Tíminn - 23.05.1934, Síða 1

(öjaíbbagx
6latsins et 1. jání.
fÁrgatiguilnn fostar 10 f*.
2^fgreibsía
©8 inntjelrata á Saugaoeg 10.
©frai 2353 — póstíjólf 961
im Arg.
Reykjavík, 23. mal 1934.
24. blað.
Bændakúgun ,bændayinanna6
„Bændavinir“ berjast fyr-
ir bændakúgun.
Þau undur hafa gerzt í land-
inu, að dálítill flokkur tiltölu-
léga kauphárra opinberra
starfsmanna í Reykjavík hefir
myndað félagsskap með sér til
að innleiða og festa, ef þeir fá
því orkað, þá venju, að bænd-
um í sveit sé borgað mun lægra
kaup við sömu vinnu, heldur en
áðkomumönnunum úr bæjun-
um. I þessu skyni klufu þeir
sig úr Framsóknarflokknum
snemina í vetur. Til að við-
halda þessari kúgun á bændum
gefa þeir út blað, og senda sem
gjöf á flestöll sveitaheimili. Til
að fullkomna verk sitt, bjóða
þeir fram sprengimenn í flest-
um sveitakjördæmum til að
reyna að skaða þann flokk, sem
verið hefir síðan 1917 vamar-
veggur um málefni sveitanna.
En í tveim kjördæmum, Rang-
árvöllum og Skagafirði, bjóða
þeir ekki fram sprengiménn.
Þeir vilja ekki spilla fyrir
íhaldinu!
Hvað segja vinnubækur
Geirs vegamálastjóra?
Móthreyfingin gegn réttleysi
sveitanna í þessum efnum
hófst í vetur er almennur
bændafundur á Strönd í Rang-
árvallasýslu samþykkti tillögu
Sigurþórs í ' Kollabæ í einu
hljóði, og mótmælti kröftug-
lega því ranglæti að sveita-
menn fengju minna kaup fyrir
sömu vinnu á sama stað heldur
en bæjamenn. Ástæðan var sú,
að Þorst. Briem hafði gengið
ákaflega langt í að nota sér at-
vinnuneyð bænda í Rangár-
vallasýslu sumrin 1932 og
1933, þegar verið var að byggja
brýmar á Þverá og Markar-
fljót.
Hér fara á eftir nokkrar töl-
ur uni kaupgjaldið, eftir bók-
um vegamálastjóra. Verka-
'mennimir eru nefndir með
bókstöfum sínum, en ekki fullu
nafni. Mennimir með háa
kaupið eru yfirleitt aðkomu-
menn, en þeir með lága kaupið
bændur og bændasynir:
Brúargerð á Þverá sum-
arið 1932 (21. ág. til 3.
sept.).
Vikuna 11.—20 júlí fengu
sveitapiltar úr héraðinu við
Þverárbrú eftirtöld daglaun:
S. S. 16.00 S. J. 9.00
J. D. 16.00 J. J. 9.00
J. S. 17.00 G. E. 7.50
O. S. 14.00 B. S. 7.50
P. I. 11.50 Á. Þ. 7.50
P. P. 10.00 F. T. 750
S. Ó. 8.00 B. B. 9.00
O. G. 5.00 A. J. 7.50
G. E. 7.50 B. Ó. 5.50
J. G. 5.00 J. E. 7.50
S. G. 5.00
Ef rúmið leyfði, mætti taka
upp úr vinnubókunum áþekk
dæmi í hundraðatali um hinn
gífurlega kaupmismun sumarið
1932 við Þverárbrú.
Næsta ár er haldið áfram við
Markarf 1 j ótsbrú.
Markarfljótsbrú 30. apríl
til 13. mai 1933.
Menn skyldu ætla að Rangæ-
ingar hefðu hækkað í kunnáttu
og kaupi við að vinna að sama
verki sumar eftir sumar, en
svo er ekki. Sagan endurtekur
sig hjá Þorst. Briem við Mark-
arfljót 1933. Vinnubækur verk-
stjóranna segja frá kaupinu á
þessa leið:
i
S. S. 16.00 F. I. 7.50
J. D. 16.00 S. K. 7.00 í
O. S. 14.00 A. S. 6.50
B. J. 12.00 K. J. 4.50 i
M. S. 11.50 G. S. 6.50
H. J. 10.00 F. O. 4.50
Sömu hlutföll halda áfram
allt sumarið. Þegar fer að vetra !
hverfa þeir, sem betur er j
borgað til heimkynna sinna í 1
kauptúnunum. En fyrsta hálfa
mánuðinn af okt. 1933 em um
30 menn að starfi austur þar. i
Kaup þeirra er yfirleitt kr. 5— !
