Tíminn - 21.05.1932, Blaðsíða 2

80
TlMITíN
Jörð
(helst á Suðurlandi) óskast keypt. Lýsing og tilboð, þar
sem tekið er fram um stærð, hlunnindi, heyfeng, húsakynni^
verð útborgun o. fl. sendist afgr. blaðsins fyrir maílok,
merkt „Grettir“.
Hæstlréttnr
og Bjöm Gíslason.
Bjöm Gíslason er maður nefndur,
einn af hinum alþekktu „kaup-
mönnum" ihaldsins. Stundaði hann
lengi „kaupmennsku" sína í Ámes-
þingi, með þeim árangri, að fjöldi
bœnda þar missti aleigu sína, en
hefir síðar haldið áfraxn samskonar
viðleitni á öðram stöðum.
Seint á árinu 1930 var höfðað mál
af hálfu réttvísinnar gegn Bimi
Gíslasyni, hér í Reykjavík, fyrir
margskonar sviksemi; meðal ann-
ars fyrir að svíkja út vörur í út-
löndum, fyrir að svikja út peninga-
lán, án þess að ætla sér að borga,
fyrir að selja víxla, er honum voru
afhentir til framlengingar öðrum
víxlum, fyrir að reka verzlun án
bókhalds og fyrir að afhenda án
endurgjalds fasteign, sem honum
hafði verið trúað fyrir. — Var B. G.
ásamt konu, er hann hafði haft til
aðstoðar í þessum viðskiptum,
dæmdur til fangelsisvistar í undir-
rétti.
Málið fór svo til hæstaréttar, og
hefir rétturinn nú verið að fást við
það síðan 1930, ,eða mikið á annað
ár.
Allan þennan tíma virðist hafa
verið hin furðulegasta eining milli
réttarins annarsvegar og Bjöms
Gislasonar og verjanda hans hins-
vegar, um að fresta málinu.
Hæstiréttur skipaði í upphafi
.. hæstaréttarmálafærslumennina ..
Magnús Guðmundsson og Garðar
þorsteinsson, til að verja hinn dóm-
fellda. En þegar kom að því, að þeir
áttu að taka til starfa, ritaði Bjöm
Gíslason réttinum bréf og afsagði
þessa verjendur, en óskaði .eftir
Eggert Claessen fyrverandi banka-
stjóra í íslandsbanka. Mun Björn
ekki hafa þóttst geta treyst heiðar-
leik neins málfærslumanns nema
Claessens, til að fara með málið.
það skal fram tekið í þessu sam-
bandi, að þessi málfærslumaður, E.
Cl., er systursonur og náinn heim-
ilisvinur Eggerts Briem hæstarétt-
ardómara.
Eftir að þessi ráðstöfun, sem vit-
anlega tafði málið nokkuð, var
gjörð, hefst í Hæstarétti sá mál-
flutningur, sem Bjöm Gíslason mun
réttilega ekki hafa treyst öðrum en
E. Claessen til, og ekki mun eiga
hliðstæðu við nokkum hæstarétt í
Norðurálfu. E. Claessen leggur fram
við málfærsluna bók, sem hann seg-
ir réttinum, að sé höfuðbók verzlun-
ar Björns Gislasonar. Hafði Björn
áður verið margkrafinn um hana
en sagt hana tapaða. E. Cl. lagði og
fram fjölda vottorða um sakleysi
skjólstæðings síns, — og á þessum
grundvelli krafðist hann frekari
rannsóknar og frestunar á málinu.
Hæstiréttur varð greiðlega við
þessari ki öfu. En við rannsóknina
reyndist „höfuðbók" E. CI. ómerki-
legur „kladdi" og vottorðin flest
uppspuni, sem vitnin átu ofan í sig
og sum þeirra staðhæfðu að inni-
hald vottorðanna væri falsað. —
Framhaldsrannsókninni var lok-
ið í janúar s. 1. Höfðu þá verið ítar-
lega tekin fyrir öll þau atriði, sem
Hæstiréttur hafði beðið um rann-
sókn á og ákærð óskuðu eftir að fá
rannsökuð. Málstaður Björns Gísla-
sonar versnaði stórlega við þessa
rannsókn eins og við var að búast.
