörf þeirra rafveitufyrirtækja, er leyfi fá til
virkjana.
4. Að leyfi eða sérleyfi til virkjana og orkuveitu beri að veita
orkuveitufélögum, er síðar kynni að verða stofnað til í sambandi við
orkuverið eða út frá því, með þeim skilryðum, að leyfishafa sé skyit
að veita þátttöku í orkuverinu á samvinnugrundvelli.
VERKAMANN AMÁL.
1. Að studd verði, hvar sem verða má hverskonar viðleitni til
þess að leita að sannvirði vinnunnar, með samvinnuskipun í atvinnu-
málum og réttlátum hlutaskiftum.
2. Að unnið verði að því, að leysa vinnudeilumálin á frjálsum
grundvelli, en hvorki með þvingunardómum eða valdi.
a. Að unnið verði að því, að aðilar, verkamenn og vinnuveit-
endur, skipi með sér nefndir eða ráð, sem vinni að gagnkvæmum
skilningi og samúð milli aðilanna, til þess að koma í veg fyrir að á-
rekstrar verði er leiði til vinnustöðvunar.
b. Að sett verði löggjöf um hópsamninga, þar sem ákveðið
sé, að verkföll og verkbönn og aðra þvílíka vinnustöðvun megi aðeins
gera með því að tilkynna það gagnaðila með tilteknum fyrirvara,
enda hafi atkvæðagreiðsla farið fram í hlutaðeiganda stéfctarfélagi, er
sýni að nægilega mikill meiri hluti sé vinnustöðvuninni samþykkur.
e. Að sett verði löggjöf um dómstól, er dæmi um það hvorfc
vinnustöðvun hafi verið gerð með löglegum hætti.
d. Að af hálfu ríkisins verði komið á með endurbótum á nú-
gildandi löggjöf, sem allra fullkomnustu sáttafyrirkomulagi í vinnu-
deilum, enda sé atvinnumálaráðherra í þeirri löggjöf heimilað að
skipa, ef mikið liggur við, nefnd manna með víðtæku valdi, til þess
að grafast fyrir orsakir og eðli vinnudeilunnar.
Auk þeirra stefnuskrármála, sem að framan eru birt, sam-
þykkti flokksþingið merkar tillögur um skipulag Framsóknarflokks-
ins, og ennfremur ályktanir um ýms dægurmál, sem áður hafa verið
birfcar.
Yfirlit og samanburður
um fjárhag ríkisins 1927 og 1930
Framsöguræða Eysteins Jónssonar skattstjóra
við útvarpsumrædur um stjórnmál 5. apríl
Það hefir faUið í minn hlut að
helja stjórnmálaunuæöumar í
kvöid íyru1 hönd Framsóknar-
tiokksins.
Mun ég gera íjármál ríkisins
að umtalsefni. Það mun möxmum
ljóst, aö íjármálin eru eixrn veiga-
mesti þáttur stjómmálanna, og
aö barátta stjórnmálaíiokkanna
snýst mjog um þau eíni, Barátta
þessi stendur í sambandi viö
mismunandi skoðanir stjórnmáia-
íiökkaima á því, hversu ráöstafa
skuii fé ríkissjóðsins. Viö Is-
iendingar höfum nokkra sérstöðu
í þessurn efnum. Hjá okkur er
máium þannig fyrir komiö, að
rikisstjórn og Aiþingi hefir eigi
einungis aðstööu fcil þess að ráð-
stafa íé ríkissjóðsins sjálfs held-
ur einnig fullan íhlutunai'rétt
um meðíerð þess fjár, er bank-
arnir í landinu hafa til útlána.
Þessi sérstaða okkar hefir sett
sinn svip á stjórnmálabaráttuna
og mun gera það á meðan sú
skipan þessara mála helzt, sem
nú er. Þessi aðstaða Alþingls og
ríkisstjómar hefir myndást
vegna þeiri'a afskifta, sem ríkið
hefir þurft að hafa um útvegun
veltufjár handa bönkum lands-
ins. Þetta ataiði þuría menn að
íesta sér í hug, til þess að íull-
ur skihiingur náizt á því, um
hvað barist er í stjómmálunum.
