Tíminn - 05.03.1932, Blaðsíða 2

36
TlMINN
nefndum Alþingis með tilmælum
um frekari aðgerðir af hálfu lög-
gjafarvaidsins.
Verður nánar skýrt frá efni
þessa frv. um það leyti sem það
eða tillögur í sö mu átt verða
lagðar fram á Alþingi, sem vænt-
anlega verður innan fárra daga.
----o_---
A viðavangi.
prjátíu op þrjár miljónir.
ílmldið veit, að ýinsir af lielztu
mönnum þess hafa sukkað frá l)önk-
unum 33 miljónum, er hvergi sér
stað. Til að brciða yfir töp sín ljúga
þeir samskonar éyðslu upp á ba;nd-
ur. Síðustu daga hafa Mbl.-menn
fyllt Rvík með sögum um að Sam-
bandið ætlaði að biðja um ríkisá-
byrgð á 20 miljónum, en kaupfélögin
sjálf um samskonar ábyrgð á 13
miljónujn. Samtals 33 miljónir. Ó-
þarft að geta þess, að engum sam-
vinnumarmi liefir dottið í hug rík-
isábyrgð á svo mikiu sem 33 aurum
fyrir samvinnufélögin.
Flótti Jóns JJorlákssonar.
Viðbúið er að þórarinn á Hjalta-
bakka verði bráðlega kvaddur tii
þingsetu, með því að Jón þorl. legg-
ur á flótta úr deildinni í iivert sinn
sem þingskrifari sá, er Jón telur
andstæðing sinn í landsmálum, tek-
ur að vinna sitt umsamda starf í
deildinni. Múhameðstrúarmenn hefja
tímatal sitt frá þeim tíma þegar for-
kólfur þeirra, falsspámaðurinn Mú-
liameð, flýði úr ættborg sinni. íhald-
ið ætti á sinn hátt að minnast fiötta
formanns sins, með því að miða
aldur flokksins við fyrsta flótta hans
í vetur.
Konsúlavínið og Ísleiíur Briem.
Alveg eins og ihaldsmenn vilja
breiða yfir skuldatöp bankanna ;i
þeirra mönnum, með því að búa til
skemmtilegar sögur um að kaupfé-
lögin þurfi ríkisábyrgð á tugum
miljóna, þannig fói-u þeir að í á-
fengismálunum. í haust komst upp
um Isleif Briem, áður skrifara hjá
íranska ræðismanninum, að hann
hefði fengið áfengi með óleyfilegu
móti, undir nafni ræðismannsins.
Isleifur þrætti fyrir brot sitt í fyrstu,
en ræðismaður þurfti leyfi stjórnar
sinnar til að geta gefið skýrslu til
dómstólanna. Hann fékk leyfið og
lagði fram gögn í málinti, sem
hreinsuðu hann en sönnúðu sekt
skrifarans, enda fór svo, er Briem sá
livernig komið var,' að hann með-
gekk þegar í stað brot sitt. I-Iafði
hann stungið undir stól bréfum frá
ræðismanninum, er honn ritaði bréf
til stjórnarinnar, þar sem hann bað
Jarðareígn
og jarðarafnot.
i.
Fyrir aldarfjórðungi síðan, var sú
skoðun ríkjandi hér á landi, að það
væri nauðsýniegt, að bændurnir, sem
byggju á jörðunum, ættu þær.
Hver bóndi átti að eiga sina jörð,
allir áttu að verða sjálfseignarbænd-
ur. Eignarréturinn, með voninni um
hækkanda verö á jörðinni, fyrir hverja
umbót, er hún féklc, átti að knýja
fram og þroska eigingimina, og það
átti að verða til þess, að meira væri
gert að varanlegum framtíðar um-
bótum á jörðinni.
Vegna þessa hugsunarliáttar urðu
lögin um sölu þjóð- og kirkjujarða
til. þau voru samin af góðum hug til
bændanna, en þau voru byggð á al-
gerum misskilningi, og hafa gert
bændastéttinni meiri bölvun en marg-
an grunar. En þau urðu til þess, að
jarðirnar sem það opinbera átti, voru
seldar. Borgúnárskilmálar voru .mjög
góðir, og verðið lágt, og þætti það
ekki nógu lágt, voru látin fara frain
yfirmöt. Og nú er svo komið, að til-
tölulega fáar jarðir eru eftir óseldar,
en þó samt enn nægilegt, tii þess að
hægt er að snúa frá villunni, og
koma góðu skiþulagi á jarðeignina
í Iandinu, ef menn skilja sinn vitj-
unartíma, og láta ekki „fljóta sofandi
að feigðarósi".