En þar með er ekki sagan búin.
E. Cl. fær enn á ný skjöl málsins
og fékkst ekki til að afhenda rétt-
inum þau fyr en alveg nýlega. J>á
kemur í ljós, að unnið hefir verið
að nýrri vottorðasöfnun — aðallega
frá þeim mönnum, sem áður eru
uppvísir að því, að senda Hæstarétti
ósönn vottorð. Eftir að Magnús Keit-
inn Blöndahl, sem nokkuð var við
málið riðinn, getur ekki lengur bor-
ið hönd fyrir höfuð sér, er. nú allt
í einu „fundin" ný bók, sem kvað
eiga að sanna, að framburður M.
Bl. um að hann hafi átt fé hjá B. G.
sé ósannur. En bók þessi er færð
af manni, sem uppvís er að því að
hafa lagt fram a. m. k. eitt skrök-
vottorðið í málinu. —Með þessum
gögnum mun eiga að láta Hæstarétt
vísa málinu á ný til framhalds-
rannsóknar og svo .koll af kolli.
Tíminn getur v.el skilið, að það
muni ekki kosta hæstarétt mikla
innri baráttu, að verða við þessari
kröfu. Eftir að Framsóknarstjómin
er farin að „ofsækja" afbrota-
menn með málshöfðun, svo sem
Morgunblaðið hefir bent á, er eina
hjálpin að Hæstirétlur sjái um, að
hinir dómfelldu fái að ráða því
hvenær dómur gengur í Hæstarétti.
— Og rétturinn virðist nú í máli
Björns Gíslasonar hafa fundið á-
gæta og einfalda leið til þess, að
þetta megi verða.
Björn Gislason er svo óheppinn að
liafa næstum ekkert bókhald. Hann
verður því að láta sér nægja, að
finna riss í kladda og láta segja
réttinum að það sé höfuðbók, — og
það dugar. Nú hefir Björn ekki
bækur 'sjálfur, en þá finnur hann
bók manns, sem hann hefir skipt
við — og er nýlega dáinn. En ef
um kaupmann er að ræða, sem hefir
fjölda starfsfólks og heldur fjölda
verzlunarbóka — þá era þvi, eins
og menn sjá, engin takmörk sett,
hve lengi sakamaður getur frestað
máli sínu í Hæstarétti með þvi að
leggja þar fram ný og ný vottorð og
nýjar og nýjar verzlunarbækur, þeg-
ar á að fara að dæma i málinu.
Eins og menn sjá, er þessi aðferð
mjög einföld og handhæg í notkun
fyrir þá, sem á henni þurfa að
halda. — fslenzkir afbrotamenn
mega sannarlega kallast aumir toss-
ar, ef þeir læra ekki fljótt að nota
hana og meta þann dómstól, sem
vildi viðurlcenna slíka málsmeðferð.
Vegna þess að mál Björns Gísla-
sonar' og meðferð þess í Hæstarétti
er fyrir margra hluta sakir merki-
legt fyrirbrigði í íslenzku réttarfari,
hefir Tíminn aflað sér gagna um
málið og mun taka það til nánari
meðferðar innan skamms.
-----0----
Norskar umræður
um kjöttollsmnlið.
Hér fer á eftir í þýðingu grein,
sem birtist í norska bændablaðinu
„Nationen" 6. þ. m., í tilefni af um-
ræðum um kjöttollsmálið, sem orðið
liafa í því blaði:
„ „Nationen'* hefir við og við flutt
langar greinar um það stórkostlega
tjón, sem þjóðinni stafi af algjörlega
óþörfum kjötinnflutningi. Ég undir-
ritaður hefi árum saman haft umboð
fyrir Samband ísl. samvinnufélaga
í Reykjavík og haft með höndum
sölu á mestöllu íslenzku kjöti hér á
landi. Og mór virðast þessar grein-
ar svo einhliða og af svo lítilli
þekkingu ritaðar, að ég vildi gjarn-
an fá að gjöra nokkrar athuga-
semdir.
fslenzkt dilkakjöt er eftirsótt af
öllum almenningi vegna þess, hvað
það er sérstaklega gott. Lömbin
ganga undir allt sumarið á afrétt-
unum. Slátrun og söltun fer fram
undir eftirliti dýralækna. íslending-
ar gjöra fyrir sitt leyti allt til að
fullnægja kröfum norskra neytenda.