Það er eigi aðeins valdið til þess
að ráðstafa fé ríkissjóðs, sem
fylgir meirahlutaaðstöðu á Al-
þingl Islendinga hexuxi fylgir einn-
ig valdið yfir veltufé landsins.
Ljósasta dæmið þessu til sönn-
unar er sú stefnubreyting, sem
orðið hefir á meðferð veltufjár-
ins í landinu síðan Framsóknar-
flokkurinn fékk aðstöðu til þess
að hafa áhrif á þau mál.
Á þeim flokki, sem farið hefir
með völd í landinu, hvílir sú
skyida að gera kjósendum grein
fyrir störfum sínum, og þá eigi
síst fyrir kosningar, þegar falla
á dómur þjóðarinnar um frammi-
stöðu stjómmálaflokkanna og
stefnur. Við þessa sjálfsögðu
kyldu bætist nú önnur ástæða til
þess að gera fjármálunum glögg
skil. Þessi viðbótarástæða er róg-
ur sá um fjárhag ríkissjóðs, sem
sleitulaust hefir verið haldið á
loft síðustu árin af íhaldsflokkn-
um bæði í ræðu og riti. Það ein-
kennilegasta við þessar tilraunir
íhalsflokksins, til þess að flækja
fyrir mönnum þessi mál, og vekja
tortryggni á fjármálastjórnFram-
sóknarflokksins, er það, að rit-
höfundum þeirra og ræðumönnum
ber aldrei saman um höfuðatriði
og niðurstöður málsins. Jafnskjótt
og sýnt hefir fram á villur þeirra
og staðleysur, koma þeir fram
með nýja útreikninga. Er svo
komið, að eigi virðist annað
markmið þeirra en að flækja svo
fyrir mönnum þessi efni, að menn
gefist upp við allar athuganir, og
er þeirra veika von að þá taki
einhver hluti manna þann kost-
inn að trúa niðurstöðum þeirra án
rannsóknar heimilda og útreikn-
inga. Fullyrðingar M. G. um upp-
hæð ríkisskuldanna í árslok 1929,
sem hann síðar varð að viður-
kenna rangar, gátu ,ekki byggst
á öðru, og fyrirspum J. Þ. á Al-
þingi í vetur um skekkjur í bráða-
birgðayfirliti fj ármálaráðherrans
l'yrir árið 1930 gat eigi byggst
á öðru en oftrausti J.Þ. á fáfræði
manna í þessum efnum. Ég segi
oftrausti vegna þess, að síðan
fyrirspurn þessari var svarað og
eðli málsins skýrt fyrir mönnum
hefir Morgunblaðið eigi minnst á
þessa fjármálabombu J. Þ., og á
þeim fundum, sem nú þegar hafa
veriö haidnir, heiir eigi heidui'
venó a liana mmnst. J. Þ. sjálí-
ur minntist ekki á hana á fundi
þeim, er iiann sótti á Skeggja-
stööum í Móa nú fyrir skemmstu.
Leikui- enginn vaíi á því að Jón
hefn' sjálíur iundið það, effcir aö
hann kastaói bombunni, að hann
treysti um oí á skiiningsleysi ai-
mennings i þessum máium. A
þessar lyrii’spurnir J. þ. v-erður
minnst síðar undir þessum um-
ræðum, ef tilefni gefst tii.
Þá mun ég geia yiíriit um
breytingar þar á efnahag ríkis-
sjóös, sem orðiö hafa í stjórnar-
tíö Framsóknarílokksins. Miöa ég
þá viö efnahag ríkissjóðs í ái'siok
1927 og í ársiok 1930. Heimildir
mínar eru landsieikningai' fyrir
árin 1927—29 og fjárlagaræða
Einars Arnasonar, ásamt skýrsi-
um þeim, er henni fyigdu. Vænti
ég þess, aö áheyrendur mínir
kynni sér sjálíir gögn þessi til
írekari giöggvunar á þessum
málum.