II.
það takmark, sem átti að nást með
Framsóknarfélag Reykjavikur
Fundur verður haldinn í Sambandshúsinu á miðvikudaginn
kemur kl. 8V2.
HANNES JÓNSSON dýralæknir
hefur umræður um iðnaðarmál og leggur fram álit iðnaðarnefndar.
FÉLAGSSTJÓRNIN. ^
um vernd gegn því að óviðkomandi
menn flyttu inn vín á nafni hans.
En'nfremur hafði ísleifur búið
til bréf og ritað nafn ræðis-
mannsins undir. Sekt hans er þess-
vegna fullsönnuð. — Tvennt er
merkilegt við vinmál þetta. Annað
er það, að þetta konsúlavín, sem
geymt var í kjallara póstmeistara,
virðist að einhverju leyti hafa geng-
ið til að ölva íhaldsskrílinn í þing-
rofsvikunni i fyrravor. Hitt atriðið
er það, að íhaldið liefir dreift þeim
orðróm út um land, að landstjórnin
ætlaði að hilma yfir brotið, af þvi
að einhverjir Framsóknarmenn
hefðu verið Isleifi samsékir. íhaldið
beitir alltaf þessari sömu aðferð, að
reyna að breiða yfir afbrot sinna
manna með því að búa til vísvit-
andi lygasögur um andstæðinga sina.
B. P.
Vinir alþýðunnar.
Jón Baldvinsson foringi Alþýðu-
flokksins hjálpar nú Jóni þorláks-
syni til að flytja stjómarskrárbreyt-
ingu á Alþingi í því skyni að
hnekkja „bændavaldinu". Segja sum-
ir, að J. Bald. eigi að halda uppi
svörum fyrir nafna sinn fyrst um
sinn, þegar þingskrifarar stökkva
honum á brott úr deildinni. Allt er
þetta í minningu hveitibrauðsdag-
anna sælu á siðastliðnu vori, þegar
Olafur Tliors stóð á Alþingissvölun-
um og kallaði út yfir mannfjökl-
ann; Nú tökum við Héðinn Valde-
marsson höndum saman. En til eru
frá þeim vetri ýmsar aðrar myndir
af „vinum alþýðunnar". Ein er sú,
þegar Eggert Claessen fvrir skömmu
síðan „leið út af“ á lögfræðinga-
fundi undir fyrirlestri hjá Helga
Tómassyni og heyrðist endurtaka töl-
una 15 í sífellu í svefnrofunum.
Skýring þessarar dularfullu tölu var
sú, að Claessen var þá í þann veg-
inn að taka út 15 stefnur á Alþýðu-
samb. En í dag er C.Iaessen „vin-
ur alþýðunnar" og lætur safna und-
irskriftum reykvískra verkamanna
tii að koma fram kjördæmaskipun
ílialdsins.
-----0-----
Sænsk-íslenzka félagið í Svíþjóð
hefir í vetur gefið út prýðilega bók,
um 100 bls. að stærð, með ýmsum
rítgjorðúm viðkomandi íslandi og
sænsk-islenzkum málefnum. Bókin
liefst á stuttum fonnála eftir próf.
Wessen,' formann sænsk-íslenzka fé-
lagsins. þá er grein eftir Jónas Jóns-
son ráðherra um sænsk-islenzkt
menningarsamstarf. Próf. Jón Ilelga-
son i Khöfn ritar tvær greinar, aðra
urn íslenzkar bókmenntir á siðara
hiuta 15. aldar og hina um íslenzka
málþióun frá dögum Odds Gott-
skálkssonar til Fjölnismanna. Dag
Strömbáck málfræðingur skrifar um
islenzka þjóðtrú. þá er þýðing af
sögu eftir Jón Trausta: „í fjörunni".
