Tíminn - 06.02.1932, Blaðsíða 4

ao
TÍMINN
Góð bújörð óskast keypt
/ >vw‘* ,
á Suðurlandi (á svæðinu frá Snæfelisjökli til Eyjafjallajökuls).
Tilboð með öllum upplýsingum um jörðina, svo og verð og
greiðsluskilmála, sendist í lokuðu umslagi í afgreiðslu Tímans
fyrir 20. apríl, merkt „Bújörð“. “• i—;n'. . -
Kandidatsstaða
á Landsspítalanum verður laus 1. apríl næstkomandi. Staðan er
til 1 árs, 6 mán. á lyflæknis- og 6 mán. á handlæknisdeild.
Umsóknir sendist stjórn spítalans fyrir 1. marz 1932.
STJÓRN SPÍTALANS.
Frh. af 1. síðu.
oftast verið nokkuð óvægilegar.
Tvennt er það þó einkum, sem
telja má í mesta máta átöluvert
í því sambandi. Annað er hin
margendurtekna og fávíslega
tregða atvinnurekenda í því að
viðurkenna verkamannafél. sem
samningsaðila. Þessháttar þverúð
er 'vitanlega alveg tilgangslaus
og kemur atvinnurekendunum
ekki að neinu haldi, þegar til
lengdar lætur. Hinsvegar hafa
íslenzkir verkamenn nú síðustu
árin sýnt ófyrirgefanlegt ofur-
kapp í því, að nota viðkvæma
augnabliksaðstöðu, til að knýja
sín mál fram til sigurs. Slíkar
tiltektir eru næsta hæpnar, og
vafasamur hagur að þeim til
frambúðar fyrir þá, sem slíkum
vopnum beita.
Áreiðanlega væri það öllum
fyrir beztu í þessu landi, að hægt
yrði, og það fremur fyr en síðar,
að losna við eða a. m. k. hindra
að meira eða minna leyti, ýmsa
stærstu agnúana, sem nú eru á
baráttuaðferðum, og jafnframt
að finna leiðir til lausna á vinnu-
deilunum almennt á auðveldara
hátt og óskaðvænna en nú er.
Og nú ætti að vera tími til
kominn að -hefjast handa í þessu
efni, og byggja þar á reynslu
annara þjóða, jafnhliða okkar
eigin 'reyiisiu og tilliti til ís-
lenzkra staðhátta.
Hvað á að gjöra?
Það er sýnilega tvennt, sem
nú á næstunni verður að gjöra í
þeim tilgangi að draga úr því
böli, sem vinnudeilurnar leiða yf-
ir þjóðfélagið.
I fyrsta lagi verður að vinna
að því, að meðal atvinnurekenda
og verkamanna komist á það
skipulag, sem gjörir þeim mögu-
legt að gjöra út um deilumál sín í
heild og á friðsamlegan hátt, án
þess að til vinnustöðvunar þurfi
að koma. Þar gæti reynsla Eng-
lendinga verið okkur hollur skóli.
í öðru lagi þurfum við að eign-
ast skynsamlega og hóglega lög-
gjöf, sem kveður á um, hvað lög-
legt sé og ólöglegt í vinnudeilum
og gjöri ráð fyrir þeirri íhlutun
af hálfu hins opinbera, sem nyt-
samleg hefir reynst hjá öðrum
þjóðum.
Hér að framan hefir verið
gjörð grein fyrir því helzta, sem
aðrar þjóðir hafa reynt í þessum
efnum. Þær ráðstafanir, sem þar
ef . hann gœti prédikað fagnaðarei'-
indi sitt íyrir stórþjóðunum. Allmikl-
ir erfiðleikar eru þó á þeirri leið,
einkurn ef stór skólabörn fengju að
heyra vísindin. Á Norðurlöndum vita
bömin að Haraldur hárfagri, Hákon
sonur hans, Ólafur Tryggvason, Ól-
afur helgi, Haraldur harðráði, Magn-
ús góði, Sverrir, Kristján IV. og allir
herkonungar Vasaættarinnar tóku
sjálfir ákvarðanir um styrjaldir og
gengu i fylkingarbrjósti. í Englandi
vita börnin um Cromwell og í þýzka-
laridi um Frikrik mikla. Um Napó-
leon er vitað, að hann tók ákvarðanir
um marga styrjöld og var peisónu-
lega „undir eldi“ a. m. k. í annari
hverri orustu, bæði sem ræðismaður
og keisari.
