Tíminn - 28.05.1934, Blaðsíða 2

96
T í M I N N
á plóginn. Þeir vilja ennfremur efla bygg-
ingar- og landnámssjóð til að endurbyggja
sveitimar og koma upp samvinnuhúsum í
kaupstöðunum á >eim grundvelli sem nú er
lagður.
Framfarir fyrri ára eru grundvöllurinn.
Nú er að byggja ofan á. Skipulagning af-
urðasölunnar hækkar tekjur bóndans, land-
námið hjálpar unga fólkinu og gerir þétt-
býlla í sveitunum. Samvinnuhúsin o,g sam-
vinnuútgerðin bæta úr húsleysi og atvinnu-
leysinu við sjóinn.
En ekkert af þessu verður gert nema í-
haldið og bandamenn þess séu í minnihluta.
Hver vinnandi maður í sveit eða við sjó,
sem gefur íhaldinu, eða „litla íhaldinu“, at-
kvæði 24. júní er að er að fresta um nokk-
ur ár öllum mannfélagsumbótum í landinu.
Hallgrímuv
á Gvímssiöðum
á sj ötugsaímæli í dag. — Hann er einn af
mestu merkis- og myndarbændum landsins.
Ungur tók hann við föðurleifð sinni, Gríms-
stöðum á Mýrum, 21 árs að aldri, og hef-
ir búið þar allan sinn búskap með rausn og
prýði. Jörðina, sem ekki var meira en mið-
lungs jörð, hefir hann bætt svo að ræktun
og byggingum að hún er nú orðin með
beztu býlum (sveitarinnar. Hefir hann ætíð
staðið í fararbroddi um allar nýungar og
framfarir, jafnt um jarðyrkju og kvikfjár-
rækt, og það svo, að af hefir borið. Þó
mun jarðræktin vera hans uppáhaldsstarf,
og hefir hann stundað hana til þessa þó
að yngsti sonur hans, Tómas hafi nú tekið
við búskap fyrir nokkru og haldi áfram
starfi föður síns, að bæta og prýða býlið,
með miklum dugnaði. Þegar Hallgrímur
iiætti búskap tók hann óræktar mýrarmóa
utan túnsins til ræktunar og þríslær nú
tún sitt á hverju ári.
Grímsstaðir standa upp undir fjalli á vest-
anverðum Mýrum. Er þar víðsýnt mjög og
íagurt um að litast í gróandanum ofan úr
hlíðunum, yfir hið mikla, rennslétta tún og
myndarlegar byggingar. — En >ó er maður-
inn sjálfur minnisstæðastur þeim, sem hafa
kynst honum. Eg minnist hans sem sveit-
arhöfðingja, húsbónda heim að sækja, leit-
arstjóra og ferðafélaga. Oft stóð af honum
styrr á mannfundum, því að skapið er mik-
ið, einurðin og hreinskilnin óvenjuleg og
málafylgjan í bezta lagi. Sveið þá andstæð-
ingum oft undan höggi. En á bak við var
þó drenglyndi og hjartagæzka er á reyndi,
sem altaf helti viðsmjöri í sárin svo að
þau voru fljót að gróa. Hann var leitar-
stjóri Álfthreppinga í fjölda mörg ár og
sýndi það starf hans mörguj betur hve
prýðilega hann var til mannaforráða fallinn.
En þótt alvaran og áhuginn séu ríkustu
þættir í lundarfari hans, þá hefir hann ætíð
þess á milli getað brugðið á leik með ung-
um og glöðum og er þá sannkallaður hrók-
ur alls fagnaðar.
í Hallgrími mætast tveir sterkir straum-
ar. Annarsvegar er athafnamaðurinn, raun-
sær og rótfastur eins og fjallbjörkin. A
liina hliðina kemur í ríkum mæli fram í hon-
um kennimaðurinn, sem í fullum mæli fekk
að njóta sín hjá frófessor Haraldi bróður
hans. Var þá stundum eins og eldmóður-
inn og hrifningin ætluðu að draga hann upp
í himingeiminn með birkiylmnum og tí- !
bránni. — En Hallgrími tókst að tengja j
þetta saman. Trúboð hans var ræktunin og I
æfistarfið að framkvæma hana.
26. maí 1934.
