Tíminn - 30.01.1932, Blaðsíða 3

TlMINN
15
Framsóknarfélag Reykjavikur
heldur fund í Sambandshúsinu mánudaginn 1. febr. nk. kl. 8V2 e. h.
Gísli Guðmundsson ritstjóri hefur umræður um
VIÐBURÐI SÍÐUSTU DAGA.
Þess er vænst, að félagar í Félagi ungra Framsóknarmanna
mæti einnig á fundinum.
Félagar sýni skírteini við innganginn.
FÉLAGSSTJÓRNIN.
Það er óbreytt,
og enn sem fyr
að

Alfa-Iwal
skilvindurnar eru þær beztu og
sterkustu sem fáanlegar eru.
Nýjasta gerðin er með algerlega
sjálfvirkri smurningu, og skálar
og skilkarl úr riðfríu efni.
Verðið á
Alfa-I^/al
skilvindum og strokkum
hefir ennþá ekki hækkað þrátt
fyrir gengisbreytingarnar.
Samband ísl. samvinnufél.
TÍMARIT U.M.F.Í.
veitingarnefndin væri að spurð, þar
á meðal sjálfu landlæknisembættinu.
Að lokum varö „veitinganefndin"
sjálfdauð i liaust sem leið, og hafði
aldrei veitt n.eitt embætti, en „veitt“
meðlimum sínum æfilanga hneisu.
3. pjóðin hefir sparað um 300 Jjús.
kr. á ári á óþarfri eyðslu i- sam-
bandi við berklaiögin og iangmest af
þeirri upphæð rann í vasa dýrseldra
lælma eins og Kolka í Eyjum.
4. jJjóöin hefir sparað tugi þús-
unda á iækkuðu lyfjaverði, fyrir
iorgöngu núverandi stjórnar, móti
vilja Mbl.dótsins.
5. pjóðin sparar á einu ári árs-
iaun Helga Tómassonar á samningi
sem j. j. neyddi Magga Magnús. og
Hannes Guðmundsson tii að gera við
rikið um borgun fyrir iækningu
kynsj úkdóma.
6. Og s.einast en ekki sízt hefir
þjóðin áuímið það, að nú leikur eug-
inn stjórnmálaflokkur sér að því,
að senda svokailaða sérfræðinga inn
i liús andstæðinga sinna til að ijúga
upp á þá vánheilsusögum, í því
skyni, að ryðja þeim af liinum póli-
tiska ieikvelli.
pað sem „dótið" hefir fengið:
1. Ársiaun iianda Heiga Tómassyni
fyrir að reka erindi íliaidsins með
iiinni árangursiausu bömbutiliaún.
3. Erægð þá, sem Guðm. Hanues-
son og stjórn iæknáíélagsins ávann
sér með þvi að ætia að iáta sthnpia
með stimpii iæknafélagsins niðrit
Kolku, sem dreift vai- út íyrir land-
kjörið 1930, en Heimdaiiur tók aö
sér að iokum.
3. l’Tægð þá sem Jón pori. ávaim
sér með notkun sinni á Koiku viö
iandkjörið 1930.
4. Frægö sú, sem íiiaidið vaml sér
meö þvi að iáta Jón poriáksson
verða aö undri á pingvöiium 1930
með þingsáiyktun þeiira, er iiaim
viidi að væii rædd þar, Helga Tómas-
syni tii íramdráttar, i augsýn fuli-
trúa þjóðþinganna i hálfri. Evrópu.