Undirstöðuati’iði þess, að mern
fái til fuils skilið breytingar þær,
sem oróið hafa á hag ríkissjóðs-
ins ísienzka á síðustu árum, er
það, að mönnum sé ljóst, að ríkis-
sjóðurinn hefir tvö aðalhlutverk
að vinna. Hið fyrra er að standa
straum af sjálíum ríkisbúskapn-
um, en liiö síðara að hafa milii-
gðngu um útvegun lánsfjár er-
iendis handa bönkum landsins.
Ríkissjóður verður að taka þetta
íé að láni, og lánar það síðan aft-
ur til bankanna. Er því ríkissjóður
að fullu ábyrgui' fyrir þessu fé.
Til þess að rétt yfirlit fáist um
fjárstjórn síðustu ái'a er óhjá-
kvæmilegt að gerð sé grein fyrir
niðurstöðunni af rekstri þjóðar-
búsins séi'staklega, og sérstaklega
fyrir afleiðingum þeirra afskipta,
sem ríkissjóðurinn hefir þurft að
hafa um útvegun veltuf jár handa
bönkunum. Af niðurstöðum þess-
ara tveggja atriða verður kom-
izt að heiídarniðurstöðu um efna-
hagsbreytingar ríkissjóðsins. I
skrifum sínum og ræðum um
fjármálin leggja íhaldsmenn höf-
uðáherzlu á að blanda saman
þessum tveimur viðfangsefnum
ríkissjóðsins. Hver getui' verið
ástæðan til þess? Ég vænti að
mönnum verði ljós tilgangur
þeirra, þegar ég hefi rakið niður-
stöður í hverjum flokki fyrir sig.
Mun ég þá fyrst gera að umtals-
efni rekstur ríkissjóðsins sjálfs.
Jón Þorláksson hefir haldi því
fram í útdrætti úr ræðu þeirri, er
hann ætlaði að flytja í sameinuðu
þingi, og birtur hefir verið í
Morgunblaðinu, að Framsóknar-
stjórnin hafi „eyfct'' 30 milj. um-
fram áætlun. Niðurstöðu þessa
fær hann með því að telja sem
„eyðslu“ stjómarinnar öll þau
framlög, sem farið hafa til Lands-
bankans, Útvegsbankans og Síld-
arbræðslunnar. Hér sem fyr er
um að ræða blekkingar, og til-
raunir til þess að dylja hinar
réttu orsakir þess, að skuldir þær,
er ríkissjóður þarf að standa
straum af, hafa aukizt, og
smeygja þeirri skoðun inn hjá
mönnum, að orsakirnar séu eyðsla
F ramsóknarstjórnarinnar.
Á árunum 1928—30 notaði ríkis-
sjóður alls eftir því, sem næst
verður komizt af gögnum þeim,
sem fyrir liggja um 48 milj.
króna. Á árunum 1925—27 notaði
ríkissjóður alls um 33 milj.
Fást niðurstöður þessar þann-
ig:
1. Auknar skuldir ríkissjóðs
vegna hans eigin fyrirtækja
1928—30 2,8 milj., ríkistekjur á
samtíma 47,6 milj. Alls 50.4 milj.
Frá dregst: Sjóðaaukning eftir
því, sem næst verður komizt mið-
að við bráðabirgðayfirlit og ræðu
fjármálaráðherra c. 1.8 milj., inn-
eign í Hambro’s Bank vegna
fyrstu vaxtagreiðslu af láni c.
0,26 milj., afföll af ríkissjóðsparti
enska lánsins c. 0.24 milj. Alls
2.3 milj.
Peningar notaðir 1928—30 48.1
milj.
