Tíminn - 28.05.1934, Blaðsíða 1

©jaífcbagi
6(ofitsins et J. Jtinl.
'Átgansuttnn íostai JO ít.
^.fgreibsla
°ð Innfeeimth d íaugaoeg 10.
©ítai 2555 - Póstí)6lf 901
xnn. tr|.
Reykjavík 28. maí 1984
La
26. tbl.
fGjafirnar*
iil þjóðavinnar
MUfónatualmir, sem töpuS-
ust.
Eins og oft hefir áður verið
dr^pið á, töpuðu lánsstofnanir
landsmanna milli 30 og 40
milljónum króna á fremur fá-
um árum. Og svo að segja öll
þessi gífurlega fjárupphæð
rann í gegnum greipar tiltölu-
lega örfárra íhaldsmanna. Þeim
var lánað ótakmarkað fé, oft
gegn tryggingum, sem verð-
litlar ef ekki verðlausar reynd-
ust. Miljónirnar gengu í alls-
konar óreiðu, fyrirhyggjulausa
átgerð og hverskyns brask. T.
d. um gætnina með lánsféð,
má minna á það, að einn af
hæstsettu skuldunautum bank-
anna og með eina stórfengleg-
ustu eftirgjöfina, fór ekki ýkja
löngu fyrir þjaldþrot sitt í
skemmtiför suður um Evrópu,
eigi einungis með sína eigin
fjölskyldu, heldur margt ann-
að tengdafólk, sem fór í boði
þessa manns og á hans kostn-
að. Og það var ferðazt í lík-
ingu við auðmenn milljóna-
þjóðanna, dýrustu farrými not-
uð á skipum og eimlestum og
fínustu hótel stórborganna gist
o. s. frv. Tugum þúsunda var
Vaxtabyrði ríkissjóðs stóS í stað
að kalla mátti 1927—31, að írá-
dregnu tapinu á spekulöntum í-
haldsins í íslandsbanka. Allar hln-
ar miklu framlarir voru gerðar
fyrlr það sem góðærið og skilvís
innheimta gaf.
wmmmmmmmmmmmmmmmma
þannig eytt í óhóf og skemmt-
anir. Fjárfúlgum, sem fullyrða
má að bankarnir lánuðu, en
seiri aldrei guldust. Þetta fé
hafði hin fátæka íslenzka þjóð
lagt til. Af því varð hún að
standa straurn og á hennar
sköttum hlaðna baki hvíldi á-
hættan um það, hvernig nieð
það yrði farið. Meir en milljón
krónur töpuðust á þessum
eina „lysti-reisanda“.
Þegar bankastjórar Islands-
banka höfðu teflt öllum hans
hag í mát og loka varð, fylgdi
þeirri lokun það einkennilega
fyrirbrigði, að fjögur af póli-
tískum flokksblöðum íhalds-
manna hættu nær samtímis að
koma út. Getur hver og einn
dregið af slíku þær ályktanir,
sem sennilegastar mega þykja.
Þetta eru einstök dæmi úr sæg
annara svipaðra.
pegar umbótamenn tóku vlð
stjóm.
En á ekkert þeirra hafa mál-
gögn íhaldsmanna minnst —
nema til þess að verja þau.
Frá þeirra sjónarmiði var hér
ekkert athugavert. Spariskild-
ingar þjóðarinnar runnu til
þeirra manna og sennilega til
þeirra blaða. Það var allt eins
og átti að vera. — En svo kom
þar að, að íhaldsflokkurinn
missti völdin. Umbótamenn-
irnir tóku við. Fjárausturinn
til óreiðumanna og braskara
var heftur eftir mætti. All-
miklu af lánsfé bankanna og
tekjum ríkissjóðs var nú í stað.
inn veitt í arðvænleg atvinnu-
fyrirtæki hinna vinnandi
stétta, í verðmætar, hófsamleg-
ar framkvæmdir. Samvinnu-
félög sjómanna risu upp, þar
sem braskarar höfðu skilið við
allt í rústum. Niðumíddir torf-
bæir hurfu fyrir myndarleg-
um, hollum húsakynnum með
nútímaþægindum.
Spámaðurinn Jón porláks-
son.
Samgöngumálunum fleygði
fram með risaskrefum til 6-
metanlegs ávinnings alþjóðar.
Form. íhaldsflokksins, Jón
Þorl., hafði gerst spámaður úr
ráðherrastól og einmitt um
BBiiaaiiiwaui* 'Jijmam——
Vaxtabyrði ríkissfóðs var 582
þús. 1927. Árið 1931 var vaxtabyrð-
in 900 þús. Öll hækkunin að frá
dregnum 10 þús. kr. er vegna taps-
ins á íslandsbanka.
samgöngumálin. Hann spáði,
að bílfært myndi fyrst
milli Reykjavíkur og Akur-
eyrar árið 1940. Og sennilega
hefir þessi spádómur verið
miðaður við það, að hans flokk-
ur sæti við stjóm.