Síðasta ritgcrðin er ræða um ísland,
sem Ivar Wennerström ríkisþing-
maður flutti á aðalfundi sænsk-ísl.
félagsins 28. sept. sl. Segir höf., að
íslendingar hafi framkvæmt bók-
menntalega endurreisn um aldamót-
in 1800, pólitíska endurreisn um
miðja 19. öld, og nú sé verið að
framkvæma endurreisn í atvinnu-
og verzlunarmálum með forgöngu
Framsóknarflokksins. Bókin mun
hafa verið send ýmsum íslenzkum
blöðum. Hefir Mbl. brugðist fremur
illa við, og lireytt ónotum í sænska
félagið. Er illl og ómaklegt, að
hegða sér svo, þegar íslandi
er sýnd vinsemd, og verður Mbl.
vitanlega að una því þó að einhver
af verkum Framsóknarflokksins
kunni að vekja rneiri eftirtekt er-
lendis cn bautasteinar íhaldsins.
------------o---
Aíþingi.
Fátt hefir enn gerzt. í þinginu, er
tíðindum sæti. Ýms ný frumvörp
hafa komið fram til 1. umræðu og
vcrið vísað til nefnda, en nefndirnar
eru eigi farnar að afgreiða eða skila
frá sér málum svo að teljanda sé.
I-Iér verða talin ýms þeirra mála,
sem flutt voru síðastl. viku:
1. Samgöngmnálanefnd Nd. flutti
frv. um heimild handa atvinnum.rh.
til að veita Transamerican Airlines
Corporation leyfi til loftíerða á ís-
landi o. fl. — Leyfið skal gilda til
75 ára frá dags. þess að telja, og
fyrstu 15 árin af leyfistimanum má
enginn annar Bandarikjaþegn lialda
liér uppi loftferðum ínilli íslands og
annara landa með póstflutning og
farþega fyrir borgun. Ákveða má í
leyfinu að réttur leyfishafa sam-
kvæmt því skuli fallinn niður, liafi
hann eigi komiö á föstum loftferðurn
milli íslands og annara landa fyrir
árslok 1936. Leyfishafa skal og
heimilt að lialda uppi loftferðum
innanlands til flutninga á mönnum
eða varningi fyrir borgun. Verði öðru
félagi veitt einkaleyfi til þess síðar,
fellur niður réttur leyfishafa til þess
samtímis. það hefir áður veiið skýrt
nokkuð frá þessu máli hér í blaðinu
samkvæmt viðtali við hr. Guðmund
Grimsson liéraðsdómara frá Norðui-
Dakota, scm hér er staddur fyrir
hönd flugfélagsins til þess að sen.ja
um málið við stjórn og þing.
2. Meirilil. fjárhagsn. Nd. flytur
frv. ríkisskattanefnd eftir beiðni íjár-
málaráðh. Nefndina eiga að skipa 3
menn og 2 varamenn, er tæki þar
sæti i forfölluin aðalmanna. Fjár-
málaráðh. skipar menn í nefndina til
6 ára þannig, að einn nefndarmaður
fer frá annaðhvert ár. Einn nefndar-
manna skal hafa þekkingu á land-
búnaði og annar á sjávarútvegi og
viðskiptum. Nefndin á að úrskurða
útvegi og viðskiptum. Nefndin á að
úrskurða kærur út af úrskurðum yf-
irskattanefnda um álagningu tekju-
og eignaskatts og útsvara. í 2. lagi á
nefndin að hafa eftirlit með störfum
skattanefnda, skattstjóra og yfir-
skattanefnda. Nefndin eða umboðs-
menn hennar skulu og yfirfara
skattaskrár og framtalsskýrslur.
Skulu nefndarmenn eða þeir er liún
kveður til þess ferðast urn á milli
skattanefnda í þessu skyni, þegar
ástæða þykir til. Fjármálaráðh.
