Tíminn - 19.03.1934, Qupperneq 2

46
TÍMINN
fornu möguleikar hinna dreifðu byggða til
áhrifa á Alþingi.
En einmitt í því, hvernig hið nýja fyrir-
komulag er, liggur sú staðreynd, að eini
möguleikinn fyrir sveitakjördæmin til að
varðveita áhrif sín, er að skipa sér um fram-
bjóðendur Fi-amsóknarflokksins og koma
þeim að sem kjördæmakosnum þingmönn-
um.
Það er enginn vafi á því, að þessi greim-
lega staðreynd hefir geisimikil áhrií í þá
átt að hvetja kjósendur í þeim kjördæmum
til að greiða Framsóknarílokknum atkvæði
nú. Og með því móti getur Framsóknar-
flokkurinn orðið ráðandi flokkur í þinginu
á sama hátt og hann var það eftir kosning-
arnar 1927, þó að hann hefði ekki hreinan
meirihluta. Og þeirri aðstöðu hefir flokkur-
inn öll skilyröi til að ná, ef almenningur
gerir sér ljóst, hvað um er að vera.
Um viðleitnina til stofnunar svokallaðs
„bændaílokks“ er óhætt að fullyrða það nú,
að ekki séu neinar skynsamlegar líkur til
þess að hún dragi neitt sem heitir til sín
af því íylgi sem Framsóknarflokkurinn hef-
ir áður haft.
Klofningsmennirnii- .eiga .ekkert öruggt
kjördæmi.
Og komi þeir ekki manni að í neinu kjör-
dæmi, fara öll þau atkvæði, sem þeim ltynnu
að verða greidd að öllu leyti til ónýtis, nema
að því leyti, sem þau kynnu að hjálpa ein-
hverjum íhaldsframbjóðanda inn í þingið.
Sú staðreynd hlýtur óhjákvæmilega, eftir
allri eldri reynslu að dæma, að fæla menn
mjög frá því að greiða klofningsmönnunum
atkvæði, því mexm vilja ógjarnan gera at-
kvæði sitt ónýtt.
Klofningsmennimir hafa enga sameigin-
lega skoðun í landsmálum og enga stefnu-
skrá, sem neitt verður ráðið af, hvað þeir
myndu ætla að gera í þinginu. Það er vitað,
að um sum allra mikilsverðustu atriði hafa
þeir látið í ljós skoðanir, sem á engan hátt
geta samrýmzt. Ef þeir færu alhr eftir
„sannfæringu“ sinni hlyti „flokkur“ þeirra
að sundrast undir eins og til framkvæmda
kæmi.
Og þar við bætist svo einn næsta ógæfu-
samlegur fyrirboði um pólitíska framtíð
þessara manna. Á nýafstöðnum landsfundi
bænda, sem þeir höfðu haft mikinn undir-
búning um að nota sjálfum sér til póli-
tísks framdráttar, biðu þeir hinn eftir-
minnilegasta ósigur, og höfðu þó svo frek-
lega fram gengið á þeim vettvangi, að þeim
mun til lítillar sæmdar verða.
Miðstjórnarkosning sú, sem sagt er að
klofningsmennirnir hafi látið fram fara yfir
veizluborðum í einu af hótelum Reykjavík-
ur,- mun sízt verða til að skapa trú á styrka
stjórn í því liði. Enda má nú segja að þessi
„kúnstuga“ athöfn sé nú almennt til athlægis
orðin þar sem til hefir frétzt. Mun áreið-
anlega mörgum góðum bónda sáma það síð-
armeir, að svo hirðuleysislega sé að farið
og fáránlega og nafn íslenzkar bændastéttar
svo mjög við einberan hégóma lagt.
III.
Lroks er þá eins að minnast, sem áreiðan-
lega mun hafa mikla þýðingu um úrslit
kosninganna í kjördæmum úti um land.
Það er alveg vafalaust, að hin útlenda ein-
ræðis og ofbeldisstefna, sem nú er að festa
rætur í „Sjálfstæðisflokknum“, breytir á
komanda vori afstöðu mjög margra manna,
sem annars hefðu greitt þeim flokki at-
kvæði.
Þá væri a. m. k. íslenzk bændastétt illa
komin ef þar fyndist margir menn, sem að
því vildu stuðla, að stofna til nýrrar Sturl-
ungaáldar hér á landi nú, í stað þess að
láta víti erlendra þjóða sér að vamaði verða.