A. B.
Samsæri íhalúsmanna.
pau eru orðin nokkðu mörg. Arið
1918 >oru samtök hér i Reykjávík
um að hrinda meö ofbeidi Sigurö-
urði i Ystaíelli og Siguröi Eggerz, .aí
því að þeir stóöu með landsverzlun
stríðsáranna og hindruðu miliiliðina
frá aö féfletta almenningá nauó-
synjavörusöiu. Tíminn komst aö svi-
virðingunni, og hótaði samsæris-
försprökkunum aö fletta ofan ai' at-
liæfi þeirra. pá gái'ust þeir upp. —
Næsti ofbeldisundirbúningur var her-
frumvarp íhaidsins 1935. Thorsbræður
stóðu mest að þvi og kúguðu Jóh
Magnússon til' að fiytja það. En það
frv. strandaði á mótstöðu allra
íiialdsandstæðinga. — priðja byiting-
artilraunin var undirbúin um nýár
1929—30. Fáráðum og óforsjálum
mönnum i lælaiastétt var otað fram
til skemdarverkanna. ílialdið vissi að
íslandsbanki myndi springa um vet-
urinn, og að mikill fjöidi svindlaia
dómi reynslunnar, og livað ég og
aðrir hafa tii sins máls, með því að
sjá ekki mjög mikla ástæðu til að
taka meiðyröadómana hátíðlega.
Fyrra dæmið, sem ég tek er frá
einu af nágrannalöndum okkar, því,
sem við þekkjum bezt, frá Dan-
mörku. pað er dæmið um Alberti.
Á meðan Alberti var ráölierra, hafði
hann þami sið, sem sumii' viðkvæm-
ir stjórnmálamenn hér á landi iiafa
nú, að fara jafnan í meiðyrðamál,
ef orði var á hann hallað í blöðun-
um. Auðvitað vann Alberti málin.
Borgbjerg núverandi kennslumála-
ráðherrá Dana var þá ritstjóri cins
stærsta blaðsins í Khöfn. í blaði
síiiu hóf liann svæsnar ái'ásir á Al-
berti. Hann ásakaði Alberti um
fjárdrátt og sviksemi i embættisstörf-
um. Alberti fór í meiðyrðamál. Rit-
stjórinn gat ekki sannað ásakanir
sínar á ráðherrann. Ummælin voru
dæmd dauð og ómerk, til þess að
bjarga hinum „ærumeidda11. Rit-
stjórinn var dæmdur til refsingar og
varð að þola þá refsingu samkvæmt
lögunum.
En eftir nokltur ár var skift um
hlutverk. Alberti sjálfur, maðurinn,
sem alltaf hafði látið dómstólana
verja mannoi-ð sitt, reyndist að vera
einliver stórkostlegasti glæpamaður,
sem stigið hafði fæti á danska jörð.
Hann ákærði sig sjálfur fyrir fjár-
drátt. Embættisfærsla hans hafði
verið svikin cins og hinn dæmdi
ritstjóri hélt fram. En Jiá var rit-
stjórinn löngu búinn að þola sinn
meiðyrðadóm! Almenningsdómurinn
myndi komast á vonarvöl, ef ekki
ta'kist að koma allri skuldasúpunni
á landið og lialda E. Claessen við
stýrið til að lána St. Th., Sæmundi,
Gísla Jolmsen og fleiri samskonar bú-
stólpum fé. Jiá afréð ílialdið að ryðja
J. J. úr vegi, og Iielgi Tómasson var
látinn' dreifa út sögu um að hann væri
brjálaður. Jón ölafsson hafði fengið
svo mikið af þessum ihaldsmat, að
hann trúði ])ví að fjórir menn þyrftu
að iuilda ráðherranum í rúminu. Eitt
af því fáa sómasamlega, sem sagt
verður um íhaldið, er að það hefir
reynt að standa með Heiga Tómas-
syni eftir því, sem veikir kraftar þess
ná. En þet.ta er hér sagt, af því að
íhaldið svikur venjulega þá óláns-
menn, sem það gerir að viijalausum
þjóriuni sinum. — Fjórðu byltingar-
tilraunina gerði íhaldið vorið 1931.
pá liafði það skriðið undir jarðar-
men hjá sócialistum, svikið marg-
yfirlýsta stefnu sína um að standa
með sveitakjördæmunum og ætlaði
með leynd og lirekkjum að svíkjast
að Jjjóðinni, og gerbreyta kjördæma-
skipuninni. Eftir þingrofið æstu Jón
porl., Möller, Ói. Thors og Eggers
fiokksskríl sinn, lofuðu byltingu, að
setja kónginn af, að gera lýðvcldi o.
s. frv. En úr þessu varð ekki annaö
en að þessir leiðtogar drógu ilialds-
skríllinn um bæinn í viku og æptu
eins og óvitar utan við ráðherra-
bústaðinn og hjá sendiherra Dana.