Svo hraðfara áttu framfar-
irnar að vera, hefði íhaldið
ráðið, að enn hefðu lands-
menn mátt bíða sex ár eftir
akfærri leið milli tveggja á-
minnstra staða. Mun nokkur
heilvita máður harma það nú,
að Jóni Þorl. tókst ekki að fá
sparað svo fjárframlög til sam-
gangna eins og í áætlun hans
fólgst? Átti ekki þjóðin fremL
ur heimtingu á, að fé ríkisins
rynni í hennar eigin þarfir, en
í vasana á fáeinum flokks-
bræðrum J. Þ.?
pá voru „gjafir" gefnar, seg-
ir MbL
En hvemig tóku svo blöð í-
haldsfl. þessum straumbreyt-
ingum í afskiptum af velferð-
armálum alþjóðar? Þau ætluðu
að rifna af vonzku. Skriffinn-
um þeirra lá við spreng af
magnlausri heift yfir þeirri ó-
heyrilegu firru, að veita fé Is-
lendinga m. a. sveitunuml til
hagsældar, svo sem til þess að
leggja vegi, byggja brýr, reisa
skóla, sundlaugar, sveitabæi o.
s.' frv. Þessi öfundsjúka óvild
Reykjavíkuríhaldsins lifir enn.
Ef einhver dregur það í efa,
má benda honum á Mbl. 24.
apríl s. 1. Þar er verið að ræða
afskifti Framsóknarflokksins
af málefnum hinna dreifðu
byggða. Og í því sambandi
stendur þetta orðrétt:
„Þá voru gjafir gefnar, brýr,
heilar stórbrýr, skólar, síma-
línur, verksmiðjur og stór-
hýsi“.
Þessar framkvæmdir, semi
hér eru taldar fram, eru
Framh. ó 2. síðu.
„Þektirðu land?“
Ólafur Thors endurtek-
ur hinar fölsuðu tölur.
I ávarpi ólafs Thors til
íhaldsmanna, sem prentað er í
Mbl. 22. apríl er fullt af dylgj-
um til Framsóknarmanna um
eyðslu og skuldasöfnun, og
fylgt eftir með stóryrðum, svo
sem þeim manni er lagið. Ég
er ekki hissa á ó. Th. þó hann
byrji með annari eins smámis-
sögn eins og að ríkisskuldirnar
hafi verið 11 miljónir, er
íhaldið skildi við 1927, og
hækkað upp í nær30milj. 1931.
Nú veit öll þjóðin að ríkis-
skuldimar voru um 28 miljónir,
1927, og að þær hækkuðu ekki
nema um 11 miljónir fram til
1931, og að þessar 11 miljónir
standa í bönkum og arðberandi
fyrirtækjum eins og síldar-
bræðslunni og að þessi fyrir-
tæki standa sjálf undir vöxtum
og aíborgunum. öll þjóðin veit
nú, að vaxtabyrði ríkissjóðs óx
ekki nema um áfallið af Is-
landsbanka, sem íhaldið vissi
vel hversu til var komið á
stjórnartíma Framsóknar-
manna. Meir að .segja ó. Th.
veit, að eyðsluskuldir ríkissjóðs
söfnuðust undir forsæti íhalds-
manna frá 1917—1927.
En úr því ó. Th. fór að nefna
skuldir í niðrandi tón, þá er
réttmætt að benda honuiri og
hans fylgismönnum á, að það
munaði töluvert um að íhalds-
menn skyldu á 10 árum auka
skuldbindingar ríkisins úr 2
miljónum upp í 28 miljónir.
En Ó. Th. talar í þessari
ræðu sinni um eyðslu og skuldir
eins og eitthvert voðalegt böl,
eins og niðurlægjandi sjálf-
skaparvíti. Út af því vil ég
beina til hans fáeinum athuga-
semdum um skuldir og e^ðslu
— utan Framsóknarflokksins
Mér finnst sennilegt að ó.
Th. hafi frétt um eitt myndar-
legt íhaldsfyrirtæki, sem skuld-
ar að minnsta kosti 5 miljónir
króna innan lands og utan. Upp
í þessar skuldir á fyrirtækið
mikið af ýmiskonar fasteign-
um, og má reikna út eftir út-
svari og tekjuskatti hvað líður
eignunum í samanburði við
m il j ónaskuldirnar.