6.50 á dag. Bændaþrælkunin !
naut sín nú til fulls.
Tillaga Sigurþórs í
Kollabæ.
Mikil óánægja ríkti meðal
manna, sem unnu við sömu i
vinnuna með svo herfilega ólík-
um kjörum. Engin sýnileg hugs
un kom fram í kaupmismun- ■
inum, nema hinn ákveðni vilji ;
yfirvaldanna til að borga bænd- ;
unum sem allra minnst, senni j
lega til að auka löngun þeirra ;
til að hafa heimilisfang í sveit j
framvegis. Stundum var, auk
annars misréttis, hærra kaup á
öðrum bakka árinnar heldur en j
á hinum !
Menn geta skilið, að þessi
kaupgreiðslumáti Þorst. Briem
átti formælendur fáa í Rangár-
þingi. Á hundrað manna bænda
fundi í byrjun janúar s.l., kom i
engin hönd upp til varnar rang- j
lætinu, þegar Sigurþór Ólafs- |
son bar fram og fékk sam-
þykkta á Strönd 4. jan. s.l., til-
lögu þá, sem hér fer á eftir:
„Almennur íundur bænda í j
Rangárvallasýslu skorar á ríkis- j
stjórnina- að hlutast til um, að |
sveitamönnum sé eigi greitt lægra i
kaup íyrir sömu vinnu en kaup- j
staðarmönnum, þegar um opinbera
vinnu er að ræða og jafnframt sé
samræmd betur en nú er, kaup-
greiðsla i slíkri vinnu í hinunj
\
ýrnsu héröðum landsins, par sem
aðstaða og lífskjör eru svipuð“.
Daginn eftir samþykktu Ár-
nesingar sömu till. líka mótat-
kvæðalaust.
Báðir þessir almennu bænda-
fundir höfðu verið boðaðir af 1
„bændavinunum" í Reykjavík, !
til að reyna að safna einhverju !
fylgi í sveitum á Suðurlandi j
til framdráttar Þorst. Briem. j
En nú voru bændur vaknaðir og j
sókn byrjuð á móti ranglæti
kaupgjaldsins*).
Ný hreyfing frá Þingey-
ingum.
Á framboðsfundum mínum í
vor 1 Suður-Þingeyjarsýslu,
hreyfði ég aldrei kaupgjalds-
málum þessum að fyrra bragði,
og enginn maður lagði liðsyrði
áníðslu Þorst. Briems á sveita-
mönnum. En á fundi í Mý-
vatnssveit, þar sem stadd-
ir voru 40 bændur og bænda-
synir frá flestum heimilum í
sveitinni, kom fram og var
samþykkt í einu hljóði þessi
tillaga um opinbera vinnu:
„Fundurinn lítur svo á, að ibúar
sveitanna eigi að sitja fyrir þeirri
atvinnu, sem ríkið veitir við vega-
og brúagerðir í hverri gveit, og
skorar á stjórn Fulltrúaráðs Fram
sóknarfélaga i héraðinu, og mið-
stjórn flokksins í Reylcjavík, að
koma þeirri kröfu fram“.
Tillaga um sama efni var
litlu síðar samþykkt í einu
hljóði á fundi í Reykjadal.
Málið var nú komið inn á
nýjan veg. Hugmynd Þorsteins
Briems og „bændavinanna" var
að halda sveitamönnum á sem
lægstu kaupi við opinbera
vinnu, borga bæjarmönnum
hærra, stundum allt að því þre-
falt hærra, og látast með þessu
vera velgerðamenn sveitanna.
Rangæingar og Árnesingar
höfðu fyrstir og öflugast mót-
mælt þessari ósvífni. Síðan
koma Þingeyingar og drógu
fram nýja hlið á máliiru. Þeir
hafa á ýmsum stöðum nægileg-
an vinnukraft til að taka að
sér þá opinberu vinnu, sem þar
er fáanleg. Þeir krefjast að
•sitja fyrir aðkomumönnum.
Þeir tala ekld um kauphæðina,
því þeir telja sjálfsagt, að þar
sé byggt á réttlæti en ekki
kúgun. Aðstaða Þingeyinganna
sýnir, að þeir ætla að hafa
nýtilega atvinnu af opinberu
vinnunni, og þá er um leið
ákveðin aðstaða þeirra til
kaupgjaldsins.
Vesturland talar.
