Tíminn - 14.10.1933, Blaðsíða 1

s
b l a t> 9 In o e r í. J&ní.
lÁraangurinti foatar )0 fr.
2^fgrei5sía
og innfjcirata á Caugaosg JO.
©fmi 2353 — iPóat'öétf 06?
XVIL árg.
Reykjavík, 14. okt. 1933.
47. blað.
Hætta á ferduxai.
Atburðiinir, sem verið hafa
að gerast í Þýzkalandi undan-
farna mánuði, hafa slegið óhug
á almenning um allan hinn mennt-
aða heim. Svo mjög stinga þau
tíðindi í stúf við menningu og
stjórnarháttu nútímamanna í
lýðfrjálsum löndum. Að vísu má
það sjálísagt til sanns vegar
færa, að atburðirnir í Þýzkalandi
eigi rót sína að rekja til ástands,
sem íbúar annara landa hafa ekki
fullan kunnugleik um. En svo
mikið er víst, að engin menning-
arþjóð, sem nú býr við lýðræði,
mun óska eftir að búa við það
ástand, sem nú á sér stað í ríki
nazismans, þar sem heimsfrægir
vísindamenn eru eltir á röndum
eins og óbótamenn, þar sem
mönnum af framanda ættemi eða
með róttækar stjórnmálaskoðanir
er bannaður aðgangur að skólum
ríkisins, þar sem ritfrelsi og mál-
frelsi hefiir verið afnumið og
bækur hizma snjöllustu rithöf-
unda eru opinberlega bannfærðar
og brenndar á báli, þar sem sak-
lausar konur og börn eru sett í
fangelsi fyrir gerðir skyldmenna
sinna eða skoðanabræðra erlendis
og þar sem hætta er á, að dómi
frægustu lögfræðinga álfunnar,
að vamarlausir fangar verði líf-
látnir, að lítt rannsökuðu máli, í
nafnf réttvísinnar. Með skelfingu I
lesa menn fregnir stórblaðanna !
um allan heim, þar sem skýrt er j
frá því, að 90 þúsundir þýzkra |
þegna hafi orðið að flýja ættland
sitt og hrekjast á vonarvöl meðal
framandi þjóða.
Við íslendingar erum þess ekki
umkomnir og höfum heldur enga
ástæðu til að blanda okkur í inn-
anlandsmál okkar stóru, þýzku j
frændþjóðar. En okkur ber að !
gjalda varhuga við því, að áhrif !
einræðis- og harðstjórnarinnar i
þýzku berist hingað til lands. Og
við megum vera vel á verði í
þeim efnum, því að þýzkra stjóm
málaáhrifa hefir stórlega gætt
hér í landi hin síðustu ár, sem
ekki er óeðlilegt, þar sem um ná-
skyldar þjóðir er að ræða og stöð-
ugt hafa farið vaxandi Þýzka-
landsferðir íslenzkra námsmaxma.
Frá Þýzkalandi hefir kommúnism-
inn borizt hingað til lands og for-
ingjar þeirrar stefnu hér eru
fyrst og fremst þýzkmenntaðir
menn. Að vísu má fullyrða, sem
betur fer, að vegur kommúnism-
ans fari nú þverrandi, eins og
klofningur sá, sem nú er upp
kominn í flokknum, ber ljósast
vitni um. En hin nýja þýzka of-
beldisstefna, sem hér fór að
skjóta upp kollinum á síðast-
liðnu vori er engu síður áhyggju-
efni en kommúnisminn, og jafn-
vel miklu fremur, því að hún
virðist eiga sér frjósaman jarð-
veg í kærulausasta og æstasta
hluta íhaldsflokksins í Reykjavík
og víðar, í hinum stærri kaup-
túnum.
Ofbeldishreyfingin hér á landi
hefir haft á sér glögg einkenni
hinna erlendu fyrirmynda. Stór-
yrði og hótanir hafa verið höfuð-
einkenni á málaflutningi hennar
í ræðu og riti. Eftiröpun af her-
göngum, fánaburður og jafnvel
barsmíðar (á börnum og ung-
lingum), hafa verið aðferðir.
hennar til að vekja á sér eftir-
tekt. Og jafnframt hefir hún, svo
sem efni standa til, freistað að
villa á sér heimildir með ósmekk-
legri helgislepju og ættjarðar-
glamri.
