Tíminn - 23.01.1934, Blaðsíða 3

TIXINN
15
Bæ j arstj órnarkosningarnar
og úrslit þeirra.
tJrslit bæjarstjórnarkosning-
arinnar hér í Reykjavík eru nú
að vonum helzta umtalsefnið í
bænum. Enda eru þau úrslit
mjög- eftirtektarverð.
* . —
Nýtr flokkar.
Síðan bæjarstjórnarkosning-
ar fóru fram í janúar 1930,
eru tveir flokkar fram komnir
og tóku þátt í baráttunni nú.
Það eru kommúnistar og naz-
istar. En afstaða þeirra
þriggja flokka, sem áður hafa
tekið þátt í bæjarstjórnarkosn-
ingum, er sú, að Alþýðuflokk-
urinn hefir unnið á, en Fram-
sóknarflokkurinn og Sjálfstæð-
isflokkurinn tapað.
E-listlon.
Nazistalistinn fékk ekki
nema um 400 atkvæði. „Hreyf-
ingin“ var svo sem kunnugt er
kJofin og fylgdi annar armur-
inn íhaldinu gamla. Þessari
lágu atkvæðatölu nazista er
því, af þeirri ástæðu og öðrum
varlega treystandi. Ofbeldis-
flokki þessum verður að gefa
nánar gætur, og vinna að því
að slíkur ófögnuður nái ekki
meiri þroska en orðið er og
mun þó þegar fullmikill reyn-
ast eins og aíðar verður að
vikið.
Kommúnlstac.
Fylgi kommúnista er álíka,
miðað við kjósendatölu, og það
var við alþingiskosningarnar í
sumar, þó ívið meira. Væntan-
lega hefir nú útbreiðsla komm-
únismans náð hámarki hér í
höfuðstaðnum. í Vestmanna-
eyjum, Hafnarfirði, Siglufirði
og Akureyri hafa kommúnistar
tapað t'ylgi síðan í sumar. Á
Isafirði hafa þeir hinsvegar
bætt við sig nokkru eins og
hér. Þar hefir nú svo kynlega
farið, að þeir hafa fengið
oddamanninn í bæjarstjórn og
hafa því aðstöðu til áð ráða úr-
slitum allra mála. Þannig hafa
þeir nú fengið þá aðstöðu að
hægt er að krefja þá ábyrgðar
verka sinna, og efast fáir um,
að dagar kommúnismans séu
þar með taldir á ísafirði.
Framsóknarflokkurtnn 1930
og 1931.
Framsóknarflokkurinn hefir
tapað atkvæðum miðað við
bæj arstj ómarkosningamar 1930
og alþingiskosningamar 1931.
Síðan hefir flokkurinn ekki fyr
en nú tekið þátt í kosningum
hér í bænum, þ. e. a. s. hvorki
í aukakosningum í fyrrahaust
né í alþingiskosningunum í
sumar. Það hafði því nú nokk-
uð á þriðja ár engin reynsla
fengizt um almennt fylgi
flokksins í bænum. Hitt var
vitað, að starfandi áhugamönn-
um í flokknum hefir farið
fjölgandi í seinni tíð, en það er
sá styrkurinn, sem hverjum
stjómmálaflokki er drýgstur
til frambúðar.
Framsóknarmann beittu rttk-
ræðum.
Það var almennt viðurkennt
af mönnum úr öllum flokkum
nú fyrir kosninguna, að mála-
tlutningur Framsóknarmanna
hefði borið langt af málaflutn-
ingi hinna flokkanna, að blað
flokksins hefði verið betur rit-
að, að það hefði rætt málin af
meiri alúð með meiri nákvæmni
og rökum en önnur blöð. Það
var líka ómótmælanlegt, að
Framsóknarmennimir voru
einu ræðumennirnir, sem í út-
v arpaumræðunum héldu aig við
málefnin og reyndu að gera
áheyrendum ljóst, hvemig hög-
um bæjarins væri háttað og
hvaða úrræði væru fyrir hendi.