B. Ásg.
íhaldið vill einræði.
„Munið að þennan eina dag, 24. júní, er
valdið, örlög þjóðarinnar, í ykkar höndum“.
Svo farast íhaldsmönnum orð við kjós-
endur í landinu. Svo gersamlega á að gefa
upp stjórnmálaafskiptin í hendur íhaldsins
í Reykjavík. Aðeins einn dag í óákveðinni
l'ramtíð á þjóðin að láta sig skipta sín mestu
velferðarmál — meðan íhaldið er að ná
skilyrðum til einræðis.
Nákvæmlega svona fóru Nazistar að í
Þýzkalandi. Þeir hrópuðu á þjóðina til að
kjósa sig. Þýzka þjóðin var svikin. Fyrir
frelsi fékk hún þrældóm. Fyrir umbætur
fékk hún höggstokk og gálga. Hún hafði
örlög sín í hendi sér „einn dag“. Með hon-
um, kosningadeginum, felldi hún sig í fjöt-
ur, þeirra þjáninga, hörmunga og ánauðar,
sem naumast eiga sér dæmi í hennar löngu
sögu. Kjósandi! Hamingja þín gefi, að 24.
júní verði ekki hinn eini dagur, sem þú
mátt úr því skera, hvor á Íslandí á að lifa
frjáls þjóð eða ánauðug.
„Gjafirnar** til
þjóðarinnur
! Framh. af 1. aíðu.
!
grundvöllur menningar í sér-
hverju þjóðfélagi. Meðan engra
þeirra gætir að ráði, eru menn-
irnir aftur á frumstigum villi-
mennskunnar. En þessar fram-
kvæmdir, sem gerðar voru fyr-
ir fé allrar þjóðarinnar, þær
i| eru „gjafir“ til sveitanna ís-
lenzku; gjafir, sem íbúar
þeirra eiga ekki einu sinni skil-
ið, að skýlausu áliti stærsta
blaðs íhaldsflokksins.
Innræti „þelrra stærstu" i
garð vinnandi manna.
Það er stundum eins og öll-
um lokum slái frá innstu hug-
renningum íhaldsforkólfanna í
höfuðstaðnum og hið eiginlega
álit þeirra komi fram ódulið;
álit á tilverurétti sveitanna og
álit á því, hvemig maklegast
verði að þeim búið.
Að verja miklu á fjórða
hundrað þúsund krónum úr rík.
issjóði til varalögreglu í ó-
heimiid Alþingis, það er í anda
Mbl.
Að kasta mörgum milljónum
í fjárglæframenn, sem styrkja
íhaldið um kosningar, það er
líka í samræmi við ráðvand-
leik íhaldsflokksins.
En að verja nokkru af al-
þjóðar fé til vega, brúa, skóla,
síma, verksmiðja og bæja úti
um landsbyggðina, það heitir
að „gefa“ óverðskuldað.
Svona hljómar dómur íhalds-
manna í Rvík.
Svona er hugur þeirra innst
inni til fólksins, sem þeir óska
að fleyti sér 24. júní n. k. inn
í meirahluta aðstöðu á Alþingi,
til þess að síðan sé hægt að
taka fyrir hinar óverðskuld-
uðu „gjafir“.
Kjósandi! HvaS íinnst þér?
En þrátt fyrir þær fram-
kvæmdir á svo að segja hverju
sviði íslenzkra menningarmála,
sem hafnar voru að marki
meðan Framsóknarflokkurinn
fór með völd, þá vita það eng-
ir betur en samvinnumenn,
hve þjóðina skortir enn skil-
yrði til þess að fá notið þess
manndóms og þeirra hæfileika
sem með henni búa. Til þess
þarf hún framsækna, dugmikla
en gætna og forsjárglögga for-
ystu. Forystu, sem hinar starf-
andi stéttir eiga sjálfar að
velja með hagsmuni heildar-
inar í hug — og hann einan.
Er það ykkar hagur, starf-
andi menn til sjávar og sveita,
að tugum miljóna af fjármun-
um þjóðarinnar, sem þið eigið
að standa undir, sé ausið í ó-
reiðu braskara austur á Seyð-
isfirði, í V estmannaey j um, í
Stykkishólmi eða erlendan
I fiskspekulant o. fl. o. fl., eins
og margsannað er að íhalds-
j flokkurinn gerði takmarka-
' laust?
