Tíminn - 27.06.1931, Blaðsíða 3

TlMINN
168
Sumargistihús
verður opnað 1 Reykholti 1. júlí n. k.
Ungfrú Margrét Auðunsdóttir Reykholti
gefur upplýsingar,
Landspitalinn.
Tveir kandídatar verða ráðnir á Landspítalann 1. október þ. á.,
annar á liandlæknisdeild til 6 mánaða, en liinn til eins árs, (6 mán.
á lyfl.deild og 6 mán. á handl.deild).
Laun kr. 150.00 á mán., auk fæðis og húsnæðis. Umsóknir send-
ist skrifstofu spítalans fyrir 15. ágúst.
STJÓRN LANDSPÍTÁLÁNS.
kostnaður við umhleðslu hér sé
12—15 kr. fyrir hverja smálest
og er þá ekki að furða þó gert sé
allt, sem hægt er, til að losna við
umhleðslu hér. Ég' ætla í þessu
sambandi að nefna eitt lítið dæmi.
Af áburði sem e. s. Súðin kom
með frá Noregi í vetur, komu 350
smálestir, sem þurfti að geyma
og flytja svo á ýmsar hafnir með
vorinu. Ef nú áburðinum hefði
verið skipað upp hér í Reykjavík,
hann geymdur hér og skipað út
aftur, hefði nálega allt, sem
fékkst fyrir flutnfínginn á honum
frá útlöndum og hingað tií lands
farið í umhleðslukostnaðinn. Varð
því að taka það ráð, að umhlaða
honum á Akureyri, þar sem
kostnaðurinn við það reyndist
rúmlega helmingi minni en hér.
Þó þetta sé aðeins lítið dæmi, sýn-
ir það þó ljóslega, að þania voru
handtök tekin frá atvinnulitlum
Reykjavíkurbúum, af því Reykja-
vík var ekki samkeppnisfær á
þessu sviði; og þeim fjölgar stöð-
ugt handtökunum, sem héðan
missast, ef ekki verður aðgert.
Þá iiggur næst fyrir að athuga
hvers vegna upp- og útskipun er
svo dýr hér; ekki er það af því
að vinnulaunin séu hærri hér en
t. d. á Akureyri. Orsökin er
við höfnina. Bryggjuplássum og
vöru geymsluhúsum er hér óhag-
anlega fyrir komið; vörugeymslu-
húsin liggja svo langt frá hafnar-
bakkanum, að aka verður vörun-
um á mótorvögnum frá skipshlið
að þeim og liggur það í augum
uppi, að það gerist ekki kostnað-
arlaust, burt séð frá þeim
skemmdum, sem vörur verða oft
fyrir á þeirri leið, þegar unnið er
að út- og uppskipun í vondu
veðri.
Allstaðar, þar sem ég þekki til
erlendis, er kostað kapps um að
hafa vöruskýli sem næst hafnar-
bakkanum, helzt þannig, að bóm-
ur skipanna ná inn í skýlisdyrn-
ar. Vörumar ern síðan geymdar
í skýlunum þar til þeim annað-
hvort er skipað um borð í annað
skip (umhleðsluvörur) eða ekið í
vörugeymsluhús eigendanna.
Ef hér við höfnina væru byggð
þannig löguð skýli, mundi kostn-
aður við út- og uppskipun
minnka ótrúlega mikið; ég býst
við að umhleðslukostnaður mundi
flutningskostnaði vmi 141 þúsund
krónur.
Nú má gera ráð fyrir því, að
það myndi kosta um 60 þús. kr.
meira á ári að viðhalda vel mal-
arvegi á milli Reykjavíkur og Öl-
fusár, en að viðhalda vegi með
slitlagi úr járnbentri steinsteypu.
Sparnaðurinn við flutninga og
vegaviðhaldi yrði því um 201 þús.
krónur á ári.
Kostnaðurinn við að leggja slit-
lag úr járnbentri steinsteypu 2,75
m. breitt og 15 cm. þykkt í miðju,
myndi verða um 2,5 miljón kr.
fyrir 60 km.
Vextir af 2,5 milj króna með
7% er 175 þús. kr. á ári. Spam-
aðurinn á flutningskostnaði og
vegaviðhaldi með því að nota
slitlag úr jámbentri steinsteypu
er eftir áðurnefndum útreikningi
201 þús. kr. á ári.