Ég vona, að Ó. Th. sjái, að
þeir, sem eiga þetta fyrirtæki,
myndu alls ekki fá svona mikið
fé að láni, nema þeir annað-
hvort þurfi þess, af því þá
vantar peninga, eða að þeir
álíta skuldir góðar og skemmti-
legar.
Nú vill svo til, eftir því sem
íhaldsmenn sem standa að
þessu góða fyrirtæki segja, þá
tapar það oft stórlega á at-
vinnu sinni. Það tapar stund-
um 200 þús. kr. á ári og stund-
um mildu meira. Við þetta tap
'vaxa hinar föstu skuldir meir
og meir.
Sparsemi hinna akuld-
ugu.
Af þessu getur ó. Th. lært
það, að það eru fleiri en Jón
Magnússon, Sigurður Eggers
og Jón Þorl., sem lenda í skuld-
um upp á íhalds vísu. Þeir
hækkuðu ríkissbuldirnar úr 2
#
upp í 28 miljónir. En hagsýnir
vinir þeirra safna líka skuldum
fyrir sig sjálfa. Nú er ekki nóg
með að fyrirtæki „beztu
manna“ skulda og tapa. „Beztu
mennirnir“ sjálfir lenda í skuld-
um, og eyða yfir efni fram.
Mér finnst hugsanlegt, að Ó.
Th. hafi í hinum fjölbreytta
fjánnálaheimi íhaldsins rekist
á æðstu starfsmenn við stór-
skuldugt einkafyrirtæki. Þeim
er vel borgað. Þeir hafa 1500
kr. á mánuði í fast kaup. En
því miður er það ekki nóg.
Þarfirnar sem „góðir“ íhalds-
menn hafa, eru býsna miklar..
Þessum vel launuðu verkstjór-
um, er ekki nóg að hafa 18 þús.
kr. árslaun. Þeir þurfa 12 þús.
kr. að láni í eyðslu og á þann
hátt verða mánaðartekjurnar
2500 kr. eða um 100 kr. á hvern
vinnudag í mánuðinum. Þetta
fá þessir blásnauðu starfsmenn
lijá móðurfyrirtæki sínu, sem
að sögn sjálfra leiðtoganna hef-
ir stöðugt þörf á meira lánsfé
til sinna eigin þarfa.
atvinnufyrirtækjum, sem ekki
hafa gott af að missa pening-
Hvað finnst ó. Th. um þessa
eyðslu til persónulegra þarfa?
Er hún of mikil? Ættu dyggir
þjónar í víngarði föður-
landsins að komast af með 18
þús. kr. árstekjur? Og hvaða
framsýni er það af eignalaus-
um mönnum að bæta 12 þús.
kr. við í eyðsluskuld árlega, frá
ana? Og enn vaknar sú spum-
ing: Hvenær ætla þessir fá-
tæku en eyðslusömu menn að
borga þessi stöðugu viðbótar-
lán? Á 10 árum hefir hver af
hinum skuldugu þjónum bætt
við sig 100—120 þús. króna
eyðsluskuldabag^fa? Þó að árs-
kaupið sé 18 þús. fast, þá næg-
ir það tæplega til að endur-
borga skuldina með afborgun-
um og vöxtum.
Ég hugsa að ó. Th. hljóti að
vera mér sammála um að svona
skuldasöfnun, rekstrartap og
stórfelld persónuleg eyðsla sé
ekki samboðin fjármálaniönn-
um, sem1 vilja hafa fast land
undir fótuml
Náttúrlega getur vel skeð, að
ó. Th. hafi aldrei komið í þá
íhaldseyju, þar sem „beztu
menn“ stjómi fjármálum á
þennan hátt. En þetta gósen-
land skuldanna er samt til. Og
ef ó. Th. er virkilega annt um
að uppræta skuldir og eyðslu í
landinu, sem ég er ekki frá-
bitinn að trúa, þá ætti hann að
senda svo sem tíunda hvem
kosningasmala flokksins af
stað til að leita. Og þegar tak-
markinu er náð, þegar hinir
léttúðugu fjármálaglópar eru
fundnir, þá hljóta allir ráðsett-
ir borgarar að vænta þess að
illgresi eyðslunnar verði upp-
rætt, hætt að taka lán, hætt að
reka atvinnu með halla, hætt
að borga kaup, sem ekki er
unnið fyrir, hætt að lána þeiin,
sem aldrei ætla að borga.
ó. Th. hlýtur að finna, að sú
mikla óbeit, sem hann hefir á
skuldum mun gera honum ljúft
að framkvæma þetta heimatrú-
boð é sinu flokksheimili.