Hvort mun heillavænlegra
íyrir okkar fátæka þjóðfélag,
þetta, sem nú var nefnt eða
hitt, að verja fénu til sam-
vinnuframleiðslu, þar sem hver
ber úr býtum eftir sínum
verðleikum, til verksmiðja, er
breyta hráefnaframleiðslu
landsmanna í verðmiklar
neyzluvörur, til skóla og auk-
inar ménntunar æskunnar, sem
á að erfa landið, til endur-
bygginga hrörlegra bæja hins
strjálbýla en víðáttumikla
lands, til síma, vega, brúa, í
stytztu máli til bættrar alhliða
velmegunar og manndóms þjóð-
ar, sem býr yfir stórum mögu-
leikum, á erfitt um afkomu, en
mikað að vinna?
Það eru fjárframlög til þess-
ara hluta, sem íhaldið kallar
óréttmætar gjafir.
Kosningamar í næsta mán-
uði skera úr um það, hvorri
stefnunni skuli fylgt framvegis.
N azistaflokkurinn
stofnaður í samráði við Miðstjórn íhaldsflokksins
Á annan í hvítasunnu var
haldinn fundur af fulltrúum
stjórnmálaflokkanna til undir-
búnings stj ómmálaumræðna í
útvarpið. Fyrir íhaldsflokkinn
mætti Ólafur Thors útgerðar-
maður en fyrir nazista Jón N.
Sigurðsson, stúdent.
Meðal þess, sem bar á góma,
var Gísli Sigurbjörnsson. Innti
W—BBWB—U IHBf|-!rnrW»IIIIWnm»
Pétur Magnússon og Jakob
Möller virtu íslandsbanka á einni
nóttu 1930, og töldu hann eiga
íyrir skuldum. íhaldsmenn vildu
þá taka ábyrgð á öllum skuldum
bankans. Nú er búið að afskrifa
(i miljónir.
Ólafur Thors fulltrúa nazist-
anna eftir því, hvar Gísli væri
nú niðurkominn og hvemig að-
staða hans væri í „hreyfing-
unni“. Væri það merkilegt, ef
sá maður væri þar ekki hátt
settur, sem hefði verið aðal
stofnandi „hreyfingarinnar“.
Jón svaraði þessu á þá leið,
að það væri rétt og Gísli hefði
„stofnað þjóðernishreyfinguna í
samráði við miðstjórn Sjálf-
stæðisflokksins“!
Ólaf Thors setti hljóðan við
þetta svar og fannst það greini.
lega á honum, að honum hafði
fundist Jón full berorður í á-
íhaldsmenn segjast vilja spara
fé hins opinbera.
Foringi þeirra, Jón porl., hefir
í ársiaun frá bænum kr. 17000.00.
Jakob Möller hefir nú fyrir
„bankaeftirlit“ kr. 13000.00.
Hafa laun hans verið lækkuð?
Hafnarstj. í Rvík hefir í árs-
laun kr. 18000.00.
Rafmagnsstjóri hefir kr. 22000.00.
Richard Thórs hefir frá íslenzk-
um fiskimönnum kr. 24000.00.
Ólafur Thórs víöurkennir að
hafa kr. 18000.00, en talinn að
þurfa uppbót.
Knútur Zimsen hefir i eftirlaun
kr. 10000.00.
þetta eru örfá dæmi úr veiði-
landi íhaldsmanna.
Kjósendnrl Hver finnst ykknr að
ætti að byrja að spara?
heym þeirra, sem þarna voru
staddir.
En það er víst, að orð Jóns
voru sögð í fullri alvöru. Það
er líka allt sem bendir til þess,
að þau hafi við rök að styðj-
ast.
Það er opinbert leyndarmál,
að þegar eftir kosningar 1931
kom til mikilla ráðagerða hjá
forráðamönnum íhaldsflokks-
ins, á hvern hátt væri hægt að
vinna yngri menn til liðs við
flokkinn, en þeir voru alltaf að
verða honum fráhverfari og
fráhverfari.
Það ráð var þá tekið, að
reyna að efla félagið Heimdall.
Dansskemmtunum var fjölgað.
