Tíminn - 19.03.1934, Blaðsíða 1

(Sjjaíbbagx
tlotsiiis et I. fnn{.
JKtgangurinn fostar JO ft.
^fjgtmbsla
°S innfjeirata á £augaoeg JO.
öiiui 2353 - Póstíjólf 96 J
XVin. &rg.
Keykjavík, 19. marz 1934.
13. blað
Enn um samvinnubyggðir
Eg hefi í nokkrum greinum
lýst aðdraganda samvinnu-
byggðamálsins. Þar hefir verið
rakið hversu fólkinu fjölgar —
ný heimili í viðbót við þau
eldri þurfa að myndast, 150—
200 árlega. I sveitunum hefir
ekkert verið gert til að fjölga
heimilunum. Byggingar- og
landnámssjóður hefir verið
sviftur hálfu hlutverki sínu —
landnáminu, fyrir atbeina nokk-
urra manna sem nú hafa yfir-
gefið Framsóknarflokkinn. —
Unga fólkið safnast saman við
sjávarsíðuna. Atvinnuleysið, '
húsnæðisleysið og eymdin vex. j
Jarðvegur myndast fyrir ;
heimskuleg örvæntingarúrræði
eins og kommúnistar prédika.
síðan byrja róstur og átök um
brauðið og lífsviðurværið. Nú-
verandi stjórn heí'ir ekki látið
byggja eitt einasta nýbýli, en
eytt 400 þús kr. á einu ári
til að halda uppi liðsafla til að
berja á öfgafullum atvinnuleys-
ingjum.
Móti þessari skaðlegu stjórn-
arstefnu íhaldsins og banda-
manna þess, hinna þreyttu
manna, setjum við Framsókn-
armenn kröfuna um að heimil-
unum verði fjölgað, bæði til
sjávar og sveita, eins og fólkinu
fjölgar. Við viljum skapa ný.tt
landnám í sveitum og við sjó.
Við viljum skapa æskunni
vinnuskilyrði en ekki rétta
henni barefli til að útkljá með
vandamál sín, þegar atvinnu-
leysið sverfur að.
Landnámið í sveitunum verð-
ur að skapa þéttbýli. Gömlu
býlin haldast við. Mörg þeirra
skiftast við erfðir í samvinnu-
byggðir. En þar sem ríkið
byggir að nýju verður byggðin
að vera þétt, þar sem ræktun-
arskilyrði eru bezt og markaðs.
möguleikar.
Eg hefi sýnt fram á að hin-
ir fróðustu menn um ræktunar-
og búnaðarmál, eins og Árni
Eylands og Páll Zophoniasson,
álíta að hvert einstakt býli í
samvinnubyggð þurfi að hafa
allt að 25 ha. af ræktanlegu
landi. Þetta er auðvelt. Það er
nóg til á íslandi af óræktuðu
en ræktanlegu landi. Ríkið verð-
ur að leggja til landið og meiri
hlutann af fé til byrjunarrækt-
ar og húsabóta.
Fimm ha. tún þarf ekki að
kosta nema ca. 3000 kr. Á því
má hafa 5 kýr. Landstærðin
leyfir að landnámið aukist unz
fjölskyldan hefir 20 kýr og
vinnur mest af framleiðslustörf
unum m'eð vinnusparandi vél-
um. Að stækka túnið og auka
bústofninn er hlutverk land-
nemans í samvinnubyggð. Allt
að því helmingurinn af kostnað
inum við þessa byrjunartún-
rækt er jarðabótastyrkur.
Sjálft viðbótarframlag ríkis-
sjóðs til að skapa túnið á þessu
nýbýli er þess vegna ekki nema
1500 kr.
Þá lcoma húsin. Nú um skeið
hafa menn byggt of stór, of
dýr og ekki alltaf nógu hentug
hús í sveit. Margir þessir bæir
eru of dýrir til þess, að hægt
sé að nota þá sem fyrirmyndir
ef reisa á fjölda nýbýla á
hverju ári.
Einar kaupmaður Einarsson
í Grindavík hefir nýlega látið
reisa þar í þoi*pinu einskonar
„landnámshús“, sem er fyrir-
mynd að mörgu leyti. Það er
úr timbri, járnvarið, ein hæð
með hæfilegu risi. Það er um 9
m. á lengd og 4þ<2 á br. í því
er eldhús þvert yfir mitt hús-
ið, öðru megin við það, móti
suðri, er rúmgóð baðstofa, en
undir hinum gaflinum 2 lítil
svefnherbergi. Enginn kjallari
er undir húsinu, enda stendur
það á klöpp. Sinn glugginn er á
hvorum stafni og þriðji glugg-
inn á eldhúsinu, gegnt inngang-
inum.
