Tíminn - 17.06.1933, Blaðsíða 2

100
TÍMINN
,,/eynslu" síðasta árs ganga
Frarasóknarmenn samtaka í öllum
kjördæmum til þessara kosninga.
Þeir hafa heldur eigi gleymt því
gamla kjörorði, að „allt er betra
en íhaldið". Skipulag og samvinna
í flokknum er nú, eftir flokks-
þingið í vetur, betur tryggt en
nokkru sinni fyr. Og sveitakjör-
dæmin munu við kjörborðið gefa
íhaldsfulltrúunum það sanngjarna
ráð, að verða brott úr þeim stól-
um, sem sveitakjósendur hingað
til hafa lagt þeim til á Alþingi.
Uppbótarþingsætin ættu að vera
sæmileg þóknun fyrir þá elju, sem
yfirstéttin í Reykjavík og vika-
piltar hennar hafa lagt í það að
reyna að eyðileggja áhrif sveita-
kjördæmanna á löggjöf landsins.
Á 3. flokksþingi Framsóknar-
manna, sem háð var síðastliðinn
Hæstaréttardómur er nú loks geng-
inn í hinu umtalaða „Belgaum“-máli
eftir að rétturinn er búinn að hafa
málið á fjórða ár til meðferöar. Er
þessi dráttur málsins einn út af fyr-
ir sig algjörlega áverjandi, og myndi
annuö eins tæplega geta átt sér stað
í nokkru öðru landi Norðurálfunnar.
Enda er það vitanlegt, af hverju
þessi langi dráttur stafar og að þær
ástæður eru allt annað en glæsilegar
fyrir réttaröryggið í þessu landi, því
að þessi óhæfilega langi dráttur hefir
verið notaður til þess fyrst og fremst
að ófrægja skipherrann á varðskip-
inu, sem hér á hlut að máli og flæma
hann frá starfi. Er framkoma dóms-
málastjórnarinnar gagnvart þessum
ötulasta og skylduræknasta starfs-
manni landhelgisgæzlunnar algjör-
lega fordæmalaust gerræði. Eins og
kunnugt er, er nú liðið meira en
ár síðan skipherranum var vikið frá
starfi, á grundvelli kæru, sem verj-
andi hins ákærða skipstjóra og með-
eigandi i togaranum sendi dóms-
málaráðuneytinu. En þrátt íyrir it-
rekaðar bréflegar krttfur hefir skip-
herrann ekki fengið málið útkljáð,
og getur meiningin ekki verið önnur
en sú, að hafa, ef unnt væri, áhrif á
úrslit umrædds togaramáls og hindra
þann manninn frá starfi, sem allra
lengst, sem landhelgisbrjótum hefir
staðið mest ógn af árum saman.
Togarinn „Belgaum" var tekinn
við Snæfellsnes i7. marz 1930, með
vörpuna úti. — þegar varðskipið
varð togarans vart, gaf það hon-
um þegar stöðvunarmerki, með
því að auðsætt þótti, að hann væri
að veiðum innan landhelgislínu. En
í stað þass að nema staðar, sneri
togarinn þegar frá landi og stefndi
til hafs. Á útsiglinguna horfðu yfir-
menn varðskipsins og maður, sem
stóð við fallbyssu skipsins. þegar að-
vöruninni var ekki sinnt, skaut varð-
skipið hverju aðvörunarskotinu eftir
annað rétt í námunda við togarann
þangað til hann að lokum var stöðv-
aður. ■ Staður togarans, þar sem
hann loks nam staðar, var síðan á-
kveðinn af varðskipinu. Togarinn
var á reki, og voru gerðar þrjár
mœlingar frá varðskipinu. Sýndi
fyrsta mælingin togarann 0,2 sjó-
mílur innan landhelgi, en síðari
mælingamar rétt um línuna eða
aðeins fyrir utan hana.