ákveður þóknun ríkisskattanefndar,
er greiðist úr ríkissjóði. — í greinar-
gerð frv. er sagt að milliþinganefnd-
in í tolla- og skattamálum, sem
starfaði á síðasta kjörtímabili, hafi
óskipt verið þeirrar skoðunar, að
slík nefnd væri nauðsynleg, enda tók
hún ákvæði um nefndina upp í frum-
vörp þau, er hún flutti. — í lögum
um útsvör frá 1926 er ákveðið, að
æðsta úrskurðarvald um útsvarskær-
ur sé hjá atvinnumálaráðuneytinu,
þangað til landsyfirskattanefnd verð
ur sett á stofn. Nú á ríkisskatta-
nefndin að fá þetta úrskurðarvald.
. 3. Frumv. til ábúðarlaga flytja
þeir enn Jörundur Brynjólfsson og
Bernharð Stefánsson. Hcfir það áður
verið flutt á þremur þingum, en eigi
hlotið afgreiðslu. Nokkrar breytingar
hafa nú verið gerðar á frumv., og þar
á meðal tekið að nokkru tillit til
breytingartillagna þeirra, er land-
búnaðarnefnd Nd. flutti við frv. í
fyrra.
4. Frumv. um kartöflukjallara og
markaðsskála í Reykjavík flytur
landbúnaðarneínd Nd. Er það áður
kunnugt frá síðasta þingi. Meðmæli
frá Búnaðarfél. ísl. og Búnaðarþingi
fylgja þessu frumv.
5. Frumv. um nýbýli flytur Jör.
Brynjólfsson. Var það einnig flutt á
siðasta vetrarþingi, en dagaði uppi.
Frumv. er nú flutt óbreytt að öðru
en því, að í ákvæðum um stundar-
sakir er heimilt að fresís. greiðslum
úr rikissjóði er frv. geri\ ráð fyrir.
6. Frumv. um innflutning á kar-
töflum o. fl. flytur landbúnaðarnefnd
Nd. Frumv. þetta er sniðið eftir frv.
um sama efni, cr afgreitt var frá
síðasta Búnaðarþingi. Miðar það að
því tvennu, ag örva menn til aukinn-
ar kartöfluræktar og greiða fyrir
markaði á þeim innanlands. í 1. gr.
frv. er ákveðið, að þann hluta hvers
árs, sem nægar birgðir eru fyrir í
landinu, að dómi Búnaðarfél. ísl., af
innlendum kartöflum, er bannað að
flytja inn kartöflur frá öðrum lönd-
um. Atvinnumálaráðh. skal auglýsa
bannið 3 vikum áður en það hefst.
1 4. gr. frv. er atvinnumálaráðherra
lieimilað að greiða allt að helmingi
flutningskostnaðar með skipum rílc-
isins á kartöflum frá þeim héruðum,
sem aflögufær eru, til þeirra lands-
hluta, sem verða að kaupa þær að.
Er þetta kreppuráðstöfun, sem á að
hvetja þjóðina til þess að búa að
sínu.
7. Frumv. um breytingu á fátækra-
lögum flytja Magnús Torfason, Jón
•Tónsson og Ingvar Pálmason, þar
sem ákveðið er að eftir 16 ára aldur
geti hver sá, sem liefir íslenzkan
1 íkisborgararétt, unnið sér fram-
færslurétt í þéirri sveit, er hann hefir
dvalist í 2 ár samfleytt,. eða haft
löglegt heimilisfang, enda hafi liann
eigi þegið endurkræfan sveitarstyrk
á þeim missirum. í greinarg. frv.
segir: Enn vill það mjög við brenna,
að sveitarfélög, þaðan er miklir fólks-
ílutningar eru, verða illa úti, sakir
þess, að þau fá þungar búsifjar af
fluttu fólki, er þar á framfærslurétt,
samkvæmt gildandi lögum. En tekjur
þeirra rýrna með fólksfækkuninni,
svo að þau mega sízt við slíkurn
sendingum.
8. Frumv. til stjórnskipunarlaga
um breyt. á stjórnarskránni flytja
Jón þorl., Jón Bald. og Pétur Magn.