Og því er það — að öllum málum athug-
uðum — að Framsóknarmennimir úr öllum
byggðum landsins fjölmenna nú á flokksþing
sitt. Og því er það, að þeir munu hverfa
heim aftur starfsglaðir og sigurvissir, til
baráttunnar sem fram undan er. Á herð-
um Framsóknarflokksins hvílir hin þunga á-
byrgð þess, sem vísan á sigurinn, ef vel er
unnið, og mesta hefir möguleikana og sterk-
astan viljann til að fullnægja heilbrigðri
lífsþrá þjóðarinnar og leiða landið út úr
ölduróti öfganna. í meðvitundinni um þá á-
byrgð heyja nú Framsóknarmenn flokksþing
sitt.
Litla-íhaldið sendi nýlega mann frá Búnaðar-
félagi íslands til að fræða Árnesinga um kar-
töflusýkina. Á Skeiðunum varð að fresta fundi,
er maðurinn hóf aðalræðu, en í Hrunamanna-
hreppi var fátt inni að hlusta á hann. Maður-
inn var vinsæll, en stefnan fylgislaus.
Skuldir landsmanna við útlönd eru um 80
milljónir. Helming þeirra skulda hafa fésýslu-
menn íhaldsins skapað á síðustu árum.
Landsfundur bænda
Ágreiningsmálin á fundinum. »Bænda-
flokkurinn« fer á veiðar.
Um svörtu hættuna
Framh. af 1. síðu.
Og alstaðar, þar sem ríkir
lýðræði og frjálsar þjóðir, bú-
ast þingræðisflokkamir nú til
vamar og sóknar gegn hinni
yfirvofandi hættu.
„Hreyfingin" hér á landi.
Ofbeldishreyfing sú, sem
risin er upp hér á landi er á
engan hátt frábrugðin í eðli
sínu ofbeldishreyfingunni í öðr-
um löndum. En hér á landi
hefir henni fallið alveg sér-
stakt happ í skaut. I stað
þess að heyja sína pólitísku
baráttu út af fyrir sig, hefir
hún þegar á byrjunarskeiði
komizt í þá einstöku aðstöðu,
að verða ráðandi afl í .hingað
til fjölmennasta stjómmála-
flokki landsins, íhaldsflokkn-
um. íhaldsflokkurinn hér hefir
gert það, sem enginn þingræð-
isflokkur um alla Norðurálfuna
hefir leyft sér að gera, sem er
það að gera opinbert kosninga-
bandalag við óvini þingræðis-
ins, styrkja þá til valda og
veita þeim brautargengi í blöð-
um sínum.
Sambandið við ihaldsflokk-
inn.
Almenningi um allt land er
það kunnugt nú með hverjum
hætti sá meirihluti skapaðist,
sem nú ræður í bæjarstjóm
Reykjavíkur. íhaldsflokkurinn
gerði bandalag við „aðalráð“
hinnar svokölluðu „þjóðemis-
hreyfingar“, til þess að halda
meirahlutanum, sem hann ann-
ars hefði misst. Og það merki-
lega er, að þetta virðist hafa
orðið tiltölulega ágreiningslítið
meðal þeirra, sem nú ráða
í íhaldsflokknum. Svo ramm-
iega var frá þessu gengið, að
kosningabandalaginu var opin-
berlega lýst yfir í blöðum, bæði
af formanni ílialdsflokksins
og þeim mönnum, sem ofbeldis-
hreyfingunni veita forstöðu.
Fulltrúi íslenzkra nazista
hefir nú eins og allir vita, fyr-
ir atbeina íhaldsflokksins, úr-
slitaatkvæði í bæjarstjórn
Reykjavíkur. Og menn vita, að
kjarni íhaldsflokksins 1 Rvík,
sem um leið er hið ráðandi
vald í íhaldsflokknum í land-
inu, lítur á þetta ástand með
stakri velþóknun.
íslenzka þingræðið í voða?
Það er engm furða, þó að
þeir, sem áfram vilja halda
lýðræðinu hér á landi, líti með
nokkrum óhug til alþingiskosn-
inganna, sem fram eiga að
fara á komanda vori og þó að
þeir séu uggandi um þau áhrif,
sem úrslit þeirra kosninga
gætu haft á framtíð lýðræðis-
ins, ef ógæfusamlega tækist
um þau úrslit.