Mismunurinn á þessmn tveim
upphæðum er 26 þús. krónur, sem
nota mætti á fyrsta árinu eftir
að steinsteypan væri lögð til þess
að afborga þær 2,5 milj. sem hún
myndi kosta.
Það má búast við, að slitlag úr
steinsteypu þyrfti viðgerðar með
þegar það er 20 ára gamalt. Hinn
frægi verkfræðingur, próf. Agg,
gerir í bók sinni („Construct-
ion of Roads and Pavements")
ráð fyrir því, að steinsteypa, sem
hefir orðið fyrir mikill umferð,
haf rýrnað í verði um 25% þegar
hún er 20 ára gömul og að hún
þurfi þá viðgerðar með, sem er
mjög auðvelt að gera með því t.
d. að setja nokkra cm. af stein-
steypu ofan á hið gamla slitlag.
fara úr eins og áður er sagt, 12
til 15 kr. niður í 4—5 kr. fyrir
hverja smálest. Það væri nægi-
legt til að gera Reylcj avík sam-
keppnisfæra sem umhleðsluhöfn
og þá um leið sjálfsagðan verzl-
unarmillilið fyrir þá staði, sem á
millilið þurfa að halda.
Það væri óskandi að hafnar-
nefnd Reykjavíkur athugaði
þetta atriði vandlega, og notaði
tækifærið nú méðan verið er að
gera við hina nýhrundu bryggju,
að láta setja undirstöður og gera
aðrar ráðstafanir, sem nauðsyn-
legar eru til þess að hægt sé að
byggja þar vöruskýli, því ég er í
engum vafa um að þau verði
byggð hér við höfnina þó seinna
verði. Verzlunarstéttin 'nér mun
krefjast þess, þegar hún verður
þess vör, að verzlunin er að
dragast frá Reykjavík vegna dýr-
leika hafnarinnar. Eimskipafé,-
lagið mun krefjast þess þegar
það hættir að geta borið hinn
gífurlega umhleðslukostnað, sem
það þarf að borga hér. Verkalýð-
urinn mun krefjast þess, þegar
hann sér fyrir atvinnumissi
vegna dýrleika hafnarinnar.
P. L.
----o---
Fréttir.
Alþingi hefir verið kvatt saman 15.
júlí n. k.
Tíðin (vikuna 21.—27. júní) Um
síðustu helgi brá til rigninga og SA-
áttar hér á landi eftir að óvenjuleg
þurkatíð liafði gengið um allt land í
einar 0 vikur — eða siðan 27. apríl.
Á því tímabili kom varla dropi úr
lofti á Suður- og Vesturlandi og varla
teljandi á Norðurlandi. Á Austurlandi
haíði verið nokkur úrkoma með köfi-
um, en þá samfara kalsaveðri. Um
siðustu helgi var alllivöss N-átt um
allt land með rigningu og kalsaveðri.
Norðanlands snjóaði niður undir sjó
og á Suðurlandi sást grána á fjalla-
brúnum. Á mánudag hirti upp með
logni, en gekk siðan i SA-átt með
rigningu. Hefir tíð verið umhleyp-
ingasöm í vikunni og flesta daga
rigning sunnanlands. í Reykjavík
hefir úrkoman mælst 15 mm. yfir
vikuna, í Kvígyndisdal við Patreks-
fjörð um 20 mm, á Fagradal við
Vipnafj. 8.5 mm. og á Kirkjubæjar-
klaustri 47 mm. Ilitinn várð mestur
17 st. í Reykjavík, en lægstur 4.6 st.
Slitlagið á veginum á milli
Reykjavíkur og Ölfusár myndi þvi
hafa rýrnað í verði um 600 þús.
krónur eftir 20 ár.
En þótt gert sé ráð fyrir að
flutningar aukist ekkert á næstu
20 árum og aldrei sparist
meira árlega á flutningskostnaði
og vegaviðhaldi en reiknað var
fyrsta árinu eftir að slitlag úr
steinsteypu er lagt, þá hefir
sparnaðurinn orðið á þessum 20
árum með 7% vöxtum og vaxta-
vöxtum að 1. milj. 160 þús. kr.
Hinn hreini gi’óði af því, að
leggja þetta slitlag úr jámbentri
steinsteypu, yrði því um 50 þús.
krónur eftir að það hefir verið
notað í 20 ár, þó gert sé ráð fyr-
ir því óhugsanlega að umferðin
aukist ekkert á næstu áratugum.
