Tíminn - 21.05.1932, Blaðsíða 3

TÍMINN
81
Jarðabætur
J arðabótastyrkur á öllu landinu, fyrir jarðabætur mældar árið 1931.
árið 1931. Skýrsla sú er hér er prent- uð sýnir hve mikið héfir ver ið unnið að jarðabótum árið Fé- lög Jarða- bóta- menn Áburðarhús Túnrœkt og garðrækt Votheyshlöður Samtals Til búnfél, 5°/o Kr. Styrkur iarðyrkjum. Kr.
Dagsverk Kr. Dagsverk Kr. Dagsv. Kr. Dagsverk Kr.
1931, samkvæmt II. kafla
jarðræktarlaganna, og hve
mikill styrkur af ríkisfé hef- Gullbr.- og Kjósarsýsla og Rvik 13 310 7458 11187,00 51842 51842,00 6923 3461,50 66223 66490,50 3324,53 63165,97
ir verið veittur til þeirra. Borgarfjarðarsýsla 10 185 1336 2004,00 27421 27421,00 5762 2881,00 34519 32306,00 1615.30 30690,70
Þetta er nú 8. árið sem Mýrasýsla 8 184 699 1048,50 22079 22079,00 5384 2692,00 28162 25819,50 1290,98 24528,52
mælt er síðan jarðræktarlög- Snæfellsness- og Hnappadalss. 11 167 1658 2487,00 12079 12079,00 6105 3052,50 19842 17618,50 880,92 16737,58
in komu í gildi (1923), og Dalasýsla 9 119 1070 1605,00 7705 7705,00 2284 1142,00 11059 10452,00 522,60 9929,40
síðan hafa jarðabætur og jarð- Barðastrandarsýsla 11 142 120 180,00 10031 10031,00 10151 10211,00 510,55 9700,45
yrkja farið hraðvaxandi frá ísafjarðarsýsla 15 260 1920 2880,00 26366 26366,00 3181 1590,50 31467 30836,50 1541,82 29294,68
ári til árs, þannig að nú, Strandasýsla 7 123 1169 1753,50 7791 7791,00 2128 1064,00 11088 10608,50 530,42 10078.08
1931, er dagsverkatalan átta Húnavatnssýsla 15 344 1290 1935,00 35985 35985,00 4462 2231,00 41737 40151,00 2007,55 38143,45
sinnum hærri en hún var 1923. Skagafjarðarsýsla 15 427 1245 1867,50 69392 69392,00 5242 2621,00 75879 73880,50 3694,03 70186,47
í fyrsta skifti var veittur Eyjafjarðarsýsla 13 427 1462 2193,00 68532 68532,00 6727 3363,50 76721 74088,50 3704,43 70384,07
styrkur samkvæmt jarðrækt- Suður-Þingeyjarsýsla 14 347 1451 2176,50 30107 30107,00 4870 2435,00 36428 34718,50 1735,93 32982,57
arlögunum fyrir jarðabætur Norður-Þingeyjarsýsla 8 137 879 1318,50 10497 10497,00 2262 1131,00 13638 12946,50 647,32 12299,18
mældar 1924, þá Norður-Múlasýsla 12 200 681 1021,50 12492 12492,00 78 39,00 13251 13552,50 677,62 12874,88
kr. 133.000.40 Suður-^úlasýsla 16 197 160 240, C0 10488 10488,00 2144 1072,00 12792 11800,00 590.00 11210,00
en 1931 — 631.953.00 Austur-Skaftafellssýsla 6 133 821 1231,50 14483 14483,00 1284 642,00 16588 * 16356,50 817,82 15538,68
Skýrslur eru til um meg- Yestur-Skaftafellsýsla 7 116 977 1465,50 9959 9959,00 1164 582,00 12100 12006,50 600,32 11406.18
inhluta allra jarðabóta sem Vestmannaeyjasýsla 1 43 808 1212,00 6332 6332,00 7140 7544,00 377,20 7166,80
unnar hafa verið á landi hér Rangárvallasýsla 9 364 2432 3648,00 44058 44058,00 5153 2576,50 51643 50282,50 2514,13 47768,37
á 19. og 20. öld. Séu allar Árnessýsla 16 413 13472 20208,00 52636 52636,00 14879 7439,50 80987 80283,50 4014,18 76269,32

pcsðtii jttiutiuct/tui mtJbiitti tii
dagsverka og taldar saman Samtals 216 4638 41108 61662,00 530275 530275,00 80032 40016,00 651415 631953,00 31597,65 600355,35
fyrir viss timabil, verður
útkoman þessi:
Unnin dagsv.