Árin 1917—27 hækkaði íhaldið
skuldir ríkissjóðs um 26 miljónir
kr., 10 miljónir í tekjuhalla ríkis-
sjóðs. 16 miljónir til banka. þar
af nti tapað í íslandsbanka 3 milj.
■IIIMHIMHII IIIHIIII llillH'l 'íll illlimil ll
En það bar engan árangur.
Fylgi æskunnar hneig í aðra
átt.
Þess vegna var gripið til þess
ráðs, að reyna að nota þjóðern-
istilfinninguna, sem lyftistöng
fyrir íhaldsstefnuna. En þá
máttu foringjarnir >ar sjálfir
hvergi nærri koma. Fortíð
þeirra var þar óyfirstíganlegur
þröskuldur á vegi.
En jafnframt því, sem sleg-
ið var á strengi þjóðernistil-
finningarinnar, þurfti að vinna
fylgi við' nýja stefnu, einræðið.
íhaldsmeun hækkuðu skuldir
rikissjóðs á árunum 1917—1927 úr
2 í 28 miljónir. Bankamir haía
tapað og afskrifað um 36 milj-
ónir, þar af yfir 30 miljónir til i-
haldsspekulanta.
Það þurfti að undirbúa jarð-
veginn fyrir það stjómskipu-
lag, sem íhaldið ætlaði að grund
valla, fengi það aðstöðu til
þess.
Þetta voru ástæðurnar fyrir
etofnun þjóðernishreyfingarinn
ar og sem lágu til þess, að í-
haldið beitti sér fyrir stofnun
hennar.
Fyrst var það ákveðið, að
láta Jóhann Möller eða einhvem
íhaldsmenn segja, að viðskifta-
skuldir landsmanna utanlands
hafi aukizt frá 1927—31 úr 40 í 80
míljónir. Samvinnufélögin skulda
sama og ekki neitt erlendis. í-
haldsmenn hafa beint og óbeint
hlotið að auka þessar skuldir um
allt að 30 miljónum.
annan Heimdelling gangast fyr-
ir þessu nýja íhaldsfyrirtæki.
Stóðu um það miklar innbyrð-
is deilur hjá forystumönnum í-
haldsins. Fór svo að lokum, að
Gísli Sigurbjörnsson varð fyrir
valinu.
Eins og áður er sagt, var
það einkum tvennt, sem mið-
stjórn íhaldsflokksins ætl-
aðist fyrir með „hreyfingunni“,
að nota þjóðernistilfinninguna
sem úfbreiðslumeðal fyrir í-
haldsstefnuna og undirbúa jarð
veg fyrir einræðið.
Undirtektirnar, sem „hreyf-
ingin“ fékk í íhaldsblöðunum
sýna þetta ljóslega. Þau keppt-
ust við að bera á hana lofsorð,
gylla hana á alla vegu og lokka
menn þannig undir merki henn.
ar.
Þegar „hreyfingin“ sýndi sig
fyrst á götunum, og slagurinn
varð hjá kolabingnum og Gísli
................ '"■■■nm/if'i uniiiiiii"ni i
Árin 1927—31 hækkuðu Fram-
sóknarmenn ríkisskuldirnar um
11,4 miljónir. Af því gengu 8 milj.
til bankanna í veltufé handa al-
menningi en 3 milj í sildarbræðsi-
una og símstöðina. Stofnanir þess
ar standa ttnfiir lánunum.
Sigurbjörnsson fékk glóðaraug- |
að, sagðist Morgunblaðinu (23. |
apr.) frá því m. a. á þessa leið:
„Þeir (þ. e. kommúnistar)
fengu ekki að tala. Þeim var
vísað brn-t. Það kostaði nokkur
handtök. Fáeinir menn meidd-
ust.
Síðan tóku þessir framtaks-
sömu andstæðingar kommún-
ista sér íslenzkan fána í hönd“.
Og ennfremur:
„Svo lengi hefir sá leikur
staðið, að löghlýðnum mönnum
ofbýður. Æska höfuðstaðarins,
sem á lífið framundan, vill ekki
eiga á hættu, að kommúnistar
spilli fi-amtíð þjóðarinnar“.
Löghlýðnir æskumenn heita
nazistarnir þama á máli Morg-
unblaðsins.