Skipstjóri togarans neitaði i rétt-
inum að hafa verið í landhelgi og
bar fyrir sig sínar eigin miðanir,
sem hann kvaðst hafa gert ásamt
stýrimanni sínum, en þeir eru vitan-
lega báðir mælingafróðir. þegar þess-
ara miðana var krafizt í réttinum,
lagði stýrimaðurinn þær fram, en
svo undarlega brá þá við, að jafn-
vel þessar miðanir, sem gerðar voru
á togaranum, sýndu stað hans, þeg-
ar nánar var athugað, innan við
landholgislínuna. Lá þannig fyrir
þegar á fyrsta stigi málsins óve-
fengjanleg játning frá skipstjóra og
stýrimanni togarans sjálfs um, að
þeir hefðu verið í landhelginni, og
var miðun þeirra í fullu samræmi
við mælingar skipherrans á Ægi.
Skipstjórinn á Belgaum var svo í
lögregluréttinum dæmdur til sektar
fyrir fullframið landhelgisbrot. (Áður
hafði hann tvisvar verið sektaður
vetur kom samhuga vilji flokks-
mannanna víðsvegar að af land-
inu fram í eftirfarandi yfirlýs-
ingu um viðhorfið til íhaldsflokks-
ins, sem samþykkt var í einu
hljóði hinn 11. apríl s. 1.:
„Flokksþingið er þeirrar skoð-
unar, að yfirleitt verði að telja
óaðgengilegt og geti verið hættu-
legt fyrir umbótaflokk með
stefnuskrá eins og Framsóknar-
flokksins að vinna með íhalds-
flokki að stjórn landsins“.
Með skírskotun til þessarar
yfirlýsingar og með tilliti til
þeirra staðreynda, sem raktar eru
hér að framan, munu sveitakjör-
dæmin, þar sem samtök Fram-
sóknarmanna hafa vaxið ár frá
ári, afgreiða frambjóðendur
íhaldsflokksins í kosningunum 16.
júlí næstkomanda.
fyrir ólöglegan umbúnað veiðarfæra).
Dómurinn er byggður á mælingum
varðskipsins eins og þær lágu fyrir
með tilvísun til mælinganna á tog-
aranum sjálfum og með tilliti til
þess, að togarinn hefði samkvæmt
eiðsvörnum framburði þriggja manna
togað frá landi, eftir að hann fékk
i'yrstu áðvörunina og þangað til
staðurinn var ákveðinn, þar sem
hann loks nam staðar á útleið. Er
það og venja verstu landhelgisbrjóta
að. sigla tit hafs, þegar þeir verða
varðskipa varir, til þess að staður
þeirra verði mældur sem fjarst
Iandi, og á varðskipunum er því
jafnan gefinn ítarlegur gaumur að
stefnu togarans og útsiglingartíma,
og svo var einnig í þessu máli. Enda
hefir það verið undantekningarlaus
venja í dómum, eins og sjálfsagt er,
að taka tillit til þessa atriðis, og
liggja fyrir um það margir hæsta-
réttardómar i málum erlendra togara.
Málinu var þvínæst áfrýjað til
hæstaréttar. Á því stigi málsins
kemur til sögunnai' Páll Halldórs-
son skólastjóri Stýrimannaskólans
og frændi hins ákærða skipstjóra
og telur sig þá sanna, að mæling-
arnar séu allar rangar (einnig þær
sem gerðar voru á togaranum!) og
að Belgaum hafi ekki verið í land-
helgi. það skal tekið fram, að Páll
vann þetta verk sitt fyrir beiðni
verjandans, meðeiganda skipsins, en
var ekki til þess kvaddur af réttin-
um. Samkvæmt úrskurði hæstarétt-
ar voru svo útnefndir þrír menn
til að rannsaka staðinn og mæling-
arnar, þeir þorkell þorkelsson for-
stöðumaður Veðurstofunnar, Guð-
mundur Kristjánsson kennari við
Stýrimannaskólann og Brynjólfur
Stefánsson skrifstofustjóri hjá Sjó-
vátryggingafélagi íslands. Er þar
skemmst frá að segja, að niðurstaða
þessara dómkvöddu manna kollvarp-
aði gersamlega kenningum Páls um
staðarákvörðunina. Töldu þeir, að
staðurinn, þar sein togarinn loks
stansaði á útleið geti verið á svæð-
inu frá 190 metrum fyrir innan línu
til 600 metra fyrir utan. En Páll
hafði talið, að sumar mælingarnar
sýndu skipið 0,86 úr mílu fyrir utan
landhelgina.