Norska rikið fær nú rúml. 33 kr. á
tunnu (112 kg.) í tolla o. fl. Við-
skiptajöfnuður Noregs og íslands er
okkur Norðmönnum mjög hagstæð-
ur, því að innflutningur Norðmanna
á vörum frá íslandi nemur að eins
V2 ”/3 á móti því, sem við seljum
íslendingum (hér er meðtalinn í
innfiutningnum frá íslandi lýsi og
fiskafurðir, sem eru fluttar aftur út
frá Noregi með drjúg-um hagnaði
fyrir Norðmenn).
Innflutningur á islenzku kjöti hef-
ir smátt og smátt minnkað síðan
íslendingar fóru að flytja kjöt til
Englands. Frystihús hafa verið
byggð í Rvík, Stykkishólmi, Sauð-
árkróki, Akureyri, Húsavík, Reyðar-
firði og víðar og nú er verið að
byggja fleiri, og stækka þau, sem
fyrir eru. íslendingum er ljóst, að
sauðfé fer fjölgandi í Noregi, og
þeir gjöra ráð fyrir, að markaður-
inn fari þverrandi. Verð það, sem
nú er á nýju kjöti, gjörir það að
verkum, að saltkjötið þolir ekki, að
lagt sé á það um 30 aurar í toll hér
á landi. íslendingar gjöra því allt,
sem þeir geta til þess að geta verið
óháðir norska markaðinum. Ef Norð-
menn hækka kjöttollinn, er það
sama og að banna innflutning, og
þannig munu íslendingar líta á.
þeir munu þá váfalaust leggja all-
mikið gjald á norskar vörur og e.
t. v. á norska flutninga, og Norð-
menn munu tapa gömlum og tryggð-
um viðskiptum.
Haldi sauðfé áfram að fjölga í
Noregi svo sem verið hefir á síð-
ustu árum, og ef við g'etum fram-
leitt vöru, sem öllum almenningi
fellur jafnvel og íslenzka dilkakjöt-
ið, þá mun íslenzka kjötið hverfa
af sjálfu sér af markaðinum. En
hitt verður að teljast örþrifaráð, að
grípa nú til dulklædds innflutnings-
banns, sem að öllum líkindum mun
stöðva viðskipti vor við ísland.
Innflytjendur og verzlunarmenn
yfirleitt munu, að því er mér virð-
ist, gjöra þjóðinni bjarnargreiða, ef
þeir í blindni ætla sér að fara að
ráðum þessa blaðs (Nationen).
Með virðingu.
‘ A/s. Norsk-isl. Handelskompani.
Franz Germeten.**
Jtað er eftirtektarvert, hvernig
norska blaðið tekur í grein hr. Ger-
meten. í athugasemd frá ritstjórn-
inni segir svo m. a.:
„Án þess að fara nánar inn á
hugleiðingar hr. Germeten um verzl-
unarpólitík, viljum vér taka það
fram, að vér höfum ekki fyrst og
fremst^ lagt íslenzkt saltkjöt í ein-
elti. Sannleikurinn er líka sá, að ís-
lenzkt saltkjöt stendur betur að vígi
en annað innflutt saltkjöt'*.
það sem blaðið segist sérstaklega
hafa lagt áherzlu á, er að innflutn-
ingur á ótolluðu hreindýrakjöti sé
til tjóns „bæði fyrir noi-ska fram-
leiðslu og sölu á íslenzku kjöti í
Noregi'*. þess vegna beri fyrst og
fremst að hætta að flytja hrein-
dýrakjötið inn ótollað eins og nú sé.
þess er vert að geta nú, að Mbl.
hefir oftar en einu sinni verið með
dylgjur i þá átt, að þeir, sem hafa
með höndum að sjá um markað fyr-
ir íslenzkt saltkjöt erlendis, hafi
haldið illa á því máli.