Á 19. öldinni............. 765.000
Frá 1900—1920 .......... 2.008.000
— 1920—1930 ............ 3.271.000
Samtals: 6.044.000
Samkvæmt þessu hefir verið unn-
ið á síðasta áratugnum meira en
áður hefir verið framkvæmt. sam-
tals á 120 árum, samkvæmt þeim
skýrslum, er fyrir liggja.
þessar auknu framkvæmdir eiga
að miklu rót sína að rekja til þess
styrks, sem jarðræktarlögin heimila
að veittur sé úr ríkissjóði fyrir unn-
ar jarðabætur. þessi styrkur er að
visu lítill, eigi meira en 0,50 til 1,50
kr. fyrir hvert unnið dagsverk, sem
samkv. venjulegum kauptaxta síð-
ustu ára mun hafa kostað 10—13
krónur.
En þessi litla styrkveiting-, sem
veitt er sem viðurkenning til allra,
sem eitthvað framkvæma, jafnt
sveitabænda sem kaupstaða- og
þorpabúa, hefir hrundið af stað al-
mennum áhuga fyrir jarðabótum og
ræktun landsins, og þeim fjölgar ár-
lega, sem taka þátt í þessu starfi.
þetta sézt ljósast af því, að 1923
var tala jarðabótamanna aðeins 1926,
nú eru þeir 4638.
Árangurinn af þessu starfi er auð-
sær. Túnin hafa verið aukin og
sléttuð, sem nemur V® hluta. Marg-
ir matjurtagarðar hafa verið rækt-
aðir. Heyaflinn h.efir aultizt og
sömuleiðis Uppskeran af garðávöxt-
um enda þótt þeirn er vinna að
búnaði, hafi fækkað.
Framfarirnar og jarðyrkjuumbæt-
urnar hafa verið mismunandi í hin-
um ýmsu landshlutum, á síðasta
áratug. í fyrstu kvað mest að þeim
héruðum sem bezt voru á veg kom-
in. þau útveguðu sér fljótt nýtízku
jarðvinnzluverkfæri og vélar og fóru
að nota tilbúinn áburð og sáðyrkju.
í fyrstu nutu því þessi héruð mik-
ils hluta af jarðræktarstyrknum. En
þá er önnur héruð sáu hverju hér
fór fram, vöknuðu þau einnig- til
starfa, og nú hafa farið svo leikar,
að mörg af þeim héruðum, sem áð-
ur unnu lítið að jarðabótum, hafa
margfaldað sitt starf hlutfallslega
meira en hin, sem áður voru vel á
veg komin. Nú er því jafnara unn-
ið að jarðabótum um land allt en
áður.
Styrkurinn til jarðabóta stendur í
beinu hlutfalli við unnar jarðabæt-
ur. Með því að bera saman styrk-
veitinguna 1924 og 1931, er hægt að
sjá, hvað hún hefir margfaldast í
hinum ýmsu héruðum, en það er
nálega þetta:
Tífaldast hefir styrkurinn í þing-
eyjarsýslum og Árnessýslu.
Nífaldast í Barðastrandar- og
Austur-Skaftafellssýslu.
Áttfaldast í Borgarfjarðarsýslu.