J. J.
Um hvað er barist
24. júní
Á kjördaginn 24. júní skera kjósendur úr
því, hvort stefna Framsóknarmanna eða
stefna íhaldsins á að móta félagslíf lands-
manna á næstu árum.
Ef íhaldið og bandamenn þess, nazistar og
„bændavinir“ verða í minnihluta, þá held-
ur áfram þróun sú, sem hafin var 1927 og
stóð til þingrofsins 1931. Þá miðast löggjöf
og vinna stjómarinnar við það að gera
landið betra og byggilegra fyrir þær stétt-
ir í landinu sem1 standa undir framleiðsl-
unni. Munurinn verður sá einn að þá voru
í Framósknarflokknum' fáeinir mjög aftur-
haldssamir menn sem nú eru fluttir það-
an. Það voru mennirnir sem hindruðu það
með íhaldinu1 að Byggingar- og landnáms-
sjóður hjálpaði unga fólkinu til að eignast
ný heimili. Það voru mennirnir, aem með
Páli Eggert, hugsuðu að það væri nóg að
koma upp einu og einum fjórða úr nýbýli
árlega í hverjum landsfjórðungi.
Á hinu umrædda tímabili lögðu Framsókn.
armenn grundvöllinn að nútímamenningu
landsins. Þeir spentu akvegakerfið um
landið, brúuðu ár, bættu hafnir, fjölguðu
símstöðvum um mörg hundruð. Þeir byggðu
ágæta útvarpsstöð og símstöð í Reykjavík.
Þeir létu túnin stækka geisimikið, endur-
byggðu fjölda bæja, reistu marga spítala,
stóra skóla, studdu að því að koma upp
prýðilegu gistihúsi í höfuðstaðnum, byggðu
30 sundlaugar víðsvegar um landð, komu upp
glæsilegri byggingu fyrir leiklist og söfn
landsins, undirbjuggu byggingu háskóla þar
sem séð var fyrir skilyrðum til mikils
vaxtar. Þeir létu gefa út lög landsins svo
að þjóðin hefði handhægan aðgang að þeim
reglum, sem hún hafði sjálf sett sér. Þeir
breyttu fangelsi landsins úr \dðbjóðslegu
rottubæli í heilsusamlegt vinnuhæli. Þeii
komu heilbrigðu skipulagi á báða eldri banka
landsins og stofnuðu þann þriðja handa
bændastéttinni, sem aðrir flokkar höfðu
gleymt.
Á þessum árum löggðu Framsóknaimenn
grundvöll að glæsilegri framtíð þjóðinni til
handa. íhaldið segist vilja rífa allar þessar
framfarir, eyðileggja hið djúptækasta menn-
ingarstarf, sem gert hefir verið í landinu.
En Framsóknarmenn ætla ekki að láta
eyðileggja umbætur fyrri ára heldur bæta
við þær.
Þeir gera að höfuðmáli sínu að bæta af-
urðasölu bænda, koma skipulagi á innan-
landsmarkaðinn um' sölu á kjöti og smjöri,
mjólk, eggjum og osti. Nú fá bændur á
Suðurlandi oft ekki nema þriðjung af út-
söluverði nýmjólkurinnar. Tveir þriðjungar
fara í kostnað. Hjá Kaupfélagi Eyfirðinga
nægir fjórði hlutinn í kostnað við dreif-
inguna. Þar græða bæði bæjarbúar og bænd-
ur á hinu fullkomna skipulagi. En fyrir
landsheildina verður ekki bætt úr þessu
nema með löggjöf. Og hún verður ekkert
annað en kák ef íhaldið ræður nokkru um
skipulagið. Það hugsar um að vernda milli-
liðina, halda til þeirra tveimur þriðju af ný-
mjólkurverðinu o. s. frv. Sigur Framsókn-
arstefnunnar væri sigur framleiðenda sem
fengju tekjubót og neytenda sem spöfuðu
útgjöld.
Framsóknarmenn ætla að koma upp nýjum
heimilum fyrir unga fólkið sem vantar jarð-
næði. Þeir vita að það mætti koma upp 100
nýjum heimilum í sveit, með vel ræktuðum
túnum' fyrir það sem tveir útlendir hringar
græða nú ranglátlega á olíusölu ár hvert.
Þeir vilja hjálpa til að skapa eins mörg ný
heimili og þörf er fyrir handa öllu því
ungu fólki sem vill hjálpa sér sjálft og
ganga með elju og atorku inn í framleiðslui-
baráttuna.
Framsóknarmenn vilja koma á samvinnu-
útgerð, bæði í stóru kaupstöðunum og minni
verstöðvum, þar sem atvinnu vantar og til
eru dugandi sjómenn sem vilja leggja hönd