Skrifaði þá Páll nýtt vamarskjal,
sem hann lagði fyrir hæstarétt með
löngum reiðilestri um hina dóm-
kvöddu menn. En upp úr þessu byrj-
uðu ofsóknimar gegn skipherra varð-
skipsins og útúrsnúningur úr bók-
um varðskipsins. það mál hefir áð-
ur verið rækilega upplýst hér í blað-
inu og þeim upplýsingum aldrei
mótmælt af neinum opinberlega.
í hæstarétti er nú hinn ákærði
skipstjóri sýknaður eftir rúmlega
þriggja ára undirbúning, með> þeim
umbúnaði, sem lýst er hér að fram-
an.
Og hvernig eru svo forsendur rétt-
arins fyrir þessum hneykslanlega
sýknudómi?
Páll Halldórsson, aðstoðarmaður
hins ákærða við málsvörnina, er að-
alheimild réttarins er ekki hinir
dómkvttddu menn. Á hans umsögn-
um er sýknun byggð.
I forsendum eru tínd upp lið fyrir
lið kæruatriði verjandans gagnvart
Börnifl og stjórnmálin
Stéttarfélag barnakennara í Reykja-
vík hefir sent blöðunum eftirfarandi
fundarskýrslu:
„Stéttarfélag barnakennara í
Reykjavík hafði fund 9. júní síðast-
liðinn. Var fyrsta mál: Börnin og
stjórnmálin. Sigurvin Einarsson nar
framsögumaður. Tillaga þessí var
samþykkt:
Fundurinn kýs 5 manna nefnd til
þess að undirbúa og koma í fram-
kvæmd skipulagðri starfsemi kenn-
ara, er miði að því að fá börnum
bæjarips á skólaskyldualdri menning-
arleg viðfangsefni í hendur, einkum
að sumrinu, svo sem leikjum, störf-
um, ferðum, námi o. fl. og sem fjar-
lægi börnin frá skaðlegum áhrifum
götulífsins.
Tillögu þessa báru fram Arngr.
Kristjánsson, Sigurvin Einarsson og
Sigurður Jónsson skólastj. Urðu
miklar umræður um málið. þessir
menn voru kosnir i nefndina: Arn-
grímur Kristjánsson, Hallgrímur
Jónsson, Jón Sigurðsson, Sig. Jónsson
og Sigurvin Einarsson. Sigurður Jóns-
son kallar nefndina saman.
Annað mál var: Kvikmyndahúsin og
eftirlit kvikmynda. Hallgrímur Jóns-
son hafði framsögu: þessi tillaga var
samþykkt frá Gunnari M. Magnúss
og Hállgr. Jónssyni:
Vegna þess að lög frá Alþingi mæla
svo fyrir, að einn maður skuli vera
gagnrýnandi barnakvikmynda, skorar
fundurinn á stjórn Sambands ís-
lenzkra barnakennara að gera þú
kröfu, að kennari verði skipaður að-
algagnrýnandi barnakvikmynda.
þá tilkynnti fomiaður félagsins, að
Björii Bjarnarson teiknikennari ætli
að hafa námskeið í teikningu frá 19.
júni til 30. júní að tilhlutan 'Sam-
Jiands íslenzkra barnakennara.
það hefir komið fyrir, að kennarar
hafa notað kennaranafnið sem dul-
nefni undir greinar, sem snerta
stjörnmál, trúarbrögð eða stéttarmál
kennara og skotið sér þannig undan
einkaábyrgð. Vegna þessa báru þeir
Arngr. Kristjánsson og Gunnar M.
Magnúss fram eftirfarandi tillögu:
„Fundurínn fordæmir framkomu
þeirra kennara, sem skrifa í lands-
málablöð pólitískar greinar, er varða
stéttina sem heild eða störf hennar,
eri skjóta sér undir dulnefnið „kenn-
ari“ eða „nokkrir kennarar" og láta
þar með í Ijósi villandi og vafasam-
ar liugmyndir um opinbera afstöðu
stéttaririnar um stéttarmál o. fl. Er
því skorað á stjórn Samb. ísl. bama-
kennara að hafa glöggar gætur á
þvílíkum ritsmíðum og varði héðan
í frá brottrekstri úr stéttarsamtökum
kennara að gerast sekur um nefnt at-
liæfi.