Án þess að frekar sé farið inn á
það mál, þykir rétt að minna Mbl.
á það, að það munu frekar vera
menn úr þess hóp en úr Framsókn-
arflokknum, sem ábyrgðina ættu að
bera á því, ef erfiðlega gengur um
markað fyrir saltkjötið. þetta má
Mbl. sjálft bezt vita, án þess að
lengra sé farið út í þá sálma.
----o-----
Norrænt æskulýðsmót. Noregs Ung-
domslag hefir boðið ÍJngmennafél.
íslands að taka þátt í „10. norder-
landske bygdeungdomsstemna", sem
haldin verður í Oslo 23.—27. júní
nú í sumar. Á mótinu verða
m. a. ræðuhöld, þjóðdansasýningar,
hljómleikar, skemmtiferðir, o. fl.
Ræðumenn verða m. a.: Hundseid
forsætisráðherra, Sven Moren, rit-
höfundur, frú Hulda Garborg og
Knut Liestöl prófessor. Ætlast er til
að þátttaka verði í móti þessu frá
æskulýðsfélögum um öll Norðurlönd.
þátttakendur fá 25% afslátt á far-
gjaldi fram og aftur, og 20% af
járnbrautarferðum í Noregi. Séð
verður fyrir gistingu og íæði í Oslo,
með mjög vægu verði og yfirleitt
greitt sem mest fyrir mótsgestum.
Sambandsstjóri U. M. F. í., Aðal-
steinn Sigmundsson, kennari i Reyk-
javík, gefur nánari upplýsingar um
mótið og sér þeim, er sækja það héð
an, fyrir skilríkjum.
Um heyskap og
heyverkun
Eftir Áma G. Eylands ráðunaut.
------ Nl.
Fjórða úrræðið er votheysverkun-
in og umbætur á henni. þessi hey-
v.erkun hefir verið notuð meira og
minna um hálfrar aldar skeið. það
hefir verið mikið um hana rætt og
ritað bæði til hvatningar og leið
beiningar, svo hún næði sem mestri
útbreiðslu. En þó hefir miðað hægt
í áttina, svo enn er það tiltölulega
lítill hluti bænda, sem notar þessu
aðferð að staðaldri, þótt það sé
nokkuð almennt, að bændur grípi til
hennar til reynslu í óþurkasumr-
um. Margir s.em byrja að nota hana
gefast upp við það og hætta aftur.
Hér virðist því skorta öryggi og
festu eða að einhvers sé áfátt til
þess að votheysgerðin verði fjöldaa-
um að því liði, sem hún er einstök-
um mönnum, sem mest iðka hanu.
og telja sig hafa hennar mikil not.
í raun og veru eru til fleiri mis-
munandi aðferðir við votheysgerð-
ina, fomar og nýjar. Sú aðferð, sera
við þekkjum bezt og hér er viðhöfð,
er byggð á því, að láta hitann í hey-
inu komast upp í um 50 gráður, við
þann hita á að fást góð og heppileg
gerð í heyið, gott vothey.
þjóðverjar nota mikið aðra aðferð,
þar sem með mjög ítarlegri sam-
þjöppun og útilokun lofts er komið
til leiðar að hitinn fer ekki hærra
en upp í 25 gráður. Með þessu móti
er talið að efnatapið verði langtum
minna en við venjulega votheysgerð
og að það fáist ágætlega vel verkað
vothey ef rétt er að farið.
Vatnsverkun votheys er ein að-
ferð eða frábragðin venjulegri vot-
heysgerð að því, að heyið er bleytt
með vatni. Amerikumenn liafa lengi
notað þetta ráð við votheysgerð í
sínum háu votheysturnum og Hol-
lendingar nota hið sama við vot-
heysgerð í ómerkilegum jarðgryfjum
og jafnvel við votheysgerð í stökk-
um á víðavangi. Hér á landi er
þessi aðferð kunn fyrir' forgöngu
Erasmusar Gíslasonar og hefir ver-
ið reynd á nokkrum stöðum með
allgóðum árangri.