Og það var Framsóknarflokk-
urinn, sem gekkst fyrir þvl,
nú eins og fyr, að almenningi
gæfist kostur á að hlýða á slík-
ar rökræður um málin.
íhaldið notaðí „gömlu aö-
lerðina".
Þannig hagar lýðræðisflokk-
ur baráttu sinni. Þannig á að
haga baráttunni í því landi og
í þeim bæ, þar sem dómgreind-
in ein og óþvinguð ákvörðun
á að hafa úrskurðarvaldið.
Á móti kom frá andstæðing-
unum persónulegt níð og
leynilegur slúðurburður um
frambjóðendur Framsóknar-
flokksins. Engin tilraun gerð
til að rökræða málin. 130 bílar
og sjúkravagnar á kjördegi!
Kaffi og exporti útbýtt hjá fá-
tæku fólki! Launaður atkvæða-
smali 1 hverri götu.
Á kjörstaðnum birtist hin
ömurlega sýn, hin hruma sveit
íhaldsins — hundruð og þús-
undir af skoðanalausu fólki,
sem er „þrýst til að koma“.
Þar fá daufir heym og haltir
ganga. Þannig hefir íhaldið
stjórnað hingað til í þessum
bæ.
„Einkafyxlrtækl8“.
Engan þarf að furða á því,
þegar allt er athugað, þó að at-
kvæðamagn Framsóknárflokks-
ins hafi nokkuð minnkað hér í
Rvík. 1 Reykjavík hafa flokks-
mennirnir verið nákunnugastir
þeirri starfsemi. sem hinir
brottviknu úr Framsóknar-
flokknum, hafa rekið í flokkn-
um á síðasta kjörtímabili. Hér,
þar sem þingið er háð, fylgdust
menn bezt með því, hvemig
samstarfinu við íhaldið var í
raun og veru háttað. Þeir, sem
hér hafa mest starfað fyrir
flokkinn, vissu það og vita
enn, að traustið á flokknum út
á við þvarr vegna íhaldsáhrif-
anna í flokknum. Menn voru að
hætta að líta á Framsóknar-
flokkinn, sem höfuðandstæðing
íhaldsins og vígi hinnar frjáls-
lyndu umbótastefnu. Nú hafa
verið teknir upp aðrir starfs-
hættir. En engan þarf að
undra, þótt ekki hafi tekizt að
vinna upp þriggja ára niður-
lægingu á einum mánuði. —
„Einkafyrirtæki" Jóns í Stóra-
dal & Co. getur nú notið á-
nægjunnar af því að hafa
hrundið a. m. k. 1000 Reykvík-
ingum — sem annars myndu
nú fylgja Framsóknarflokkn-
um — inn á aðrar og ógæfu-
legri brautir.
Efsti maöur viss, lleiri kom-
ast ekki að, sögðu andstæð-
ingarnlr.
Það er verðugur eftirleikur á
viðskilnaði þessara manna við
Framsóknarflokkinn, að þeir í
blaði sínu „Framsókn", sem út
kom á kjördaginn, gerðu það
sem frekast var hægt til að
spilla fyrir því, að listi Fram-
sóknarmanna yrði kosinn.
Mikil áhrif hefir það líka
haft, að af öllum andstöðu-
flokkunum var því óspart hald-
ið fram, að Framsóknarflokk-
urinn gæti ekki komið að nema
einum manni, en sá maður
væri viss. Það er vitað nú, að
ýmsir, sem annars standa næst
Framsóknarflokknum, kusu af
þessari ástæðu með Alþýðu-
flokknum. Þeir óttuðuat, að at-
kvæðin yrðu ónýt, og vildu þá
frekaií greiða Alþ.fl. atkvæði,
ef það mætti verða til að fella
íhaldsmeirahlutann.