Sexfaldast í Mýra-, Snæfellsness-
og Hnappadals- og Rangárvallasýsl-
um.
Fimmfaldast í Húnavatns-, Skaga-
fjarðar- og Vestur-Skaftafellssýslum.
Fjórfaldast í Eyjafjarðar- og ísa-
fjarðarsýslum.
prefaldast í Dala-, Stranda- og
Múlasýslum.
Tvöfaldast í Gullbr,- og Kjósar-
sýslu og Vestmannaeyjum.
Sé aftur athugað um hverjar
sýslur vinni mesta dagsverkatölu,
verður útkoman þessi, og er þá far-
ið eftir allri dagsverkatölu sem tek-
in er á jai'ðabótaskýrslur, en þær
jarðabætur heyra eigi allar undir
II. kafla jarðræktarlaganna, Útkom-
an er þessi: Dagsv.
Árnessýsla................ 100632
Skagafjarðarsýsla............' 81496
Gullbr.- og Iíjósarsýsla .. .. 80603
Eyjafjarðarsýsla.......... 79492
Ilangárvallasýsla......... 61635
Húnavatnssýsla............ 51496
Suður-þingeyjarsýsla...... 41959
Borgarfjarðarsýsla........ 38005
Mýrasýsla................. 36018
ísafjarðarsýsla........... 33640
Snæf.- og Hnappadalssýsla ... 25394
Norður-jlingeyjarsýsla.... 17966
Austur-Skaftafellssýsla .. .. 17518
Suðui'-Múlasýsla.......... 16436
Bai’ðastrandarsýsla....... 16037
Noi'ðui’-Múlasýsla........ 15556
Vestur-Skaftafellssýsla .. .. 15162
Strandasýsla.............. 13815
Dalasýsla................. 11829
Vestmannaeyjar............. 7515
Af framangi-eindu er ljóst, að al-
mennur áhugi fyrir jarðyrkju hefir
fyrst vaknað á síðustu árum. Sá á-
hugi þarf að glæðast og þróast.
Oll x’æktun er hér enn á byrjunar-
stigi, en menn eru að ná tökum á
því að bi’eyta óræktuðu landi i rækt-
að land og eygja hina miklu mögu-
leika, sem eni fyrir höndum. Hins-
vegar verður það að viðurkennast,
að eins og markaðsliorfur eru nú, er
nýyrkja og ræktun á flestum stöð-
um vai’t arðberandi. En hinsvegar
er í’æktun landsins lifsnauðsyn fyrir
framtíð hinnar íslenzku þjóðai’, bæði
frá menningai’legu og hagfræðilegu
sjónarmiði. þessvegna er skylda rík-
isins að styðja að aukinni í-æktun
eftir því sem möguleikar eru til.
þessvegna verða bændur aðeins að
styðja þá stjórnmálaflokka, sem
liafa þetta markmið á stefnuskrá
sinni. .
S. SigurSsson.
----O----
Siðustu iréttír
af Alþingi.
Frumvörpin um framlengingú laga
urn vei’ðtoll og gengisviðauka voru
til 2. umræðu í efri deild í gær.
Jón þoi’láksson lcvaddi sér þá
hljóðs og lýsti yfir því fyrir hönd í-
haldsflokksins, að með því að ekki
hefði enn fengizt sú lausn kjör-
dæmamálsins, sem íhaldsflokkui’inn
vildi una við, myndu allir flokks-
menn hans í efri deíld (6 þing-
menn) greiða atkvæði á móti fram-
lengingu þessara tekjuauka, og þar
sem afgreiðsla fjárlaganna yrði ó-
möguleg án þessara tekjustofna (um
2 milj. kr. tekjuhalli) myndi ihalds-
flokkui’inn einnig greiða atkvæði
gegn fjárlögunum.
Jón Baldvinsson lýsti þá yfir því,
að einnig hann myndi greiða at-
kvæði gegn áðurnefndum tekju-
frumvörpum.