Það er engin furða þó að
menn óttist um það, að svo
framarlega sem íhaldsflokkn-
um tækist með fulltingi ofbeld-
ishreyfingarinnar að ná þing-
meirahlutanum í sínar hendur
og mynda stjórn, þá væri
þingræðisskipulagið í mikilli
hættu statt hér á landi.
Það er engin furða, þó að
menn hafi það við orð, að ef
íhaldsflokknum tækist að
mynda slíka stjóm, þá myndi
hann ekki vera eins fljótur til
og aðrir flokkar hafa hér áður
verið, að afhenda hana í hend-
ur þjóðarinnar aftur.
Til hvers ætla þeir a8 nota
völdin?
Það er a. m. k. víst, að reyk-
vískir íhaldsmenn eru orðnir
sér þess vel meðvitandi, til
hvers þeir eigi að nota völdin,
ef til kæmi.
Nú þegar nærri fjórum mán-
uðum fyrir kosningar er eitt
Landsfundi bænda lauk kl. 5
s.l. föstud. Hafði fundurinn þá
starfað síðan á mánudag.
Fundurinn fór að flestu leyti
vel fram og munu margir þeir,
sem hann sátu, hafa haft á-
nægju af, hvað sem öðrum á-
rangri líður.
Á fundinum voru rædd flest
dagskrármál bænda. Ekki verð-
ur því neitað, að mismunandi
skoðana kenndi um mörg
þeirra. En þá var oftast með
þolinmæði leitað þess, sem sam-
eiginlegt var í þeim sundur-
leitu skoðunum og fór því svo
að lokum um flestar tillögur,
að þær voru samþykktar í einu
hljóði með þorra atkvæða.
Um tvö mál var þó fullkom-
inn ágreiningur. Annað var
jarðeignamálið. Nefnd sú, er
fundurinn kaus í það mál, var
því fylgjandi, að sem flestar af
jarðeignum landsins yrði ríkis-
eign, og lagði tillögur sínar
fyrir fundinn samkvæmt því.
En tillögur nefndarinnar voru
flestar felldar, en með svo
litlum atkvæðamun, að það
mun hafa ráðið úrslitum, að
þrír nefndarmanna gátu ekki
af íhaldsblöðunum hér farið að
tala um að leysa upp verka-
mannafélög og setja foringja
þeirra í fangelsi.
Og þó að slíkt orðfæri þyki
ekki vænlegt til fylgisöflunar
úti um byggðir landsins, geng-
ur enginn þess dulinn, að
bændasamtökin eiga líka sín
fyrirheit, þó í leyndum séu.
Óvinafagnaður.
Á margvíslegan hátt er nú
að því unnið af hálfu hins
endurfædda Reykjavíkuríhalds,
að brjóta niður samtök hins
vinnandi. fólks úti um byggðir
landsins við næstu kosningar.
I þjónustu þessa endurfædda
Reykjavíkurvalds hafa nú ný-
lega nokkrir fyrverandi Fram-
sóknarmenn, menn, sem ekki —
sakir persónulegrar stór-
mennsku — þoldu lýðræðis-
skipulagið innan síns eigin
flokks, valizt til þess óhappa-
verks, að breyta um stefnu og
gerast boðberar sundrungarinn-
ar til að dreifa kröftum þess
fólks, sem nú heyir harðasta
lífsbaráttuna og fastast hefir
staðið gegn órétti og yfirgangi
fyr og síðar í þessu landi.
í Slíkir sundrungarmenn með-
al lýðræðisflokka hafa jafnan
verið postulum ofbeldishreyf-
ingarinnar kærkominn liðsauki
í hverju landi.
Til vamar þingræðinu.
En Framsóknarflokkurinn er,
hvað sem slíkri sundrungar-
starfsemi líður, staðráðinn í
því að ganga ótrauður til sókn- j
ar gegn ofbeldishreyfingunni, j
hverju nafni, sem hún nefnir |
sig og öllum hennar fylgifisk-
um og til vamar hinu íslenzka f
þingræði. Svo lengi sem Fram-
sóknarmenn hafa forystuna í
þeirri baráttu, mun sérhvert
vígi á þeim vettvangi verða
óvinum þingræðisins dýrkeypt.