íhaidið tapaðí meirnhlutau
um.
Höfuðbaráttan í kosningun-
um stóð um það, hvort íhaldið
ætti að vera í meirahluta á-
fram eða hvort það ætti að
tapa þessum meirahluta.
Og í því sambandi hafa orð-
ið eftirtektarverð tíðindi.
thaldið er búið að missa
nieirahlutann meðal kjósend-
aima.
I bæjarstjórnarkosningunum
1930 hafði listi Sjálfstæðis-
flokksins um 800 atkvæði
fram yfir atkvæðatölur hinna
listanna samanlagðar.
Nú hefir listi Sjálfstæðis-
flokksins um 200 atkvæðum
minna en aðrir listar fengu
samanlagt.
Þrátt fyrir hixm gífurlega
fjáraustur, sem tvímælalaust
nemur mörgum tugum þús-
unda, þrátt fyrir 180 bíla,
þrátt fyrir öll þau ósæmilegu
kosningameðöl, sem bæjarbúar
vita vel hver voru — þrátt fyr-
ir allt þetta — er hann nú,
loksins úr sögunni, meirihluti í-
haldsflokksins meðal kjósend-
anna — og sá meirihluti kem-
ur aldrei aftur.
Jarðarmen Jóns kaapmamu
porlákssonar.
En minnihluti kjósendanna
hefir í þetta sinn fengið
meirahluta í bæjarstjóminni.
Af þessum minnahluta kjós-
endanna verður bænum stjóm-
að í næstu fjögur ár.
Og hvernig er hann svo
fenginn þessi hörmunga-
meirihluti íhaldsins í bæjar-
stjórninni?
Hann er fenginn með því, að
íhaldsflokkurinn gamli hefir
gengið í bandalag við nokk-
ura hluta af byltingarflokki
nazista og notið fulltingis þess-
ara ofbeldissinnuðu manna til
að ná meirahlutanum.
Þessi auðmýking íhaldsins
fyrir ofbeldisstefnunni var yf-
irlýst í blöðum nazista og af
Jóni Þorlákssyni sjálfum fyrir
kosninguna.
ByUingarmeanimir ráðal
Og einn af hinum nýkjömu
bæjarfulltrúum C-listans, Jó-
hann ólafsson, er opinberlega
yfirlýstur nazisti. Og fyrsti
varafulltrúi C-listans, Halldór
Hansen, er það líka.
Hvað segja nú frambjóð-
endur íhaldsins frá síðasta
sumri, t. d. þeir Thor Thors
og Pétur Ottesen, sem þver-
lega neituðu því, að ofbeldis-
hreyfingin væri íhaldsflokkn-
um á nokkum hátt viðkom-
andi!
Héðan af mvm almenningur í
þessu landi líta íhaldsflokkinn
öðrum augum en hann hefir
áður gert.
Enginn þingræðisflokkur í
álfunni hefir fyr leyft sér þá
ósvinnu, að gera opinbert kosn-
ingabandalag við byltingaflokk,
sem feimnislaust játar, að
hann vinni að afnámi þing-
ræðis og lýðstjórnar.
Sambandið við nazistana
hefir verið orðað svo, að í-
haldið hafi gengið „brún-
skjótt“ til kosninganna. Brún-
skjótt mun það verða í augum
alþjóðar héðan í frá. Baráttan
gegn íhaldinu verður héðan í
frá annað og meira en hún hef-
ir áður verið. Það er baráttan
gegn fascismanum á IslandL
Barátta fyrir fréUd og mann-
réttindum, barátta fyrir hinu
þúsund ára gamla Alþingi.
I þeirri baráttu er Fram-
sóknarflokkurinn sjálfkjörinn
til forystu. Sú barátta er hafin
strax í dag. Hún mun verða
háð í hverju héraði og hverj-
um bæ um endilangt ísland. Og
þeirri baráttu skal aldrei
linna fyn- en síðustu vígi of-
beldisstefnunnar eru jöfnuð
við jörðu og bókabrennuandinn
frá Berlín upprættur úr ís-
lenzku hugarfari.