Um líkt leýti kom fram Irv.
á Alþingi um bann við pólitísk-
um einkennisbúningum, TVlbl.
sagði strax, að þessu væri
beint „gegn ungum þjóðernis-
Tílkynning
í fjarveru minni næsta mán-
uð annast Hallgrímur Jónasson
kennari ritstjórn Tímans fyrir
mína hönd.
Gísli Guðmundsson.
sinnum“. í grein, sem það birti
28. apr., stendur m. a.:
„Enda þótt lög muni banna
merki íslenzku þjóðemishreyf-
ingarinnai', þá mun það koma
að jafn litlu, haldi og barsmíð-
ar og svikráð kommúnista.
Æskan í landinu er vöknuð til
starfa og til dáða.Merki þjóðern
ishreyfingarinnar er borið af
hundiuðum, — brátt þúsundum
manna um land allt............
, .Alþingi getur bannað hið
ytra merki þjóðernishreyfingar-
innar, en hið innra merki mun
vinna sigur. Ef æskan í landinu
má ekki bera merki þjóðemis-
hreyfingarinnar — merki um
nýtt og betra tímabil í sögu
þjóðar vorrar — þá á hún á
sínum tíma að sýna í verki hið
sanna merki sitt*.
Hver sá, er les þessi ummæli,
efast ekki um hið nána sam-
band milli „hreyfingarinnar“ o^,
„miðstjórnar íhaldsflokksins“.
Svana mætti tilfæra fjöl-
mörg ummæli. Hér skulu að
síðustu tilfærð ennþá ein, úr
Morgunblaðinu 7. maí:
„Hreyfing sú, sem hér er
risin, einkum meðal ungra
manna, um virka viðreisnar-
stefnu á þjóðlegum grundvelli,
stingur mjög í stúf við deyfð-
I l'il1! Il'l'll > IHIHBMBHIM—
íhaldsmenn hafa stofnað til
eyðsluskulda ríkissjóðs. peir bera
ábyrgð á langmestum töpum
bankanna. peir bera beint og ó-
beint ábyrgð á meginhluta af
skuldum íslendinga erlendis, 80
miljónum.
aMMMiiMiigiJijy^MiiiiiiiiBaiaMS^iiiiMaB
ina og lognið í þinginu og um-
liverfis það“.
Síðan íhaldsflokkurinn stofn-
aði „hreyfinguna“, hefir hann
sýnt einræðishug sinn á marg-
víslegan hátt. Hann er ekki
lengur grímuklæddur einræðis-
flokkur, heldur opinber einræð-
isflokkur, öllum þeim er sjá og
heyra.
Þess á hann og mun hann
gjalda að maklegleikum í kosn-
ingunum 24. júní.
LiðsmSnnum fagnað
Á fuhdi í Vík í Mýrdal, sem
Framsóknaríl. boðaði til ný-
lega mætti Jón í Stóradal af
hálfu klofningsmanna, og mun
hafa ætlað að verða Lárusi í
Klaustri til hjálpar. En hjálpin
varð minni en til stóð, því Jón
fór á allan hátt hina mestu
hrakför og fannst héraðsmönn-
um lítið til um hans frammi-
stöðu.
Er það sögulegast frá þess-
um fundi, að Gísli Sveinsson
sýslumaður, frambjóðandi í-
haldsflokksins, ávarpaði Jón í
Stóradal fögrum orðum, og
kvaðst vilja bjóða Jón sjálfan
og Hannes á Hvammstanga
hjartanlega velkomna í íhalds-
flokkinn. Hann sagði að mynd-
un hins svonefnda bændaflokks
væri af engum tekin alvarlega
og auðvitað væri hún ekkert
nema millispor á leiðinni inn í
íhaldsflokkinnn, óþarft að vísu,
en þó afsakanlegt eins og á
stæði.
Um Tr. Þórhalls&on sagði G.
Sv. eitthvað á þá leið, að hann
(Tr. Þ.) hefði að vísu „flekk-
aða fortíð“ og yrði því að taka
við hohum með varkámi, en
leið hans, eins og hinna tveggja
lægi þó beint inn í íhaldsflokk-
inn. Héðan af gætu þeir ekk-
ert annað farið.