Ein aðferðin sem reynd hefir ver-
ið, er hin svonefnda gerheysgerð.
Með því að hreinrækta heppil.ega
gerla og blanda í heyið um leið og
það er látið í gryfjuna, er stutt að
því að gerðin sem fæst í heyið
verði góð og heppileg. Hið sama á
sér stað þegar menn blanda mysu i
heyið, eins og ýmsir hafa gert og
reynst vel.
Loks má nefna þá aðferð, sem fyr-
ir fáum árum var mikið rætt um
en nú er orðið hljóðara um, hina
svonefndu rafmagnsverkun votheys.
Hún er með þeim hætti, að sterkur
rafstraumur er leiddur gegnum hey-
ið, þegar það er komið í gryfjuna
svo það hitnar upp í 50 gráður og
verkast þá svipað eins og venjulegt
velverkað vothey, en með minna
efnatapi, sökum þess að hitinn þarf
ekki að myndast af efnagerð og
efnum heysins sjálfs, en við þá
hitamyndun fer alltaf mikið af efn-
um forgörðum.
þótt engin af þessum aðferðum
hafi hingað til rutt sér svo alger-
lega til rúms, að hún þyki gallalaus,
er samt full ástæða til að vona, að
votheysgerðin eigi eftir að ná mjög
mikið aukinni útbreiðslu, svo hún
verði sjálfsagður liður í heyverkun
allra bænda. Sú von byggist meðal
annars á því, að á síðustu árum
hefir verið unnið meira en nokkru
sinni fyr að vísindalegum tilraun-
um með votheysverkun, t. d. vinna
þýzkir, finnskir og sænskir vísinda-
menn ötullega að því að rannsaka
votheysgerðina, og reyna á þeim
grundvelli að forma aðferðina, svo
hún verði bæði örugg og hagkvæm,
1 svo votheyið verði alltaf holt fóður,
og sem minnst tapist af næringar-
efnum við verkunina. það má telja
það alveg víst, að vísindamönnun-
um takist með rannsóknum sínum
að leggja grundvöll að umbótum á
v othey sv erkuni nni. Hið nýjasta á
þessu sviði er að nú hafa Finnar
lcomizt svo langt í tilraunum sín-
um, að þeir hafa sett fram einka-
leyfiskröfur viðvíkjandi votheysverk-
un, er þeir telja nýja aðferð og
.nefna A. I. V. votheysgerð eða hey-
vei'kun. Aðferðina kenna þeir við
þann mann, sem um margra ára
skeið hefir unið manna mest að
rannsóknum á þessu sviði, prófessor
Artturi I. Virtanen, forstöðumann
við efnarannsóknarstofur hins fræga
samvinnufélags, Valio í Helsingfors.
A. I. V. aðferðin byggist fyrst og
íremst á því, að sýra grasið jafnóð-
um og það er látið í gryfjuna, með
því að ýra yfir það vökva, sem ekki
er fullkunnugt um hvernig er sam-
settur, en talið er að sé aðallega
saltsýrublanda. Rannsóknir hafa
leitt í ljós að með því að sýra gras-
ið hæfilega mikið, er hægt að koma
i veg fyrir alla hitamyndun í hey-
inu og efnatap sem af hitanum
leiðir. Aðferðin minnir því mjög
mikið á það, er við súrsum ýmsar
matvörur, til þess að verja þær
skenamdum.
Við vanalega votheysgerð á sér
altaf stað mjög mikið efnatap, jafn-
vel þótt verkunin takist vel, er
talið að tapið nemi venjulega um
20—40%, og hið versta er, að það
eru hin dýrmætustu efni fóðursins
sem mest fara forgörðum, nefnilega
eggjahvítuefnin. Svipuð er útkoman
við venjulega þurheysverkun. Aftúr
á móti er efnatapið við A. I. V. hey-
verkun mjög lítið, jafnvel ekki nema
3—5%. það lætur því nærri að segja
megi að með þessari aðferð fáizt al-
gjör geymsla og varðveizla þeirra
efna, sem eru í grænu grasinu, sem
súrsað er, og að þau efni komi að
fullum notum þegar fóðrað er með
A. I. V. fóðri, eða með öðrum orð-
um, að maður fái hið sama fóður-
gildi út úr tóft að vetrinum eins og
i'éll af teignum þegar slegið var.