En að síðustu faldi J. po'rl. sig bak við
Gúnhar á Selalæk og hefir síðan
verið álitin einhver lítilfjörlegasta
„grínfígúra" í pólitík nokkurs lands.
Fimmtu liyltinguna ætlað E. Claessen
að gera. 1-Iann svíður undan pró-
fessoradómnum og langar til að
koma íhaldinu að völdum til þess að
liægara verði að liyima yfir gamlar
syndir íslandsbanka. Hvaða Gunnar
ó Selalæk skyldi Claessen þurfa að
fá, þegar iiann er kominn í sömu
aðstöðu og mágúi' linás síðastliðið
vor? B. P.
----o----
íþróttasamband íslanús átti 20 ára
starísafmæli 28. þessa mán. pann dag
barst 'sambandsstjórninni fjöidi heilla-
óskaskeyta, 111. a. eitt frá forsætisráð-
herra. í sambandinu eru hú 120
íþróttaíélög og 91 æfifélagi. Nú síð-
ustu árin liaía verið stofnuð íþrótta-
ráð, eitt á Vesturlandi, tvö á Norður-
landi og eitt í Vestmannaeyjum, auk
knattspyrnuráðsins i Rvík. íþrótta-
ráðin aðstoða sambandsstjórnina í
starfi hennar, hafa umsjón með
íþi'óttasýningum, og dæma i deilu-
málum, sem rísa kunna milli félag-
anna. I stjórn í. S. I. er nú: Ben. G.
Waage (forseti), Magnús Stefánsson,
Guðm. Itr. Guðmundsson, Jón Sig-
urðsson og Kjartan porvarðsson.
-----o------
setti hann seinna til æðstu valda í
(L
föðuriandi sinu.
Ég vil nei'na annað dæmi nærtæk-
ara. Eins og margir muna birtust
fyrir áratug i einu dagblaðiiiu héf i
bænum — Alþýðublaðinu undir
stjórn Ólafs Friðrikssonar — tals-
vert liarðorðar greinar um íslands-
banka. pað var sagt, að bankastjórn-
in lánaði ógætilega og misbeitti um-
ráðum sinum yfir því fé, sem átti
að ganga í lieilbrigðan atvinnurekst-
ur í landinu. Bankastjórnin þoldi
þetta ekki. Hún fór í mál. Og rit-
stjórinri var dæmdur fyrir, að tala
um slæma fjárstjórn i íslandsbanka
— dæmdui' í sekt og skaðabætur.
En núná — eftir áratug — í þess-
um réttarsal var kveðinn upp arinar
dómur. (Dómstj. Páll Einarsson tekur
fram í: petta er málinu óviðkom-
anda). Ef ckki má nefna dæmi úr
lífinu inni í þessu æðsta musteri
réttlætisins á íslandi, verð ég auð-
vitað að taka tillit til þess. Ég ætl-
aði bara að segja, að gamla danslca
Alberti-sagan, hefði rifjast upp hér á
íslandi á eftirminnilegan hátt í sam-
bandi við þessa tvo frægu dóma við-
víkjandi stjórninni á íslandsbanka.
Svona tala staðreyndirnar um líjs-
gildi pneiðyrðádómanna. Jafnvel þó
dómararnir dæmi í fyllsta . samræmi
við lögin og eftir beztu sannfæringu,
geta þeir átt á hættu, að lífið leiði
það í ljós, að „dauðu og ómerku“
ummælin voru réttmæt og að þeir
„saklausu" voru sekir.