Að þessum yfirlýsingum fram-
komnum, kvaddi foi’sætisráðherra
sér hljóðs og óskaði, að atlcvæða-
greiðslu yrði frestað og umrædd mál
tekin af dagskrá.
Var þá umræðum slitið og at-
kvæðagreiðslu frestað.
-----o-----
Frá í. S. í. í auglýsingu í. S. í.
um allsherjarmótið 17. júní n. k.
hafði fallið úr að geta um sund.
það fer fram við sundskálann í Ör-
firisey. Keppt verður í 100 st. sundi,
fi'jáls aðferð, 100 st. baksundi, 200
st. bringusundi og 4X50 m. flokka-
sundi, frjáls aðferð.
þjóðaratkvæði um bannmálið. Til-
laga um að skora á ríkisstjórnina
að láta fara fram þjóðaratkvæði
um bannlögin, er komin fram á Al-
þingi, flutt af Bergi Jónssyni, Ein-
ari Arnórssyni og Jóni Ólafssyni.
á landi. Hafa farið fram samninga-
umleitanir viðvíkjandi þessu, og
útlit fyrir, að málið verði þannig til
lykta leitt, að S. I. S. og Búnaðar-
félag íslands kaupi einkaleyfisrétt-
inn fyrir ísland og vinni saman að
reynslu og útbreiðslu aðferðarinnar.
Er það mjög í samræmi við það,
sem gerst hefir í Svíþjóð og Noregi,
þar hafa ýms félög bænda slegið
sér saman um kaup á aðferðinni,
en í Danmörku eru það tvö hluta-
félög, sem hafa tryggt sér einka-
leyfisréttinn.
Fimmta úrræðið og siðasta er ég
vil nefna, til þess að létta og’ tryggja
heyþurkunina, er vélþurkun, en það
er líka það úrræðið, sem margir
binda flestar og stærstar vonir við.
það hafa verið gerðar afar marg-
víslegar tilraunir með vélþurkun
heys og þeim tilraunum er alltaf
haldið áfram. Að nokkru leyti má
segja, að þetta sé komið af fyrsta
tilraunaskeiðinu, því það er þegar
völ á fleiri gerðum af heyþurkunar-
vélum og hér og þar út um heim
eru slíkar vélar starfræktar, t. d. í
Bandaríkjunum. í rauir og veru er
það mjög einfalt mál og augljóst,
að hægt sé að þurka hey á slíkan
hátt, hvort sem maður vildi fram-
kvæma þá þurkun í svo litlum stíl,
að þurka í potti yfir eldi á sama
hátt og æðardúnn er bakaður til
lireinsunar, eða maður vildi nota
stór og mikilvirk tæki, t. d. eins og
þurkunartækin í síldarmjölsverk-
smiðjunum. það eru i sjálfu sér
ekkert meiri örðugleikar á því að
þurka nýslegið gras við hita en
votan# síldarmjölsgraut nýkominn úr
pressunni, sem pressar úr honum
fituna. Nei, aðalvandinn liggur í því
að heyið þolir svo lítinn tilkostnað,
það er svo ódýr vara. þurkunar-
kostnaðurihn má ekki verða nema
svo afarlítill á kíló, svo þurkunin
borgi sig. það er þessi vandi, sem
engum hefir ennþá tekizt að leysa
svo í fullu lagi sé. þurkunin verð-
ur of dýr til þess að það borgi sig
að þurka venjulegt hey með þeim
heyþurkunarvélum sem smíðaðar
hafa verið. Hve viðurkennt þetta at-
riði er, sézt í raun og veru bezt af
því, að þeir tilrauna- og fræðimenn
erlendis, sem mest fást við þetta
spursmál, virðast alltaf miða til-
raunir sínar og tillögur við það, að
þurka eingöngu hey af sérstaklega
verðmætum fóðurjurtum, t. d. Lus-
erne, ungt smárahey, o. s. frv. það
er eins og þeir hugsi sér yfirleitt
ekki svo hátt að þurka venjulega
töðu. Er því ekki hægt að segja, að
það blási neitt byrlega til þess að
vélþurkunin geti komið að almenn-
um notum hér á landi. Að þessu
leyti virðist vélþurkunin því miður
fyrst um sinn vera bundin við þá
staðhætti, þar sem veður og jarð-
vegur leyfir að framleiða fóður af
sérstaklega verðmætum jurtum,
miklu verðmætara fóður en taðan
okkar er, svo ég tali ekki um út-
heyið.