Þetta hús kostaði ekki nema
1500 kr. Og það er enginn vafi
á að það eru til margar þús-
undir af íslendingum sem
myndu íagna að eiga slíkt
heimili og hafa aðgang að
sjálfstæðri atvinnu.
Nú vil eg gera ráð fyrir að
víða á landinu myndi þvílíkt
hús kosta 2000 kr. þó að gætt
væri fyrirhyggju og ráðdeild-
ar. M. a. væri í sveit nauð-
synlegt að hafa ódýran og ein-
faldan geymslukjallara undir
slíku húsi.
Það er enginn vafi á því, að
það má ekki rígbinda sig við
að öll ný hús verði úr steini.
M.jög víða hagar svo til að ný-
býlin verða að vera úr timbri,
og sumstaðar úr torfi og timbri.
Aðalatriðin eru að húsin verði
byggð mörg, að þau séu ódýr,
blý og björt, þó að þau séu
ekki stór.
Enn er eftir að tala um
kostnað við útihús, fjós hest-
hús, alifuglabúr, hlöðu, súr-
heystóft og áburðarhús. En
tveir meginþættir í kostnaði við
h*eimilamyndun eru hér taldir:
Fimm ha tún, 1500 kr og við-
unanlegt íbúðarhús 2000 kr.
Eg geri ráð fyrir að land-
neminn leggi nokkuð fram,
þegar frá byrjun, annaðhvort
vinnu við ræktunina og húsa-
gerðina eða peninga. Á þann
hátt er landneminn bundinn við
býlið. Hann getur ekki heimtað
allt af öðrum. Milli hans og
þjóðfélagsins er einskonar vin-
samlegt fjölskyldusamband. —
Þjóðfélagið hjálpar landneman-
um eins og framsýnir foreldrar
með þann byrjunarstyrk sem
ekki verður hjá komist. En
unga fólkið leggur líka fram
sinn skerf — vinnu eða sparifé.
Þannig byrjar hin nýja land-
námsöld. J. J.
Flokksþing Framsóknarmanna
var sett í Reykjavík kl. 10 |
í gærmorgun. Formaður flokks. j
ins, Sigurður Kristinsson setti i
þingið með stuttri ræðu og !
bauð fulltrúana velkomna. —
Skipaði hann Þóri Steinþórsson
bónda í Reykhölti fundarstjóra
fyrsta fundar, en ritara þings-
ins þá Þórólf Sigurðsson bónda
í Baldursheimi, Björn Stefáns-
son kaupfélagsstjóra á Fá-
skrúðsfirði, Emil Ásgeirsson
bónda í Gröf og Eggert Guð-
mundsson bónda í Vatnshorni.
Allmargir fulltrúar af Norð-
ur og Vesturlandi voru þá enn
ókomnir, en væntanlegir um
nóttina.
Um svörtu hættuna
Þingræði eða ný Sturlungaöld?
Uppruni einræðisstefnunnar.
Ofbeldishreyfing sú, sem nú
hefir rutt sér til rúms í ýms-
um löndum álfunnar, er komin
sunnan að. Hún hófst á Italíu
nokkrum árum eftir stríðið og
rétt að segja samtímis á Spáni
og austur á Balkanskaga.
Spanska þjóðin hratt af sér
oki kúgaranna með byltingu og
síðan hefir tekizt, þótt erfið-
lega gangi, að varðveita lýð-
ræðið þar í landi. En tvö af
stórveldum , álfunnar, Ítalía og
Þýzkaland, búa nú við harð-
stjórnina í almætti sínu, og í
flestum löndum hefir hreyfing-
in gert eitthvað vart við sig
og nú upp á síðkastið einnig
hér á íslandi.
Alstaðar starfa oíbeldis-
flokkarnir með líku sniði og
nota samskonar baráttuaðferð-
ir en undir mismunandi heit-
um. í Ítalíu kalla ofbeldis-
mennirnir sig fasista, og eftir
því er hreyfingin oftast nefnd.
í Þýzkalandi heita þeir þjóð-
ernisjafnaðarmenn (National-
socialistar eða Nazistar) í ír-
landi Sameinaði írski þjóð-
flokkurinn og í Englandi og á
Norðurlöndum þjóðernissinnar.
Ytri einkenni.
Einkenni einræðishreyfing-
arinnar eru í öllum löndum í
höfuðdráttum þessi: Hún á sér
„foringja“ að hermannasið og
honum eiga allir að hlýða skil-
yrðislaust. Slagorð hennar er
föðurlandsást, þjóðemi eða
kynstofn landsins yfir alla
hluti fram, og barátta gegn
öðrum þjóðum. Flokksmenn-
irnir eru æfðir að hermannasið
við skrúðgöngur, fánaburð,
söngva og hermannakveðjur.
