Tíminn - 10.06.1933, Blaðsíða 1

„Reyn$!u-ár“
Alþekkt íslenzkt skáld spáði því
í áramótaljóði í fyrra, að árið
1932 myndi verða „reynsluár“.
Sú spá er fram komin. Fyrir alla
umbótamenn landsins og þó sér-
staklega í sveitunum, hefir árið
1932 og það, sem af er þessu
ári, verið „reynsluár".
Kreppan — verðfall og sölu-
tregða íslenzkra afurða — hefir
lagst með lamandi þunga á allt
framkvæmdalíf í landinu. Vegs-
ummerkin blasa við hvarvetna. í
sveitunum nýræktuð tún og plægð
lönd, sem vantar áburð — ítr-
asta sjálfsafneitun fólksins og
sparnaður brýnustu lífsnauðsynja,
þorrin greiðslugeta bændastétt-
arinnar, eins og fram kemur í
hinum opinberu skýrslum. Og við
sjávarsíðuna hefir kreppan herj-
að í sinni venjulegu mynd meðal
hinna eignalausu verkamanna:
atvinnuleysinu.
Það er von, að þeim mönnum
verði þungt fyrir brjósti, sem
þannig hafa séð grasið hætta að
spretta á miðju sumri. Kreppan
hefir veitt allri verklegri umbóta-
starfsemi í landinu þungt áfall í
bili. Hitt efast fáir um, að góð-
ærið komi aftur í einhverri mynd.
En kreppan er andlega seigdrep-
andi eins og vetrarharðindin.
Hvorttveggja verkar á lífsgleði,
bjartsýni og manndóm í hugsun
eins og eitrað andrúmsloft á ó-
spillt brjóst. En vonleysi hjá um-
bótamönnum landsins er ávinn-
ingur fyrir íhaldsstefnur — í
framkvæmdum og hugsunarhætti.
En umbótamenn landsins hafa
orðið fyrir „reynslu" á fleiri
sviðum. Þeir hafa orðið að „horfa
upp á“ það, hvernig rás viðburð-
anna knúði fram óvænt pólitísk
ótíðindi og óeðlilega truflun jafn-
vægisins á stjórnmálasviðinu. Þá
„reynslu“ er skylt að rifja upp í
blaði Framsóknarmanna nú, þeg-
ar þingi er lokið, svo eftirminni-
lega sem það varð, og nýjar
kosningar standa fyrir dyrum.
Þegar samsteypustjórnin var
mynduð á Alþingi, var svo að orði
komizt í þessu blaði, að þetta
samstarf milli þingmanna úr
óskyldum flokkum væri frá sjón-
armiði Framsóknarmaxma „póli-
tísk neyðarráðstöfun gagnvart
misbeitingu neitunarvaldsins á
Alþingi“.
Rök þau, sem Tíminn þá taldi
m. a. mæla móti myndun sam-
steypustjórnar voru orðuð svo hér
í blaðinu 11. júní 1932:
„Samsteypustjórnir mjög andstæðra
flokka eru svo að segja fordæmalaus-
ar. Gallinn við það fyrirkomulag er
sá, að menn með andstæðar skoðan-
ir á úrlausnarefnum, geta elcki leyst
þau í eindrægni. Eftir því sem meiru
munar í skoðunum verða viðfangs-
'efnin færri, sem hægt er að leysa".
Og ennfremur (4. júní):
„En það vill Tíminn taka fram,
að hann væntir ekki og hefir aldrei
vænst neinnar varanlegrar samvinnu
um þjóðmálin af hálfu Framsóknar-
flokksins við lhaldsflokkinn . — —
Það þarf ekki orðum að því að
eyða, að þetta samstarf, sem
stofnað var til á Alþingi fyrir
rúmu ári síðan hafi vakið al-
menna undrun. Enda var þetta
samstarf í mesta máta óeðlilegt,
þótt svo færi sem raun varð á.