En þó að skólabörnin viti þetta, þá
sýnist það ekki snerta sál heiinspek-
ingsins. Hann heldur vonglaður út i
krossferðina til að afst.ýra styrjöldum
með jafnmiklu trúnaðartrausti og
þórður sýnir við að svelta geðveika
menn og Páll við að laga sagnfræð-
ina með beinum yfirheyrslum á dauð-
um mönnum.
Matthías þórðarson vann sína
frægð i „byltingu" íhaldsins síðast-
liðið vor, sem stjómlagafræðingur.
þegar Jón þorláksson og lið hans
var vonlaust um að geta myndað
ihaldsstjórn með Gunnari á Selalæk
og sócialistum, þá datt þvi í hug að
fá konunginn hingað heim til að
koma Framsóknarstjóminni frá og
ihaldinu að. Matthías hafði verið
fylgdarmaður konungs í fyrra og
treysti á lconungsvináttu sína, og sím-
ar til Kristjáns X. að nú skuli hann
skakka leikinn og koma heim hið
snarasta. Blöð íhaldsins höfðu bann-
er um að ræða eru þessar helzt-
ar:
1. Samvinna milli aðila sjálfra,
með launanefndum, sáttanefndum
eða gerðardómum, sem, með
hagsmuni umbjóðenda sinna fyr-
ir augum, sporna við því að lagt
sé út í baráttu, sem hvorugur að-
ilinn getur haft neitt upp úr
nema skaða.
2. Samkomulag milli félaga at-
vinnurekenda og verkamanna
(sem líka gæti verið lögákveðið)
um lögmæti vinnustöðvunar yfir--
leitt, hve mikið atkvæðamagn í
stéttarfélagi skuli vera nauðsyn-
legt til þess að hefja vinnustöðv-
un og með hve löngum fyrirvara
vinnustöðvunin skuli tilkynnt.
3. Lögákveðinn gjörðardómur,
sem dæmi um, hvenær vinnu-
stöðvun sé lögmæt og um ágrein-
ing, sem rís út af gjörðum samn-
ingum, (en hefir hinsvegar ekki
úrskurðarvald um launakjör, þeg-
ar deila rís í sambandi við nýja
samninga).
4. Lögskipaður sáttasemjari,
sem af hálfu hins opinbera miðlar
málum milli deiluaðila, í þeim til-
gangi að koma á frjálsu sam-
komulagi milli þeirra.
5. Lögákveðinn rannsóknarrétt-
ur í vinnudeilum, sem hefir vald
til að krefja hlutaðeigendur um
allar upplýsingar, er að deilunm
lúta, og birta þær síðan opinber-
lega, í því skyni að láta almenn-
ingsálitið hafa áhrif á úrslit
deilunnar.
6. Lögákveðinn dómstóll í
vinnudeilum, sem hefir vald til
að kveða upp bindandi úrskurði
um launakjör.
Allar þessar ráðstafanir hafa
gefizt vel, og haft mikil áhrif, að
einni undantekinni.
Dómstólarnir með úrskurðar-
valdi um launakjör hafa reynzt
illa. Þeir hafa víða mætt mót-
spyrnu' bæði frá vinnuveitendum
og verkamönnum, og það hefir
verið ómögulegt að fá verka-
mennina til að hlýða þeim, þeg-
ar á reyndi.
Hér á landi hefir ein af þess-
um aðferðum verið reynd. Það
eru lögin um sáttatilraunir í
vinnudeiium, sem samþykkt voru
á þinginu 1925, hafa gefizt vei
og notið hylli allra hlutaðeigenda.
Framsóknarflokkurinn og
vinnudeiiurnar.
Sá hluti þjóðarinnar, sem skip-
sungiö forsætisráðherra fyrir að
leggja til við konung að leysa upp
þingið, og þau höfðu ráðist á konung
fyrir að gera skyldu sína. En sanii
fiokkur sendir Matthías inn um bak-
dyr konungshallarinnar til þess að
hann, ábyrgðarlaus og umboðslaus
með öllu geti lokkað konung til
íslands í því skyni að fella frá völd-
um löglega stjórn og koma ólöglegri
stjórn að.
Matthías liafði engan rétt til að
blanda sér i gerðir konungs sem em-
bættismanns íslenzku þjóðarinnar.