Venjulega er sótzt eftir því, s.em
undirbúningi undir vélþurkunina, að
láta heyið þorna nokkuð í ljánni
eða í sltárunum áður en því er
safnað saman og ekið til vélanna.
þetta hefir afarmikla þýðingu fyrir
vélþurkunina. það er mikill munur
að vélþurka nýslegið gras þegar í
því eru 85% af vatni eða gras sem
hefir legið og þornað þangað til
vatnsmagnið í því er ekki orðið
meira en 60—65%. Lítilfjörleg úti-
þurkun áður en vélþurkunin hefst,
er mjög mikils virði fyrir fjárhags-
lega afkomu vélþurkunarinnar. En
það rýrir líka mjög mikið gildi vél-
þurkunarinnar sem úrslitavopns í
baráttunni við óþurkana, ef ekki er
liægt að halda þurkunarkostnaði
um innan hóflegra takmarka nema
heyið sé nokkuð farið að þorna áð-
ur en það er tekið til vélþurkunar.
Venjulega er einnig gert ráð fyr-
ir því við alla vélþurkun, að grasið
sé saxað í þar til gerðum vélum,
áður en það er þurkað. Söxunin er
með öllu vandhlaus en til þess að
framkvæma hana þarf vinnu og
töluvert mikilvirkar vélar og loks
aflgjafa. þetta er því töluvert kostn-
aðaratriði.
Kostnaðurinn við vélþurkunina
skiftist í fjóra aðalliði:
1. Stofnkostnað eða reritur og af-
borganir af honum.
2. Elduiiarkostnað, hvort sem not-
uð eru kol eða olía til þess að hita
loftið, sem notað er til að þurka
með.
3. Aflkostnað við að hreyfa vél-
arnar eða þá hluta þeirra, sem eru
á hreyfingu.
4. Vinnukostnað.
Ameríkumenn; sem hafa mesta
reynzlu á þessu sviði, telja að stofn-
kostnaðurinn sé frá tæpum 20 þús.
kr. til 220 þús. kr. og allur rekst-
urskostnaður þegar rentur og’ af-
borganir af stofnkos'tnaði eru tekn-
ar með, sé um 30—49 krónur á
smálest, eða kr. 3,00—4,90 á hver
100 kg. Sjálfan reksturskostnaðinn
telja þeir frá 85 aurum til kr. 3.66
á 100 kg. — að meðaltali um kr.
1.46 á 100 kg.
Sem got.t dæmi þess hvernig horf-
ir með vélþurkun í viðráðanlegum
stíl, má nefna danska vél, sem ný-
lega er komin fram á sjónarsviðið
og hefir verið reynd nokkuð. Stærð
hennar og gerð er að ýmsu leyti
meira miðuð við búnaðarhætti Norð-
urlandaþjóðarina, en hægt er að
segja um amerísku vélamar.
Vélin, sem er færanleg í tvennu
lagi, þurkunarsívalningurinn út af
fyrir sig og koksofninn, sem fram-
leiðir heita loftið í öðru lagi, er
talin kosta um 12.000 krónur. Vél
af þessari stærð á að geta þurkað
3—400 kg. á klukkustund, það er að
segja, hún á að geta skilað 3—400
kg. af fullþurru heyi á klst., ef gras-
ið sem í .hana er látið inniheldur
ekki yfir 60% vatn, eða með öðrum
orðum, er nær hálíþurt.