Nú vil ég leyfa mér að riefna enn
eitt dæmi úr lifinu, sem ég vona að
Fréttir
Framsóknarfélag Reykjavikur held-
ur fund á mánudagskvöldið (sjá
augi.).
Jónas porbergsson alþm. kom hing-
að til bæjarins í nótt úr ferðalagi
sinu vestur í Dali. Hélt hann fund
með kjósendum sínum þar vestra 24.
m. Stóð fundurinn í Ásgarði og voru
þar mættir kjömir fulltrúar úr ö
hreppum, auk margra annara.
Réttarhalú í Keflavik út af kæru
Axels Bjömssonar, sem skýrt var frá
i síðasta blaði, fór fram á mánudag-
inn var, 25. þ. m. Sýslumaðurinn í
Gullbringu- og Kjósarsýsiu, Magnús
Jónsson bæjarfógeti í Hafnarfirði,
framkvaámdi réttarrannsóknina. 13
manns voru yfirheyrðir og stóð rétt-
arhaldið um 10 klukkustundir. Með-
al þeirra, sem yfirheyrðir voru eru
3 menn úr stjórn verkamannafélags-
ins, cigandi hússins, þar sem Axel
Björnsson svaf, nóttina, sem hann
var fluttur burtu, 4 menn, sem
stóðu að brottflutningi A. B. og voru
með honum á bátnum til Reykjavík-
ur, og loks hreppstjórinn í Keflavík-
urhréppi, Sigurgeir Guðmundsson.
Næsti funúur fulltrúai'áðs Fram-
sóknarfélaganna í Reykjavik getur
ekki orðið á mánudag og er frestað
lcngra fram í vikuna.
Jónas Sveinsson hefir verið skip-
aður héraðsiæknir í Blönduósshéraði.
Guömunúur Hlíðúal hefir verið
skipaður landssímastjóri.
Sáltasemjari ríkisins i vinnudeil-
um, di'. Björn pórðarson, liefir nú
með höndum samkomulagstilraunir i
deilunni noilli Alþýðusambands ís-
lands ög útgei'ðarmannafélagsins^ i
Keflavík.
Daginn eftir að réttarhaldið stóð i
Keíiavík, barst hingað til bæjarins sú
fregn, að ísleifi Högnasyni í Vest-
mannaeyjum lieföi verið sýnt bana-
tiiræði. Nánai'i fregnir, sem hér segir,
samkvæmt upplýsingum Fréttastofu
blaðamanna: Stundu eftir miðnætti
á þriðjudagsnótt, voru nokkrir menn
staddii' heinia hjá ísleifi. Munú það
liafa verið nánustu samverkamenn
iians i virinudeilunni, sem nú stend-
ur yfii' í Eyjum. Telja þeir, að skotiö
hafi verið inn um gluggann, en fóru
ekki út úr liúsinu fyr en að stundu
iiöinni og sáu þá engan mann ná-
lægan. Daginn eftir tilkynnti ísleif-
ur þennan atburð til bæjarfógeta og
var þá liafin rannsókn. Á rúðunni,
sem er úr þykku „vitagleri" ,er gat
um 7 mm. í þvermál í 183 cm. hæð
frá gólfi. Engin kúla fannst í her-
berginu, enda var búið að taka til
þar, áður en rannsókn fór fram og
ekki orðið vart. við neitt slíkt. Tjald
var dregið fyrir gluggana um nótt-
ina, og er það heilt, svo að kúlan
gæti ekki hafa farið inn fyrir það.
Engin n'anari vitneskja hefir fengist
við rannsóknina um það, hver vald-
ui' sé að verki þessu.
hinn hái réttur telji ekki óviðeiganda,
ai því það bregður óvenjulega skýru
Ijósi yfir þýðingu eða þýðingarleysi
meiðyrðadómanna og skýrir jafn-
framt viðliorf þeirra manna, sem
álíta tí'ma dómstólanna betur varið
til annars en hreingerningar í orð-
færi stjórnmálamannanna.