MTNDA- og KAMMAYBBZL.
Freyjugötu 11. Simt 2MJ6
ISLENZK MÁLVERK.
*
A víðavantii.
A %
lirpítj
Roykjavík. Sími 1219 (3 llnur)
Símnafni: Sláturféhig.
Áskurður (á braufl) ávalt
fyrirliggjantli:
Har«gibjúgu(Spegep.)nr.I, gild
Do. — *, —
Do. — 2, mjð
3;u: 5a-HangtbJúgu, gUd,
Do. n»Jó,
Sofli:ar Svina-rullupy laur,
Do. Kálfarullu-pylsur,
Du. Sauöa-rullupyleur,
Do. Mosaikpylsur,
Do. Malakoffpylsur,
Do. Mortadelpylsur,
Do. Skinkupylsur,
Do. Hamborgarpylsur,
Do. Kjötpylsur,
Do. Lifrarpylsur,
Do. Lyonpylsur,
Do. Cervelatpylaur.
Vðrur þesaar eru allar
búnar til & elgin vinnustofu,
og standaat — að dóml neyt-
enda — samanburO við
samskonar erlendar.
Verflakrár sendar, og pant-
anir afgreiddar rnn allt Land.
Sjálls er
höudín
hollust
Kaupið iunlenda framleiðslu
þegar hún er jöfn erlendri og
ekki dýraii.
framleiðir:
Kristalsápu, grænsápu, stanga-
sápu, handsápu, rakaápu,
þvottaeini (Itreina hvítt), kerti
allskonar, skósvertu, skógulu,
leðurfeiti, gólíáburð, vagn-
áburð, íægilög og kreólin-bað-
lðg.
Kaupið HREINS vttrur,
þær eru löngu þjóðlnumar og
fást 1 flestum verslunuxn lands-
ina.
Hi. Hreinn
fikúlagðtau Baykjavik.
„Bændafylkingin“.
Halldór á Hvanneyri hefir nýverið skorað á
alla bændur að ganga í hinn prýðilega stétt-
arflokk embættismanna. Skólastjórinn segist
c-iginlega ekki hafa neitt verið í pólitík áð-
ur, en þó heldur velviljaður Framsóknar-
flokknum. Telur sig eiginlega hafa orðið að
vera hlutlaus vegna skólapiltanna, til að
koma þeim ekki á vonda vegi. Nú skiptir
hann um stefnu, og sker upp herör. Allir
bændur eiga að ganga í hinn prýðilega -
flokk embættismannanna. Nú í fyrsta sinn
rná skólastjórinn hætta að vera hlutlaus, án
]:ess að spilla piltunum.
Ávarp Halldórs um að fá alla bændur til
að standa í einni fylkingu um félagsmál,
er án efa vel meint hjá honum. Þetta hafa
leiðtogar samvinnufélaganna reynt áratug-
um saman. Þetta hafa þeir, sem lengst hafa
unnið í Framsóknarflokknum, reynt á lands-
málasviðinu. Báðum hefir orðið mikið
ágengt. Félagslyndai-i hlutinn af bænda-
stéttinni stendur í þessum hreyfingum og
ætlar ekki að hvika. En mikið hefir staðið
utáh við, sérgæðingamir, eiginhagsmuna-
mennirnir, spekúlantarnir fyi'ir sjálfa sig.
Halldór vill vel. En eru líkur til að hon-
um og hinum öðrum prýðilegu embættis-
mönnum takizt að sameina bændur meir en
samvinnufélögin og Framsóknarflokkurinn
hafa gert.
Fáir þekkja þetta betur en Halldór sjálf-
ur. Hann er prýðilega settur á Hvanneyri.