Konungur virðist hafa tekið bak-
tjaldamakki Matthíasar með fálæti,
sem við átti. En sökum áfergju þeirr-
ar sem Matthías sýndi i að koma er-
indi ílialdsins á framfæri, bar óvenju
mikið á því í Kaupmannahöfn,
og var lieimskuflan hans iiaft að at-
hlægi og varð lionum og flokki lians
til stórrar minnkunar. Brot Matthías-
ar var i því fólgið, að reyna með
lirekkjum og lævísi í skjóli konungs-
valdsins að hafa áhrif og koma
íram fynr landsins hönd, þar sem
rtkisstjórnin ein hafði umboð til að
starfa. í öllu þessu atferli kom frain
sama hugsunarvillan og hjá G. H. í
álitinu fræga.
það er alveg sama hvar tekið er
á verkum „leiðtoga" þeirra, sem vax-
íð höfðu upp á umræddu liarðinda-
tímabili. Undir stjórn J. M. og Jóh.
Jóh. var lögreglan í Reykjavík kúguð
og fyrirlitin. Helzta starf hennar var
að bera út reikninga og flýja með
Jóni Kjartanssyni. þó að óknytta-
menn bæjarins hræktu á lögregluna
fékk hún enga vemd hjá yfirvöldun-
um. Hegningarhúsið var í svo aumu
ástandi að hraustir menn gátu
ar sér í Framsóknarflokkinn,
hefir haft þá sérstöðu, að vera
tiltölulega litið riðinn við vinnu-
deilumar í landinu á undanförn-
um árum. Flokkurinn á upphaf
sitt í sveitunum, og þar er enn
meginþorri hans. Á síðustu árum
hefir að vísu fylgi flokksins í
kaupstöðum vaxið óðfluga. En
það fólk, sem hnigið hefir til
fylgis við Framsóknarflokkinn
þar, stendur yfirleitt ekki í
fremstu röð í vinnudeilunum.
Flokkurinn hefir því ennþá sömu
aðstöðuna og hann hefir alltaf
haft, að geta litið óhlutdrægt á
baráttuna milli atvinnurekenda
og verkamanna í kaupstöðunum
og slegið á öfgarnar til beggja
handa.
Þessi aðstaða Framsóknar-
flokksins hefir haft góð áhrif
hingað til. Það voru tveir Fram-
sóknarmenn, sem fluttu frum-
varpið um sáttasemjara á þing-
inu 1925. Og í vinnustöðvuninm
miklu í ársbyrjun 1929 var það
forsætisráðherra Framsóknar-
ilokksins, sem með áhrifum sín-
um og samningalægni tókst að
binda enda á hina kvíðvænlegu
déilu og tryggja vinnufriðinn á
50 gufuskipum í þrjú ár.
Undaníarið, og sérstaklega nú
á síðasta ári, hafa af andstöðu-
flokkum Framsóknarflokksins,
bæði til hægri og vinstri, verið
gjörðar talsvert harðar ogr'Ttrek-
aðar tilraunir til að draga bænda-
stéttina inn í þá ógæíusamlegu
baráttu, sem á sér stað milli
hinna stríðandi stétta við sjávar-
síðuna. Af hálfu Mbl.-Iiðsins hef-
ir verið reynt að lauma þeirri
meinlegu villu inn hjá bændum,
að þeir eigi samleið í atvinnu-
málum með stórútgerðarmönnum
og kaupsýslubi'öskurum Reykja-
víkur. Þessa kenningu hafa í-
haldsmenn Rvíkur boðað á sama
tíma sem þeir hafa talið eftir
hátt og í hljóði hvern eyri, sem
lagður hefir verið fram úr ríkis-
sjóði til að leggja vegi og síma,
rækta tún eða bæta að öðru leyti
atvinnuskilyrði bændanna. Á hinu
leytinu hafa foringjar verka-
manna nú á síðustu tímum sýnt
sig í furðulegri og næsta fávís-
legri ái'eitni við ýms af sam-
vinnufélögum bændanna. Sumir
þessara manna virðast haldnir
af þeirri blindni, að kaupfélögin
séu venjulegir vinnuveitendur,
sem berjist við verkamennina
um arðinn af aflanum eins og
misst. þar heilsuna á nokkrum mán-
uðum. En í þessu sama húsi störf-
uðu þeir sem dómarar, ár eftir ár,
Jóh. Jóh., Páll Einarsson og Eggert
Briem. Enginn þeirra virðist hafa
látið sér koma i hug hver voru kjór
þeirra manna, sem þeir í nafni i'étt-
vísinnar dæmdu til að búa i þessari
hræðilegu vistarveru. Einn af þessum
dómurum sat á þingi og þagði, þar
til aðrir beindu ljósi inn í myrkva-
stofu þeirra. En Páli og Briem virð-
ast aldrei hafa séð ástæðu til þess
að benda stjórn og þingi á þá eymd
þjóðfélagsins, sem fólst undir dóm-
sölum þeirra.