Framsóknarflokkurinn hefir í 17
ár í verki og í augum meginhluta
þjóðarinnar verið höfuðumbóta-
flokkur landsins. í flokki Fram-
j sóknarmanna hefir verið aðal-
. vígi frjálslyndis og mannúðlegrar
löggjafar. í þeim flokki einum
bjó andstöðukrafturinn gagnvart
fésterku íhaldi kaupstaðanna. I
flokki Framsóknarmanna hefir
því úrval hinnar uppvaxandi kyn-
slóðar, fundið ákjósanlegastan
vettvang í baráttunni fyrir batn-
andi þjóðfélagi.
Fyrir slíkan flokk hlaut eitt
ár, þótt ekki væri meira í, ein-
hverskonar sambúð við íhaldið að
verða þungbært „reynsluár“ og
hefir líka orðið það.
Með boðun nýrra kosninga er
þetta „reynsluár" á enda. Með
endurminningar „reynslunnar“
göngum við Framsóknarmenn út í
haráttuna. Við göngum út í bar-
áttuna með þær endurminningar,
sem ferskastar eru um úi'slit kjör-
dæmamálsins og um fall hinna
réttlátustu tekjufrumvarpa, aukna
tolla á lífsnauðsynjar erfiðisfólks-
ins í landinu í staðinn fyrir skatta
á há laun og miklar eignir. Og
við göngum út í baráttuna með
endui-minninguna um það, hvem-
ig neyðarráðstöfunin frá í fyrra
hefir lamað að meira og minna
leyti allt flokksstarf Framsóknar-
manna á Alþingi, en gefið okkur
Framsóknarmönnum í aðra hönd
yfirlýsingarnar í íhaldsblöðunum
um að hluti af þingmönnum
Framsóknarflokksins hafi svikið
hugsjónir sínar, flokksstefnu og
fyrri samstarfsmenn og „bætt ráð
sitt“ eins og kallað er á máli
þeirra blaða. Við göngum út í
baráttuna með tekjuhallafjárlög“,
af því að íhaldið hefir neitað,
þrátt fyrir samstarfið og „lausn“
kjördæmamálsins að sjá ríkis-
sjóðnum fyrir nauðsynlegum
tekjum. Og kóróna er það hins
pólitíska samstarfs) er hinn
dæmdi og „hraðsýknaði“ ráðherra
siglir nú úr höfn með löggjöf
„friðarársins", til konunglegrar
staðfestingar.
Það er margra manna trú, að
nú séu framundan batnandi tím-
ar í atvinnuvegum og fjárhag,
samfara hækkandi verðlagi í
heiminum.
En hvað er framundan í ís-
lenzkum stjórnmálum nú eftir
næstu kosningar, sem þar fara á
eftir, ef stjórnarskrárbreytingin
verður samþykkt?
Verður það nýtt „reynsluár“
fyrir umbótastefnuna í landinu,
á sama hátt eða annan en hið
síðasta?
Enginn veit um það.
En geigvænlegar blikur eru nú
á hinum pólitíska himni og fullr-
ar aðgæzlu þörf.
Ofbeldisstefnur þær, sem lagt
hafa nú lýðræðið í rústir í ýms-
um löndum Norðurálfunnar, eru
að halda innreið sína í þetta land.
Um kommúnismann má það að
vísu segja, að ekki stafi af hon-
um yfirvofandi hætta, þar sem
hann á hér sýnilega rýran jarð-
veg og enginn hinna stærri flokka
kærir sig um að taka hann undir
vernd sína.
En um hinn flokk ofbeldismann-
anna, nazistana, gegnir að því er
virðist nokkuð öðru máli. Því að
fjölmennasti stjórnmálaflokkur
landsins, íhaldsflokkurinn, hefir
nú síðustu dagana, tekið þessa
óaldarsveit að sér sem skjólstæð-
ing og látið verja hana í blöðum
sínum.
í sorpblöðum sínum og á götu-
fundum eru nú þessir menn látnir
ausa persónulegu níði og stað-
lausum ósannindum á andstæð-
llÖg'
um Kreppulánasjóð.
1. gr.
Á tímabilinu frá 1. júlí 1933 til
31. tles. 1942 leggur ríkissjóður fram
allt að 2,5 milj. kr. til sérstakrar
lánsstofnunar, er nefnist Kreppu-
lánasjóður. Skulu árlegar vaxta-
greiðslur Búnaðarbanka íslands, þar
með taldar vaxtagreiðslur Bæktunai’-
sjóðs og veðdeildar bankans, ganga
upp i ofannefnt framlag ríkissjóðs,
sem er vaxtalaust stofnfé Kreppulána-
sjóðs.