Um sama leyti og Þingeying-
ar hófu kröfuna um það, að
sveitamenn ættu forgangsrétt
að opinberri vinnu heima í hér-
aði, varð bændakúgunarpólitík
Þ. Briems fyrir sýnilegu áfalli
á Vesturlandi. Einn hinn þekkt-
asti bóndi vestur þar, Jón
Fjalldal á Melgraseyri flytur á
sýslufundi Norður-Isfirðinga
mjög róttækar tillögur um
kaupgjaldsmálið. Telur hann
bændur hafa borgað mun hærra
kaup en ríkið við opinbera
vinnu í sveitum, að bændum sé
skaði að þessu lága kaupgjaldi
ríkissjóðs, og líka mikill skaði
að því, að kaup sé lágt við
sjávarsíðuna, því að þá dvíni
þar markaðurinn fyrir sveita-
vörur. Þessar tillögur Jóns
Fjalldals höfðu alveg sérstak-
lega lamandi áhrif á „bænda-
vinina“ , því að þeir höfðu í
vetur gert veg Jóns Fjalidal
mikinn og með réttu látið hann
njóta mikils hróðurs sem
jarðabótafrömuð og umbóta-
mann í héraði. Að fá slíkar til-
lögur frá honum sýndi klofn-
ingsmönnum að vonlaus bar-
átta þeirra um að draga kaup
af sveitamönnum, myndi ekki
vera sem allra ljúffengastur
kosningamatur.
Ihaldið í Suður-Múlasýslu
bregst „bændavinunum“.
Nú átti Austurland eftir að
segja sitt orð um stefnu Þorst.
Briem og þar kom íhaldið í
opna skjöldu. Magnús Gíslason
frambjóðandi íhaldsins í hérað-
inu, fær samþykkt að kaupið
skuli í sýslusjóðsvinnu vera 9
kr. á dag í vor. I fyrra kúgaði
ríkisstjórnin fátæka bændur og
bændasyni í Suður-Múlasýslu
að vinna fyrir 5 kr. á dag. Þeir
reyndu að gera verkfall, en þá
var þeim hótað, að ekki yrði
snert á því að laga vegina í
sýslunni. Þannig var mótstað-
an brotin í það sinn. En þó að
Mbl. þykist styðja Þ. Briem,
þá reyndist sýslumaður Sunn-
mýlinga ekki betur en þetta nú
í vor.
Blönduós lokar hringnum.
Þorst. Briem var nú búinn að
sjá í öllum fjórðungum lands-
ins, hversu aðstaða hans þótti
aum og vesalmannleg, og að
það var sýnilegt, að hann
myndi hrekjast fyrir straumn-
um eins og lítið fis. Hann sá
fáa vini koma sér til hjálpar.
En á einum stað þóttist hann
eiga tryggan talsmann og nokk-
urs megandi, þar sem var Jón
Jónsson í Stóradal. Um mörg
undanfarin ár hefir Jón átt
sæti í stjórn Kaupfélags Aust-
ur-Húnvetninga og verið þar
mikils ráðandi. Hefir hann sýnt
talsverðan dugnað í því að eiga
í langvarandi útistöðum um
kaupgjald við uppskipun við
hina blásnauðu verkamenn á
Blönduósi. Hafði hann á þann
hátt sett í hættu freðkjötið
frá mörgum af kaupfélögum
landsins veturinn 1931—32
með karpi sínu þar á Blöndu-
ósi, þótt allt bjargaðist það
seinna fyrir úrræði Jóns Árna-
sonar framkvæmdastjóra. Nú
munu þeir Jón Jónsson og Þor-
steinn hafa hugsað sér að nota
kaupfélagið á Blönduósi sem
tilraunadýr, halda þar niðri
kaupi, og sýna með því að þeir
væru meistarar í því að láta
fátæklinga vinna fyrir lítið, þó
að þeir „stóru“ við Kreppusjóð
þurfi sitt.
Jón fær sitt fram, og það
verður verkfall á Blönduósi.
En íhaldsforkólfurinn Eggert
Claessen lætur skip Eimskipa-
félagsins sigla framhjá. Síðan
lætur Magnús Guðmundsson
skip ríkissjóðs sigla framhjá.
Þá gefst Jón upp með tilraun
sína, hækkar kaup verkamann-
anna, semur við þá allnákvæm-
lega til lengri tíma, m. a. að
verkamenn á Blöndósi útvegi
þá bændur, sem með þarf úr
sveitinni við skipavinnu!
í haust sem leið kljúfa þeir
Þorst. Briem og Jón Jónsson
Framsóknarflokkinn í þeirri
von að þeir geti orðið uppbóta-
þingmenn, þótt þeir falli í kjör-
dæmum. En þeir gefa upp sem
ástæðu, að ekki megi semja um
kaup við menn í opinberri
vinnu. Ríkisstjórnin má ekki
semja við þá menn, sem hún
ræður í vinnu. Þetta átti að
vera til að tryggja það, að
sveitamenn fengju nógu lágt
kaup í vega og brúavinnu. Eft-
ir nokkra mánuði sér Þorst.