En úrslit þeirra átaka, sem
nú munu verða um framtíð
þingræðisins hér á landi, eru
fyrst og fremst á valdi þess al-
mennings, sem hingað til hefir
ekki haft skap til þess, að láta
brjóta niður samtök sín af of-
beldismönnum, afnema prent-
frelsi og brenna bækur eða
snúa sálmabókinni upp á frí-
merkjakaupmenn í Reykjavík.
mætt á fundinum, er atkvæða-
greiðsla fór fram.
Hitt ágreiningsmálið var það,
hvort bændur ættu að stofna
með sér „pólitískt" eða „ó-
pólitískt“ landssamband. Vildi
allmikill hluti fulltrúanna
stofna upp úr þessum fundi
stjórnmálaflokk, er þeir trúðu,
að allir bændur landsins gætu
verið í. Sumir þeirra hugðu, að
slíkur flokkur gæti orðið þess
megnugur að sameina Fram-
sóknarflokkinn og hinn ný-
stofnaða „Bændaflokk“. Héldu
þeir, að þessum nýju samtök-
um yrði a. m. k. auðvelt að
hafa í hendi sinni „Bænda-
flokkinn“ og gera forgöngu-
menn hans að sínum þjónum,
og til þess mætti þó alltaf
nota þá. Aðrir höfðu aftur á
móti þegar gengið í „Bænda-
fiokkinn“ og ráku trúboð íyrir
hann með mikilli trúarákefð.
Þessir fulltrúar hvorirtveggju
sameinuðu sig um eftirfarandi
tillögu:
„Landsfundur bænda í Reykja-
vík 1934 ákveður að stofnað verði
landssamband íslenzkra bænda er
vinni að þvi, að grundvalla og
skipuleggja hagsmunamál þeirra
cr landbúnað stunda, og þar sem
hann- álítur, að því verði ekki
náð nema með stjórnmáialegum
samtökum, telur hann nauðsyn-
legt að stofna þvilíkt landssam-
band, sem kjósi sér nú þegar mið-
stjórn og semji starfsskrá þess“.
Tillagan var felld með 19
atkv. gegn 16, en 5 neituðu að
greiða atkvæði.
Tillaga þessi var í reyndinni
algerlega óframbærileg, af því
að þeir fulltrúar, sem þarna
voru mættir höfðu ekkert um-
boð til að stofna til þvílíkra
samtaka. Því mætti það virðast
furðulegt, að svona mörg at-
kvæði skyldu koma fram með
tillögunni. En það er þó skilj-
anlegt, af því að nú er ljóst
orðið, að til þessa voru refarnir
skornir af þeim sumum, er
mestan þátt áttu í undirbún-
ingi fundarins.
Þess skal enn getið, að full-
trúar „Bændaflokksins" höfðj^
tilbúna og voru byrjaðir
að dreifa út meðal fundar-
manna tillögu, sem var svo-
hljóðandi:
„Landsfundur bænda í Reykja-
vík ákveður að stofnað verði
landssamband íslanzkra bænda,
er vinni að því að grundvalla og
skipuleggja hagsmunamál þeirra,
er landbúnað stunda, og þar sem
hann álítur, að því verði ekki
náð nema með stjórnmúlalegum
samtökum, felur hann bænda-
flokknum meðferð þessara mála,
enda sé nú þegar kosin miðstjóm
fyrir flokkinn og starfsskrá hans
samin".
En skyndilega drógu þeir til-
löguna til baka, og kom hún
aldrei til umræðu. Mun að-
standendum hafa skilizt, að
þvílík frekja, sem í tillögunni
fólst, myndi þeim síður en svo
til framdráttar. En þó tillagan
væri tekin aftur, sýnir hún
nógu greinilega, hversu herfi-
lega þessir menn hafa ætlað að
misnota landsfund bænda til
hagsmuna fyrir sjálfa sig og
sundrungarviðleitni sína.
Eftirtektarvert er það, að
með niðurlagi þessarar „glöt-
uðu“ tillögu, er það raunveru-
lega viðurkennt, að „Bænda-
flokkurinn" hafi * sem stendur
enga miðstjórn og enga starf-
skrá, enda vitanlegt, þar sem
flokkurinn í reyndinni er ekki
til nema sem „einkafyrirtæki“
örfárra manna í Reykjavík.
