Tíminn - 13.05.1931, Blaðsíða 1

(^)albferi
09 af^rciðslumaður Címans er
Hannrei^ porsteinsðóttir,
Cccfjargötu 6 a. ' Seyfjaoíf.
^fgreibsía
Címans er í €œfjargðtu 6 a.
©pin öaglega fl. 9—6
Simi 2353
XV. érg.
Reykjavík, 13. maí 1931.
40. blað.
Þingrofið
og Hólmavíkur-íhaldið
Þann 14. dag aprilmánaðar
bai’st sú fregu út um landið á
bylgjum etersins að Alþingi væri
rofið. Ymislegt mun hafa flogið
heyrendum í hug er þessi fregn
barst þeim til eyrna. Og vitan-
lega ekki síður héi- en annars-
staðai-.
Ég held að flestum hafi verið
ljóst að hér voru stór tíðindi á
íerðinni og góð.
Þingrofið er vitaniega til þess
gert að kalla íram dóm alþjóðai’
á tveggja mánaða tíma — í þetta
simi — um það hvort sam-
bræðsia hinna mestu öfgaflokka,
sem starfandi ern í stjómmálum
þjóðarinnar á að ráða mestu um
það hvert horfir um afkomu
landsmanna á næstu árum, eða
sá flokkur einn, sem síðustu ár-
in hefir haft forustuna á hendi
og allii’ vita að hefir- reynst af-
burðavel; Þetta er vitanlega eklí-
ert annað en það sem heilbrigt
er og ágætt að iáta þjóðina skera
úr. Enda í fullu samræmi við
stjórnarskrána.
Þessai' voru mínar hugsanir er
þingrofið heyrðist, og þessar
munu hafa verið margra hugsan-
ir, þeirra, er frjálst hugsa og ó-
hindrað og vilja að þjóðræðið
njóti sín á heilbrigðan hátt og í
réttri mynd.
En hitt er líka víst, að þessar
voru ekki hugsanir þeirra manna
hér, sem í blindni fylgja öfgun-
um og hugsa um það eitt að geta
fengið fé og fríðindi fyrir fylgi
sitt við hugsjónasnauðar aftur-
haldsstefnur. Og þá kem ég að
því sem ég vildi — með þessum
línum — segja alþjóð frá. En
það er framferði íhaldsliðsins á
Hólmavík út af fregnunum um
þingrofið.
Hugsanir foringjanna hafa í
upphafi snúizt um, það hvemig
þeir gætu fært sér þessi tíðindi í
nyt, til að níða landsstjómina og
æsa til mótþróa gegn henni og
flokki hennar hér og e. t. v. víð-
ar. Ávöxtur hugsananna kom
brátt í ljós, því vesalings menn-
irnir tóku sverð ósannindanna,
skjöld eigingiminnar og spjót
leynimakksins, sendu hetjur sín-
ar með þessi vopn um bygðina
og létu herja á hugarlíf frið-
samra sálna. Og hetjumar, sem
þessi vopn báru, og létu bera hér
um slóðir ötullegast dagana 15.
og 16. apríl voru sóknarprestur-
inn sr. Jón Norðfjörð, héraðs-
læknirinn Karl Magnússon og svo
uppgjafa kaupmeim og þeirra
venslafólk.
Þessir aumingja menn gengu
um sveitina með skjöl í vasan-
um, samin í foringjaráðinu á
Hólmavík og báðu meim áskrifta,
í því skyni, að ónýta þingrofið
og heimta saman þing nú þegar
og enn annað skjal, sem endaði
víst á þeim alkunnu orðum þjóð-
fundarmanna frá 1851, þegar
tekið var undir með „forsetan-
um“ og sagt: „Vér mótmælum
allir“. — Hvílíkt fals!
Af tilviljun varð mér sérstak-
lega kunn aðferðin — sú sem í
orðum birtist við skriftasöfnun
þessa, því að kvöldi þess 15. ap-
ríl var ég staddur að heimili for-
eldra minna á Hólum í Staðardal.
En þetta kvöld komu þar sókn-
arpresturinn sr. J. N. og Tómas
israndsson ai Hólmavik. Ekki
Komu þeir í bæinn, en nokkurt tai
átti eg viö þá þar á hólnum, sem
ég haíöi leika núna, er ég vai’ ht-
ili. Og tahð barst aö þmgroíiuu
nýfrétta. llaiimæltu nú sendi-
menn íhaldsins stj órn landsins,
þingrofinu og ölium hennar at-
hoxnum, sem mest þeir máttu.
En ég tók á móti eitir iöngum.