Þeim er innrætt að líta á sjálfa
sig sem endurlausnara „ætt-
jarðarinnar“ og að öll meðöl
séu leyfileg til að vinna að
sigri einræðisins. Þeim er
kennt, að þingræðisskipulagið
sé spillt og rotið og undirrót
alls ills. Þeim er kennt, að lít-
ilsvirða rök og trúa gagnrýn-
islaust á staðhæfingar og fyr-
irheit foringjans eins og ó-
breyttir liðsmenn á vígvelli, að
lifa í trú, en ekki skoðun.
Peningavaldið á bak við.
En á bak við ættjarðarpré-
dikanimar, hersöngvana,
skrúðgöngurnar og innantóm
slagorð æsingamannanna, er
hinn duldi aflgjafi einræðis-
hreyfingarinnar, voldugir auð-
menn, vopnaframleiðendur,
stóriðjuhöldar og óprúttnir
kauphallaspekúlantar, er leggja
fram í kyrþey peningana til
baráttunnar, menn sem vilja
burt með allar lýðræðislegar
hömlur 1 peningamálum, menn,
sem vilja ófrið milli þjóða,
menn sem óttast skipulagða
sjálfsbjargamðleitni almenn-
ings, menn sem vilja brjóta
niður skorður réttvísinnar við
fjárglæfrum. I hverju landi er
til stór hópur slíkra manna,
sem hata þingræðið, af því að
það hefir orðið sérhagsmunum
þeirra á einhvern hátt til ó-
þæginda, menn, sem ekki svíf-
ast þess að reisa þá öldu, sem
oltið getur yfir þá sjálfa, um
leið og hún brýtur mannfé-
lagsbygginguna í mola. Það
voru þessar tegundir manna,
sem kostuðu innreið Mussolini
í Rómaborg árið 1922 og það
voru alveg samskonar menn í
þýzkalandi, sem lögðu til kosn-
ingaflugvélamar handa Hitler,
þegar hann var að brjóta nið-
ur sjálfsforræði hinnar þýzku
þjóðar.
Ofbeldisflokkarnit tryggja
völd sín.
I einræðislöndunum vinna
ofbeldisflokkarnir nú að því, af
miklu kappi, að tryggja völd
sín. Sú valdatrygging er í því
fólgin fyrst og fremst, að
brjóta niður hvert það afl,
sem líklegt er til mótspymu. I
öðru lagi að uppræta hvem
þann hugsunarhátt, sem skap-
að getur skilyrði fyrir myndun
slíks afls. í þriðja lagi, að
gefa þjóðinni auðvelt umhugs-
unarefni, andstæðing til að
hata, mikilfengleg hátíðahöld
til að dást að, æfintýraleg lof-
orð til að vekja tilhlökkun, á
meðan hún er að glata sál sinni
og sjálfstæði.
í Þýzkalandi hafa nú allir
stjómmálaflokkar nema naz-
istaflokkurinn, verið uppleyst-
ir. Prentfrelsi er afnumið og
ritskoðun fyrirskipuð. Mörg af
ágætustu bókmenntaverkum
þýzkrar tungu eru bönnuð og
brennd á báli, af því að þau
eru boðberar frjálsrar hugsun-
ar. Samvinnufélög og verka-
mannafélög hafa verið svift
sjálfstjórn. Konum eru -bönnuð
afskifti af opinberum málum,
af því að kvenfrelsishreyfingin
er á móti anda einræðisins.
Kirkjan hefir verið brotin a
bak aftur, kristindómurinn ver-
ið tekinn í þjónustu harð-
stjómarinnar og jólasálmunum
snúið upp á Hitler í stað frels-
arans! Pólitískum andstæðing-
um er smalað saman í gadda-
vírsgirðingar í vörzlu vopn-
aðra hermanna. í leynifangels-
um harðstjórnarinnar eru fyr-
verandi forvígismenn þjóðar-
innar píndir til bana. Þegar
skyggja tekur af nóttu, koma
brúnstakkar Iíitlers í heimsókn
til ,,hættulegra“ manna og
gerir enda á frelsi þeirra. En í
dagsbirtunni unir ginnt og
vonsvikin þjóð við Gyðingaof-
sóknir, sigursöngva og land-
vinningaloforð.
Nýr „svartldau81“ á norður-
leið.