Eftir að tillagan um pólitískt
landssamband bænda hafði ver
ið felld, var eftirfarandi tillaga
samþykkt með samhljóða at-
kvæðum:
„Landsfundar bænda ákveður að
kjósa 7 manna nefnd, er fylgi
fram málefnum fundarins, kveðji
tii næsta landsfundar og leggi fyr-
ir hann tillögur um framtíðar-
starfsemi þessara samtaka. Tillög-
ur nefndarinnar skulu lagðar frarn
lieima i héruðum áður en fulltrú-
ar eru- kösnir.
Fundurinn skorar á Búnaðarfé-
lag íslands að styrkja allan undir-
búning að stofnun landssambands
íslenzkra bænda“.
Það er bændunum, er fund-
inn sóttu, til mikils heiðurs, að
þessi ágreiningur varð þó ekki
til að sundra fundinum eða
starfi hans. Verður ekki af
öðru betur ljóst, hversu vel
bændur finna, að þeir hafa
fulla þörf á að geta rætt sín
mál allir, hvað sem líður á-
greiningi um hin pólitísku
stefnumið. Það sýnir einnig
meiri alvöru og menningu, en
þeir menn munu hafa við bú-
izt, er hugðu á að tvístra
þeim og hafa til „einfaldrar“
þjónustu við sig.
A víðavanýi.
Prófkosningar og framboð.
Ihaldsblöðin og Alþýðublaðið
hafa undanfarið birt ýmiskon-
ar þvætting um prófkosningar
og framboð Framsóknarmanna
í kjördæmum úti um land.
Ennþá eru f ramboð óvíða á-
kveðin af flokksins hálfu. Þó
hafa prófkosningar farið fram
í Ámessýslu og Skagafjarðar-
sýslu og almenn þátttaka á
báðum stöðum. I Árnessýslu
eru ákveðnir frambjóðendur
Jörundur Brynjólfsson alþm.
og Bjarni Bjamason skólastj.
á Laugarvatni. I Skagafirði
fengu þeir Steingrímur Stein-
þórsson skólastjóri og sr. Sig-
fús Jónsson kaupfélagsstjóri
meginþorra atkvæða, en fyrv.
frambjóðandi flokksins Bryn-
leifur Tobiasson mæltist til
þess þegar eftir síðustu kosn-
ingar, að verða ekki í framboði
að þessu sinni. Sögusagnir
Mbl. um, að staðið hafi til, að
Hermann Jónasson eða Páll
Zophóníasson yrðu þar í kjöri,
eru alveg tilhæfulausar. — I
Suður-Þingeyjarsýslu samþ.
fulltrúaráð Framsóknarfélags
ins einum rómi, að óska eftir,
að Jónas Jónsson yrði þar í
kjöri, þar sem Ingólfur Bjam-
arson alþm. gaf ekki kost á
sér áfram og kemur því ekki
til prófkosningar í því kjör-
dæmi. — Framboð af hálfu
J. J. í öðrum kj ördæmum, hef-
ir aldrei staðið til af hans
hálfu, og fer Mbl. þar einnig
með þvætting. Það er líka ó-
satt, að nokkur prófkosning
hafi farið fram í Norður-
Þingeyjarsýslu eða verið á-
kveðin.
Skuldasöfnxm.
íhaldsmenn þrástagast á því,
að ríkisskuldimar hafi hækk-
að í stjórnartíð Framsóknar-
manna. Hinsvegar láist þeim
sömu herrum að fræða almenn-
ing á því, að á sama tíma, sem
Framsóknarfl. fór með völdin
í landstjóm, fóru þeir með völd-
in í Reykjavík og hækkuðu
skuldir bæjarins um 113% án
þess að á móti kæmi nokkur
arðgæf eign. Skuldaaukning í-
haldsins í Reykjavík var því
vegna venjulegrar eyðslu.
Skuldaaukning ríkisins var
með allt öðrum hætti og af
öðmm orsökum. Hún var því
nær eingöngu vegna bankanna
og síldarbræðslunnar. Af mest-
um hluta aukningarinnar
standa aðrir aðilar straum en
ríkissjóður. Aukning á vaxta-
byrði ríkisins er þó æði tilfinn-