í Ed. það eru fulltrúar íhalds-
flokksins og Alþýðuflolcksins, sem
störfuðu í milliþinganefnd um kjör-
dæmaskipunina. Er það að mestu
samlilj. því frv. um stjórnarskrár-
breytingu, sem ihaldið flutti á síð-
asta þingi og kunnugt er orðið. Aðal-
ákvæði frv. eru þau, að hver þing-
flokkur fái þingsæti í samræmi við
lieildaratkvæðatölu flokkanna við al-
mennar kosningar og tala þingmanna
er óákveðin. Varaþingmenn skulu
kosnir samtimis og þingmenn. Kosn-
ingarréttur skal bundinn við 21 árs
aldur. Frumvarpið virðist vera sam-
eign ílialds- og Alþýðufloklcsins; og
fylgir þvi nefndarálit íhaldsfulltrú-
anna í kjördæmanefnd, og fylgirit
eítir Jón þorláksson.
Grein P. Z. neðanmáls í blaðinu
er rituð fyrir rúmum mánuði.
sölu þjóð- og kirkjujarðanna, að allir
bændur yrðu óðalsbændur, hefir ekki
náðst, og það næst aldrei. það eru í
dag öriitlu íleiri sjálfseignarbændur
en' það voru þegar lögin voru sam-
þykkt. Og margir þeirra, eru ekki
cigendur að jörðinni nema að nafn-
inu til. Ástandið, hvað þetta snertir,
er ákaflega' misjafnt í sýslunum. Enn
eru ínargir einstaklingar, sem eiga
margar jarðir hver, og byggja þær
öðrum. Bændur eru til, sem eiga á
milli 10 og 20 jarðir, og margir kaup-
staðarbúar eiga jarðir um allt land.
Sumar eru þær byggðar öðrum, sum-
ar hafðar að lótaskinni, með úti-
búskap, sem hvorki er nytjanda til
sóma né viðkomanda sveitarféiagi til
uppbyggingar. Loks eiga nokkrir er-
lendir menn jarðir, og rennur af-
gjald þeirra burt úr landinu. Af
þessu er það augljóst, að því fer
mjög fjarri, að allir bændur séu
sjálfs.eignarbændur. Enn er um helm-
ingur allra bænda landsins leiguliðar.
En þó það hafi ekki heppnaSt og
muni aldrei heppnast, að gera alla
bændur að sjálfseignarbændum, þá
verður því ekki neitað, að það hefir
ýtt undir framkvæmdir til umbóta
á þeim jörðum, sem komizt hafa í
sjálfsábúð. E11 þetta stafar meira af
af því, að til þessa tíma hefir tekizt
að búa svo að leiguliðum, að lítt er
sæmandi siðaðri þjóð. þeir búa enn
við þau kjör, að þeirn hefir beinlínis
verið haldið frá því að gera jarða-
bætur. Og vegna þess að það hefir
verið vanrækt að skapa þeim viðun-
andi löggjöf að búa við, lítur svo
út, sem sjálfsábúðin hvetji menn til
framkvæmda.
En hér við bætist svo bæði að
tímarnir liafa breyzt, svo meiri fram-
kvæmdahugur er í mönnum og svo
hefir það opinbera ýtt mjög undir
framkvæmdirnar með jarðræktar-
styrknum. Honum var eins og
sjálfsábúðinni, ætlað að stuðia að
því, að varanlegar framkvæmdir ykj-
ust. Og meiningin með að láta þær
aukast, er sú, að með því verði land-
ið byggilegra, vegna þess að lífs-
baráttan verði léttari. Á þessu sið-
asta byggist tilveruréttur styrksins.
Heildin á að vinna að því að gera
niðjunum léttari lífsbaráttuna. þess-
vegna er réttmætt að styrkja þær
framkvæindir, sem að því stuðla.
En með því fyrirkomulagi sem nú
ríkir næst þetta ekki. Sami góði til-
gangurinn sem lá til grundvallar
fyrir því að „allir bændur áttu að
gerast að sjálfseignarbændum", lá
til grundvallar fyrír samþykkt og
framkvæmd jarðrœktai'laganna. En
hvorugur næst. Eignarrétturinn
knúði kannske fram meiri fram-
kvæmdir, vegna vonar í meiri arði,
og jarðræktarstyrkurinn hefir kom-
ið af stað framkvæmd, sem ella
hefði beðið, en hvorugt styður að
því að léttara verði að búa í land-
inu nema rétt í bili. Maðurinn sem
fær styrkinn og maðurinn sem gerir
framkvæmdina býr að henni, en
þegar jörðin næst er seld, þá er hún
seld þeim rnun dýrari, sem það nú
er orðið léttara að búa á henni en
öðrum jörðum, vegna framkvæmd-
anna, og úr því þarf hinn nýi ábú-
andi að borga vexti af því, og verð-
ur afstaða hans því að engu leyti
betri en þeirra, sem áður bjuggu á
jörðinni á meðan hún var verri, en
að sama skapi ódýrari.