2. gr.
Tii viðbótar ofangreindu stofnfé
skal útvega Kreppulánasjóði starfs-
fé með útgáfu handhafaskuldabréfa.
Skulu þau gefin út af stjórn sjóðs-
ins, og má fjárhæð þeirra nema allt
að 9 milj. kr. Trygging fyrir skulda-
bréfunum skal vera:
1. Stofnfé sjóðsins.
2. Skuldabréf þau, er sjóðurinn fær
frá lántakendum.
3. Ábyrgð rikissjóðs.
Vextir af bréfunum skulu vera
4,5% á ári. þau skulu gefin út í ein-
um flokki, og skal innleysa eigi
minna en i/40 hluta þeirra á ári
hverju, í fyrsta sinn 1935. Fjármála-
ráðherra gefur fyriimæli um sjóðinn,
og skal þar nánar kveðið á um gerð
bréfanna, fjárhæð þeirra, greiðslu
vaxta, innlausn þeirra og annað, er
þurfa þykir.
Færi svo, að reiðufé Kreppulána-
sjóðs reyndist eigi nægjanlegt til að
greiða skuldbindingar hans, skal
ríkissjóður leggja fram það, sem á
vantar, og skulu þá þau framlög
síðar endurgreiðast af eignum sjóðs-
ins, ef þær hrökkva til.
3. gr.
Skuldabréf Kreppulánasjóðs skulu
með nafnverði vera gildur gjaldeyrir
til greiðslu á skuldum eldri en frá
1. jan. 1933, að svo miklu leyti sem
þær eru ekki tryggðar með fasteigna-
veði eða handveði, svo sem nánar
cr fyrir mælt í lögum þessum. Sama
giidir um greiðslu á víxlum, sem
gefnir hafa verið út eftir 1. jan. 1933,
ef skuldin upphaflega hefir verið
stofnuð fyrir þann tíma.
4. gr.
Fé sjóðsins skal v&rið til lánveit-
inga handa bændum og öðrum, er
inga íhaldsins, jafnframt því
sem hafðar eru í frammi hótanir
um pólitíska afarkosti og mis-
þyrmingar.
Því hafði verið trúað af mörg-
um, að forystumenn íhaldsflokks-
ins myndu aldrei ganga svo langt
að taka í þjónustu sína stjóm-
málastefnu, sem í öðrum löndum
hefir rutt sér til valda með líkam-
legu ofbeldi. En það mun sjást
á framboðunum eftir nokkra
daga, hver hugur nú er í þessu
efni.
Fari svo, að íhaldið hér taki
upp hina „þjóðlegu byltingarað-
ferð“ Nazistanna þýzku eða eitt-
hvað álíka, mega allir frjálslyndir
menn vita, hvaða „reynslu“ þeir
eiga í vændum, ef ,,tækifærið“
gefst. Og það mættu ýmsir þeir
menn athuga, sem nú nefna það
„ófrið“, ef stjórmnálamenn leggja
skorinort til opinberra mála. Því
að það mega menn víta, að ef
stórir stjórnmálaflokkar taka upp
opinbert dekur við erlendan
hryðjuverkahugsunarhátt, geta
gerzt hin voveiflegustu tíðindi,
einnig á þessu landi, þar sem eigi
hefir þekkst blóðug barátta í
margar aldir.
-----o----
reka landbúnað sem aðalatvinnuveg,
með þeim nánari skilyrðum, er í
lögum þessum greinir. Ennfremur er
heimilt að lána fé úr sjóðnum ábú-
endum smábýla við kaupstaði og
kauptún, enda sé um stærð býlis full-
nægt ákvæðum 57. gr. laga nr. 31
1929.
Lán og greiðslur úr sjóðnum fara
fram sumpart í reiðufé, sumpart í
skuldabréfum Kreppulánasjóðs, eftir
nánnri ákvörðun stjórnar sjóðsins.
. 5. gr.