það er því ekki undarlegt þótt
þessi aðferð hafi vakið mjög mikla
eftirtekt. Finnar hafa þó ekki gert
hana kunna fyr en þeir töldu hana
fullreynda. Frumrannsóknum Vir-
tanen var lokið 1927. — 1931, þegar
hann setur fram hinar umræddu
einkaleyfiskröfur, er aðferðin notuð
á 10000 býlum í Finnlandi.
I raun og veru virðist ekki bera
að skoða þessa aðferð eingöngu sem
heyverknnaraðferð, jafnframt og
jafnvel framar, ber að skoða hana
sem aðferð til þess að framleiða
úrvalsfóður. Hún gerir mögulegt að
framleiða fóður er sé svo efnaríkt
og gott, að hægt sé að spara kjarn-
íóðurkaup við mjólkurframleiðslu
langt fram yfir það sem fært þykir
þegar fóðrað er aðallega með heyi
verkuðu á venjulegan hátt. — þann-
ig er þessu. lýst.
Finnar hafa gert mjög víðtækar
fóðrunax'tilraunir með A. I. v. fóð-
ur. það hefir sýnt sig, að jafnvel
þótt kúm væru gefin 40—45 kg. á
dag, hefir það ekki haft nein skað-
leg áhrif á heilsufar gripanna né
afurðir, þó er yfirleitt ráðlagt að
gefa fóðursalt (krít og sóda) með
A. I. V. fóðrinu, þegar mikið er
notað af því.
Ef treysta má þeim reyifslutölum
er birtar hafa verið viðvíkjandi
fóðrun með A. I. V. fóðri, og það
vii'ðist ekki ástæða til annars, er
reynzlan víða mjög glæsileg.
Eftii’fax’andi tölur eru fi’á stói’búi
í Finnlandi: Árið Áriö
1927-28 1930 - 31
Meðalársnyt kúnna 3378 kg. 3806 kg.
Fita I mjólkinni 3,7 0/o 4,0 0/o
Smjörmagn á kú 127 kg. 151,8 kg.
Fóðureiningar á kú 2494 2799
Af fóðrinu var fóður- bætir 32,8 0/0 12,5 0/o
Hey og hálmur 33,1 0/0 28,5 0/0
Fóðurrófur og kál 15,2 0/o 5.3 0/0
Beit 18,9 0/0 32,1 0/0
A. I. V. fóður 0 0/0 21,6 0/0
í þesu tilfelli sýna tölurnar stór-
aukið mjólkurmagn og smjörmagn
samhliða því sem fóðui’bætisgjöfin
er minnkuð mjög mikið, en kúnum
beitt meira en áður og þær fóðrað-
ar að nokkru leyti með A. I. V.
fóðri.
þær fi’egnir, sem fengnar eru af
þessai’i A. I. V. aðferð, benda yfir-
leitt til þess, að hún sé spor í átt-
ina fyrir mjólkux’framleiðendur og
aðra bændur, til þess að hjálpa sér
sjálfir, en það er nú að vei’ða kjör-
orð í heiminum meir en nokkru
sinni fyr. En hvað sem þvi líður,
hvort sem þessi finnska A. I. V.
heyverkun er eins mikilsverð eiirs
og Finnar vii’ðast sjálfir telja hana,
eða einhverjir gallar kunna að vera
á henni, sem rýri gildi hennar, er
hún þó áþi’eifanleg sönnun þess, að
vísindamönnunum muni lánast að
þi’eifa sig áfram að því marki að
gera votheysgei’ðina stórum aðgengi-
legri og öruggari en hún nú er. Er
því alveg óhætt að vænta nytsami’a
nýjunga á þessu sviði til léttis í
baráttunni við óþui’kana. Og senni-
legt er, að A. I. V. aðferðin reynist
þýðingaimikil hér á landi. í von
um að svo verði, hefir Samband ísl.
samvinnufélaga leitazt fyrir um
leyfi til þess að nota aðferðina hér
I