Smátt og smátt virðist þetta ein-
kennilega sálarástand „leiðtoganna1
hafa náð til liðsmannanna. Reykjavík
hefir verið „tilraunabær" í höndum
þessarar manntegundar. í nálega
mannsaldur hefir Knútur Zimsen ver-
ið höfuðsmaður þessa kynþáttar í
bænum, og liaft óslitinn meirahluta.
I öll þessi ár liefir liver einasti mað-
ur í bænum vitað að borgarstjói'inn
var hluthafi i þeirri verzlun, sem
bærinn skipti einna mest við. Og um
nokkur undanfarin ár hefir það verið
skjalfest að sami borgarstjóri, sem
mun hafa um 20 þús. kr. í laun, fær
nokkur þúsund krónur árlega frá út-
lendu gróðafélagi, sem bærinn trygg-
ir hjá fyrir eldsvoða. það er öldungis
víst, að í engu germönsku landi
myndi boi'garstjóri í höfuðborg vera
endurkosinn, ef bæjarbúar vissu að
hann hefði ekki þroskaðri vclsæmis-
smekk en þessar staðreyndir bera
vitni um.
Hér hefir verið gerður lítilsháttar
„þverskurður" til að skilja gáfnafar,
menntun og hugsjónir mikils hluta
togarafélögin í Rvík. En undar-
legt má það virðast, ef meirihluti
verkamanna lætur sér ekki skilj-
ast það, að kaupfélögin eru ekk-
ert annað en sjálfbjargarviðleitni
bændanna, viðleitni til þess að
hafa lífsnauðsynjar til hnífs og
skeiðar upp úr sinni eigin vinnu,
á sama hátt og samtök verka-
mannanna í eðli sínu eiga að
miða að því að sjá um, að þeir
fái að njóta sæmilegs árangurs
af striti sínu.
Þrátt fyrir þetta er andstæð-
ingum Framsóknarflokksins al-
veg óhætt að spara sér allar von-
ir um, að sveitafólkið muni láta
fleka sig inn í hjaðningavíg kaup-
streitunnar við sjávarsíðuna.
Framsóknarflokkurinn munu eins
og hingað til skilja sitt hlutverk,
að standa á verði gegn því að
forsj árlaus atvinnubarátta verði
látin leiða þjóðina út í ófarnað.
Framsóknarflokkurinn er þess al-
búinn að taka á þessum málum
með þeirri óhlutdrægni og festu,
sem með þarf, og vekja ofur-
kappsmennina til skilnings á því,
að þolinmæði þjóðfélagsins er
ekki og á ekki að vera ótakmörk-
uð.
Öryggið í landinu.
Auk þess almenna tjóns, sem
vinnudeilurnar á síðustu árum
hafa haft í för með sér, vekjast
upp í sambandi við þessa bar-
áttu önnur umhugsunarefni, sem
ekki eru síður alvarleg — við-
burðii', sem í sambandi við önn-
ur samskonar atvik undir öðrum
kringumstæðum, verður að taka
til opinberrar íhugunar.
í sambandi við hina pólitísku
og atvinnulegu baráttu í bæjun-
um hafa nú á síðustu tímum
verið framdar ýmsar þær tiltekt-
ir, sem lýsa nokkuð lítilli ábyrgð-
artilfinningu hjá sumum þeim
mönnum, sem fæddir eru með
þá þungu og vandfylltu skyldu,
að vera borgarar í lítilsmeganda
af þeirri stétt, sem liefir talið sig
borna til forustu frá því um 1880 og
íram undir lieimsstyrjöldina. Menn
sjá uppeldisálirifin lieima fyrir og
erlendis, viðhorfið til konungsvalds-
ins, annarsvegar miðaldalega auð-
i mýkt, hinsvegar frekju að misnota
| embætti konungs þar sem því mætti
við koma. Menn sjá brotasilfur hugs-
unarinnar i öi'ugum ályktunum mið-
að við forsendui', i „vísinda“-upp-
götvunum, sem börn geta hrakið, 1
bjánalegum útskýringum á lífi dá-
inna manna, í vandræðalegri feimni
frannni fyrir útlendingum, í undar-
lega grimmu tilfinningarleysi með
varnarlausum olbogabörnum þjóðfé-
lagsins og í værum svefni lítil-
mennskunnar gagnvart mistökum
valdhafa, sem sýna eigingirni í um-
iioðsstarfi fyrii' almenning.