Það er út af fyrir sig allt ann-
að en ánægjulegt, að slíkur skríls-
háttur í þjóðmálabaráttunni,
skuli hafa náð að verða áberandi
hér í föðurlandi lýðræðisins og
hins þúsund ára gamla löggjafar-
[>ings. Slík spilling í opinberu lífi
er alvarlegt mál og fyllilega þess
verð, að gaumur sé gefinn að. En
hitt er þó fullt svo alvarlegt, að
með því háttalagi, sem skrílhreyf-
ing þessi, hefir í frammi haft,
virðist sjálfstæði þjóðarinnar út
á við stefnt í talsvert áberandi
hættu. Á sama hátt og kommún-
istaflokkurinn íslenzki lýtur boði
og banni hinnar rússnesku of-
beldisstefnu, sækir hin nýja
„þjóðernishreyfing" lífsreglur
sínar út yfir pollinn. Þessi undir-
gefni „nazistanna“ hér er það
áberandi, að hin íslenzka „þjóð-
ernishreyfing“, sem svo kallar
sig, notar stjórnarfána Þýzka-
lands sem flokkseinkenni.
Og þó eru líkur til, að ekki séu
í þessum málum öll kurl opinber-
lega til grafar komin. Það er sem
sé vitanlegt nú, að til Þýzkalands
og jafnvel til þýzkra stjórnar-
valda hafa ýmsar upplýsingar
borizt héðan af' landi — um orð
manna og athafnir —, sem eng-
inn þjóðrækinn íslendingur óskar
eftir að gefnar séu, til afnota er-
lendum mönnum — og það er
jafnframt auðsætt, að sllkar upp-
lýsingar geta ekki borizt héðan
nema því aðeins að um fremur
óviðkunnanlega fréttaritun eða
fréttaburð sé að ræða af hálfu
manna, sem hér á landi dvelja.
Tímanum er auk þess kunnugt
um, að sést hafa í fórum „naz-
ista“ hér bréf frá þýzkum naz-
istum, sem gefa til kynna, að
upplýsingastarfsemi sú, sem hér
er um að ræða sé ekki allskostar
svo þjóðholl, sem æskilegt væri,
og hefir jafnvel verið ymprað á
því í opinberu blaði, að hér
kynni að vera um hreina land-
ráðastarfsemi að ræða af hálfu
íslenzkra manna.
Og ekki liggja heldur fyrir
neinar upplýsingar um það, að
ferðir Gísla Sigurbjömssonar til
Þýzkalands fyrst á s. 1. vetri áð-
ur en „hreyfingin“ var stofnuð
og svo nú í sumar hafi verið
famar af sérstaklega „þjóðernis-
legum“ ástæðum.
Hjá því verður nú ekki lengur
komizt, að almenningur hér á
landi krefji foringja íhalds-
flokksins greinilegra svara um
þá ábyrgð, sem þeir bera á upp-
gangi hinnar innfluttu ofbeldis-
stefnu og þá vernd, sem þeir hafa
veitt henni í blöðum sínum. Það
er alveg bersýnilegt, að „nazista-
hreyfingin“ nýtur beinna fjár-
framlaga frá peningamönnum í
íhaldsflokknum auk þess, sem
hún kann að hafa annarsstaðar
frá. Ofbeldisflokkur þessi hefir
nú þegar varið mörgum þúsund-
um króna til blaðaútgáfu, og not-
ið til hennar stórmikils auglýs-
ingastyrks frá verzlunarfyrir-
tækjum íhaldsmanna í Reykjavík.
Til fundahalda og ferðalaga virt-
ust unglingar þeir, sem fyrir
„hreyfingunni“ stóðu, hafa nóg
fjárráð á síðastliðnu vori. Mikið
af þessu fé er sýnilega komið frá
„máttarstólpum“ íhaldsins hér í
Reykjavík.
Viðvíkjandi þessum efnum
munu foringjar íhaldsflokksins
verða kvaddir til að svara ýms-
um spurningum, áður en langir
tímar líða.
Hér er hætta á ferðum fyrir
lýðræðið í landinu og álit og
virðingu þjóðarinnar út á við. Og
ef íhaldsflokkurinn vill ekki láta I
hið erlenda, pólitíska tökubarn, 1
ofbeldishreyfinguna, sigla sinn |
sjó, mun ráðlegast að láta hann j
taka afíeiðingum af fóstrinu áð- ,
ur en það er um seinan.
Framsóknarfélögin í Reykjavik
halda sameiginlegan fund í Sam bandshúsinu mánud. 16. þ. m„ og
hefgt fundurinn kl. 8V2 síðd.
Umræð uefni:
Skýrsla frá fulltrúaráðinu, um ný og mikilsvarðandi flokks-
mál.
Félagar mæti stundvíslega og sýni skírteini við innganginn.
Stjórnir félaganna.
Utan iír heimi.
Leíðbeiningar
til bænda.