Var þessi tillaga samþykkt að við
höfðu nafnakalli. Greiddi einn at-
kvæði á móti. (Útdráttur úr funda
bók Stéttarfélags ísl. barnakennara).
Gunnar M. Magnúss
íorm.
Hallgr. Jónsson
ritari.“.
skipherra varðskipsins, þó að rétt-
mæti þeirra sé enn óútkljáð, og þau
eru ásamt umsögn Páls Halldórsson-
ar notuð sem undirstaða dómsniður-
stöðunnar.
Dómararnir minnast ekki á það
einu orði í forsendunum, að þrír
menn liafa unnið eið að því, að þeir
hafi liorft á Belgaum toga beint út
frá landi í áttina út úr landhelginni
og að togarinn nam ekki staðar fyr
en scint. og síðarmeir, þótt skotið
væri frá varðskipinu hverju aðvörun-
arskotinu eftir annað.
Og hvergi er heldur á það minnst
í forsendunum, að fyrir réttinum hafi
þegar í upphafi legið óbein játning
frá hinum ákærða sjálfuin, sem
hyggð var á mælingum sjálfs hans
og stýrimanns á Belgaum.
þannig er þessi dómur og forsend-
ur hans. Hann er hliðstæður hinnm
minnisstæða dómi í Magnúsarmálinu,
ótvírætt réttarhneyksli, ein sönnunin
enn í viðbót. fyrir því óviðunandi
ástandi, sem nú er í réttarfarsmál-
unum, einföld þjónusta við þá, sem
þurfa að semja „frið“ við réttvísina
í þessu landi.
Vinnandi menn
Bændur, sjómenn og daglauna-
inenn eiga samleið. • En nú reyna
margir skammsýnir eða eigingjarnir
menn að rægja þá sundur. Að þess-
ar stéttir séu andvígar hver annari,
er líka nauðsyn þeirra, er lifa á
þeim, án þess að gera svo að segja
nokkurntíma ærlegt verk sjálfir.
Bóndinn er verkamaður, sem vinn-
ur verðmætin úr skauti jarðarinnar,
sjómaðurinn ei' verkamaður, sem
vinnur auðæfi úr hafdjúpunum og
daglaunamaðurinn er verkamaður,
sem vinnur langoftast að því að
koma vörum landbóndans eða sjó-
mannsins áleiðis til neytandans eða
umbreyta vörunum í verðmætara á-
stand. Öllum þessum stéttum er
hagsmunamál, að þær allar liafi serrt
bezta afkomu. Hafi daglauiiamaður-
inn í liæjunum gott kaup og nóga
atvinnu, kaupir hann meira og
hærra verði vörur bændanna og
sjómannanna. Sé velmegun í sveit-
unum, geta bændurnir greitt betra
lcaup og þá þyrpist líka minna af
sveitabúum til kaupstaðanna, til að
laka atvinnuna frá þeim, sem þar
búa, bæði claglaunamönnum og sjó-
mönnum. Til þess að sveitabúskapur
þrífist hér á íslandi, er eitt fyi-sta
og stærsta skilyrðið, að efla velmeg-
un kauptúnanna. Og það eiga að
myndast þorp inni í landinu, þar
sem bezt eru skilyrðin fyrir ræktun,
raforku eða jarðhita. Ákjósanlegast,
að kjarninn í þeim væru samvinnu-
byggðir. Hefir verið ritað dálítið um
það annarsstaðar og frumvarp kom
í'ram þess efnis á síðasta þingi. —
það er varia að búast við, að við
getum keppt að mun á hinum tak-
markaða og optast yfirfyllta erlenda
markaði við frjóu og blíðu löndin
með landbúnaðarvörur, sem fram-
leiddar eru á þessu norðlæga landi.