%
Fyi'ir 9 árum lenti þáverandi rit-
stjóri Tímans, Tryggvi pórhallsson
forsætisráðhierra i ritdeilu við Magn-
ús Pétursson fyrv. alþingismann, sehi
þá var þingmaður fyrir Strandasýslu.
Tryggvi pórhallsson héit því fram,
að þingmaðurinn hefði komið fremur
óhcppilega fram í ákveðnu máli
gagnvart bændum í kjördæmi sínu.
pingmaðurinn fór í meiðyrðamál • —
og ritstjórinn var auðvitað dæmdui'.
Tryggvi Jiórhallsson áfrýjaði í það
sinn máli sinu — ekki til hæstarétt-
ar — heldur til mannana, sem sjálfir
höfðu reynt, livort ummælin voru
réttmæt eða óréttmæt. Hann bauð
sig frain. á móti þingmanninum við
næstu kosningar, og felúi hann frá
kosningu. Jlað sýndi sig, að meið-
yrðalögin og réttlætistilfinning fólks-
ins var ekki það sama í þessu máli.
Fyrir þessum dómi, sama dóminum,
og Tr. pórliallsson árið 1923, liöfum
við flokksmenn lians jafnan sótt og
varið okkar mál og munum gjöra.
Út af því, sem ég nú hefi sagt við-
víkjandi meiðyrðamálunum almennt.,
vil ég nú attur að endingu koma að
máli því, sem hér liggur fyrir hinum
háa rétti, meiðyrðamáli Helga Tóm-
assonar gegn mér. Jletta mál, eða at-
burðirnir, sem urðu tilefni hinna úm-
Skinfaxi er, svo scm kunnugt er,
tímarit Ungmennafélags íslands. Rit-
ið kemúi’ út í 8 heftum á ári, 12 ark-
ir, cr vandað að öllum frágangi og
flytur mýndir. Árgangurinn kostar 3
krónur. Nú er í ráði, að Skinfaxi
ræði framvegis uppeldismál í víð-
tækri merkingu, mun meira en verið
hefir. Mun ritið flytja yfirlitsgreinar
um helztu nýungar, sem gerast í
uppeldismálum og uppeijdisvísindum
úti i heimi. Hefir ritið tryggt sér í
þessu efni aðstoð Sigurðar Thorlaci-
us skólastjórá, sem er allra ísiend-
inga fróðastur um nýjungar í upp-
eldismálum. Vcrður séð um, svo sem
vera ber í sliku riti sem Skinfaxi er,
að iiaga umræðunum þannig, að þær
iiiii til ulls almennings, en séu eigl
miðaðar við skóla og skólamenn. —
ITgna þessarar nýbreytni vill Skin-
faxi gjarnan auka útbreiðslu sína.
Mun tekjum þeim, sem ritið kann að
irijóta af aukinni sölu, verið því til
vaxtar og umbóta. Ritstjóri Skinfaxa
er Aðaisteinn Sigmundsson kennari.
Kennsla og kvikmynúir I nóvem-
bennánuði 1929 var skipuð ncfnd í
Eondon til Jiess að athuga að livc
miklu leyti væri liægt að nota kvik-
myndir við kennslu í Bretlandi.
Ýms vísindafélög höfðu mælt með
stefndu grcina, komu fyrir tveim ár-
um síðan allri íslenzku þjóðinni í
geðshræringu.
Jijóðin hefir löngu kveðið upp sinn
dóm yfii’ framferði stefnandans í
þessu máli, ög þá jafntframt þvi,
scm um hann var sagt frá í baráttu-
liitanum. Ég uni vcl þeim dómi.
Hér var í réttinum áðan lesið upp
skjal, sem á sínum tíma var undir-
ritað af rúml. þrem ' þúsundum
manna, ótiikvaddra, sem fundu það
í sinni eigin samvizku, hvað rétt
var og rangt í þessu máli, án þess
að þurfa á aflóga meiðyrðalöggjöf að
lialda. Sá dómur, og aðrir slíkir, hef-
ur mcira gildi en hæstaréttardómur
í meiðyrðamáli.