þurkunarkostnaðurinn fyrir 100 kg.
er talinn:
Eldsneyti (koks)............kr. 0.61
Hreyfiafl.......................— 0.49
Vextir og afborgun ...........— 1.22
Viðhald og endurbætur .. .. — 0.12
Alls kr. 2.44
VinnukostnaðurLnn við þurkunina
er fyrir utan þetta. En þessar tölur
eru miðaðar við að þurkaðir séu
1500 hestar i vélinni á ári og end-
ing hennar áætluð 10 ár. Er því
gert ráð fyrir að greiða þurfi ár-
lega kr. 600.00 í vexti af stofnkostn-
aði og kr. 1200 í afborgun.
Sérlega aðgengilegt virðist þetta
ckki vera. þótt vafalaust megi
vænta umbóta á þurkunarvélunum
og að nýjar gerðir muni koma fram,
mun ekki vera neinnar skjótrar
hjálpar að vænta úr þeirri átt fyrir
islenzka smábændur. En því hefi ég
dvalið við þetta, að ég veit, að mjög
margir gera sér alt of miklar vonir
um þessa hluti.Ýmsir eru að spreyta
sig á þvi að leggja drög til nýjunga
á þessu sviði og eru vongóðir um
góðan árangur, en eins og málið
horfir við, virðist ekki líklegt að
liér verði í bráð komið fram með
neitt, er skari fram úr því sem
stóru þjóðirnar hafa stofnað til, eða
að oss takizt að sigra þá örðugleika
á undan þeim, sem á því eru að
gera vélþurkun heys fyllilega not-
hæfa og hagnýta.
það er ljóst af því, sem nú hefir
verið drepið á, að því miður eru
engar Ííkur til þess, að bændum ber-
ist upp í hendurnar neitt allsherjar
úrræði, er geri þá óháða óþurkun-
um. En það er líka jafnvíst, að það
er framfara von á þessu sviði. Mögu-
leikana til aukinnar og ódýrari hey-
öflunar, auðveldari og öruggari nýt-
ingar, virðist mega draga saman og
skilgreina sem tvo aðalþætti:
1. Aukin og bætt ræktun, sérstak-
lega túnrækt, og þvi samfara, stór-
aukin notkun hestaverkfæra við
slútt, þurkun og heimfærslu heyj-
anna. í þessu er komið góðan á-
fanga áleiðis, en hið mesta er eftir
óunnið.
2. Stóraukin og bætt votheysgerð,
sennilega mest byggð á nýjum, full-
komnari og öruggari aðferðum e n
þeim, sem notaðar hafa verið fram
að þessu. Með þá hugsun í liuga má
segja, að flest slíkt sé í bernsku og
allt sé eftir óunnið.
þriðji þáttur möguleikanna, vél-
þurkunin, virðist mér liggja fjær,
svo _það liorfi óvænlega með að sá
möguleiki samrýmist núverandi bún-
aðarháttum vorum. Við megum
hinsvegar elcki tapa þeim mögu-
leika úr sýn, en fylgjast vel með
því sem gerist á því sviði, en eins
og málið horfir nú við tel ég rétt
að leggja aðaláherzluna á hin tvö
fyrnefndu atriði og allt sem að þeim
lýtur og láta ekki fjarlægari vonir
um vélþurkun draga neitt úr vilja
né viðleitni að gera það sem liægt
er og miðar í áttina að létta okkur
baráttuna við óþurkana, og afleið-
ingar þeirra, hröktu og óhollu hey-
in, fénaðarkvillana og afurðarým-
unina. ])ótt oss takizt ekki að hlaupa
strax í hæsta haft, mun hvert spor
sem stigið er til meiri ræktunar-
menningar, miða í rétta og raun-
góða átt.