Eoks Kom þar aö þeii’ sögöu báö-
ir aö með þingroiinu væri brotin
stjórnarskrá landsins. En ég
þvertók íyrir og kom þar að eg
kvaðst vita meira en þen’ héidu,
því ég hefði talaö við iorsætis-
ráöhérfa um morguninn og hefði
því giöggar fregnir af því hvers-
vegna þing- væri rofið, þar sem
væri víötækar breytingar á kjör-
dæmaskipun landsins, bornar
fram af íhaldinu, studdai’ ai
„Bolsum“ en mótmælt af stjórn-
inni og hennar flokki. Nú hossað-
ist prestur á hálnum og hrópaði:
„Talað við Tryggva Þórhalisson,
já, ég met nú ekki sannleiksást-
ina hans Tryggva mikiis. Hanu
lýgur þegar honum býður svo við
að horfa“. Ég bað prest hógvær-
lega aó gæta orða sinna gagn-
vart samvígðum manni, hvað
sem um annað væri. En prestur
tifaði um hólinn og tautaði
„hann lýgur, hann lýgur“. Er
þetta lítið sýnishorn af algengri
framkomu þessa drottins þjóns,
því áður hefir hann í opinbem
guðsþjónustu beinlínis talað um
víti sjálft þeim tii handa, sem
styddu Framsóknarstjórnina, og
fengið að launum aðdáun fáeinna
íhaldssálna hér, en eilífa skömm
alls þorra manna, sem opinber
starfsmaður.
Já, ill eru meðölin, sem þið
notið, íhaldsmenn, ef þau skulu
víða þessu lík.
Að samtali okkar loknu héldu
þeir postular íhaldsins áleiðis til
fundar við aðra bændur í daln-
um. Stjómarskrárbrot og svo
þau „fögru“ orð var þá uppistað-
an í því, sem af vörum þessara
postula draup í eyru Staðdæla
þetta kvöld, og svipað má ætla
að verið hafi uppistaðan í orðum
þeirra, sem í útsveitina voru
sendir, og enn má ætla að sama
sagan hafi gerzt um aðrar bygð-
ir þessa dagana.
Þann 16. apríl héldu svo íhalds-
menn á Hólmavík flokksfundar-
nefnu og létu samþykkja það,
sem þeim sýndist og undirskrifa.
Hlupu svo um hús öll og hirtu öll
fáanleg nöfn. Mun læknirinn þá
hafa neytt lyfjaspeki sinnar og
gefið einstaka manni inn, til
þess að fá nafn hans á blaðið.
Enginn, sem búast mátti við
að væri andstæður þessu atfex-li,
var látinn vita um þetta fundar-
hald. Með allri þessari smölun má
ætla að íhaldið hér hafi náð um
þriðjungi atkvæðisbæira manna í
hreppnum á blöð sín, svo betur
má ef duga skal.
Víst er það að hinir tveir
þriðju mundu fúsari að skrifa
undir meðmæli með athöfnum
stjórnarinnai' og harðorðar ávít-
ur í garð þeirra smalandi manna,
sem með öllum mögulegum með-
ölum leiða fólkið til fylgis við
þær stefnur, sem alveg tvímæla-
laust vinna á móti þess eigin
hag.
Að lokum vil ég segja við ykk-
ur hér, sem látið tælast til fylgis
við það emjandi embættavald,
sem er uppistaðan í flokki
þeim, sem með því leynimakki
vilja afla fylgis, sem nú vai’ lýst,
að betur mundi fara að þið hugs-
uðuð ykkur um tvisvar áður en
þið styðjið það til valda.
Og ég spyr: Munu ekki allir
landsmenn um endilangar hinar
dreifðu bygðir Islands .iðrast
þess ef svo ógiftusamlega tekst
að íhaldið og jafnaðarmennskan
sameinist um það að eyðileggja
umbótastarf síðustu ára, koma
völdunum öllum í hendur kaup-
staðanna, með því að veita rétt
til þátttöku í löggjöfinni eftir
höfðatölu kjósenda einni.
Og ég spyr: Vill ekki hver ein-
asti maður um endilangt Island
vinna á móti því að þetta verði?
Og ég veit að hver einasti sveita-
maður, sem ekki er of langb af
öfgunum leiddur, hann svarar:
Það er nauðsyn.
Og eg skora á hvem einasta
ærlegan mann, að sýna það á hæfi
legum tíma, hér 0g um allar
bygðir Islands að Framsóknar-
flokkurinn á að marka stefnuna
framvegis. Hann á að fá tíma til
að reisa við atvinnuvegina og
hjálpa þjóðinni yfir torfærur
komandi tíma. Rísum úr sætum
allir Framsóknarmenn til þessa
verks, en aldrei til öfgafunda,
smalamennsku og leynimakks í
anda íhalds og óþrifamennsku.