Menn telja að kjörin, sem hann hefir frá
ríkinu séu svo góð, að hann geti tæplega
Lafa haft minna en 20 þús. kr. í gróða af
búskapnum sum árin. Auk þess var haxm
skólastjóri, og hefir hlotið að finna nauð-
synina á því að benda hinum ungu bænda-
efnum á að ganga í kaupfélögin, rjómabúin
o. s. frv. 1 Borgamesi er gott kaupfélag,
mjólkurbú og niðursuða. Þetta er lífs-
bjargai’fyrirtæki bændanna í héraðinu. Þar
eiga allir að vera með. Og allir þeir beztu
eru víst með nema skólastjórinn á Hvann-
eyri. Hann selur beint til Reykjavíkur. Hann
kaupir af heildsölum í Reykjavík. Vafalaust
þykir lærisveinum hans þetta undarlegt.
Engnn þeirra hefir jafnglæsilega aðstöðu og
llalldór frá ríkinu. Þeir vita að hann vill,
að allir bændur standi saman. Fátæku bænd-
urnir og sumir þeir vel efnuðu stofna fyrir
sig smjöx-bú og kaupfélög. En þó að Hall-
dór viti, að hann ætti að styrkja íylkingu
bændanna, þá tekur haxm sig út úr. Hann
er tvískiptur. í orði og skrifi er hann sam-
fylkingannaður. I verki villist hann út úr
— til heildsalanna, sérverzlunarleiðina. Ég
óttast, að Halldór reki sig á með hið nýja
trúboð, að samvinnubændurair segi við
hann, að þeir viti þetta allt áður, og þurfi
í þeim efnum ekki af honum að læra. Aftur
býst ég við, að þegar kemur til þeirra
bænda, sem „verzla hx-eint“, þá vilji þeir
fá — alveg eins og Halldór sjálfur — að
fara sínar eigin götur. Og líklega er ekki
hægt að áfella þá heldur, þó að þeir verði
tregir við samvinnunámið eins og fyr.
Þó að Halldór reki sig þannig á míkla
erfiðleika við trúboðið, þá skýrist eðli
„frelsishersins“ á því að hann er 7. eða 8.
embættismaðurinn, sem bætist í stéttar-
flokk fátæku bændanna. Aftur heyrist lít-
ið um sjálfa bændurna, nema helzt meðan
þeir eru í Rvílt og eiga erindi við embættis-
menn þá, sem í flokknum eru.
Frá „einkafyrirtækinu“.
I blaðinu Framsókn er um þessar mundir
iiijög talað um að málefni skuli ráða í
stjórnmálaumræðum og að á það hafi skort
undanfarið hjá stjórnmálaflokkunum. Mun
leitun á jafn auðsærri skinhelgi og fi'am
kemur í þessu, þegar efni blaðsins er athug-
að. I blaðinu hafa mál bændanna alls ekkert
verið rökrædd. Efni þess eru tómar upp-
hrópanir og fullyrðingar. T. d. má nefna
að E.vsteinn Jónsson skrifaði rökfasta ádeilu
á Tr. Þ. og- aðx-a klofningsmenn út af árás-
um hans á Framsóknarflokkinn. í þeirri
grein var sýnt fram á tvöfelldni Ti'. Þ. í
samningunum í vetur, afstaða klofnings-
mannanna sýnd í féttu ljósi og rangar frá-
sagnir um samningana leiðréttar. í Fram-
sókn hafa samningamir og annað það, sem
\ ið kemur klofningstilraunum alls ekki ver-
ið rökrætt. 1 þess stað ritað Tr. Þ. eða fé-
lagar hans í síðasta blað Framsóknar per-
sonulegan skæting um Eystein. Málefnin
xáða!
1 sama blaði fer Halldór mágur Tr. Þ. á
stað. Einn kaflinn í grein hans heitir: Mál-
efni — Moldviðri, og er þar kvartað um
að lítið s* at' fræðandi og góðum sfreinnm