Og að lokum þetta: Fyrir mitt ievti
persónulega læt ég mig engu skipta,
hvernig sá dómur verður, sem kveð-
inn verður upp yfir mér i þessum
virðulega rétti, hvort undirréttardóm-
urinn verður staðfestur, sektin hækk-
uð eða hvort hinum virðulega rétti
sýnist að dæma mig i fangelsi eins
og málfærslumaður Helga Tómasson-
ar liefir farið fram á.
En af ýmsum öðrum ástæðum,
mér persónulega óviðkomandi, vildi
ég mega vænta þess, að rétturinn sæi
sér fært að taka til greina þær kröf-
ur, sem málafærslumaður minn hefir
gjört fyrir mína hönd.
Mór þykir það ákaflega ógeðfeld til-
hugsun, ef það fyrirbrigði er óhjá-
kvæmilegt i okkar þjóðlifi, að úr-
skúrður reðsta dómstóls þjóðarinnar
þurfi endilega að fara á bága við
það, sem samvizkan hefh’ sagt og
Minnst 12 arkir á ári. Vérð kr. 3.00
Margar myndir.
‘NÝIR KAUPENDUR ÓSKAST.
Sendið kr. 3.00 í póstávísun til af-
greiðslu Skinfaxa, pósthólf 406, Rvík‘
og yðui- verður sent ritlð. Sýnisblöð
send ókeypis, ef um er beðið.
þvi, að slík nefnd væri skipuð.
Nefnd þessi hefir nú skiiað áliti.
Bendir hún m. a. á, að gerð haíi
verið talmynd, til þess að kenna
rcttan framburð í cnsku, og að sú
tilraun hafi gefizt ágætlega. pykir
henni fullsannað, að með því að
nota talmyndir við tungumála-
kennslu þurfi styttri tíma til kennsl-
unnar en áður og að kennslan verði
fulikomnari. Nefndin mælir og með
þvi, að kvikmyndahús verði almennt
notuð til þess að sýna fræðandi og
menntandi kvikmyndir, á þeim tím-
um dags, er venjulegar kvikmynda-
sýningar fara ekki fram. Er sam-
vinna. í þessu efni hafin með
f ræðs 1 umálastj órn um, k vikmynda-
framleiðendum og eigendum kvik-
myndaleikhúsa.
segir enn öllum þorra fólksins, sem
í þessu landi býr.
Og annað þykir mér líka máli
skipta um úrskurð þessa máls. Við
íslendingar erum lítil þjóð og lítils-
mcgandi. pví meir er um það vert,
að ekki skerðist álit á okkur sem
þjóð út á við, á menningu okkar og
þá ekki sízt dómstólum okkar og
réttarfari.
pað eru ekki margir atburðir á
íslandi, sem vekja eftirtekt stórþjóð-
anna úti um heiminn.
En þetta mál er eitt af þeim fáu.
Og um þetta mál hafa dómarnir
orðið erlendis mjög einróma og á
sama hátt og hér heima.
Mór þykir næsta raunalegt til þess
að hugsa, ef forlögin þurfa endilega
að haga þessu svo, að úrslturður
æðsta dómstóls íslendinga verði
þveröfugur við það álit, sem mennt-
aðir menn um víða veröld hafa skap-
að sér á þessu máli.
Af þessu læt ég mig nokkru
skipta dóm þessa virðulega réttar.
Persónulega varðar mig aðeins um
þann dóm, sem kveðinn er upp af
fólkinu, sem er dómstólunum æðn.
Af fólkinu, sem liíir í þessu landi,
hefir þessi virðulegi réttur þegið sitt
vald. Og hvað sem öllum meiðyrða-
dómum líður mun fólkið á íslandi
í nútið og framtíð dæma eins og því
finnst réttast um þá atburði, sem
gjörst hafa hér í landinu á síðustu
árum.
-----0-----