Hvoi'ki sjálfseignin né jarðræktar-
styrkurinn hafa því megnaö að
styðja að þvi, að landið yrði byggi-
legra fyrir niðja okkar, en það átti
að vera tilgangur þessara laga
beggja. En þau geta létt undir með
þeim er þáðu styrkinn, og þeim
sem keypti þjóðjörðina.
III.
Nú er það að athuga i þessu sain-
bandi, að þjóðinni fjöigar árlega.
Nýju borgararnir sem vaxa úpp,
þurfa að afla sér lífsnauðsynja til
að lifa. þeir þurfa að íá atvinnu.
Hún er orðin ærið margbreytileg at-
vinnan, sem um er að ræða í okkar
margbrotna þjóðfélagi, með eins milc-
illi verkaskiftingu og þegar er kom-
in á. Og atvinnan geiur kaup, sem
t. d. má greiða í peningum, en þeir
eru ekki annað en gjaldmiðill, eða
ávísun á lífsnauðsynjar. Og allar
líkamlegar þarfir oklcar eru þess
eðlis, að þeim verður ekki fullnægt,
nema með' afurðum sem ýmist eru
dregnar úr djúpi hafsins eða skauti
jarðarinnar, þegar frá er skilið loft-
ið, sem við allir öndum að okkur,
og sem enginn hefir eignarrétt á
enn sem komið er. En af þessu
leiðir það, að því fleiri menn sem
lifa í heiminum, þvi meira þarf af
lífsnauðsynjum, og því hærra verð
fær landið og auðæfi hafsins. þess
vegna hækkar allt land í verði eftir
því sem fólki fjölgar, þó enginn
snerti það, og því meira, sem fleiri
menn þurfa að nota sama landsvæð-
ið. þetta kemur mjög greinilega í
ljós i bæjunum. Hér í Reykjavik
hafa lóðir margfaldast í verði á aldai'-
fjórðungi. Og þó er þetta miklu greini-
legra i stórbæjum heimsins. þar eru
lóðir, sem nú eru svo dýrar, að met-
rinn kostar þúsundir króna, en sem
liöfðu sama og ekkert verð meðan
fólkið var svo fátt, að það sá ekki
ástæðu til að nota það land, nema
lítið sem ekki. Af þessu er auðsætt,
að allt land heíir í sér fólgið fram-
tíðarverðmæti. það er ekki komið í
ljós enn, en það kemur i ijós smám-
saman, eftir því sem íólki í heimin-
um, og hverju landi, smá fjölgar.
Allri slíkri framtíðar-verðhækkUn
landsins fleygir þjóðin frá sér og í
liendur einstaklinganna, með þvi að
selja landið í þeirri eign. Sama gera
vitanlega bæjarfélög, sem liafa eign-
ast landið, sem bærinn er byggður á.
þctta er gert hér í Reykjavik, og
þetta er gert með þjóð- og kirkju-
jarðirnar. Og einstaklingar, sem eiga
landið undir bæjunum, hafa kjör
þeirra, sem í bæjunum búa mjög i
hendi sér. það er til, í smáþorpum
hér á landi, að þeir sem eiga landið,
leigja það svo dýrt, að borga verður
krónu og meira undir hvern fer-
metra, sem hús standa á, og hálfa
uppskeru úr göiðum um áratugi fyr-
ir að fá að rækta hann og nota. Og
þó er víða til verri dæmi en þetta,
þó þau séu ekki mörg hér á landi.
Hér þurfa menn að læra að sjá
framtíðina í réttu ljósi. Menn þurfa
að skilja, að í landinu liggur fram-
tíðarverðmæti. Og menn verða að
skilja, að það á heildin að eiga. Og
skilji menn það, þá kemur hitt, að
búa þannig um afnotarétt landeins,