Og samtímis berst hin ægi-
lega sóttkveikja ofbeldishreyf-
ingarinnar norður og vestur á
bóginn til lýðræðislandanna. í
Svíþjóð breiðist hún út óðfluga
á síðustu mánuðum. Frá Eng-
landi hermir nýkomin fregn,
að 100 mönnum úr aðstoðarlög-
reglu Lundúnaborgar hafi ver-
ið vikið frá störfum, af því að
þeir voru gengnir í hinn ný-
stofnaða ofbeldisflokk. Alstað-
ai’ er svarta hættan yfirvof-
andi.
Framli. á 2. síðu.
Flokksþingið
og pólitískt viðhorf
I.
í gær var fjórða flokksþing Framsóknar-
manna sett í Reykjavík og stendur yfir fram
eftir þesari viku.
Hin mikla og almenna þátttaka í flokks-
þinginu sýnir, að vonirnar um áhuga og sam-
heldni innan flokksins, þrátt fyrir ýms ó-
venjuleg tíðindi, hafa á engan hátt brugðizt.
Fulltrúar eru mættir úr öllum héröðum lands
ins og úr ýmsum héröðum sú ítrasta full-
trúatala, sem flokkslögin heimila. Sum fjar-
lægustu héröðin, svo sem Suður-Múlasýsla,
Húnavatnssýslur og Strandasýsla, eru með-
al þeirra, sem allra bezt sækja þingið, og
gefur það hugmynd urn, hvílíka erfiðleika
fÍQkksmennirnir hafa á sig lagt. Og þó að
þeir örðugleikar séu mestir í fjarlægustu
héröðunum þá er það og vitanlegt, að í
hverju einasta héraði, þótt nær sé, kosta þau
ferðalög sem hér er um að ræða, mikla fyr-
irhöfn og mikil útgjöld, þegar miðað er við
takmörkuð fjárráð þess hluta þjóðarinnar,
sem einkum skipar sér í Framsóknarflokk-
inn. Hin mikla þingsókn ber því ótvírætt og
glæsilegt vitni um mjög vakandi áhuga og
mikinn kraft og mikinn starfsvilja innan
flokksins.
Það er og öllum ljóst, sem tii þekkja,
að innan Framsóknarflokksins er nú, að þeim
atburðum afstöðnum, er nýlega hafa orðið,
meiri eindrægni og meiri möguleikar til öfl-
ugs samstarfs en verið hafði um skeið und-
anfarið, á meðan fáeinir menn, sem valda-
aðstöðu ,höfðu innan floklísins, stóðu í ó-
heppilegum samböndum við andstæðingana,
virtu samþykktir flokksmannanna að vett-
ugi og gerðu á þann hátt flokksstarfið allt
þannig, að erfitt var við að una og lítil
ánægja að því fyrir þær mörgu þúsundir
manna, sem flokkinn höfðu myndað og gert
hann að ráðandi valdi í landinu.
Um landið gjörvalt er það nú á vitund
almennings, að Framsóknarflokkurinn hefir
nú á ný, eftir stundarbið, vaknað til starfs
og baráttu og gengur nú fram slíkur sem
hann áður var, sem hin fjölmennasta og
stærsta fylking vinnandi manna í landinuí
ótrauður og markviss og ráðinn til sigurs-
í þeim átökum, sem nú fara í hönd um
framtíð landsins á næstu árum.
Það liggur og fyrir nú, að flokkurinn
hefir á hinurn síðustu þrengingatímum eflzt
að félagsþroska og að hann hefir lært og til-
einkað sér þær starfsaðferðir og það skipu-
lag, sem farsælast er fyrir þann flokk, sem
fyrst og fremst á að vera flokkur almenn-
ings, þar sem allir hafa jafnan rétt og fylgt
er félagslegum reglum um ákvarðanir mála,
jiar sem starf, vald 0g ábyrgð fer saman
hjá hverjum einstökum flokksmanni, hver
sem hann er og hvar sem hann býr á
landinu.
II.
Kosningar standa fyrir dyrum. Einmitt
þess vegna fyrst og fremst er flokksþing
Framsóknarmanna saman komið.
Hver er aðstaða Framsóknarflokksins í
kosningabaráttunni ?
Tvennt hefir gerzt, sem, ef það er skoðað
út af fyrir sig, gæti orðið til að veikja
aðstöðu flokksins.
Annað er breytingin á kosningalögunum.
Eftir þá breytingu hafa sveitakjördæmin,
sem fyrst og fremst hafa staðið með Fram-
sóknarflokknum, minni áhrif hlutfallslega
en þau áður höfðu.
Hitt er brottför nokkurra manna úr Fram-
sóknarflokknum og viðleitni þeirra til nýrr-
ar flokksmyndunar.
Hvorttveggja þetta ber að athuga vand-
lega nú.
Víst er það, að með hinum nýju kosn-
ingalögum, sem knúin voru fram af and-
stæðingunum, hafa mjög skertir verið hinir