Urn styrk til vaxtagreiðslu fastra
lána, greiðslufrest á afborgun-
um fastra lána og lán úr Kreppu-
lánasjóði.
Tíminn vill hénneð vekja at-
hygli á eftirfarandi atriðum
kreppulöggjafarinnar og tilkynn-
ingum frá stjóm Kreppulána-
sjóðs, sem áríðandi er, að bænda-
stéttin almennt geri sér grein
f yrir:
Vaxtagreiðslur fastra lána land-
búnaðarins.
Samkv. lögum nr. 79, 19. júní
1938 er ríkisstjóminni heimilað
að greiða úr ríkissjóði allt að
1V2 % af vöxtum fasteignalána
þeirra manna er landbúnað
stunda sem aðalatvinnuveg, á
gjalddaga lánanna árið 1933 og
1934, en þó ekki meira en svo,
að lántakandi greiði sjálfur
41/2 % á ári.
Heimild þessi er því skilyrði
bundin, að stjórn Kreppulánasjóðs
telji, að skuldunautur geti ekki
að öðrum kosti risið undir vaxta-
byrðinni samhliða heilbrigðum
búrekstri.
! Eyðublöð undir umsóknir undir
| ofangreint vaxtatillag úr ríkis-
sjóði geta bændur fengið hjá
héraðsnefndum Kreppulánasjóðs.
Umsóknir sendist til stjómar
1 Kreppulánasjóðs.
Greiðslufrestur fyrir bændur á
afborgunum fastra lána.
i Sámkv. lögum nr. 79, 19. júní
I 1933 er stjórn Búnaðarbanka ís-
lands heimilað að veita, eftir því,
sem nauðsynlegt þykir, greiðslu-
j frest á afborgunum af lánum úr
! Ræktunarsjóði, Byggingar- og
landnámssjóði og Veðdeild bank-
ans um allt að 5 ára tímabil í
hverri stofnun. Greiðslufrestur
þessi getur náð jafnt til þeirra
lána, er þegar hafa lent í vanskil-
um sem þeirra, er hingað til hef-
ir verið borgað reglulega af, en
má aldrei ná yfir meira en 5
ára bil af hverju einstöku láni.
Á sama hátt er stjórn Lands
Og vopnin eru fægð — — —
Þegar það vitnaðist síðastlið-
inn vetur, að Mussolini hafði
sent mikinn vopnaforða inn í
Austurríki og Ungverjaland, sló
óhug á mikinn hluta Evrópu. Milli
stórþjóðanna hefir verið alið á
hatri síðan stríðinu lauk. Þjóð-
! verjar hafa haft í hótunum vegna
! þeirrar niðurlægingar sem þeir
urðu að bíða í síðasta ófriði, að
| þeir skyldu ná sér niðri á Frökk-
| um og jafnvel Englendingum hef-
; ir ofboðið vald Frakklands í
! heiminum síðustu árin. Þrátt fyr-
ir friðarvernd Þjóðabandalagsins
| og takmörkun vígbúnaðar í hin-
i um ýmsu löndum, hefir ófriðar-
hættan sennilega aldrei verið
meiri en einmitt nú þetta síð-
asta ár, og stjómmálamenn stór-
veldanna telja það jafnvel tíma-
spursmál hvenær stríðið brýzt
út, og heimurinn má eiga von á-
nýju blóðbaði til að. fylla út blöð
veraldarsögunnar með. En hin
alvarlega hræðsla við nýtt stríð
fékk þó fyrst góðan byr í seglin
með sigri nazismans í Þýzka-
landi. Því eins og kunnugt er,
telja nazistar ófriðinn vera einn
sjálfsagðasta þáttinn á þróunar-
braut mannkynsins, enda má
segja, að sú kenning hæfi þeim
vel. Og vopnin í Þýzkalandi eru
fægð.
Þrátt fyrir það þó að herbún-
aður Þýzkalands hafi samkvæmt
Versalasamningnum verið mjög
takmarkaður, t. d. að Þjóðverj-
ar máttu ekki eiga neinar hern-
aðarflugvélar og her þeirra væri
takmarkaður við 100 þús. manns,
er nú á bak við tjöldin unnið
kappsamlega að nýjum vígbúnaði
bæði á sjó og landi. Hinn svokall-
aði innanlands her nazista S. A.
Eyðublöð undir umsóknir um
frest á afborgunum fastra lána
fást hjá héraðsnefndum Kreppu-
lánasjóðs.
Umsóknir sendist til hlutaðeig-
andi lánsstofnana.
S. S. og Stahlhelm, sem hefir
nú á að skipa rúmri 1 miljón
manna, hefir fengið byssur og
korða í hendurnar, og er æfður
í að handleika þessi vopn, svo
að þau geti orðið að sem bezt-
um notum í hinni yfirvofanda
heimsstyrjöld.