En fiskimiðin höfum við umhverfis
strendurnar ein hin auðugustu í
heimi. Fjárhagsleg afkoma þjóðar- :
innar hlýtur að verða mikið undir
þvi komin, að hagnýta þau sem bezt.
Skoðun okkar margra er samt sú,
að varanlegust eign fyrir framtíðina
sé vel ræktað og byggt land, meðal ;
annars af því, að hollara sé fyrir
börn og unglinga að alast upp „á
grasi", og af því hve nauðsynlegt er
að frámleiða handa öllum lands-
mönnum sem mest sjálfir á sínu eig-
in iandi. það er áreiðanlegt, að
bændur, sjómenn, iðnaðar- og dag-
launamenn' gætu lifað hér góðu lífi
margfallt fleiri en nú, en þá er i
fyrsta og stærsta skilyrðið fyrir
þessar stéttir, að vinna saman. það
er noyð fyrir vinnandi menn, að
láta sína verstu andstæðinga taka í
gegnum verzlunina þetta 10—50 aura
af hverju krónuvirði, er þeir afla
með erfiði sínu. Við það verða þeir
íátækari, en yfirdrottnararnir fleiri
og voldugri. það er eyðilegging
fyrir bændur, sjómenn og verka-
nvenn, að launa fjölda af höfuðand-
stæðingum sínum margföldum
launum samanborið við þá, er vinna
erfiðisvinnu, og það ekki ósjaldan
fyrir lítið og lélegt starf og jafnvel
stundum aðeins fyrir að reita af fá-
tælcum heiðarlegum mönnúm, sem
nenna að virina, síðustu möguleik-
ana fyrir að framfleyta sér og sín-
um nánustu.
það verður aldrei góð afkoma alls
vinnandi almennings fyrri en hann
ræður alveg yfir tækjum þeim, er i
hann þarf að nota sér til framfærslu
tii sjós og sveita. Aldrei fyrri en
vinnandi^ mennirnir læra að vinna
saman og koma skipulaginu á fram-
leiðslu og viðskiptum í viðunandi
lag. Aldrei fyrri en bændur, sjó-
rnenn, iðnaðar- og daglaunamenn
skilja, að góð afkoma einnar þessar-
ar stéttar er hagur hinnar og að
það er á valdi þeirra og lífsnauð-
syn, að gera jarðveginn óhæfan fyrii
sníkjusveppi þá, sem fram að þessu
hafa lifað á þjóðfélaginu og sogið í
sig mcst af þrótti og uppskeru hinna
vinnandi manna. V. G.
Skilsamir
kaupendur Tímans í Reykjavík og
| nágrenni — og aðrir sem eiga hægt
I með —, gerðu blaðinu greiða ef þeir
i! vildu lita inn á afgreiðslu þess og
A víðavanýi.
Vestan af Snæfellsnesi
berast nú alleinkennilegar fréttir.
I fyrsta lagi þær, að Halldór Steins-
son var lcúskaður af sinum eigin
flokksmönnum hér syðra, og látinn
draga sig til baka. Kveldúlfur, sem
vill eiga sína umbjóðendur á Al-
þingi til að sjá 'um „gætilega" land-
helgisgæzlu (sbr. gætilega fjánnála-
stjórn) og að þyngstu skattarnir
livíli á bændum, verkamönnum og
sjómönnum kom því til leiðar að
Thor Tliors var látinn fara þar fram.
En sagan er ekki öll búin. Óskar
Clausen er maður nefndur, trúr
íhaldsmaður, ekki illa gefinn, en
nokkuð virðingagjarn. Hann hefir
við undanfarnar kosningar langað
mjög fram þar vestra, en Halldor
hefir alltaf fengið hunn til að hætta,
með því foroi'ði, að haft er eftir Ósk-
ari sjálfum, að sjálfur færi hann að
hætta þingmennsku og þá skyldi
hann sjá um, að Óskar yrði eftir-
maður sinn. En ógæfa Óskars var
meiri en sú ein, að Kveldúlfur vildi
fá að koma Thor að. Á útifundi,
sem íhaldið hélt nýlega í Reykjavík
og Óskar talaði á, sagði hann að
vestur á Snæfellsnesi væri fólkið
svo sparamt, að bændurnir ættu fulla
kistuhandraða af gamalli og úreltri
mynt og konumar ættu 38 ára gömul
klæðispils, sem ný. Svona fólk, sagði
hann, á að vera til fyrirmyndar.