Sýnum það nú að eftir tvo mán-
uði skipum við ráðherrasætin og
forsetastólana í Alþingishúsinu
algjörlega af eigin ramleik.
ísland sjálft hrópar þetta er
skylda ykkar. Henni má ekki
bregðast.
ósi, 17. apríl 1931.
Ingim. Tr. Magnússon.
Fundir í Rangárvallasýslu.
Framsóknarflokkurinn boðaði
fundi á fjórum stöðum í Rangár-
vallasýslu fyrra miðvikudag og
bauð þangað fulltrúum annax-a
flokka: Á Sauðhúsvelli undir
Eyjafjöllum, Stórólfshvoli, Ægis-
síðu og í Þykkvabæ. Mættir voru
af flokksins hálfu: Á Sauðhús-
velli: Sr. Sveinbjörn Högnason A
Breiðabólstað og Ásgeir Ásgeirs-
son fræðslumálastjóri. Á Stórólfs-
hvoli: Bjami Ásgeirsson banka-
stj óri og Svavar Guðmundsson
bankaráðsformaður. I Þykkvabæ:
Páll Zophoniasson ráðunautur og
Guðbrandur Magnússon forstjóri.
Á Ægisíðu: Hermann Jónasson
lögi’eglustjóri og Gísli Guðmunds-
son ritstjóri. Af hálfu bandalags-
Gefjun
Samband ísl. samvinnufélaga
keypti ullarverksmiðjuna Gefjun
síðastl. sumar og tók þá þegar
við rekstri hennar. Verksmiðjan
hefir átt vinsældum að fagna æ-
tíð síðan hún tók til staifa, enda
heíir hún jafnan framleitt góðar
vörur. Síðustu ái’in, áður en Sam- i
bandið eignaðist verksmiðjuna
iiafði reksturinn gengið lakar,
einkum haíöi dregið úr fram-
leiðslu dúka.
Hlutverk verksmiðjunnar er
ekki einungis það, að gera ísl.
uilina verðmeiri, heldur líka að
íramleiða hentuga og ódýra dúka
í fatnað handa landsmönnum.
Til þess að því marki verði náð,
er alveg nauðsynlegt að fram-
ieiösian geti verið taisvert mikil.
Því minna sem er íramleitt, því
dýrari veiöa dúkarnii’. 1 vetur
hefi ég rannsakað það eins vand-
lega og eg hefi getað, hvað muni
vaida þvi aö dregið hafi úr sölu
dúkamia undanfarin ár. Dúkarnir
líka yfirleitt vel, eru haldgóðir,
ixiýir og áferðaríallegir, svo ekki
verður því um kennt. Þó er ekki
loku fyrir það skotið, að bæta
megi dúkana, og það verður gert,
eftir því sem hægt er. Verk-
smiöjustjórinn er mjög áiiuga-
samur maðux’ og fær í sinni
grein, og eftir að verksmiðjan
komst í hendur samvinnufélag-
anna, geta þau látið henni í té
til vimislu, beztu uii sem fáanleg
er í landinu.
Til þess að geta selt fram-
leiðsiuvörur vei'ksmiðjuimar
vægu verði, og um leið trygt
rekstur hennar, er nauðsynlegt
að breyta nokkuð til um rekst-
ursfyrirkomulag. Verður það
gert smátt og smátt, og þess
vænst að viðskiftamenn verk-
smiðjunnar víðsvegai’ um land,
bregðist vel við um þær breyt-
ingar, sem hægt er að sýna fram
á að séu til bóta. Vil ég hér
nefna eina breytingu, sem reynt
verður að koma í kring. Sú venja
hefir tíðkast, að fólk sendi ull
sína til vinnslu og fái aftur lopa,
band og dúka. Þetta fyrirkomu-
lag er dýrt og’ gersamlega til-
gangslaust. Miklu ódýraia og að
öllu leyti hentugra er það fyrir-
komulag, sem nú verðm' reynt að
koma á, sem er í því fólgið að
verksmiðjan lætur band, lopa og
dúka af sem flestum tegundum
liggja hjá útsölumönnum sínum
víðsvegar um land, og getur fólk
fengið þessai’ vörur í skiftmn fyr-
ir ull. Að vísu verður ull tekin til
flokkanna mættu: Einar á Geld-
ingalæk, Skúli á Móeiðarhvoli,
Magnús Guðmundsson, ólafur
Thors, Gunnar Thoroddsen og Jón
ólafsson. Auk þess var Gunnar
frá Selalæk á flökkti milli funda
og lofaði sjálfan sig fyrir dreng-
skap! Á Ægisíðu lýsti Einar á
Geldingalæk yfir því, að hann
byggist við, að þeir Skúli og-hann
yrðu í kjöri af hálfu íhaldsflokks-
ins. Margir innanhéraðsmenn tóku
til máls á fundum þessum. —
Frambjóðendur Framsóknar-
flokksins í Rangárvallasýslu eru
þeir sr. Sveinbjörn Högnason og
Páil Zophoniasson ráðunautur.