Briem sig einangraðan og fylg-
islausan í málinu og Jón í
Stóradal er búinn að hækka
kaupið á Blönduósi, semja, og
semja um að bændur héraðsins
ráði sig hjá verkamannafélag-
inu á Blöndósi-
J. J.
Sjónhverflngar
Tryggva Þórhaiíssonar
Það hefir fengið okkur mörgum fyrver-
andi flokksmönnum og kjósendum Tr. Þ.
hryggðar- og gremju, hvernig hann hefir
iarið með álit sitt og virðingu í skrifum sín-
um síðan hann fór úr Framsóknarflokkn-
um.
Þó virðist keyra um þverbak í gi’ein, er
hann birtir í Framsókn 14. apríl og nefnir
„Sj ónhveríingar“.
Hann talar um það þar, eins og oftar, að
„Bændaflokksmenn ‘‘ sýni hófsemi í rit-
hætti, en fer þó jafnhliða beinum, lítilsvirð-
ingarorðum um Framsóknarmenn, kallar þá
magnaðar undirlægjur, og dróttar að þeim,
að þeir sitji á svikráðum við bændur og
annað sveitafólk.
Hami gengur jafnvel svo langt, að líkja
Framsóknarmönnum við mann, sem hann
telur „frægastan að endemum" í sögunni í
því að svíkja og blekkja aðra. Þessu til sönn.
unar telur hann svo að þátttaka manna í
flokksþinginu hafi verið fölsuð um allt að
helmingi, þótt kunnugt sé að kjörbréf hvers
fulltrúa væri athugað og úrskurðað af sér-
stakri kjörbréfanefnd, kosinni á flokksþing-
inu.
Þá telur hann, að „eigi íáir“ af mið-
stjórnarmönnum flokksins séu gengnir úr
honum, án þess að nefna nokkur dæmi, og
þótt kunnugt sé að flestallir miðstjórnar-
mennirnir væru mættir á flokksþinginu og
séu alkunnir áhugamenn flokksins.
Þessar aðdróttanir um fals og blekkingar
Framsóknarmanna eru svo augljós ósann-
indi að enginn mun trúnað á leggja, og eru
því eingöngu Tr. Þ. sjálfum til vansæmdar
og persónulegum velvildarmönnum hans til
skapraunar.
Stórfelldasta ásökunin í þessan grein Tr.
Þ. er þó það, að hann gefur í skyn, að inn-
an Framsóknarflokksins hafi jafnan verið
hópur manna, sem setið hafi á svikráðum
við bændur og landbúnaðarmál. En sér hafi
tekist að halda þeim niðri með meirihluta-
valdi þangað til í vetur. Hann segir:
„Ágreiningur varð margsinnis áður í Fram-
sóknarflokknum gamla. Við sem vorum
trúir málefnum bændanna höfðum meiri-
hluta nálega alltaf þangað til á aukaþinginu
í haust“. Og á áframhaldinu má skilja, að
þeir hafi gjört vel, að vera ekki löngu búnir
að reka þessa menn úr flokknum, saman-
borið við tíðindin í vetur.
Þetta eru svo gífurlegar sakargiftir gagn-
vart fyrverandi samherjum, og núverandi
forráðamönnum Framsóknarflokksins, að
krefjast verður þess að færð séu ítarleg rök
fyrir þeim.
Ég vil því leyfa mér að skora á Tr. Þ.
að gjöra fulla grein fyrir því, við hvað hann
á með þessum þungu ásökunum. Ella getur
hann ekki vænzt þess að þeir sem enn kunna
að taka eitthvert mark á því sem hann seg-
ir, gjöri það íramvegis.
Kjósandi í Strandasýslu.
I.eynióskir íhaldsmanna.
Eitt af því, sem „bændavinirnir“ forðast
að minnast á, er ofbeldisverk nazistanna og
einræðisþankar íhaldsflokksins, er gerast
Öðru hvoru all áberandi.
Um öll þau mikilsverðu mál, sem kosið
verður um 24. júní, er eitt, sem íhaldið og
„bændavinirnir“ drepa aldrei á.
Það er sá voði, sem vofir yfir, ef flokkur
íhaldsmanna með bandamenn sína, nazista
og „bændavinina“ kemst til valda.
íhaldið hefir svo oft opinberað hug sin-n til
einræðisstefnanna, að ekki er ef á um það,
að þingræðið er því einkis virði ef hið 1000
ára gamla lýðræðisform Islendinga stendur
valdadraumum þess í vegi.
Kjósendurnir verða að skilja það, að ó-
gæfa kúgunarinnar og ófrelsisins, sem nú
ríkir svo miskunnarlaust um stóran hluta
Evrópu á sér talsmenn hér á landi og þá
fleiri en margan grunar — innan íhaldsins.