Eg hefi í þessum útreikning-
um áætlað eins varlega og
frekast er unnt. Það er t. d.
ástæða til að ætla að hlutfallið
á milli kostnaðar við flutninga
eftir vondum og góðum vegum
sé ennþá hærra á Islandi en í
Bandaríkjunum, því það sem að-
allega gerir flutningskostnað há-
an eftir vondum vegum er eyðsla
á benzini og slit á bílum, en bæði
benzínið og bílar miklu dýrara
hér en í Bandaríkjunum. Aftur á
móti mun kaup bílstjóra, slysa-
tryggingar og önnur föst útgjöld
við rekstur bíla vera lægri hér á
landi en í Vesturheimi. Þessvegna
má búast við, að það sé meira en
27% dýrara að ferðast eftir mal-
arvegum heldur en eftir steypt-
um vegum hér á íslandi. Og ef
slitlög úr jámbentri steinsteypu
Útvarpið. Út af árásum,* 1 sem út-
varpið hefir orðið fyrri í dagblöðum
hér, vegna þess að ekki varð úr því,
að leikritinu „Hallsteinn og Dóra"
yrði útvarpað, hefir formaður út-
varpsráðsins, Helgi Hjörvar, skýrt
svo frá, að útvarpsráðið hafi litið svo
á, að útvarpinu bæri aðeins að semja
við leikstjóra, en hann .hmsvegar
samningsaðili gagnvart leikendum og
höfundi. Greiðsla frá útvarpinu beint
til höfundar hafi því ekki verið
áformuð. Greiðsla sú, 350 kr., sem
koma átti fyrir leikinn, segir liann
að nægt hefði t.il að borga leikendum
venjulegt kaup og höfundi 100 kr.
Dánarfregn. Hinn 21. júní s. 1. lézt
frú Sigríður Bjarnadóttir, kona Jóns
Ólafssonar kaupfélagsstjóra í Króks-
fjarðarnesi.
Skólahúsið nýja í Reykholti verður
opnað sem gisti- og dvaiai-staður fyr-
ii' ferðafólk nú um næstu mánaða-
mót. þar er ákjósanlegur staður fyr-
ir þá, sem ætla sér að eyða sumar-
lcyfinu i Borgarfirði. þegar farið er
um Kaldadal milli súður- og norður-
lands, er Reykholt i leiðinni. — Eng-
inn þarf að óttast kvef eða kulda inn
an veggja i Reykholti, því að mið-
stöðvarofnarnir, sem hitaðir eru með
vatninu úr Skriflu, eru 80 stiga heit-
ir nótt og dag. í Reykholti er síma-
stöð og hílvegur lieim í hlað.
Fyrsta skófatnaSarverksmiðjan á
á íslandi hefir nýlega verið sett á
stofn í Reykjavík. Eigandi hénnar er
Eiríkur Leifsson kaupmaður á Lauga-
vegi 25. Er hér að vísu um byrjun
að ræða, en má vænta að fari vax-
andi. I verksmiðjunni eru búnir til
inniskór og leikfimisskór mest úr
innlendu efni, sauðskinni og sel-
skinni. Verltsmiðjan framleiðir 80—
100 pör af skóm á dag nú, en flest
fólkið er óvant vinnunni ennþá, en
framleiðslan vex að sjálfsögðu, þeg-
ar því eykst æfing. þó ekki sé hér
um stóriðnað að ræða, er þó iiægt
að vinna þarna álitlega vöru úr 5—6
þús. sauðskinnum. Er vert að veita
fyrirtækinu eftirtekt. Hverskonar við
leitni, sem hafin er til að vinna
markaðshæfa vöru úr innlendu efni
er verð athygli og styrktar almenn-
ings. Vilja ekki þeir, sem telja sig
mesta sjálfstæðismcnn hér í landi,
sýna þjóðrækni sína með því að
ganga í fötum úr íslenzku efni og
íslenzka slcó á fótunum?
Landbúnaðarkreppa í Danmörku.