Allir þýzkir stúdentar eru svo
að segja neyddir inn í þessi hern-
aðarsamtök, og látnir æfa sig á
skotgrafagrefti, jafnframt því,
sem alið er á hatrinu til Frakka
og Pólverja. Blaðið „Daily Mail“
sagði frá því í sumar, að Þjóð-
verjar væru nú óðum að breyta
landbúnaðarvélum sínum, tract-
orum í tanka, og jafnvel sam-
gönguflugvélum í stríðsflugvélar.
Ilvort sem þetta er satt eða
logið, bendir það þó ljóslega á
ótta Englendinga við einhverja á-
rás af hendi Þjóðverja í þá átt,
sem Englendingar munu ekki láta
afskiptalausa. Eins og flestum
mun kunnugt, er það ætlun Hitl-
ers að ná í nýlendur, og hefir
hann þá sérstaklega hugsað sér
Pólland, sem slíka fórn. En
Fi-akkar eiga þar ítök eigi síður
en annarsstaðar, og efast enginn
um að Pólverjar eigi frá þeim
vísan styrk, ef til árásar dreg-
ur af hendi Þjóðverja, og
einnig mun því haldið fram, að
í því stríði muni Rússar ekki
sitja hjá, þó þeir eigi nú sem
stendur nóg með sig í Asíu. Og
Frakkar fægja vopn sín.
Það er ekki langt síðan að þeir
bættu við sig nokkurum þúsund-
um hernaðarflugvéla, sem sagðar
eru sterkbyggðari en áður hafa
þekkst. Stálið er og hefir
verið tekið í þjónustu hernaðar-
ins, og mannsandinn streitist við
að búa til og finna upp ennþá
kraftmeiri dráps- og vítisvélar
en nokkru sinni hafa þekkst fyr
í sögu veraldarinnar. Og nú síð-
ast hefir efnafræðin verið tekin
í þjónustu þessarar hugsjónar,
stríðsundirbúningsins, þróunar-
þáttarins rnikla, sem nazistar
kalla svo. Kemisku verksmiðj-
urnar eru látnar framleiða eitur-
gas, sem getur á fáum klukku-
tímum lagt heilar borgir í eyði
og komið nokkrum miljónum
mannslífa með lítilli fyrirhöfn
inn í eilífðina. Á þessu eiturgasi
Kreppulánasjóður.
Bændur, er um lán vilja sækja
úr Kreppulánasjóði, eru beðnir byggja stórveldin svo vonir^sín-
um að snúa sér til héraðsnefnda
Kreppulánasjóðs, sem skipaðar
eru í hverri sýslu og hverjum
kaupstað. Héraðsnefndir hafa í
höndum eyðublöð undir umsókn-
banka fslands heimilt að veita ir um lán og gefa allar upplýs-
greiðslufrest í 5 ár á afborgun- ! ingar, er viðkoma lántöku úr
um af þeim lánum úr Veðdeild sjóðnum.
bankans, er bændur eða aðrir, ! Allar umsóknir um lán úr
ar um að ná undirtökunum í hinni
miklu hryggspennu drottnunar-
girninnar.
Því miður er ekki í stuttri
grein hægt að koma með tölur,
sem sína hinn geysilega vígbún-
að og samsvarandi aukningu
| hernaðartækjanna. Við sem bú-
um hér norður á hala veraldar
sem hafa landbúnað að atvinnu, Kreppulánasjóði, eiga að afhend- heyrum ekki né sjáum aðganginn
eiga að standa skil á. ! ast viðkomandi héraðsnefnd, sem ! og ófriðarblikuna, sem núna teyg-
Samkv. 6. gr. laga nr. 79 1933 afgreiðir þær, ásamt skýrslum urr.
er stjóm Kreppulánasjóðs heimil- hag lánbeiðanda til stjórnar
að að gera nauðsynlegar ráðstaf- Kreppulánasjóðs.
anir til þess að bönkunum verði 1 Umsækjendur um lán úr sjóðn-
fært að veita afborganafresti þá, um, eru skyldir að gefa héraðs-
er um ræðir hér að ofan og lána nefnd allar upplýsingar um efna-
til þess fé. ! hag sinn og afkomumöguleika.
ir sig yfir Evrópu. Við sjáum
ekkert af vopnunum sem verið
er að fægja og útbúa til notk-
unar í þeirri heimsstyrjöld, sem
flestir munu álíta að sé yfirvof-
andi fyr eða síðar, og sem kem-
ur til með að miklu eða einhverju