þessu reiddust eyðsluklæmar í Rvík
og fannst því vera stefnt að sér. Var
það m. a. sem ýtti undir reykvísku
forráðamennina, til að sparka Hall-
dóri, hundsa Óskar og taka Thor.
En sagan segir, að þegar Óskar hafi
frétt um framboð Thors, hafi hann
fyllst mikilli reiði, liringt i Halldór
og borið honum svik á brýn. En
Halldór hafi borið það af sér, með
því að segjast engu hafa ráðið sjált-
ui' og sér hefði verið gefið til kynna
að draga sig í hlé, en hinsvegar
skyldi hann verða fýrsti meðmælandi
Óskars, ef hann byði sig fram. þeg-
ar seinast fréttist var sagt að Óskar
væri í undirbúningi með framboð, en
ólíklegt er þó að af því verði, því
Kveldúlfur er ríkur. — Við síðustu
kosningar hsgkkaði atkvæðatala
Hannesar Jónssonar úr 259 upp í
475 atkv. Hefir liann og árum sam-
an unnið að því að hrinda fram á-
hugamálum héraðsins, sem þingmað-
ur væri, miklu meir en fulltrúinn_
á Alþingi.
Styrbjttm.
í Gullbringu- og Kjósarsýelu
verður í kjöri af hálfu Framsókn-
arflokksins Klemens Jónsson bóndi
og kennari á Álftanesi. Hefir full-
U'úaráð Framsóknannanna í kjör-
dæminu einum rómi skorað á hann
til framboðsins. og eru beztu vonir
um að hann reynist sigursæll í
kosningunum. Enda fer nú fylgi Ól-
afs Thors í héraðinu þverrandi með
degi hverjum, ekki sízt meðal út-
gerðar- og sjómanna í Gullbringu-
sýslu, sem þykjast eiga Kveldúlfi
lítið gott upp að unna. Mun þeim
þykja nær að kjósa innanhéraðs-
mann, áreiðanlegan og lífsreyndan,
eins og Klemens Jónsson, sem gegnt
hefir um áratugi fjölda trúnaðar-
starfa og hefir hvers manns traust.
Er það flestra manna trú, að þing-
mennska Ólafs muni nú fara sömu
leiðina og ráðherradómur hans sl.
vetur.
íhaldið og æskan.
Morgunblaðið skýrir þannig frá
íramboði íhaldsins í Reykjavík, að
þegar félag gamalla íhaldsmanna
liefði verið búið að ákveða 3 efstu
mennina á listann, þá hafi það
snúið sér til félags ungra íhalds-
manna og boðið því að skipa í
t'jórða sætið. Fyrir valinu í það varð
Jóliann Möller formaður Heimdall-
ar. þetta litla dæmi sýnir rétt íhalds-
æskunnar innari sinna herbúða. þgg-
ar gömlu mennirhir eru búnir að á-
kveða menn í þau sæti, sem eru
nokkurnvegin viss, þá gefst þeiin
ungu allramildilegast kostur á því,
að ráða í það sæti, sem er alveg
víst með, að ekki er hægt að vinna.
Alveg sama sagan endurtekur sig,
þegar ungu mönnunum í flokknum
er leyft að bjóða sig fram í kjör-
dæmum utan Reykjavíkur. Thor
Thors og Torfi Hjartarson voru sett-
ii' í þau kjördæmi við seinustu kosn-
ingar, sem voru frá upphafi alger-
lega vonlaus. Sama er gert við
BHHHBMHnMMUm
Gleymið ekki að borge Timann. j, borga blaðið þar. — Gjalddagi þessa
Gjalddaginn var 1. Júni. ;J árgangs var 1 .júní. Aigreiðslan er
srin á Laugaveg 10 og opin allan daginn.
Nýtt dórahneyksli í hæstarótti
Skipstjórinn á „Belgaum“ sýknaður.