En þegar betur er að gáð, þá er
einmitt í þessu almenna ástandi mik-
'il afsökun fyrir hvern einstakling.
Samtíð Fjölnismanna og Jóns Sig-
urðssonar stækkaði leiðtogana og
gerði meðalmennina meiri en meðal-
menn. Á sama hátt tókst hinni and-
legu hallærissamtíð að draga úr og
minnka enn meir, það sem lítið var
í byrjun. Hugsunarháttur héramáls-
ins stendur eins og táknmynd yfir
miklu af ályktunum og ráðsmennsku
tímabilsins.
Framh. n.
JOrðtn Gýgjarhólskof
í Biskupstungnahreppi fæst til á-
búðar í næstkomandi fardögum.
Jörðin er þurlend. Allar slægjur
út úr túninu. Mjög góð ræktun-
arskilyrði. Matjurtagarðar ágæt-
ir. Bílvegur heim í tún.
Semja ber við
Margréti Guðniundsdóttur
Gýgjarhóli.
og ungu ríki, sem lítil tök hefir
á að vernda lagalegan rétt þjóð-
félagsins gegn hnefarétti þeirra
einstaklinga, sem telja sér sæm-
anda, að taka sér til fyrirmynd-
ar, þau þroskastig mannanna,
þegar hnefarétturinn var hinn
æðsti réttur.
Tíminn benti á það síðastliðið
vor — og lagði á það þunga á-
herzlu — að aðgerðir íhalds-
flokksins í Reykjavík margar
hverjar, þá, sem , þingmenn
flokksins báru ábyrgð á, myndu
geta orðið óheppileg fyrirmynd,
þegar næsta stóra vinnudeilan
skylli yfir þetta land.
Þrátt fyrir þá aðvörun var al-
þjóð manna vitni að því, að pré-
dikuð var í íhaldsblöðunum og
af áberandi mönnum bylting —
að hætti kommúnista .— í landi,
sem engan her á til að vernda
ríkisvald sitt eða stjórnarskrá.
Það er býsna kátleg ráðstöfun
forlaganna, að maðurinn, sem að-
allega stóð fyrir þessum skrifum,
skuli nú fyrir nokkrum dögum
hafa þurft að þiggja lögregluað-
stoð til þess að forða honurn frá
nærgöngulum kommúnistum, sem
gjarnan vildu framkvæma „bylt-
inguna“ eins og íhaldsmaðurinn
sjálfur hafði kennt.
Það er vitanlega bersýnilegt
hverjum manni, að ef framhald
á að verða af þeim atburðum,
sem gjörst hafa í Keflavík, Vest-
mannaeyjum og Reykjavík nú
síðasta mánuðinn, þá er þar um
bein fjörráð að ræða við ís-
ienzkt sjálfstæði, því að íslenzka
þjóðin hefir ekki gjört ráð fyrir
þeim öryggisráðstöfunum, sem
aðrar þjóðir hafa við hendina til
að framfylgja sínu ríkisvaldi.
Tíminn hefir ávalt verið þeirr-
ar skoðunar, að fólkið á Islandi
væri svo mannað öðrum fremur,
að rangt væri að vantreysta því
til að mynda sjálft nægilega
trausta skjaldborg um lögin í
landinu og að vernd almennings-
álitsins væri hin bezta vernd. Þess
vegna var Tíminn á móti ríkis-
lögreglufrumvarpi íhaldsins sæll-
ar minningar og er enn. Og þó aö
ýmsir atburðir síðustu daga séu
ekki friðvænlegir, er þess að
vænta í lengstu lög, að öfgaflokk-
arnir hliðri sér hjá að gjöra þess-
háttar verndarráðstafanir óhjá-
kvæmilegar. Tíminn vill ennþá
treysta því til fullnustu, að al-
menningsáitið fordæmi hvem
þann .mann, sem gjörist friðrofi
innan þessa varnarlitla þjóðfélags,
og að sú fordæming muni reynast
þess megnug að halda niðri
hnefaréttinum í þessu landi.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson
Mímisveg 8. Sími 1245.
Prentsm. Acta.