Landbúnaðurinn danski á við óvenju-
lega örðugleika að 'stríða nú. Ein
aðalframleiðsluvara bændanna, svína-
kjötið, hefir á skömmum tíma hrað-
fallið svo í verði, að voði þykir fyrir
dyrum. Svínaræktin er sú aðferð,
væri sett á veginn á milli Reykja
víkur og Ölfusár, þá1 væri hægt
að nota stóra bíla til vöru- og
fólksflutninga. Það er meira en
helmingi ódýrara pr. tonn km.
að flytja vörur með 5 tonna bíl
en með 1,5 eða 2 tonna bíl. Með
því að hafa gott skipulag á flutn-
ingum og nota stóra bíla til vöru-
flutninga mætti spara stórfé.
I Vesturheimi og víðast í Ev-
rópu eru eingöngu notaðir stórir
bílar til langra fólksflutninga, bíl-
ar sem hafa sæti fyrir 20—40
manns. Með þesskonar bílum
kostar farið á milli Boston og
New York (ca. 400 km.) 2 doll-
ara (9 krónur). Hér á landi má
]?ví spara stórfé með því að nota
hentug, ódýr og fullkomin far-
artæki, en þau er aðeins hægt að
nota ef vegirnir eru góðir.
Það hefir sannast allsslaðar er-
lendis, að þegar góðir bílvegir
hafi verið lagðir, þá hefir um-
ferðin eftir þeim margfaldast á
nokkrum árum og það oftast
mikið meira en nokkur þorði að
áætla.
Rílunum fjölgaði hér á landi
úr 634 árið 1927 upp í 1539 árið
1930 eða um 143% á þessu tíma-
bili og það er enginn vafi á, að
bílunum mun halda áfram að
fjölga.
Vöruflutningar á milli Reykja-
víkur og Suðurlandsundirlendis-
ins eru mikið minni en þeir þurfa
að vera, vegna þess, að lítt færir
vegir gera flutningana alltof dýra.
Ef vöruflutningar væru ódýrir,
þá myndu þeir stórkostlega auk-
ast. Og ef steyptur vegur væri
sem dönsku hændurnir nota til að
geta hagnýlt til fulls mjólkurfram-
leiðsluna. Undanrennan er aðallega
gefin svínunum og á þann liátt. gjört
verð úr henni. Með því verðlagi, sem
verið hefir á fleski tii skamms tíma,
hefir svínaræktin horgað sig mjög
vel. Til þess að gefa iiugmynd um
hvað Danir hafa haft upp úr svín-
unum skulu nefndar eftirfarandi
tölur, teknar eftir dönskum skýrsl-
um: Árið 1914 lagði 0 mánaða svín
sig að meðaltali á 62 danskar krón-
ur, 1920 á 280 kr„ 1922 á 156 kr„ 1927
á 96 kr. og 1930 á 93 kr„ en eftir
varðlaginu i júnímánuði í ár aðeins
á 40 kr. Samvinnufélög bænd-
anna iiafa viða haldið fundi til að
ræða ráðstafanir til að rétta hag
bændanna og hefir þar oinnig verið
leitað til hins opinbera um aðstoð.
Sum félögin hafa gripið til þess úr-
ra’ðis að verja fé úr varasjóði til að
draga úr afleiðingum verðfallsins í
liiii í von um að eitthvað rakni úr
liráðlega. — Aðalmarkaðurinn fyrir
danska svínakjötið cr í Englandi.
jþingkosningar á Spáni fara fram
jiessq, dagana. Konnngssinnar virðast
eiga fáa fomiælendur og er lítið um
framboð af þeirra hálfu. þingmenn
verða um 500. Fjórar spánskar borgir
keppast um að verða aðsetursstaður
þingsins og hefir a. m. k. ein þeirra
\
boðist til að lcggja fram fé að nokkru
til þinghaldsins, ef svo mætti verða.
Líklcgast er talið, að þingið verði
háð i höfuðborginni Madrid. En sú
borg stendur inni á miðri hásléttunni
og hitinn um liásumarið er þar 40
stig í skugganum. Er ekki ósennilegt,
að þingmennirnir verði' þungir til
vinnu í slíku loftslagi.
lagður á milli Reykjavíkur og
Ölfusár, þá myndu fólksflutning-
ar á milli þessara staða margfald-
ast á stuttum tíma.
Mundu það ekki vera fáir, sem
væru í Reykjavík á sunnudögnm
að sumrinu til ef þeir gætu ferð-
ast ódýrt á einni klukkustund
austur í ölfus eftir sléttum og
ryklausum vegi? Mundi það ekki
einnig vera hollara fyrir verka-
lýð Reykjavíkur að dvelja í sveit-
inni í frístundum sínum á sumrin
en að vera heima í lélegum húsa-
kynnum eða ganga eftir óhreinum
götum borgarinnar?