----------------o----
vinnslu eins og áður, en þess er
vænst, að fólk venjist smátt og
smátt á þetta fyrirkomulag, sem
er miklu ódýrara og getur síðar
meir orðið til þess að hægt verði
að lækka vinnulaunin svo nokkru
nemi.
Það sem helzt stendur í vegi
fyrir greiðri sölu á dúkum verk-
smiðjunnar, eru ekki gæði dúk-
anna eða verð, heldur erfiðleik-
arnir við að fá saumuð föt úr
þeim. Veldur því bæði fólksleysi,
og eins það, að kröfur manna um
útlit klæðnaðar hafa breytzt.
Saumalaun hjá klæðskerum eru
svo dýr, að fátækari hluti manna
getui' þess vegna ekki látið þá
sauma á sig föt. 1 skjóli þessara
erfiðleika með að fá saumað, hef-
ir tilbúinn útlendur fatnaður
Z*akkir
Mér er bæði ljúft og skylt, að
senda öllum þeim góðu vinum
mínum innilegt þakklæti fyrir þá
miklu gleði er þeir veittu mér á
70 ára afmæli mínu, sem var 5.
apríl síðastliðinn, og bar þá upp
á hinn bjarta og sóhíka páska-
dag. Þann dag heimsóttu mig
börn mín, tengdasynir og fleiri
góðir vinir.
Frá þeim og fleiri vinum voru
mér færðar dýrar og merkilegar
bækur að gjöf. Fjölda margir
íjarlægir vinii' sendu mér hlý orð
og heillaóskir, ýmist með viðtali,
símskeytum eða vinabréfum. Þá
sendu mér enn aðrir vel ort og
kjarnyrt kvæði.
Þessa góðu vini mína, bæði
konur sem karla, vil ég nú láta
vita það, að mér var sönn á-
nægja að öllum þessum marg-
földu vinsemdarmerkjum, sem
verða mér ógleymanleg.
Eg þakka ykkur öllum hjartan-
lega og óska ykkur blessunai’
guðs og allra heilla.
iStórakroppi 6. april 1931.
Kristkifur Þorsteinsson.
flotið hér yfir landið, og þeir,
sem ekki haía því meiri peninga-
ráð, kaupa þennan ódýra útlenda
fatnað, vegna þess að þeir eiga
ekki annai’s úrkosta. Nú er það
svo með þennan útlenda fatnað,
að hann er vitanlega misjafn að
gæðum. Séu fötin góð, þá eru þau
líka dýr, og þess vegna er það,
að fátækari hluti fólks kaupir
eingöngu ódýrari fötin, sem þá
eru bæði léleg og fara iila. Þessi
föt eru heldur ekki hentug fyrir
veðráttu hér á íslandi, vegna
þess hve þau eru skjóllítil. Var
mér það strax ljóst, er ég fór að
athuga rekstur Gefjunar, að til
þess að gera þorra manna mögu-
legt að eignast föt úr dúkum
verksmiðjunnar, þurfti að sjá
mönnum fyrir ódýrum og góðum
saumaskap. Til þess að leysa það
mál eru tvær leiðir fyrir hendi.
önnur leiðin er sú, að setja
upp saumastofu við verksmiðj-
una og láta sauma þar fatnað og
selja hann síðan í útsölum verk-
smiðjunnar víðsvegar um land.
Sá galli er þó á þeirri leið, að
fötin eru ekki saumuð við hvers
manns hæfi. Það er því engin
trygging fyrir því, að fötin fari
svo vel, að menn vilji nota þau,
og það er líka víst, að talsvert
af þessum tilbúna fatnaði selst
eklxi nema með nokkrum afföll-
um, en með þeim afföllum verð-
ur að reikna, þegai' fatnaðurinn
er verðlagður, og verður þvi
fatnaðurinn yfMeitt dýrari, en
ella mundi.
Þá er sú leiðin eftir, sem reynt
verður að fara, að vísu í smáum
stíl í byrjun, og hún er sú, að
setja upp saumastofur hjá
stærstu útsölumönnum verk-
smiðjunnar, þar sem menn geta
fengið saumuð föt eftir máli. Þá
geta menn valið sér efni í fötin
og ráðið sjálfir sniðinu og hafa
um leið tryggingu fyrir því að
fötin fari vel.
Um miðjan þennan mánuð
verður opnuð útsala fyrir Gefj-
unnardúka hér í Reykjavík. I
sambandi við útsöluna verður
saumastofa, þar sem menn geta
fengið saumað úr Gefjunnardúk-