Skilyrði fyrir lánveitingum úr
sjóðnum eru þessi:
1. Aö umsækjandi reki landbúnað
sem aðalatvinnuveg.
2. Að hann hafi þann bústofn, sem
ab áliti sjóðsstjórnarinnar er nægileg-
ur til framfærslu fjölskyidu hans
samHliða öðrum tekjuvonum.
3. Að skuldir hans í hlutfalli við
eignir séu svo miklar, að sjóðsstjórn-
in telji honum ókleift að standa við
skuldbindingar sínar eða reka bú
sitt á heilbrigðum grundvelli. Við
mat á því skal tekið sérstakt tillit til,
hvort eignirnar eru arðberandi eða
óarðbærar (t. d. hús á jörðu).
4. Að umsækjandi að dómi sjóðs-
stjórnarinnar sé vel hæfur til að reka
landbúnað.
5. Að hann geti sett þá tryggingu
fyrir láninu, er sjóðsstjórnin tekur
gilda, enda séu lán þessi ásamt
skuldum þeim, sem samið er um
samkvæmt 12. gr., forgangsskuldir
næst á eftir þeim forgangskröfum,
sem nú eru í lögum.
C. Að hann geti að dómi sjóðs-
stjórnarirmar staðið undir árlegum
greiðslum af lánum sínum, er hann
hefir fengið stuðning samkvæmt lög-
um þessum, samhliða heilbrigðum
búrekstri.
6. gr.
Til aðstoðar sjóðsstjórninni um að
afla gagna til ákvarðana um lánveit-
ingar skal skipa þriggja manna
nefnd i hverri sýslu. Skal einn skip-
aður af sjóðsstjórninni, annar af hlut-
aðeigandi sýslunefnd, en atvinnu-
málaráðherra skipar formann nefnd-
arinnar.
Sýslunefnd ákveður, hver skuli
vera þóknun til nefndarmanna fyrir
störf þeirra. Skal greiða til livers 5
kr. á dag upp í dagkaup og ferða-
kostnað úr Kreppulánasjóði, en sýslu-
sjóður skal greiða þann kostnað, er
verður fram yfir það.
7. gr.
Umsóknir um lán úr Kreppulána-
sjóði, stílaðar til sjóðstjórnarinnar,
skulu sendar hlutaðeigandi héraðs-
nefnd, sem afgreiðir þær þegar til
sjóðsstjórnarinnar með rökstuddri
umsögn um, hvort hún telji, að um-
sækjendur geti komið til greina um
lánveiting. Ennfremur skal héraðs-
nefnd útvega og senda sjóðsstjóminni
cftirfarandi gögn svo fljótt sem verða
má:
1. Sundurliðaða skrá um eignir lán-
lieiðanda og mat héraðsnefndar á
þeim, byggt á síðasta skattaframtali.
Sé þar nákvæmlega fram tekið,.
hverjar fasteignir hans eru, hve mik-
ið hann á af hverri tegund búpen-
ings, vélar og verkfæri, kröfur á aðra
og annað, sem máli skiptir.
2. Sundurliðaða skrá yfir lánar-
drottna lánbeiðanda, og skal þar
greina skuldarupphæð, hvort skuld er
tryggð með veði eða ábyrgð, og hver
tryggingin er, gjalddaga, afborgunar-
skilmála, greiðslukjör o. fl.
3. Sundurliðaða skrá yfir ábyrgðir
lánbeiðanda, og skal þar greina,
hverjar aðrar tryggingar eru fyrir
ábyrgðai'skuldunum, og þess getið,
hverjar líkur eru fyrir, að ábyrgðirn-
ar falli á lánbeiðanda.
4. Vottorð hreppstjóra um, hve lengi
lánbeiðandi hefir rekið búskap, og
hvar.
5. Drengskaparyfirlýsing lánbeið-
anda um, að allar upplýsingar séu
gefnar eftir beztu vitund.
27. blað.
.. ...........*—---- -.........-—-•
6. Rökstutt álit héraðsnefndar um
aðstöðu iánbeiðanda til búreksturs,
þar á meðal fjölskyldustærð og fram-
færingatölu, fólksafla og afkomu-
möguleika. /
7. Upplýsingar um aðstöðu til
markaðs fyrir búsafurðir hans og uin
hlunnindi.