Það er verið að tala um að
lækka dýrtíðina í Reykjavík, en
lnað er fátt sem getur eins vel
slitið upp rætur hennar eins og
góðar og ódýrar samgöngur á
milli Reykjavíkur og stærstu
sveitar landsins.
Góður bílvegur á milli Reykja-
víkur og Ölfusár mundi hafa bein
áhrif á líf og lifnaðarhætti um 2/5
hluta af öllum landsmönnum og
óbeinlínis myndu allir íslending-
ar verða gæða hans njótandi.
Frá fjárhagslegu sjónarmiði
eingöngu er sjálfsagt að leggja
slitlag úr steinsteypu á þennan
veg þó ekkert tillit sé tekið til
þeirra þæginda og þeirra áhrifa
sem því fylgja. Það er ekki hægt
að áætla hve mikið íslenzka þjóð-
in mundi hagnast fjárhagslega og
menningarlega af þessu verki.
En tölumar að framan sýna, að
verkið er réttmætt frá fjárhags-
legu sjónarmiði og það er vafa-
laust eitt af þýðingarmestu fjár-
Bændur
Biðjið verzlanir ykkar um lieyhrifur
frá Trésmiðjunni Fjölni með aluminium-
tindum og aluminiumstýfuðum haus, en
gætið þess vandlega að kaupa að'eins
þær hrifur icm eru með okkar stirapli
bæði á hausnum og skaftinu.
íhaldið og þjóðskipulagið.
Hér eru nokkur sýnishorn af því,
hvernig ihaldið vill vernda þjóðskipu
lagið: í fyrravetur ætlaði það að
steypa landsstjórninni með því, að
tolja þjóðinni trú um að einn ráð-
herrann væri haldinn hættulegum
sjúkdómi. í vor leitar það aðstoðar
konungsvaldsins til aö kalla til þing-
setu menn, sem ekki höfðu umboð til
að samþykkja lög. Nú þegar ihaldið
hefir beðið kosningaósigur, predikar
Jakob Möller fyrir flokksmönnum
sinum að „taka rétt sinn“ á annan
liátt en lög mæla fyrri. þetta eru
mennirnir, sem hrigisað hafa soeial-
istum um fjandskap við „þjóðskipu-
lagið“. En hvert verður öryggi borg-
aranna, ef Jakob Möller og hans lík-
ar fá að ráða?. Ennþá er þjóðskipu-
lagið sterkara en íhaldið.
hags- og menningarmálum þjóð-
arinnar.
Ef til vill virðist sumum að
2,75 m. breytt slitlag vera of
mjótt, en það má breikka það
þegar þess þarf með. Undirbygg-
ing vegarins ætti að vera 5,5 m.
breið. Það þarf því að 1,38 m.
breitt slitlag úr möl báðu megin
við steinsteypuna, sem aðeins
væri notað til þess að mætast á
og þyrfti því næstum ekkert við-
hald. Þannig gerðir vegir hafa
verið notaðir í Bandaríkjunum
þar sem umíerðin er lítil og gef-
ist ágætlega.
Bandaríkjamenn leggja naum-
ast vegi nema að þeir séu gróða-
fyrirtæki og slitlag úr jái’nbentri
steinsteypu hlýtur að gefa þehn
góðan arð, því þeir hafa lagt 80
þúsund km. af steyptum vegum
og það næstum eingöngu á síð-
ustu 10 árum.
Ef peninga vantar til að
leggja þetta slitlag, þá á að taka
lán til vegagerðar eins og til jarða
bóta, skipakaupa, arðberandi at-
vinnufyrirtækja o. s. frv., þegai’
hún hefir í för með sér fjárhags-
legan gróða fyrir þjóðina.
Vonandi er að þeir, sem þetta
mál kernur mest við, láti til sín
heyra á næsta Alþingi til að koma
þessu þjóðþrifamáli í framkvæmd.
Islendingar borga fyrir slitlag,
úr járnbentri steinsteypu, á veg-
inn á milli Reykjavíkur og ölfus-
ár hvort sem þeir fá það eða ekki,
og þeir boi-ga mest ef þeir fá það
ekki.
Jón Gunnarsson
-----o----