2. Tekjur ríkissjóðs 1925—27
39,7 milj.
Frá dregst lækkun skulda og
sjóðaukningar á þeim árum 6,7
milj.
Peningar notaðir 1925—27 38
milj.
Samkvæmt þessu hefir Fram-
sóknarstjómin notað c. 15 milj.
króna meira 1928—30 en íhalds-
stjómin 1925—27. En þetta gefur
mjög litla hug-mynd um reksturs-
afkomu og hag ríkissjóðs á þess-
um tímabilum. Það, sem kjósend-
urnir þurfa að vita og eiga heimt-
ingu á að fá að vita, til þess að
þeir fái aðstöðu til að mynda sér
skoðun um málið, er það, til
hvers þessu fé hafi verið varið.
Ilefir fénu verið „eytt“ eða hefir
það verið lagt í eignir, sem bætt
geti afkomu ríkissjóðsins eða
þjóðarinnar í framtíðinm. Eru
það hin venjulegu föstu reksturs-
útgjöld ríkissjóðsins, sem hafa
aukizt eða er aukningin komin
fram vegna aukinna framlaga til
atvinnuveganna eða menningar
og félagsmála.
Vil ég nú gefa yfirlit í stórum
dráttum um notkun þessara 15
milj., og er þá að mestu stuðst
við yfirlit um þetfca efni, sem
fylgdi fjáríagai’æðu Einars Árna-
sonar, er hann hélt í vetur á Al-
þingi.
Framlög til atvinnuveganna og
samgöngumála, hafa aukizt um
c. 6.22 milj.
Til kennslu- og heilbrigðismála
c. 1.3 milj.
Til Alþingishátíðarinnar fór c.
1.0 milj.
Lagt fram til byggingar og
kaupa á símastöð, landsspítala, út-
varpsstöð, Amarhvoli, Súðinni o.
fl. nýjum eignum c. 3.7 milj.
Beinn kostnaður við rekstui-
þjóðarbúsins hefir aukizt um c.
2.5 milj.
Það er eigi tími til þess að
sundurliða greiðslur þessar nánar
hér. En yfirlit þetta nægir til
þess að sýna það, að langmestui'
hluti af því fé, sem Framsóknar-
stjórnin hefir notað umfram það,
sem tíðkaðist á árunum 1925—
1927, hefir farið til þess að efla
atvinnuvegi landsins, og menntun
og heilbrigði landsbúa. Framsókn-
arstjórnin hefir notað góðærið,
til þess að bæta aðstöðu lands-
manna til þess að mæta kreppu
þeirri, er nú stendur yfir.
Aldrei hefir á nokkrum þremur
árum veríð lagt eins mikið fram
úr ríkissjóði til styrktar landbún-
aði og samgöngum og á árunum
1928—30. Framlögin eru margföld
á við það, sem áður tíðkaðist.
Þá er rétt að fara nokkrum
orðum um þá 2.5 miij. króna
aukningu, sem orðið hefir á bein-
| um kostnaði við rekstur þjóðar-
búsins. Hækkunin er mest á þess-
um liðum:
Lögreglustjórn og dómgæzla
(fyrir utan landhelgisgæzlu) 973
þús.
Reksturskostnaður póstsjóðs
211 þús.
Reksturskostnaður landsspítal-
ans 460 þús.
Endurgreiddir tollar 134 þús.
Eftirlaun og styrktarfé. 73 þús.
Hér er aðallega um að ræða
aukið eftirlit með réttarfari í
landinu, og eftirlit með innheimtu
ríkistekna, ennfremnr aukinn
reksturskostnaður pósts og síma.
Er það sameiginlegfc um þessi
útgjöld er hér hafa verið nefnd,
að þau hafa í för með sér stór-
um auknar tekjur, símakerfið
stækkað. Þeir peningar, sem
runnið hafa í ríkissjóðinn undan-
farin ár vegna bætts eftirlits með