8. Álit liéraðsnefndar um það, und-
ir hve háum greiðslum vaxta og af-
borgana lánbeiðanda sé unnt að
standa, samhliða lífvænlegum bú-
rekstri.
9. Aðrar upplýsingar, sem sjóðs-
stjórnin kann að óska eftir.
8. gr.
þegar eftir að sjóðsstjórnin liefir
fengið tillögur liéraðsnefndar tekur
hún ákvörðun um það, hvort lán-
beiðandi geti komið til greina við
lánveiting. Skal hún þá láta birta
þrisvar i Lögbirtingablaðinu áskorun
til allra þeirra, sem fjárkröfur eiga á
lánbciðanda, þar með taldar ábyrgðir,
um að lýsa kröfum sínum fyrir
stjórn sjóðsins, með sex vikna fyrir-
vara frá síðustu birtingu auglýsing-
ar. Skal í auglýsingunni tekið fram,
að allar ótryggðar kröfur falli niður
ógildar, ef þeim er ekki lýst innan
hins tiltekna frests. Ef skuldareig-
andi, sem eigi hefir lýst viðurkenndri
kröfu innan liins tiltekna frests, síð-
ar meðan á samningaumleitunum
stendur færir líkur fyrir, að hann
liafi eigi átt kost á að sjá auglýsing-
una, syo sem vegna fjarveru, sjúk-
dóms o. s. frv., er sjóðsstjórninni þó
heimilt að taka kröfu hans til greina.
Að öðru leyti falla niður þær kröfur,
s.em eigi er lýst innan hins tiltekna
frests. Sé ekki lýst öllum þeim kröf-
um, sem taldar eru fram samkvæmt
6. kr. 2. lið, skal sjóðsstjómin sann-
prófa, hvort framtalið er rétt.
9. gr.
Að liðnum innköllunarfresti skal
sjóðsstjórnin svo fljótt sem því verð-
ur við komið taka ákvörðun um,
hvort liún telur fært að veita lán-
beiðanda lán úr Kreppulánasjóði.
Telji hún, að umsækjandi geti eigi
kornið til greina, skal honum þegar
í stað tilkynnt það, annaðhvort bréf-
lega eða með símslceyti.
10. gr.
Nú telur stjórn Kreppulánasjóðs, að
umsækjandi uppfylli þau skilyrði,
sem lög þessi setja fyrir lánveiting-
um úr sjóðnum, og skal hún þá svo
fljótt sem auðið er semja frumvarp
til skuldaskila fyrir hann, ef hún
telur að hann þurfi að fá eftirgjöf
á skuldum. I frumvarpi skulu taldar
sér í floklci þær skuldir, er samningn-
um er eigi ætlað að ná til, og getið
trygginga fyrir þeim, og i öðrum
flokki þær skuldir, sem ætlazt er til,
að samið sé um. þá skal og skil-
merkilega getið, hve háan hundraðs-
hluta skuldunaut er ætlað að greiða
af skuldum þeim, er samningar ná
til.
11. 'gr.
þegar eftir að samningsfrumvarp
það, sem í 9. gr. getur, er fullsamið,
skal sjóðsstjórnin með ábyrgðarbréfi
eða símskeyti tilkynna það öllum
þeim lánardrottnum, er kröfu hafa
lýst i búið, og boða þá á fund með
hæfilegum fyrirvara. Samtímis skal
skuldunaut sjálfum tilkynnt efni
samningsins, og skal hann innan
fimm daga frá því tilkynning barst
honum í héndur segja til um, hvort
hann treystist til að ganga að hon-
um. Sé svar neitandi, skal fundar-
boð afturkallað í tæka tíð. þangað
tii fundurinn er haldinn skal fruin-
varp eða staðfest afrit af því liggja
skuldheimtumönnum til sýnis í skrif-
stofu sjóðsins.
12. gr.
Á skuldheimtumannafundi þeim, er
í 10. grein getur, skal sjóðsstjórnin
leggja fram samningsfrúmvarp, svo
og nákvæman efnahagsreikiting
é